Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 30 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Włodzimierz Wójcicki
Sędziowie:	SSO Eugeniusz Dąbrowski SSO Andrzej Kordowski (spr.)
Protokolant:	Katarzyna Milewska

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2017 r. w Łomży na rozprawie

sprawy z wniosku B. P. (1)

z udziałem S. P.

o podział majątku

na skutek apelacji B. P. (1) i S. P.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem

z dnia 25 października 2016 r. sygn. akt I Ns 14/15

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Wysokiem Mazowieckiem do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Eugeniusz Dąbrowski W. A. K.

Sygn. akt I Ca 68/17

UZASADNIENIE

B. P. (1) wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego zgromadzonego w trakcie trwania małżeństwa ze S. P.. Uzasadniając żądanie wnioskodawczyni twierdziła, że w trakcie trwania małżeństwa zostały zakupione nieruchomości oraz ruchomości, które weszły w skład majątku wspólnego. Domagała się rozliczenia dotacji i płatności bezpośrednich pobranych przez uczestnika a także wierzytelności, które uczestnik pożyczał swojemu rodzeństwu.

Uczestnik postępowania uznał wniosek co do zasady. Kwestionował podaną we wniosku wartość przedmiotu sporu oraz skład wspólnych nieruchomości i ruchomości. Twierdził, że niektóre ruchomości zostały nabyte za darowizny od ojca, dotyczyć to miało też nakładów. Wnosił o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem postanowieniem z 25.10.2015 r. sygn. akt I Ns 14/15 w punkcie I ustalił, że w skład majątku objętego wspólności ustawową S. P. i B. P. (1) wchodzi prawo własności:

1) nieruchomości: położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 3,138 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , numer (...) o powierzchni 0,8790 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 0,0897 ha, numer (...) o powierzchni 0,0123 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , położonej w obrębie ewidencyjnym S. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 2,150 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), położonej w obrębie ewidencyjnym B. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 1,020 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 4,060 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , ogólnej wartości 677 252,00 zł;

2) ruchomości:

zabudowa kuchni szafkami stojącymi i zawieszanymi, zmywarka do naczyń marki (...), płyta kuchenna (...), piekarnik elektryczny (...), kuchenka mikrofalowa (...), okap kuchenny (...) WT S., lodówko zamrażarka (...), żyrandol trójpunktowy, dzbanki porcelanowe, zestaw naczyń kuchennych (...) firmy (...), dwa pojemniki zamykane do kawy i herbaty, serwis porcelanowy z wazą (...), misy porcelanowe (...), nóż firmy (...), stół w pomieszczeniu jadalni, sześć krzeseł tapicerowanych, zamrażarka firmy (...), malakser firmy (...), dwa regały w pomieszczeniu jadalni, komoda, stolik narożny RTV, regał-biblioteczka, zestaw wypoczynkowy 1+2+3, stolik okolicznościowy, siedzisko tapicerowane, dywan (...), wieża marki (...), lustro w ramach dębowych, stół ze zdobionymi obrzeżami, zegar ścienny, żyrandol trójpunktowy, dwa kinkiety, mozaika ścienna, aparat telefoniczny (...), kieliszki, szklanki, literatki trzy sztuki, pralka (...), regał pokojowy, żyrandol pięciopunktowy, patera, tacka, cukiernica, łyżeczka, waga łazienkowa, dywan owalny, dywan 270x190 cm, dywan 280x380 cm, kredens dwuczęściowy z komodą, szkło na stole w salonie, żyrandol sześciopunktowy, wymiana tapicerki, meble w sypialni, dywan 300x210 cm, żyrandol pięciopunktowy, dwa kinkiety, dywan 250x350 cm, biurko z jedną szafką, zamrażarka (...), choinka sztuczna, bombki choinkowe, wrak samochodu marki (...), przyczepa wywrotka (...) typ D 47A numer rejestracyjny (...), przewracarko zgrabiarka dziewięciogwiazdowa, grill ogrodowy, huśtawka ogrodowa, stół i dwie ławki ogrodowe, ciągnik rolniczy D.-F. D. 11 S (...) 100 (...). (...) numer rejestracyjny (...), kosiarka rotacyjna S., prasa zwijająca Z 543, ładowacz czołowy Ł 104, opryskiwacz (...), agregat uprawowy (...), pług (...), rozsiewacz nawozów MX 1200, rozrzutnik (...), wóz asenizacyjny (...), przetrząsacz (...) D. F., przenośnik ślimakowy T 206/4, przyczepaciężarowa rolnicza (...) typ T 672 numer rejestracyjny (...), przyczepa samozbierająca do sianokiszonki S., wycinak do kiszonek S., owijarka do bel (...), ciągnik rolniczy S. RollerArg 0. 70 W numer rejestracyjny (...), ciągnik rolniczy marki U. (...) z kabiną numer rejestracyjny (...), przyczepa wywrotkadwuosiowa typ D 732 numer rejestracyjny (...), dwie drabiny metalowe, sieczkarnia do kukurydzy (...), siewnik czterorzędowy do kukurydzy, mieszalnik pasz z rozdrabniaczem (...), dwa zbiorniki o pojemności 1000 litrów, opryskiwacz Kwazar (...), mieszadło do gnojowicy, dwa wózki paszowe, taczka, agregat prądotwórczy, stół gospodarczy, garnek blaszany 20 litrów, schładzalnik do mleka E. D., dojarka (...), bojler (...), pług trójskibowy, krowy użytkowe w ilości 45 sztuk, jałówki zacielone w ilości 16 sztuk, jedno cielę, samochód osobowy marki (...) typ JS model S. numer rejestracyjny (...) ogólnej wartości 864 987,00 zł;

