Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 3 sierpnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Cezary Waldziński

Protokolant Katarzyna Milewska

po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2022 r. w Łomży

na rozprawie

sprawy z wniosku D. M. i K. M.

z udziałem J. W.

o rozgraniczenie

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łomży z dnia 24 lutego 2022 r.,

sygn. akt I Ns 789/19

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  ustalić, że każdy zainteresowany ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ca 103/22

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 24 lutego 2022 r. Sąd Rejonowy w Łomży w sprawie o sygn. akt I Ns 789/19 rozgraniczył nieruchomość położoną w K., składającą się z działki gruntu, oznaczonej numerem geodezyjnym (...) stanowiącą własność J. W. z nieruchomością położoną w K., składającą się z działki gruntu, oznaczonej numerem geodezyjnym (...) stanowiącą własność D. M. i K. M. na prawie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej w ten sposób, że przebieg granicy ustalił według linii ciągłej koloru niebieskiego łączącej pkt 185-502, w sposób wskazany przez biegłego sądowego S. K. na szkicu przebiegu granicy, stanowiącym załącznik do opinii biegłego z dnia 28 sierpnia 2020 r. i stanowiącym integralną część postanowienia (pkt I postanowienia). Sąd stwierdził, iż zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt II postanowienia). Tytułem kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa (Kasa Sądu) solidarnie od D. M. i K. M. kwotę 721,21 zł (pkt III postanowienia), a od J. W. kwotę 1.183,02 zł (pkt IV postanowienia).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W latach 1955 - 57 wykonano wymianę gruntów wsi K. ostatecznie zatwierdzoną Orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. z dnia 3 maja 1957 r. Na jej podstawie sporządzono mapę i rejestr ewidencji gruntów. Przebieg granicy pomiędzy aktualnie oznaczonymi działkami nr (...), w odniesieniu do punktów osnowy geodezyjnej nr 20s, 21s, 208, 209, został przedstawiony na szkicach do wyniesienia projektu wymiany. Współrzędne punktów osnowy geodezyjnej zostały obliczone w układzie lokalnym. Brak informacji jak były stabilizowane na gruncie. W obliczeniach współrzędnych punktów osnowy geodezyjnej nr 20, 21, 22 popełniono błąd rachunkowy, co wpłynęło na błędne przedstawienie przebiegu granic na mapach i obliczonych powierzchni kompleksów i poszczególnych działek powstałych w trakcie procesu wymiany gruntów oraz w następnych opracowaniach geodezyjnych przetwarzających te błędne dane.

W 1983 r. wykonano „nowy pomiar” obrębu K., w tym szczegóły terenowe (budynki i budowle) oraz granice posiadania. Na podstawie wykonanych pomiarów sporządzono mapę zasadniczą, ale przebieg granic działek ujawniono na podstawie danych z wymiany gruntów wykonanej w 1955 r.

Sąd ustalił, że w 2009 r. wykonano opracowanie pod tytułem „Rewaloryzacja i przeliczenie osnowy na układ 2000”. Dotychczasowe współrzędne punktów osnowy geodezyjnej w układzie lokalnym (również błędnie policzone) przeliczono na układ „2000”. Punkty 20s, 21s, 22s otrzymały nowe numery; 22-020, 22-021, 22-022 i nowe współrzędne w układzie „2000” z błędami obliczeń popełnionymi w obliczeniach w układzie lokalnym.

W 2016 r. wykonano obliczenie współrzędnych punktów granicznych wykorzystując współrzędne punktów osnowy geodezyjnej przeliczonych w 2009 r. W wyniku tych obliczeń punkty graniczne między działkami nr (...) zostały ujawnione w aktualnej bazie ewidencji gruntów i budynków i oznaczone nr 5049 i 5050. Mając na uwadze, że punkty osnowy zostały przeliczone z błędami to również te błędy zawierają obliczone współrzędne punktów granicznych. A zatem na podstawie tych danych nie należało wyznaczać punktów granicznych obecnie dostępnymi technikami (...).

