Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód R. C. wniósł do Sądu Rejonowego w Łomży pozew w sprawie o sygn. akt I C (...) o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na jego rzecz kwoty 56.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10.07.2020 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Powódka E. C. wniosła do Sądu Rejonowego w Łomży pozew w sprawie o sygn. akt I C (...) o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na jej rzecz kwoty 56.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10.07.2020 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu obu pozwów wskazano, że w dniu 18 sierpnia 2003 r. doszło do wypadku drogowego na trasie W. - S., w wyniku którego zmarł syn powoda - Ł. C.. Sprawca zdarzenia w dacie przedmiotowego wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczenia OC w pozwanym Towarzystwie (...). Powód wskazał, że pismem z dnia 4 czerwca 2020 r. zgłosił pozwanemu roszczenie o zapłatę 56.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę pozostającą w związku ze śmiercią Ł. C., które zostało negatywnie rozpatrzone przez pozwanego. Pozwany odmówił przyznania zadośćuczynienia, powołując się na zawartą w dniu 28 kwietnia 2006 r. ugodę, która miała zaspokoić wszelkie roszczenia powoda pozostające w związku z wypadkiem z dnia 18 sierpnia 2003 r. Z ostrożności procesowej powód podkreślił, że ugoda zawarta w dniu 28 kwietnia 2006 r. dotyczyła wyłącznie odszkodowania przysługującego powodowi na podstawie art. 446 § 3 k.c. Dlatego też, w ocenie powoda, zarzut pozwanego dotyczący powagi rzeczy ugodzonej, podniesiony w toku likwidacji szkody, był bezzasadny. Powód jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia wskazywał przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. W ocenie powoda przedmiotowa ugoda nie mogła obejmować zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, gdyż w dacie jej zawarcia w orzecznictwie nie przyjmowano istnienia roszczenia o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej, albowiem linia orzecznicza dotycząca istnienia takiego roszczenia w oparciu o art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. ukształtowała się w latach późniejszych.

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2020 r. Sąd Rejonowy w Łomży, na podstawie art. 219 k.p.c., połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę o sygn. akt I C (...) ze sprawą I C (...) z powództwa R. C. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę (k. 70).

Pozwane Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W., w odpowiedzi na pozew, wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł zarzut rzeczy ugodzonej. Podał, że strona powodowa zawierając z pozwanym ugodę z dnia 28 kwietnia 2006 r. zrzekła się wszelkich roszczeń wynikających z wypadku drogowego, w którym śmierć poniósł syn powodów. Wskazano, że pozwany wpłacił na rzecz powodów ugodzoną kwotę po 25.000 zł (k.76-78). W ocenie strony pozwanej, zawarta między stronami ugoda, dotyczyła zaspokojenia wszystkich roszczeń wynikających z rzeczonego wypadku. Z ostrożności procesowej pozwany wskazał, że żądania powodów były rażąco wygórowane i nieuzasadnione. Podniósł, że przez okres 14 lat powodowie akceptowali stan rzeczy ugodzonej, co oznaczało, że interpretowali oni przez ten czas treść ugody w sposób prezentowany przez pozwanego.

Sąd Rejonowy w Łomży wyrokiem z dnia 19 stycznia 2021 r., sygn. akt I C (...):

-

w punkcie I. oba powództwa oddalił;

-

w punkcie II. zasądził na rzecz pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. od powodów R. C. i E. C. kwoty po 5.408,50 zł od każdego z nich wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe orzeczenie zapadło w tak ustalonym stanie faktycznym:

W dniu 18 sierpnia 2003 r. na trasie W. W. S. naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując pojazdem osobowym marki D. (...) o nr rej. (...) stracił panowanie nad kierowanym pojazdem na łuku drogi w lewo i zjechał na prawe pobocze, a następnie do rowu, gdzie pojazd przodem uderzył w przydrożne drzewo. W następstwie wypadku, na skutek doznanych obrażeń ciała w postaci: bardzo rozległego, głębokiego stłuczenia mózgu, złamania i sklepienia i podstawy czaszki, złamania żeber, stłuczenia prawego płuca, krwawień podpajęczynówkowych i innych urazów wielonarządowych - zmarł Ł. C. – syn powodów.

Posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, w dacie przedmiotowego wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczenia OC w pozwanym Towarzystwie ubezpieczeń.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Łomży z dnia 13 grudnia 2004 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K (...), sprawca ww. zdarzenia został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu przestępstwa i skazany z mocy art. 177 § 2 k.k. na karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (k.14-14v).

Sąd Okręgowy w Łomży wyrokiem z dnia 9 lutego 2005 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II Ka (...) zmienił ww. wyrok w ten sposób, że orzeczoną oskarżonemu karę pozbawienia wolności zmniejszył do 3 lat (k. 21-22).

W dniu 28 kwietnia 2006 r. przed Sądem Rejonowym w Białymstoku E. i R. małż. C. zawarli z Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą w W. ugodę w sprawie o sygn. akt I C (...). W ugodzie tej wprost strony oświadczyły, że jej przedmiotem była kwota świadczenia należna powodom z tytułu odszkodowania związanego z wypadkiem, w którym śmierć poniósł syn powodów. Wysokość należnego z tego tytułu świadczenia strony ustaliły na kwotę po 25.000 zł płatną do dnia 10 maja 2006 r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia płatności (pkt 1 ugody, k. 30). Ponadto pozwany zobowiązany został do zapłaty solidarnie powodom kwoty 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Powodowie zobowiązali się natomiast do zapłaty pozwanemu kwoty 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Jednocześnie powodowie zrzekli się roszczeń dotyczących renty (pkt 5 ugody, k. 31). Strony ustaliły również, że rzeczona ugoda wyczerpywała wszelkie roszczenia stron wynikające z ww. wypadku samochodowego (pkt 6, k.31).

Powodowie pismem z dnia 4 czerwca 2020 r., zgłosili stronie pozwanej roszczenie o zapłatę kwoty 56.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę pozostającą w związku ze śmiercią syna – Ł. C..

Decyzją z dnia 12 czerwca 2020 r. pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia na rzecz powodów, powołując się na zawartą w dniu 28 kwietnia 2006 r. ugodę, która w jego ocenie wyczerpywała wszelkie roszczenia powodów pozostające w związku z wypadkiem z dnia 18 sierpnia 2003 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym powództwo wg Sądu Rejonowego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszym postępowaniu bezspornym było, że pozwany ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za skutki zdarzenia powstałe na skutek działania osoby objętej przez niego ubezpieczeniem OC i wynika to wprost z zawartej w dniu 28 kwietnia 2006 r. ugody między stronami. Poza sporem było też, że w myśl zawartej przez strony ugody, pozwany tytułem odszkodowania wypłacił powodom kwoty po 25.000 zł.

Sąd Rejonowy podkreślił, że spór w niniejszej sprawie ogniskował się wokół tego, czy zawarta między stronami ugoda wyczerpywała w całości roszczenia powodów względem pozwanego Towarzystwa ubezpieczeń.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie doprowadziła Sąd Rejonowy do konstatacji, iż ugoda zawarta przed sądem w 28 kwietnia 2006 r. w całości wyczerpywała wszelkie roszczenia powodów względem pozwanego Towarzystwa ubezpieczeń. Strona powodowa podpisując rzeczoną ugodę zrzekła się wszelkich dalszych roszczeń wobec pozwanego, zobowiązanego jako ubezpieczyciela sprawcy szkody za zdarzenie związane z wypadkiem komunikacyjnym z dnia 18 sierpnia 2003 r.