3) środki pieniężne w wysokości 110 266,00 zł;,

4) udziały w spółce (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w ilości 53 udziały o wartości nominalnej 2 650,00 zł;

5) środki pieniężne z płatności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (...) Oddział (...) w B. dotyczącej umowy numer (...) w wysokości 169 316,50 zł;

6) udział członkowski w Spółdzielni (...) w W. Mazowieckiem, którego wartość na dzień ustania wspólności majątkowej w dacie 31.10.2012 roku wynosiła 40 731,62 zł.

W punkcie II Sąd Rejonowy określił wartość przedmiotu postępowania określić na kwotę 1 824 472,00 zł. W punkcie III ustalił, że S. P. i B. P. (1) mają równe udziały w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową. W punkcie IV ustalił, że z majątku objętego małżeńską wspólnością ustawową S. P. i B. P. (1) zostały dokonane nakłady na nieruchomość położoną w obrębie Ś. złożoną z działek oznaczonych w ewidencji gruntów: numerem (...) o powierzchni 0,2063 ha i numerem (...) o powierzchni 0,3362 ha, stanowiącej majątek osobisty uczestnika S. P. o wartości 513 163,00 zł. W punkcie V ustalił, że uczestnik postępowania od 31.10.2012 r. do dnia wydania orzeczenia w sprawie pobrał pożytki z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńska ponad należny mu udział w wysokości 146.224,82 zł.

W punkcie VI dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że z majątku szczegółowo opisanego w punkcie I przyznał:

1) wnioskodawczyni B. P. (1) córce J. i R. prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym S. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 2,150 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym S.- M. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 4,060 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), prawo własności samochodu osobowego marki (...) typ JS model S. numer rejestracyjny (...) oraz patelnię i durszlak z zestawu (...) firmy (...), a nadto połowę wartości udziału członkowskiego w Spółdzielni (...) w W. Mazowieckiem obowiązującej w dniu jego wypłaty uprawnionemu przez Spółdzielnię,

2) uczestnikowi S. P. synowi T. i T. pozostały majątek nieruchomy i ruchomy opisany szczegółowo w punkcie L, podpunkt 1 i 2 oraz udziały w spółce (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. szczegółowo opisane w punkcie I podpunkt 4, a nadto połowę wartości udziału członkowskiego w Spółdzielni (...) w W. Mazowieckiem obowiązującej w dniu jego wypłaty uprawnionemu przez Spółdzielnię.