Dalej Sąd ustalił, że w 2017 r. wykonano „Wyznaczenie punktów granicznych” pomiędzy działkami nr (...), skorygowano błąd rachunkowy w obliczeniach współrzędnych w układzie lokalnym punktów osnowy nr 20s, 21s, 22s, odszukano na gruncie punkty 20s, 209, 210 i w oparciu o nie wyznaczono punkty graniczne (nr 505 i 502). Następnie techniką (...) pomierzono wyznaczone punkty graniczne i odszukane punkty osnowy w układzie „2000”. W 2019 r. wykonano (...) pomiędzy działkami nr (...), skorygowano błąd rachunkowy w obliczeniach współrzędnych w układzie lokalnym punktów osnowy nr 20s, 21s, 22s, odszukano na gruncie punkty 20s, 209, 210 i w oparciu o nie na podstawie, odliczonych ze współrzędnych w układzie lokalnym, miar biegunowych wyznaczono punkty graniczne (nr 505, 506, 502), a następnie pomierzono je na osnowę geodezyjną istniejącą na gruncie. Wyznaczony punkt 502 na gruncie był zastabilizowany metalową szyną.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynikało, że w obu pracach geodezyjnych: wyznaczeniu punktów granicznych wykonanym w 2017 r. i rozgraniczeniu wykonanym w 2019 r. punkty graniczne nr 502 i 505 wyznaczono w tym samym miejscu, tą samą metodą i w oparciu o te same punkty geodezyjne i dane liczbowe zawarte na szkicach z wymiany gruntów w 1955 r. (pominięto zupełnie współrzędne punktów granicznych ujawnionych w aktualnej bazie ewidencji gruntów i budynków), przyjmując za wiarygodne odszukane na gruncie zastabilizowane słupkami granitowymi punkty nr 20s, 209, 210. Co do położenia punktów geodezyjnych nr 209 i 210 i wyznaczonego w oparciu o nie punktu granicznego nr 502 Sąd nie miał wątpliwości, ponieważ pomierzona na gruncie między nimi odległość jest zgodna z odległością zapisaną w dokumentach archiwalnych, a w miejscu wyznaczonego punktu granicznego została odnaleziona trwała stabilizacja i jego położenie jest zgodne ze stanem posiadania.

Wątpliwości Sądu budziło położenie odszukanego na gruncie punktu osnowy geodezyjnej nr 20s i wyznaczonego w oparciu o niego punktu granicznego nr 505. Sąd podał, że nie ma możliwości sprawdzenia odległości do sąsiednich punktów w ciągu poligonowym tj. nr 21 s lub 19s, ponieważ ich na gruncie nie ma. Natomiast współrzędne punktu nr 20s pomierzone na gruncie i przeliczone z układu lokalnego na układ „2000” różnymi sposobami znacznie się różnią (odchyłka liniowa - od 1,24m do 1,70m). Mając na uwadze, że spór co do położenia punktu granicznego nr 505 toczy się o wielkość około 1,30 m Sąd stwierdził, że przyczyną tego jest dokładność (wiarygodność) położenia istniejącego na gruncie w postaci słupka granitowego punktu osnowy nr 20s. Większość granic posiadania istniejących na gruncie jest przesunięta o podobną wielkość w stosunku do istniejącego na gruncie punktu nr 20s, natomiast szerokości działek pomierzone na gruncie są zgodne z szerokościami zaprojektowanymi w dokumentach sporządzonych z wymiany gruntów w 1955 r.

Z ustaleń Sądu wynikało, że granica według stanu posiadania jest zaprojektowana od punktu nr 185 położonego przy zewnętrznym narożniku betonowej podmurówki od metalowego ogrodzenia w linii prostej do punktu nr 502, zastabilizowanego na gruncie metalową szyną. Punkt na szkicu oznaczony nr 189 odpowiada oznaczonemu na szkicu granicznym z rozgraniczenia geodety N. punktowi nr 507 i stanowi środek betonowej podmurówki z metalowym ogrodzeniem. Zaprojektowanie punktu nr 185 ma na celu usankcjonowanie zasady, że budowla ogrodzenia od ulicy w całości należy do właścicieli działek przyległych do drogi. Wykazane na szkicu w wersji drugiej szczegóły oznaczone nr 117, 115, 114, 179, 178, 106, 510, 511, 512, nie są idealnie położone w linii 185 - 502, ale w odległości od tej linii nie większej niż +-0,10 m.

Jak ustalił Sąd Rejonowy granica (wersja pierwsza) jest zaprojektowana od punktu nr 505 wyznaczonego na gruncie w administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym i zamarkowanego palikiem drewnianym, w linii prostej do punktu nr 502 zastabilizowanego na gruncie metalową szyną.

Od założenia ewidencji gruntów w 1962 r. do działki nr (...) został zapisany jako władający J. W.. Na mocy aktu własności ziemi z dnia 30 lipca 1973 r. nr (...) (...) prawo własności do powyższej działki nabyli: J. W. i K. W. oraz S. W. i W. W. (1). Umową z dnia 29 stycznia 1979 r. nr (...) J. W. i K. W. przekazali swoje udziały we współwłasności działki nr (...) na rzecz S. i W. małż. W.. Prawomocnym postanowieniem z dnia 5 lutego 1993 r. sygn. akt I Ns 40/93 Sąd Rejonowy w Łomży stwierdził, iż spadek po W. W. (1) nabył mąż S. W. w ½ części i syn J. W. w ½ części. Aktem notarialnym zawartym w dniu 21 maja 1993 r., Repertorium A Nr 2843/93 S. W. przekazał swój udział we współwłasności przedmiotowej nieruchomości dla syna J. W.. Dla działki gruntu nr (...) w Sądzie Rejonowym w Łomży prowadzona jest księga wieczysta Nr (...), w której jako właściciel ujawniony jest J. W..