Sąd Rejonowy wskazał, że charakter prawny ugody nakazuje przyjąć, że nie jest ona czynnością abstrakcyjną, co jednoznacznie wynika z treści art. 917 k.c. Zgodnie z art. 917 k.c. przez ugodę strony czynią sobie wzajemnie ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Ustępstwa te mają na celu wyeliminować niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku, zapewnić wykonanie takich roszczeń albo uchylić istniejący lub mogący powstać spór pomiędzy stronami. Podkreślił też, że ustępstwa czynione są przez strony w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Ugoda zatem dotyczy stosunku prawnego łączącego strony, przy czym w ramach tego stosunku mogą zostać uregulowane kwestie odnoszące się do poszczególnych roszczeń objętych jego treścią.

Sąd Rejonowy przy tym założył, że przedmiotem ugody stają się wszystkie roszczenia wynikające z danego stosunku prawnego - tego, który został ugodą objęty. Istotą ugody jest czynienie sobie wzajemnie ustępstw w zakresie oczekiwanych rezultatów stosunku prawnego regulowanego przez strony. Podstawą ugody musi więc być zawsze łączący strony stosunek prawny.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że w sprawie, stosunek prawny objęty ugodą dotyczył zdarzenia z dnia 18 stycznia 2003 r., wskutek którego śmierć poniósł syn powodów. Z tego tytułu wystąpili oni do pozwanego ubezpieczyciela z roszczeniem odszkodowawczym, w tym o odszkodowanie uregulowane w art. 446 § 3 k.c. Znamiennie w dniu 28 kwietnia 2006 r. doszło do zawarcia ugody. Jej przedmiot został jednoznacznie i wyczerpująco określony. Treść zawartej ugody wprost wskazuje na kwotę świadczenia należnego powodom w związku z wypadkiem, w którym śmierć poniósł syn powodów. Zindywidualizowanie świadczenia przy użyciu słowa „kwota” zawęża je do świadczenia pieniężnego, do którego należy również odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c., czy zadośćuczynienie przewidziane w art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i art. 446 § 4 k.c., po nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 03.08.2008 r. Zdaniem Sądu, treść ugody wskazuje na zamiar stron i cel jej zawarcia - ugoda wyczerpywała wszelkie roszczenia stron wynikające z wypadku samochodowego, w którym śmierć poniósł syn powodów Ł. C. (pkt 6 ugody) i wypłacenie powodom odszkodowania do dnia 10 maja 2006 r. (pkt 1 ugody) należnego im z tego tytułu.

Zdaniem Sądu Rejonowego w treści ugody nie ma zapisów świadczących o jej zawężeniu wyłącznie do odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. Z faktu, że postępowanie likwidacyjne dotyczyło roszczenia z tego właśnie tytułu nie da się wyprowadzić wniosków, że finalnie strony ugodziły się tylko, co do świadczenia o odszkodowanie. Zapis pkt 6 ugody, który zawiera jednoznaczne stanowisko powodów w przedmiocie satysfakcji z jej zawarcia, sprowadzającej się do wyczerpującego zaspokojenia ich wszelkich roszczeń, związanych z przedmiotową szkodą. Dotyczy to nie tylko roszczeń już istniejących i zgłoszonych przez powodów w postępowaniu ugodowym, ale wszelkich innych roszczeń, jakie mogą powstać w przyszłości. Inne rozumowanie pkt 6 ugody prowadziłoby do wypaczenia jej istoty, do której należy rezygnacja przez stronę z części swoich żądań, a ustępstwa wzajemne stron należy pojmować bardzo szeroko i subiektywnie

W ocenie Sądu Rejonowego wątpliwości, co do przedmiotu ugody nie nasuwają również jej postanowienia dotyczące wysokości świadczenia, ustalonego ostatecznie na sumę po 25.000 zł dla każdego z powodów i sposobu jej rozliczenia. W wyniku dokonanych wyliczeń do wypłaty na rzecz powodów pozostała kwota po 25.000 zł, którą otrzymali. Powyższe potwierdza, że w dacie zawarcia ugody zamiarem stron było definitywne zakończenie sporu powstałego na tle roszczeń związanych ze zdarzeniem z dnia 18.08.2003 r.

Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska powodów, że w dacie zawarcia ugody nie mieli oni możliwości dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie. Sąd Rejonowy nie miał wątpliwości, że o tym czy z konkretnego stosunku obligacyjnego wynika dla wierzyciela zindywidualizowane roszczenie decyduje wola ustawodawcy wyrażona w ustawie, a nie praktyka orzecznicza sądów.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko strony pozwanej i uznał, że w postępowaniu, jakie toczyło się z wniosku powodów w 2006 r., mogli oni zgłosić także roszczenie o zadośćuczynienie w związku ze zdarzeniem z dnia 18.08.2003 r., objętym odpowiedzialnością odszkodowawczą pozwanego. Nie uczynili tego, doprowadzając do zakończenia postępowania wskutek zawarcia ugody i wypłaty umówionego w niej odszkodowania. Wykonanie zaś ugody spowodowało wygaśnięcie stosunku prawnego, powstałego na tle szkody z dnia 18.08.2003r., a więc również w zakresie roszczenia o zadośćuczynienie.

Niezależnie od powyższego Sąd I Instancji wskazał, że sprzeczność działania pozwanego ubezpieczyciela z zasadami współżycia społecznego wymagałaby wykazania, że jedna ze stron uzyskała pewnego rodzaju korzyść w sposób jakby nieprawy, w sposób naruszający tę zasadę współżycia społecznego przy wykorzystaniu np. silniejszej pozycji. W niniejszej sprawie nie można wysnuć takiego przekonania, albowiem okoliczności w sprawie tego nie potwierdziły. Strona powodowa w postępowaniu przed sądem, przed którym zawarto ugodę reprezentowana była przez zawodowego pełnomocnika, który miał dbać należycie o interesy strony.

W ocenie Sądu Rejonowego powoływanie się na klauzulę wynikającą z art.5 kc w sprawie, w której doszło do wygaśnięcia zobowiązania należy generalnie uznać za chybione.

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy powództwa oba oddalił i orzekł jak w pkt. I-szym wyroku. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wnieśli powodowie.

Skarżonemu rozstrzygnięciu zarzucili:

1)  naruszenie przepisów prawa procesowego mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj-

a)  art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności treści ugody z dnia 28 kwietnia 2006 roku i bezzasadne uznanie, że podniesiony przez pozwanego zarzut powagi rzeczy ugodzonej (res transacta), z uwagi na treść ugody z dnia 28 kwietnia 2006 roku w zakresie roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę pozostającą w związku z tragiczną śmiercią syna - Ł. C. jest zasadny;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na uznaniu, że zapisy ugody z dnia 28 kwietnia 2006 roku stanowiące o wyczerpaniu w całości wszelkich roszczeń powodów wynikających ze szkody z dnia 18 sierpnia 2003 roku, jak również zrzeczenie jakichkolwiek roszczeń z tego tytułu na przyszłość, nie są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 1 i 2 k.c.

2) przepisów prawa materialnego, tj.:

a)  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 917 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c. polegające na błędnej wykładni treści zawartej w dniu 28 kwietnia 2006 roku przez powodów ze strona pozwaną ugody i przyjęciu, że przedmiotowe porozumienie dotyczy uregulowania wszelkich roszczeń poszkodowanych związanych z wypadkiem z dnia 18 sierpnia 2003 roku, mimo iż zgodnym zamiarem i celem stron było rozstrzygnięcie wyłącznie w zakresie odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej powodów w związku ze śmiercią ich syna, na podstawie art. 446 § 3 k.c.,

b)  art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 917 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że zawarta ugoda, w której powodowie mieliby zrzec się wszelkich roszczeń z tytułu śmierci syna w obliczu otrzymanego dotychczas przez powodów wartości świadczenia nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i nie stanowi nadużycia prawa,