Ponadto w punkcie VII Sąd Rejonowy zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty kwotę 496.963 zł. W punkcie VIII termin płatności dopłaty określił na trzy miesiące od dnia uprawomocnienia się orzeczenie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W punkcie IX zasądził od uczestnika postepowania na rzecz wnioskodawczyni tytułem zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika kwotę 256.581,50 zł, której termin płatności określił na dziewięć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami (punkt X). W punkcie XI zasądził od uczestnika postepowania tytułem zwrotu pobranych pożytków kwotę 146.224,82 zł, której termin płatności określił na piętnaście miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami (punkt XII). W punkcie XIII-XVI Sąd Rejonowy rozliczył i zasądził koszty postępowania.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Dnia 14 maja 1994 roku S. i B. P. (1) zawarli związek małżeński. Po ślubie zamieszkali w domu S. P. w Ś.. Uczestnik był już właścicielem zabudowanego gospodarstwa rolnego zorganizowanego na nieruchomości rolnej o powierzchni ogólnej 13,1880 ha nabytej od swoich rodziców T. i T. P. umową o dożywocie z dnia 10.10.1991 roku. Trzecie dziecko stron, córka M. P. urodziła się (...).

W dniu 02.11.1994 r., urodził się małżonkom P. syn P., a w dniu (...) córka A. A..

Małżonkowie P. wspólnym wysiłkiem stopniowo rozwijali i rozbudowywali gospodarstwo rolne stanowiące źródło utrzymania ich rodziny.

Dnia 24.08.1994 roku małżonkowie P. nabyli od A. F. i H. Ś. własność nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym S. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 2,150 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...). Zawierając tę umowę kupujący oświadczyli, że nieruchomość nabywają z majątku wspólnego.

W dniu 14 maja 1997 roku S. P. kupił od J. Z. prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) (poprzednio numer (...)) o powierzchni 0,0897 ha, numer (...) (poprzednio numer (...)) o powierzchni 0,0123 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...). Przed notariuszem kupujący oświadczył, że nabycia tej nieruchomości dokonuje z majątku odrębnego.

W trakcie trwania małżeństwa S. i B. P. (1) nabyli też własność nieruchomości: położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 3,138 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , numer 81 o powierzchni 0,8790 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), położonej w obrębie ewidencyjnym B. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 1,020 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) , położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 4,060 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...).

Wartość tych nieruchomości zamyka się kwotą 677 252,00 zł.

Małżonkowie P. dokonywali też stopniowo przebudowy, rozbudowy i modernizacji budynków posadowionych na siedlisku stanowiącym majątek osobisty uczestnika. W 1995 roku nastąpiło połączenie budynku starej obory z nowo powstałym budynkiem w efekcie czego powstało 19 stanowisk dla bydła. W 2001 roku nastąpiła adaptacja wcześniej istniejącego budynku gospodarczego na oborę dla bydła i jałówek. W latach 2002-2004 dokonano remontu i modernizacji budynku mieszkalnego w pomieszczeniach na parterze i piętrze, w tym wymiany okien i ocieplenia ścian zewnętrznych. W 2003 roku wykonano budynek paszarni, w 2004 roku adaptowano i rozbudowano oborę dołączając do niej cześć stodoły, a w roku 2006 wykonano budynek jałownika. Zostały również wykonane nakłady na infrastrukturę techniczną, w tym szamba na gnojowicę o łącznej pojemności ponad 475 m ³, płyta gnojowa o powierzchni 203 m ² z wyciągarką linową, trzy silosy na kiszonkę, ogrodzenie, altanka, utwardzenie placu asfaltem na powierzchni ponad 1000 m ² z odwodnieniem terenu ze studniami rewizyjnymi na długości 140 metrów bieżących. Wartość rynkowa tych nakładów wynosi 513 163,00 zł.