Dalej Sąd ustalił, że od założenia ewidencji gruntów w 1962 r. do działki nr (...) został zapisany jako władający H. P.. Na mocy aktu własności ziemi z dnia 4 sierpnia 1973 r. nr (...)457VI-19/85/73 prawo własności nabyli S. i B. małż. P.. Aktem notarialnym z dnia 14 kwietnia 1998 r., Repertorium A Nr 1127/98 działka nr (...) została przekazana na własność K. M. i D. M.. Dla powyższej działki gruntu w Sądzie Rejonowym w Łomży prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w której jako właściciele ujawnieni są K. M. i D. M. na prawie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej.

Jak ustalił Sąd Rejonowy działka nr (...) zabudowana jest drewnianym budynkiem mieszkalnym, pobudowanym w 1938 r., połączonym z budynkiem gospodarczym z kamienia i stodołą z kamienia, pobudowanymi w 1934 r. W czerwcu 1984 r. uczestnik J. W. podniósł oraz wymienił dach na budynku gospodarczym.

Z kolei działka nr (...) zabudowana jest budynkiem gospodarczym i murowanym budynkiem stodoły, pobudowanym w 1978 r. na prawie całej szerokości działki. Od drogi głównej ogrodzona jest ogrodzeniem częściowo z siatki metalowej na metalowych słupkach z bramą wjazdową, a w dalszej części ogrodzeniem z drewnianych sztachet - mocno zmurszałych, postawionym w latach 70-tych. Styka się ono z ogrodzeniem działki nr (...) wykonanym z metalowych przęseł, postawionym w 1974 r. przez ojca uczestnika S. W.. Na wysokości budynków posadowionych na przedmiotowych działkach brak jest ogrodzenia. Za budynkiem stodoły na działce nr (...) znajduje się pastuch na drewnianych kołkach, postawiony przez uczestnika J. W. w 1981 r. i przebiegający po całej długości działki w linii pomiędzy pkt nr 117, 115, 114, 179, 178, 106, 510, 511, 512 na szkicu przebiegu granicy. P. nie przebiega w linii pomiędzy pkt 185 - 502, ale w odległości od tej linii nie większej niż +-0,10 m. W odległości 0,50 m od ściany stodoły na działce nr (...) m od ściany stodoły przy granicy przedmiotowych działek znajdują się pozostałości po drewnianym ogrodzeniu, składającym się z drewnianych pali i zmurszałych, spróchniałych i połamanych sztachet. Pozostałości po ogrodzeniu znajdują się również na odcinku 3 m od ściany szczytowej budynku gospodarczego na działce nr (...) w postaci 2 pali drewnianych i poprzecznej deski w odległości ok. 0,5 m od ściany tego budynku. Ogrodzenie to przebiegało także na odcinku ok. 3 m od ostatniego pala. Następnie granicę posiadania wyznaczała ściana budynku gospodarczego na działce nr (...).

Sąd ustalił, że dwa pale drewniane znajdują się również przy ogrodzeniu od strony drogi głównej w odległości ok. 0,90 m i 3,70 m. Ogrodzenie posadowione na tych palach przebiegało do wysokości budynku mieszkalnego na działce nr (...). Powyższe ogrodzenie było postawione przez ojca uczestnika S. W. w 1974 r. Granicę posiadania następnie wyznaczała ściana budynku mieszkalnego. W 1978 r. do naroża stodoły na działce nr (...) została zamontowana brama drewniana. W chwili obecnej na ścianie tego budynku znajdują się metalowe zawiasy drewnianej bramy, zniszczonej, połamanej, spróchniałe.

Sąd Rejonowy w Łomży ocenił, że w tak ustalonym stanie faktycznym podstawą rozgraniczenia nieruchomości stało się drugie kryterium przewidziane w art. 153 k.c., czyli ostatni stan posiadania.

Sąd wskazał, że istota rozgraniczenia polega przede wszystkim na wyodrębnieniu nieruchomości z innych otaczających ją gruntów poprzez ustalenie zasięgu prawa własności w stosunku do gruntów sąsiadujących. W rezultacie konkretyzuje to nieruchomość jako odrębny przedmiot własności. Przedmiotem rozgraniczenia są granice w terenie, nie zaś istniejące w dokumentach, a różniące się zasadniczo od tych istniejących na gruncie, a zatem granice faktyczne, rzeczywiście respektowane przez poszczególnych właścicieli, granice do których na gruncie sięga prawo własności nieruchomości sąsiadujących.