c)  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 917 k.c. oraz art. 446 § 3 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i art. 448 k.c. polegające na błędnej wykładni zawartej przez powodów z stroną pozwaną ugody w dniu 28 kwietnia 2006 roku i uznaniu, że otrzymane odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci syna obejmowało także element krzywdy, a co za tym idzie pełniło funkcję zadośćuczynienia za ból i cierpienie w związku z utratą osoby najbliższej.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 k.p.c. w zw. z art. 368 § 1 pkt. 5 k.p.c. wnieśli o: zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie na rzecz powodów zadośćuczynienia każdorazowo w wysokości po 56.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 10 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, ewentualnie: o uchylenie zaskarżonego w całości wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacje powodów nie są zasadne.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego oraz poczynioną na ich podstawie ocenę, że w dacie zawarcia ugody pozasądowej zamiarem stron było definitywne zakończenie sporu powstałego na tle skutków zdarzenia z dnia 18 sierpnia 2003 roku, w którym tragicznie zginął syn powodów, zaś przedmiotem tej ugody były wszystkie roszczenia wynikające z tego stosunku prawnego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż akta sprawy I C (...) Sądu Rejonowego w Białymstoku, w której to sprawie strony zawarły ugodę sądową, zostały już zniszczone (k.89), co niewątpliwie utrudnia dokonanie wykładni oświadczeń stron zawartych w ugodzie, ale nie czyni jej niemożliwym.

Ugoda zawarta przed sądem jest nie tylko czynnością procesową i tytułem egzekucyjnym, ale także ugodą w rozumieniu prawa cywilnego (art. 917 i art. 918 KC), czyli ma podwójną naturę prawną (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 maja 1997 r. w sprawie I PKN (...); Legalis nr (...)). Istotę ugody określa art. 917 k.c. - czynione sobie przez strony ugody wzajemnie ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego mają na celu wyeliminować niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku, zapewnić wykonanie takich roszczeń albo uchylić istniejący lub mogący powstać spór pomiędzy stronami. Podkreślić należy, że ustępstwa czynione są przez strony w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Ugoda zatem dotyczy stosunku prawnego łączącego strony, przy czym w ramach tego stosunku mogą zostać uregulowane kwestie odnoszące się do poszczególnych roszczeń objętych jego treścią. Należy przy tym założyć, że przedmiotem ugody stają się wszystkie roszczenia wynikające z danego stosunku prawnego - tego, który został ugodą objęty (zob. wyrok SN z dnia 26 czerwca 2008 r., II CSK (...), nie publ.). Jeżeli wolą stron było wyłączenie jakichś roszczeń, a inaczej mówiąc objęcie ugodą jedynie części roszczeń wynikających z tego stosunku, to powinny one jednoznacznie wyrazić taką wolę w treści ugody, skoro zasadą jest, że ugoda dotyczy całego stosunku prawnego, czyli wszystkich jego elementów, a nie tylko poszczególnych roszczeń (tak teza 2 wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 listopada 2018 r. w sprawie I ACa (...); Legalis nr (...).