W miarę uzyskiwanych dochodów następowała też wymiana parku maszynowego w gospodarstwie oraz nabywanie innych ruchomości na potrzeby rodziny, zwłaszcza, gdy po wejściu Polski do Unii Europejskiej rolnicy mogli zostać podatnikami podatku od towarów i usług (...) i uzyskać zwrot podatku, a nadto korzystać z dofinansowania ze środków unijnych. W 2005 roku małżonkowie P. przystąpili do Sektorowego Programu Operacyjnego podpisując w dniu 19.05.2005 roku umowę numer (...) o dofinansowanie projektu, gdzie (...) zobowiązała się do dofinansowania działania ,,inwestycja w gospodarstwie rolnym” udzielając pomocy w wysokości 126 675,00 zł, jednak nie więcej niż 50 % poniesionych kosztów kwalifikowanych projektu. Kolejna taka umowę numer (...) została podpisana przez małżonków P. w dniu 10.03.2006 roku. Obejmowała pomoc w wysokości 100 836,50 zł i również nie więcej niż 50% poniesionych kosztów. W ramach umowy z 2005 roku małżonkowie P. po zaciągnięciu kredytu w wysokości 190 000,00 zł wydali na inwestycje 303 700,00 zł i uzyskali refundację (zwrot kosztów) w wysokości 124 467,00 zł. Uzyskali też kwotę 54 765,58 zł zwrotu podatku VAT. W wykonaniu umowy z 2006 roku koszt zakupów maszyn i urządzeń wyniósł 225 728,00 złotych, a kwota dofinansowania netto wyniosła 93 350,00 zł. Zwrot podatku VAT wyniósł 39 028,00 zł. W dniu 31.08.2009 roku po raz trzeci małżonkowie P. skorzystali z pomocy unijnej przystępując do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich zgodnie z umową numer (...). Całkowity budżet tego projektu wyniósł 414 988,00 zł, a kwota dofinansowania wyniosła 169 316,50 zł i wpłynęła na konto uczestnika w dniu 27.04.2010 roku.

Powyższe środki wraz z dochodami bieżącymi uzyskiwanymi z gospodarstwa rolnego służyły zarówno modernizacji i rozbudowie siedliska, ale też wymianie parku maszynowego gospodarstwa i nabywaniu potrzebnych w nim ruchomości. W efekcie małżonkowie P. nabyli do majątku wspólnego własność rzeczy ruchomych, których skład na dzień ustania wspólności przedstawiał się następująco:zabudowa kuchni szafkami stojącymi i zawieszanymi, zmywarka do naczyń marki (...), płyta kuchenna (...), piekarnik elektryczny (...), kuchenka mikrofalowa (...), okap kuchenny (...) WT S., lodówko zamrażarka (...), żyrandol trójpunktowy, dzbanki porcelanowe, zestaw naczyń kuchennych (...) firmy (...), dwa pojemniki zamykane do kawy i herbaty, serwis porcelanowy z wazą (...), misy porcelanowe (...), nóż firmy (...), stół w pomieszczeniu jadalni, sześć krzeseł tapicerowanych, zamrażarka firmy (...), malakser firmy (...), dwa regały w pomieszczeniu jadalni, komoda, stolik narożny RTV, regał-biblioteczka, zestaw wypoczynkowy 1+2+3, stolik okolicznościowy, siedzisko tapicerowane, dywan (...), wieża marki (...), lustro w ramach dębowych, stół ze zdobionymi obrzeżami, zegar ścienny, żyrandol trójpunktowy, dwa kinkiety, mozaika ścienna, aparat telefoniczny (...), kieliszki, szklanki, literatki trzy sztuki, pralka (...), regał pokojowy, żyrandol pięciopunktowy, patera, tacka, cukiernica, łyżeczka, waga łazienkowa, dywan owalny, dywan 270x190 cm, dywan 280x380 cm, kredens dwuczęściowy z komodą, szkło na stole w salonie, żyrandol sześciopunktowy, wymiana tapicerki, meble w sypialni, dywan 300x210 cm, żyrandol pięciopunktowy, dwa kinkiety, dywan 250x350 cm, biurko z jedną szafką, zamrażarka (...), choinka sztuczna, bombki choinkowe, wrak samochodu marki (...), przyczepa wywrotka (...) typ D 47A numer rejestracyjny (...), przewracarko zgrabiarka dziewięciogwiazdowa, grill ogrodowy, huśtawka ogrodowa, stół i dwie ławki ogrodowe, ciągnik rolniczy D.-F. D. 11 S (...) 100 (...). (...) numer rejestracyjny (...), kosiarka rotacyjna S., prasa zwijająca Z 543, ładowacz czołowy Ł 104, opryskiwacz (...), agregat uprawowy (...), pług (...), rozsiewacz nawozów MX 1200, rozrzutnik (...), wóz asenizacyjny (...), przetrząsacz (...) D. F., przenośnik ślimakowy T 206/4, przyczepa ciężarowa rolnicza (...) typ T 672 numer rejestracyjny (...), przyczepa samozbierająca do sianokiszonki S., wycinak do kiszonek S., owijarka do bel (...), ciągnik rolniczy S. (...) numer rejestracyjny (...), ciągnik rolniczy marki U. (...) z kabiną numer rejestracyjny (...), przyczepa wywrotka dwuosiowa typ D 732 numer rejestracyjny (...), dwie drabiny metalowe, sieczkarnia do kukurydzy (...), siewnik czterorzędowy do kukurydzy, mieszalnik pasz z rozdrabniaczem (...), dwa zbiorniki o pojemności 1000 litrów, opryskiwacz Kwazar (...), mieszadło do gnojowicy, dwa wózki paszowe, taczka, agregat prądotwórczy, stół gospodarczy, garnek blaszany 20 litrów, schładzalnik do mleka E. D., dojarka (...), bojler (...), pług trójskibowy, krowy użytkowe w ilości 45 sztuk, jałówki zacielone w ilości 16 sztuk, jedno cielę, samochód osobowy marki (...) typ JS model S. numer rejestracyjny (...). Ogólna wartości rzeczy ruchomych nabytych w trakcie trwania małżeństwa wynosi 864 987,00 zł (osiemset sześćdziesiąt cztery tysiące dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych).