Dalej Sąd podał, że biegły z zakresu geodezji S. K. sporządził szkic przebiegu granicy do rozgraniczenia działki nr (...) z działką nr (...) - zgodny z wnioskiem uczestnika (wersja pierwsza) i zgodny z wnioskiem wnioskodawców (wersja druga). Granica według stanu posiadania (wersja druga) jest zaprojektowana od punktu nr 185, położonego przy zewnętrznym narożniku betonowej podmurówki od metalowego ogrodzenia w linii prostej do punktu nr 502, zastabilizowanego na gruncie metalową szyną. Punkt na szkicu oznaczony nr 189 odpowiada oznaczonemu na szkicu granicznym z rozgraniczenia geodety N. punktowi nr 507 i stanowi środek betonowej podmurówki z metalowym ogrodzeniem. Zaprojektowanie punktu nr 185 ma na celu usankcjonowanie zasady, że budowla ogrodzenia od ulicy w całości należy do właścicieli działek przyległych do drogi. Wykazane na szkicu w wersji drugiej szczegóły oznaczone nr 117, 115, 114, 179, 178, 106, 510, 511, 512, nie są idealnie położone w linii 185 - 502, ale w odległości od tej linii nie większej niż +-0,10 m. Natomiast granica zgodna z wnioskiem uczestnika (wersja pierwsza) jest zaprojektowana od punktu nr 505 wyznaczonego na gruncie w administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym i zamarkowanego palikiem drewnianym, w linii prostej do punktu nr 502 zastabilizowanego na gruncie metalową szyną. Uczestnik w trakcie oględzin sądowych wskazywał, że między podmurówką z ogrodzeniem metalowym a podmurówką z ogrodzeniem drewnianym istniała furtka i przejście do studni. Zdaniem Sądu mogło tak być, ale obecnie na gruncie nie ma ani furtki, ani studni. Jest tylko drewniane ogrodzenie bez podmurówki. Studni nie było już w 1983 r. podczas nowego pomiaru do założenia mapy zasadniczej.

Sąd podał, że biegły zaznaczył także przebieg granicy według aktualnej ewidencji gruntów linią przerywaną koloru zielonego, łączącej pkt 5049-5050.

Dalej, posiłkując się opinią biegłego z zakresu geodezji, Sąd stwierdził, że nie ma możliwości technicznej, aby punkt graniczny nr 505 wyznaczyć z dokładnością +- 0,10m, ponieważ nie ma możliwości określenia położenia punktów osnowy geodezyjnej z wymaganą dokładnością. Punkty graniczne są szczegółami pierwszej grupy, które należy mierzyć i wyznaczać z dokładnością nie mniejszą niż 0,10 m.

Podzielając w całości ustalenia biegłego geodety, który sporządzając opinię wykonał wszystkie niezbędne pomiary na gruncie i przeanalizował wszystkie dostępne dokumenty, Sąd wskazał, że żaden z operatów nie zawierał pomiarów stanu posiadania (granicy) na dzień 4 listopada 1971 r. Istniejące zagospodarowanie pasa przygranicznego, znaki i ślady graniczne w postaci trwałej stabilizacji (szyna metalowa w pkt 502) słupek granitowy w pkt 510, drewniane słupki ogrodzeniowe, trwałe ogrodzenie przy pkt nr 185, wskazują, że obecnie istniejący stan użytkowania (w linii od pkt 185 do pkt 502) istnieje od wielu lat. Punkt graniczny nr 502 (oznaczony szyną metalową) jest bezsporny, więc mógł być również w dniu 4 listopada 1971 r. Punkt graniczny nr 185 przy ulicy (...), jest zlokalizowany przy trwałym ogrodzeniu metalowym na betonowej podmurówce, które według informacji uczestnika wybudowane było około 1974 r. Również słupki drewniane odchodzące od ogrodzenia trwałego do drewnianego budynku mieszkalnego, zdaniem uczestnika były osadzone w 1974 r. Natomiast wnioskodawca twierdził, że wszystkie drewniane słupki widoczne obecnie w obszarze zabudowanym były osadzone w latach 1971 - 1972. Bezspornym jest również fakt, że granica przebiegała zawsze w linii prostej. Jednocześnie Sąd wskazał, że nie ma możliwości technicznej, aby punkt graniczny nr 505 wyznaczyć z dokładnością 0,10 m, ponieważ nie ma możliwości określenia położenia punktów osnowy geodezyjnej z wymaganą dokładnością. Zdaniem Sądu wyznaczony w administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym punkt graniczny nr 505 i zamarkowany palikiem drewnianym jest mało wiarygodny i nie można uznać, że ustalona granica między punktami nr 505 i 502 jest granicą według stanu prawnego ustalonego w „wymianie gruntów” z 1955 r. Sąd zauważył, że podczas tych pomiarów popełniono szereg błędów, w szczególności przy obliczeniach współrzędnych punktów osnowy geodezyjnej nr 20, 21, 22, opisanych szczegółowo przez biegłego sądowego S. K. w kolejnych opiniach sporządzonych w sprawie.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że na podstawie przeprowadzonych pomiarów przedmiotowych gruntów i sporządzonych na ich podstawie dokumentów nie jest możliwe ustalenie granicy prawnej pomiędzy przedmiotowymi działkami grantu.

Dlatego Sąd ustalał przebieg granicy pomiędzy przedmiotowymi działkami wg kolejnego kryterium z art. 153 k.c., tj. wg ostatniego spokojnego stanu posiadania.