Z treści ocenianej ugody nie wynika, że wolą stron było wyłączenie z niej jakiegoś roszczenia. Jeżeli z treści ugody stron nie wynika, że objęto nią jedynie część roszczeń, to należałoby przyjąć, iż strony uregulowały wszystkie elementy łączącego je stosunku. Zdaniem Sądu jest też oczywiste, że pomimo niezłożenia przez powodów oświadczenia o zrzeczeniu się roszczenia o zadośćuczynienie, ich oświadczenia zawarte w punkcie 6, że „ugoda wyczerpuje wszelkie roszczenia stron wynikające z wypadku samochodowego, w którym śmierć poniósł syn powodów Ł. C.” odniosło skutek taki sam, jak zrzeczenie się roszczeń. Zrzeczenie się roszczenia w ramach ugody jest oświadczeniem woli, zgodnie z którym powód rezygnuje z danego roszczenia i uprawnia pozwanego do postawienia zarzutu, że roszczenie powoda w takim zakresie w jakim się go zrzekł wygasło, tzn. przestało istnieć. Nie zmienia tej oceny okoliczność, iż w punkcie 5 ugody powodowie wprost oświadczyli, że zrzekają się roszczeń dotyczących renty, albowiem oświadczenie zawarte w punkcie 6 jest zdecydowanie szersze, a nadto w punkcie 5 powodowie nie ograniczyli zrzeczenia się roszczenia „tylko” do roszczeń dotyczących renty – gdyby wolą stron było, aby wygasły jedynie roszczenia o renty to w punkcie tym znalazłoby się słowo „tylko”. Należy przypuszczać, iż powodowie w sprawie I C (...)dochodzili od pozwanej także rent, o czym świadczy pośrednio zapis w protokole rozprawy, iż jest to sprawa „o zapłatę”. W ocenie Sądu Odwoławczego, gdyby zgodną wolą stron nie było objęcie ugodą wszystkich roszczeń wynikających z wypadku, zbędny byłyby zapis z pkt 6 ugody – kwestia odszkodowania uregulowana jest w punkcie 1 ugody, a kwestia rent w punkcie 5 ugody. Podkreślić przy tym należy, iż obydwie strony były reprezentowane w postępowaniu sądowym toczącym się przed Sądem Rejonowym w Białymstoku przez fachowych pełnomocników, którzy zdawali sobie sprawę ze znaczenia treści zawartej ugody.

Sąd Odwoławczy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, iż w dacie zawarcia ugody powodom przysługiwało roszczenie z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych na skutek śmierci osoby najbliższej (art. 24 k.c. § 1 k.c. i art. 448 k.c.). Podkreślenia wymaga, że jeszcze na gruncie art. 24 w zw. z art. 448 k.c. - tj. przed nowelizacją art. 446 k.c. ustawą z dnia z 30 maja 2008 r. o zmianie m.in. ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731), polegającą na dodaniu do tego przepisu § 4 z dniem 3 sierpnia 2008 r. - formułowano tezy o ochronie tak doniosłych dóbr osobistych, jak prawo do życia w rodzinie, prawa do życia w związku małżeńskim, posiadania obojga rodziców, czy życia w pełnej rodzinie, w której mąż matki jest ojcem jej dzieci. Uchwała Sądu Najwyższego z 22 października 2010 r., III CZP (...)jedynie wyjaśniła wątpliwości, jakie jeszcze istniały w tym względzie, przesądzając, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Wskazać jednakże należy, że uchwała ta nie otworzyła drogi do sądu osobom uprawnionym do żądania zadośćuczynienia, gdyż dochodzenie tego roszczenia przed jej wydaniem nie było niemożliwe.

W dniu zaistnienia zdarzenia tj. 18 sierpnia 2003 roku (kreującego stosunek zobowiązaniowy w niniejszej sprawie) obowiązujący stan prawny umożliwiał formułowanie podstawy prawnej roszczenia o zadośćuczynienie, dochodzonego na podstawie art. 24 § 1 k.c. w zw, z art. 448 k.c., w związku z czym takie roszczenie przysługiwało powodom w dacie zawarcia ugody, a zatem mogło też zostać objęte jej uregulowaniem. Tym samym, w postępowaniu likwidacyjnym, jakie toczyło się z inicjatywy powodów w 2006 roku, mogli oni zgłosić roszczenie o zadośćuczynienie, w związku ze zdarzeniem z dnia 18 sierpnia 2003 r. Nie uczynili tego, doprowadzając do zakończenia postępowania likwidacyjnego wskutek zawarcia ugody i wypłaty umówionego w niej świadczenia.