W ocenie Sądu ostatni spokojny stan posiadania przedmiotowych działek gruntu wyznaczało ogrodzenie, postawione przez ojca uczestnika S. W. w 1974 r., którego pozostałości znajdują się na gruncie w postaci drewnianych słupków w pkt 178, 179 i desek, słupka metalowego od bramy w pkt 165 oraz słupka zlokalizowanego przy trwałym ogrodzeniu metalowym na betonowej podmurówce od ulicy w pkt 185, oznaczonych na szkicu przebiegu granicy, stanowiącym załącznik do opinii biegłego S. K. z dnia 28 sierpnia 2020 r.

Sąd podał, że uczestnik J. W. podczas oględzin sądowych przyznał, że powyższe słupki pochodzą od ogrodzenia stawianego przez jego ojca w 1974 r. Sąd podał również, że po linii posadowienia tych słupków przebiega ogrodzenie z drewnianych słupków i drutu kolczastego w linii pomiędzy pkt nr 117, 115, 114, 179, 178, 106, 510, 511, 512 na szkicu przebiegu granicy. Nie przebiega ono w linii pomiędzy pkt 185 - 502, na szkicu przebiegu granicy, stanowiącym załącznik do opinii biegłego S. K. z dnia 28 sierpnia 2020 r., ale w odległości od tej linii nie większej niż +-0,10 m.

Sąd wskazał także, iż uczestnik J. W. podczas oględzin sądowych przyznał, że powyższe ogrodzenie postawił w 1981 r., co przyznała wnioskodawczyni. Nie zmieniało ono swojego położenia, ewentualnie wymieniał jedynie słupki, które mogły być przesunięte na szerokość słupka. Punkt graniczny nr 502 (oznaczony szyną metalową) jest bezsporny. Punkt graniczny nr 185 przy ulicy (...), jest zlokalizowany przy trwałym ogrodzeniu metalowym na betonowej podmurówce, które według informacji uczestnika wybudowane było około 1974 r. Również słupki drewniane odchodzące od ogrodzenia trwałego do drewnianego budynku mieszkalnego, zdaniem uczestnika były osadzone w 1974 r.

Sąd podkreślił, że na przebieg ogrodzenia wykazywali również przesłuchani w sprawie świadkowie w osobach - B. P., W. P. i A. M., których – w ocenie Sądu - zeznania polegają na prawdzie, gdyż są zgodne ze stanem faktycznym zastanym podczas oględzin sądowych.

W tych okolicznościach Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków - P. J., T. J., W. T., M. Z. i L. Ż., którzy zeznali, że za budynkami przed obecnym ogrodzeniem wcześniej nie było żadnego ogrodzenia, a zatem ich zeznania pozostają w całkowitej sprzeczności ze stanem faktycznym, a także z wyjaśnieniami uczestnika J. W., który przyznał, iż wcześniej było drewniane ogrodzenie, stawiane przez jego ojca w 1974 r.

Powołując się na utrwalone poglądy doktryny i orzecznictwo Sądu Najwyższego Sąd wskazał, że spokojny stan posiadania oznacza posiadanie ustabilizowane, prowadzące do zasiedzenia.

Sąd podał, że pomimo, iż zarówno uczestnik postępowania, jak i świadkowie w osobach - P. J., T. J., W. T., M. Z. i L. Ż. wskazywali na konflikt pomiędzy zainteresowanymi na tle przebiegu granicy od 2004 r. do 2005 r. to jednak uczestnik nie złożył żadnych innych dowodów świadczących o wcześniejszych konfliktach dotyczących przebiegu granicy pomiędzy przedmiotowymi działkami gruntu.

Skoro spokojny stan posiadania oznacza posiadanie ustabilizowane, prowadzące do zasiedzenia, w ocenie Sądu w sprawie możliwe było ustalenie granicy według właśnie tego kryterium tj. ostatniego spokojnego stanu posiadania. Sąd podkreślił, że od 1974 r. do 2004 r., tj. przez okres 30 lat, prowadzący do zasiedzenia, stosownie do art. 172 k.c., granicę posiadania wyznaczało najpierw ogrodzenie z drewnianych słupków i drewnianych desek, postawione 1974 r. przez ojca uczestnika, którego pozostałości znajdują się w postaci drewnianych słupków w pkt 178, 179, desek i słupka metalowego od bramy w pkt 165. Ponadto powyższy zakres posiadania potwierdza ogrodzenie od strony ulicy, które w pkt 185 oznaczonym na szkicu przebiegu granicy, stanowiącym załącznik do opinii biegłego S. K. z dnia 28 sierpnia 2020 r. stanowi punkt styku ogrodzenia działki (...). Następnie w 1981 r. uczestnik J. W. postawił ogrodzenie z drewnianych słupków i drutu kolczatego, w linii przebiegu starego ogrodzenia tj. w linii koloru niebieskiego łączącej pkt. 185 i 502.

Mając zatem powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 153 k.c. dokonał rozgraniczenia nieruchomości zainteresowanych według drugiego kryterium przewidzianego w art. 153 k.c., tj. według ostatniego stanu posiadania, przebiegającego według linii ciągłej koloru niebiskiego łączącej punkty 185-502, w sposób wskazany przez biegłego sądowego S. K. na szkicu przebiegu granicy, stanowiącym załącznik do opinii biegłego z dnia 28 sierpnia 2020 r.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. u. nr 167, poz. 1398 ze zm.) Sąd obciążył zainteresowanych kosztami wynagrodzenia biegłego sądowego S. K., poniesionymi tymczasowo przez Skarb Państwa. Za sporządzenie opinii głównej wynagrodzenie zostało pokryte w kwocie 1.442,43zł z sum budżetowych Skarbu Państwa. Z tego też względu Sąd obciążył tą kwotą po połowie, tj. po 721,21 zł wnioskodawców i uczestnika. Uczestnika ponadto obciążono kwotą 461,80 zł, poniesioną tymczasowo przez Skarb Państwa na wynagrodzenie biegłego za sporządzenie opinii uzupełniających, dopuszczonych w związku z zarzutami zgłoszonymi przez pełnomocnika uczestnika.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył apelacją uczestnik postępowania w całości zaskarżonemu orzeczeniu zarzucając:

1.  Naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie poprzez naruszenie:

a)  art. 227 k.p.c., 217 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. i 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu geodezji w sytuacji, gdy możliwe jest ustalenie granic wg stanu prawnego i wbrew twierdzeniom biegłego zgodnie z treścią zeznań świadka L. Ż. są zakopane słupki graniczne;

b)  art. 285 § 1 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez brak zastosowania i rozstrzyganie na podstawie opinii nieweryfikowalnej, zawierającej liczne, niezrozumiałej, nie przystającej do stanu faktycznego sprawy, w sytuacji gdy świadek L. Ż. zeznał, że zakopane są słupki graniczne,

c)  art. 230 k.p.c. poprzez brak zastosowania przede wszystkim w sytuacji, gdy wnioskodawca nie wypowiedział się co do powodu odsunięcia pastucha,

d)  art. 231 k.p.c. poprzez brak zastosowania i brak wzięcia pod uwagę zeznań świadków T. J. i M. Z. w zakresie istniejącego sporu pomiędzy właścicielami nieruchomości co do granicy działek i momentu od jakiego ten spór powstał, braku logicznej możliwości ustalania granicy przy ścianie budynku,

e)  art. 233 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i:

-

w powiązaniu z art. 286 i 278 k.p.c. wydanie rozstrzygnięcia na podstawie opinii biegłego sądowego wykonanej nierzetelnie, nieczytelnie, opartej na nieprawidłowych danych, a zatem nielogicznej i nie dającej się zweryfikować, w sytuacji gdy istnieje możliwość ustalenia granic na podstawie stanu prawnego, takie rozgraniczenia miały miejsce w sąsiednich działkach,

-

w zw. z art. 153 k.c. brak wzięcia pod uwagę zeznań zainteresowanych co do istniejącego konfliktu dotyczącego przebiegu granicy działek, możliwości ustalenia przebiegu granic na podstawie stanu prawnego, tj. wg map ewidencyjnych,

-

poprzez brak uwzględnienia, że uczestnik postępowania podczas oględzin podał, że ogrodzenie nie wyznaczało granicy posiadania (k. 64),

-

dowolną ocenę zeznań świadków P. J., T. J., W. T., M. Z., L. Ż. w zakresie przebiegu granicy działek, istnienia słupków podziemnych, a zatem możliwości ustalenia granic wg stanu prawnego,

-

poprzez brak uwzględnienia zeznań świadka M. Z. w zakresie istniejącego sporu o granice i momentu jego powstania i przyczyn dla jakich w tym miejscu powstał pastuch,

-

brak uwzględnienia zeznań świadków co do momentu powstania i przyczyn dla jakich postawiony został pastuch,

-

niewłaściwego uznania przez Sąd, że spór o granice powstał w 2004 r., podczas gdy z zeznań świadków w tym M. Z. i uczestnika postępowania zawartych w protokole z oględzin nieruchomości wynika, że spór toczył się od zawsze, cyt. „dalej ojciec nie grodził, bo był spór o granice” (k. 8),

-

Sąd dowolnie a co najważniejsze - błędnie zinterpretował wyjaśnienia dotyczące ogrodzenia, które powstało w 1974 r. - powstało ono od okolic pkt 189 do początku domu mieszkalnego był to jedynie fragment celem odgrodzenia się, dalej ojciec uczestnika nie stawiał ogrodzenia, ponieważ był spór - dlatego ten okres nie może być uwzględniony jako spokojne posiadanie, zaś ogrodzenie od pkt 178 i 179 zostało postawione przez Pana M., pastuch zaś został postawiony przez uczestnika postępowania J. W. w 1981 roku - stąd nie można mówić o czasie zasiedzenia,

-

poprzez brak uwzględnienia, że podczas rozprawy w dniu 7 kwietnia 2021 r. uczestnik postępowania cofnął zgodę na ustalenie granicy od pkt 505,

-

poprzez brak wzięcia pod uwagę, że szkic biegłego stanowiący załącznik do opinii uzupełniającej z dnia 27 października 2021 r. przedstawia granicę oznaczoną linią zieloną opisaną jako „granica wg aktualnej ewidencji gruntów”,

f)  art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez nieprawidłowe zastosowanie i brak odniesienia w treści uzasadnienia postanowienia do całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym zeznań świadka L. Ż. w zakresie istnienia słupków granicznych, brak odniesienia się co do faktów ustalonych w trakcie oględzin nieruchomości, tj. istniejącego sporu między właścicielami działek.