Nietrafny jest również zarzut apelacji niezastosowania art. 58 § 2 kc w zw. z art. 917 kc oraz art. 353 ^{( 1 )}kc i uznania, że zawarta ugoda, w której powodowie mieliby zrzec się wszelkich roszczeń z tytułu śmierci syna w obliczu otrzymanego dotychczas przez powodów wartości świadczenia nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i nie stanowi nadużycia prawa. Powodowie na podstawie ugody z dnia 28 kwietnia 2006 r. otrzymali w maju 2006 r., a więc 15 lat temu, kwoty po 25.000 zł. Kwota, jaką otrzymał każdy z powodów, stanowiła przeszło 10-miesięczne przeciętne wynagrodzenie, co aktualnie odpowiada kwocie blisko 60.000 zł. Nie można przy tym pomijać okoliczności, iż jak podnosiła to w odpowiedzi na pozew strona pozwana, a co także ustalił Sąd Rejonowy w Łomży w sprawie II K (...) (str. 3 uzasadnienia wyroku), poszkodowany przyczynił się do powstania szkody świadomie wsiadając do samochodu kierowanego przez osobę, która spożywała alkohol. Niezależnie od tego wskazać należy, iż ugodzona kwota nie odbiegała szczególnie od kwot czy to zasądzanych czy też ugodzonych w tamtym okresie, o czym świadczą uzasadnienia wyroków np. w sprawie II CK (...) Sądu Najwyższego, czy I ACa (...) Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Odnosząc się do ostatniego z zarzutów apelacji, wyjaśnić należy, iż w ramach stosownego odszkodowania przyznawanego na mocy art. 446 § 3 kc, mieściło się także zrekompensowanie uszczerbków o charakterze niemajątkowym (krzywdy). „Swoistość odszkodowania, o którym mowa w 446 § 3 kc polega na tym, że dotyczy ono powetowania szczególnych szkód. Chodzi tu o szkodę o charakterze majątkowym, najczęściej jednak powiązaną ściśle i przeplatającą się z uszczerbkiem o charakterze niemajątkowym, a więc o szkodę często trudną do uchwycenia i zmierzenia, jaką zazwyczaj wywołuje śmierć najbliższego członka rodziny. Szkodę tę ustawodawca określił sformułowaniem „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej”” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2004 r. w sprawie II CK (...)). Jednakże wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy nie stwierdził, iż odszkodowanie z art. 446 § 3 kc pełniło funkcję zadośćuczynienia za ból i cierpienie w związku z utratą osoby najbliższej. Dokonał natomiast oceny, iż ugoda wyczerpywała wszelkie roszczenia stron wynikające z wypadku samochodowego, w którym śmierć poniósł syn powodów, mając na uwadze treść pkt 6 ugody, o czym była mowa powyżej.

Wskazać należy, że wykonanie zobowiązania wynikającego z ugody prowadzi do wygaśnięcia stosunku prawnego łączącego strony. W sprawie nie było sporu co do wykonania zobowiązań przez obie strony ugody. Podniesienie zarzutu powagi rzeczy ugodzonej w sytuacji, gdy ugoda została wykonana oznacza, że dochodzone roszczenie nie istnieje. Nie mogą zatem powstać nowe roszczenia, wynikające z tych samych stosunków prawnych, co roszczenia już objęte ugodą.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art 385 k.p.c. oddalił apelację.

Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powodów kosztami postępowania odwoławczego należnymi pozwanej, mając na uwadze szczególny charakter sprawy, wagę i wpływ na życie powodów zdarzenia, z którego wywodzą swoje roszczenia w niniejszej sprawie, a także okoliczność, iż na rzecz pozwanej zostały przyznane znaczne kwoty z tytułu zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji.

WIESŁAWA KOZIKOWSKA TOMASZ MAKARUK JOANNA RAWA

ZARZĄDZENIE

odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Data 20.04.2021 r.