2.  Naruszenie prawa materialnego:

a)  art. 153 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i brak ustalenia granic wg stanu prawnego tj. wg map ewidencyjnych,

b)  § 12 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie poprzez brak zastosowania, w sytuacji gdy z treścią paragrafu 12 rozporządzenia budynek na działce budowlanej należy sytuować od granicy tej działki w odległości nie mniejszej niż 4 metry w przypadku budynku zwróconego ścianą z oknami lub drzwiami w stronę tej granicy bądź 3 metry w przypadku budynku zwróconego ścianą bez okien i drzwi w stronę tej granicy.

Stawiając powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I instancji oraz zasądzenie na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, ewentualnie - zmianę skarżonego postanowienia poprzez ustalenie przebiegu granic wg stanu prawnego po uprzednim przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji z innego okręgu i zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Wbrew zarzutom apelującego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody, po dokonaniu ich oceny zgodnie z kryteriami wskazanymi w art. 233 k.p.c. Ustalenia te Sąd Okręgowy uznaje za własne.

Skuteczne postawienie zarzutu dokonania błędnych ustaleń, będącego konsekwencją niewłaściwej oceny materiału dowodowego wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez uczestnika (stronę) odmiennego poglądu, co do oceny poszczególnych dowodów jest jego prawem, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego - sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł wyrażonych w art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Apelujący skupia się na prezentacji własnej wersji zdarzeń, tymczasem ustalenia Sądu I instancji nie mają charakteru dowolnych. Sąd II instancji ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie, w tym ocenę opinii biegłego geodety i zeznań świadków podziela w pełnym wymiarze, uznając ją za własną, bez potrzeby i konieczności powtarzania i powielania tożsamych argumentów.

Należy tylko podnieść, iż z opinii biegłego z zakresu geodezji z dnia 28 sierpnia 2020 r. wynika, że przebieg granicy według stanu prawnego pomiędzy przedmiotowymi działkami nr (...) został określony w postępowaniu administracyjnym „wymiana gruntów” wsi K. przeprowadzonym w latach 1955 - 1957 na podstawie przepisów dekretu z dnia 16 sierpnia 1949 r. o wymianie gruntów (Dz.U. nr 48 poz. 367), ostatecznie zatwierdzoną Orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. z 3 maja 1957 r. Dane liczbowe określające położenie punktów granicznych w stosunku do punktów osnowy geodezyjnej zostały przedstawione na szkicach do wyniesienia projektu wymiany. Z opinii tej wynika również, że o ile nie można mieć wątpliwości co do położenia punktu granicznego nr 502, ponieważ został wyznaczony na podstawie punktów osnowy geodezyjnej istniejących na gruncie i miar zapisanych na szkicach z wymiany gruntów, a w miejscu wyznaczonego punktu granicznego została odnaleziona trwała stabilizacja i jego położenie jest zgodne ze stanem posiadania, to nie ma możliwości technicznej, aby punkt graniczny nr 505 wyznaczyć z dokładnością 0,10 m, gdyż nie ma możliwości określenia położenia punktów osnowy geodezyjnej z wymaganą dokładnością. Biegły podkreślił, że punkty graniczne są szczegółami pierwszej grupy, które należy mierzyć i wyznaczać z dokładnością nie mniejszą niż 0,10 m. Wyznaczony w administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym punkt graniczny nr 505 i zamarkowany palikiem drewnianym jest mało wiarygodny i nie można uznać, że ustalona granica między punktami nr 505 i 502 jest granicą według stanu prawnego ustalonego w „wymianie gruntów” z 1955 r.

Natomiast w opinii uzupełniającej z 6 maja 2021 r. biegły jednoznacznie wskazał, że istniejące zagospodarowanie pasa przygranicznego, znaki i ślady graniczne w postaci trwałej stabilizacji (szyna metalowa w pkt 502) słupek granitowy w pkt 510, drewniane słupki ogrodzeniowe, trwałe ogrodzenie przy pkt nr 185, wskazują, że obecnie istniejący stan użytkowania (w linii od pkt 185 do pkt 502) istnieje od wielu lat, a nawet od 1955 r. Biegły wskazał, że poprzednicy prawni przedmiotowych nieruchomości z należytą starannością oznaczyli punkt graniczny nr 502 (szyną metalową). Z taką samą starannością zapewne oznaczyli punkt graniczny przy ulicy (...), a jest nim trwałe ogrodzenie metalowe na betonowej podmurówce dochodzące do punktu nr 185. Dodatkowo biegły stwierdził, że w zwyczajach wiejskich trwałe ogrodzenie jest wystarczającym elementem oznaczającym granice. W linii prostej między pkt 185-502 istnieje słupek granitowy niewiadomego pochodzenia, ale zapewne nie był przypadkiem osadzony w tym miejscu (k. 193-195).

Dlatego za chybiony należało uznać zarzut uczestnika postępowania dotyczący nie wzięcia pod uwagę przez Sąd Rejonowy i dowolną ocenę zeznań świadków przez niego zawnioskowanych w osobach P. J., T. J., W. T., M. Z. i L. Ż.. Słusznie Sąd Rejonowy zauważył, że świadkowie ci zeznawali, że za budynkami przed obecnym ogrodzeniem wcześniej nie było żadnego ogrodzenia, a tymczasem z akt sprawy wynika, że przebieg granicy między działkami wyznaczało ogrodzenie postawione przez ojca uczestnika S. W. w 1974 r., co przyznał sam uczestnik na rozprawie w dniu 18 grudnia 2020 r. i na co wskazywała wnioskodawczyni oraz świadkowie w osobach – B. P., W. P. i A. M..

Nie można podzielić również zarzutu naruszenia art. 278 k.p.c. Sąd I Instancji prawidłowo bowiem pominął wniosek dowodowy pełnomocnika uczestnika o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu geodezji (postanowienie Sądu Rejonowego z dna 11 lutego 2022 r. k. 249 odwrót).

Dla uzasadnienia powyższego stwierdzenia należy wyjaśnić, iż uczestnik postępowania korzystał z możliwości składania zarzutów zarówno do opinii głównej biegłego z zakresu geodezji z dnia 28 sierpnia 2020 r. (pismo z dnia 17 grudnia 2020 r. k. 124-125 i pismo z dnia 23 grudnia 2021 r. k. 134-136), jak i do opinii uzupełniających - z dnia 6 maja 2021 r. (pismo z dnia 24 maja 2021 r. k. 204 – 205) i 27 października 2021r. (pismo z dnia 19 listopada 2021 r. k. 239 -240).

W ocenie Sądu Okręgowego wszystkie istotne okoliczności w niniejszej sprawie co do kryterium i przebiegu granicy między działkami wnioskodawców i uczestnika zostały już dostatecznie wyjaśnione na dotychczasowym etapie postępowania i znajdują oparcie w materiale dowodowym wynikającym z przedłożonej opinii biegłego z zakresu geodezji. Biegły w sposób wyczerpujący odnosił się do zastrzeżeń składanych przez uczestnika. Trzeba w tym miejscu podkreślić, iż Sąd nie jest obowiązany do uwzględnienia kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija je od momentu dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy. W szczególności potrzeby powołania innego biegłego nie może uzasadniać przekonanie strony o słuszności swojego stanowiska i niezadowolenie z dotychczas złożonych opinii.

Sąd Okręgowy uznał za prawidłową ocenę Sądu Rejonowego, że opinia biegłego geodety stanowi źródło wiadomości specjalnych, wystarczające do merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, zaś opinie uzupełniające wyczerpująco wyjaśniły złożone przez uczestnika zarzuty. Okoliczności sprawy nie uzasadniały zatem dopuszczenia dowodu z opinii kolejnego biegłego.

Sąd nie dopuścił się także naruszenia art. 327 ¹ k.p.c., zgodnie z którym uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (§ 1 pkt 1) i wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (§ 1 pkt 2).

Uzasadnienie Sądu Rejonowego w Łomży zawiera wszystkie elementy wskazane w ww. cytowanym przepisie.

Wbrew stanowisku apelującego, podstawy ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie nie mógł stanowić przepis art. 230 k.p.c. Zastosowanie tego przepisu wchodzi w rachubę jedynie wówczas, gdy jest to uzasadnione wynikiem całej rozprawy. Oznacza to konieczność uwzględnienia zarówno postawy procesowej strony (uczestnika w postępowaniu nieprocesowym), jak również ostatecznych wyników postępowania dowodowego. W przedmiotowej zaś sprawie wnioskodawcy w toku całego postępowania wnosili o dokonanie rozgraniczenia w sposób odmienny niż uczestnik.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że na podstawie przeprowadzonych w sprawie dowodów Sąd Rejonowy prawidłowo dokonał rozgraniczenia nieruchomości stanowiących własność J. W. (nr 282) i małżonków - D. E. i K. M. (nr 283) według ostatniego stanu posiadania przebiegającego wzdłuż linii ciągłej koloru niebieskiego łączącej pkt 185-502, w sposób wskazany na szkicu przebiegu granicy przez biegłego sądowego S. K..

W konsekwencji powyższego za niezasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 153 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i brak ustalenia granic wg stanu prawnego.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji nie naruszył także § 12 wskazanego w apelacji aktu podustawowego. Przepis ten nie stanowił podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Sad I instancji właściwie podstawił prawidłowo ustalony stan faktyczny pod abstrakcyjny stan faktyczny zawarty w normie prawnej (normie z art. 153 k.c.).

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu (pkt I postanowienia).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. (pkt II postanowienia).