Umowami z dnia 15.11.2011 roku i z dnia 14.11.2012 roku S. P. nabył 53 udziały o łącznej wartości nominalnej 2 650,00 zł w spółce (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (KRS (...)). Uczestnik jest też udziałowcem Spółdzielni (...) w W. Mazowieckiem. Wartość należnego udziału jest zmienna i na dzień ustania wspólności majątkowej w dacie 31.10.2012 roku wynosiła 40 731,62 zł.

Od około 2005 roku konflikty małżeńskie pomiędzy małżonkami P. nasilały się. Wyrokiem z dnia 7 marca 2012 roku wydanym w sprawie II K 378/12 tutejszy sąd skazał uczestnika za to, że od 2005 roku do 12.01.2010 roku znęcał się fizycznie i psychicznie nad żoną B. P. (1). W wyniku tych wydarzeń w dniu 13.01.2010 roku B. P. (1) wyprowadziła się od męża razem z dziećmi na okres kilkunastu dni. W dniu 14.01.2010 roku S. P. cofnął udzielone wcześniej małżonce upoważnienie do dysponowania środkami pieniężnymi na rachunku bieżącym w (...) Banku (...) w S.. W tym dniu kwota zgromadzonych oszczędności wynosiła łącznie z odsetkami 110 265,66 zł, w tym 33 235,33 zł na rachunku bieżącym, a na pozostałą kwotę składają się dwie lokaty (71 680,00 zł i 5 000,19 zł) oraz odsetki.

W dniu 28.08.2010 roku B. P. (1) definitywnie wyprowadziła się od męża, zamieszkała z dziećmi w B. i wniosła do Sądu Okręgowego w Łomży sprawę o rozwód. Wyrokiem z dnia 23.03.2012 roku wydanym w sprawie sygnatura akt I C 497/10 Sąd Okręgowy w Łomży rozwiązał małżeństwo B. i S. P. przez rozwód. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 31.10.2012 roku.

Na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej czyli na dzień 31.10.2012 roku stan oszczędności na rachunku bieżącymi jak też stan lokat wynosił 0,00 zł, a należne odsetki od wcześniejszych kwot 3,24 zł.

Ogólna wartość majątku wspólnego zgromadzonego przez byłych małżonków P. w trakcie trwania ich związku zamknęła się kwotą 1 824 472,00 zł.

Po ustaniu wspólności uczestnik nadal prowadził gospodarstwo rolne uzyskując z niego przychody, zarówno z gruntów stanowiących jego majątek osobisty jak i z gruntów objętych wspólnością majątkową małżeńską mających łączną powierzchnię 11,247 ha. Uczestnik S. P. od dnia 31.10.2012 roku do dnia wydania niniejszego orzeczenia pobrał pożytki z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską ponad należny mu udział ½ część w wysokości 146 224,82 zł.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na których się oparł oraz uzasadnił dlaczego innym dowodom odmówił wiarygodności.

Sąd Rejonowy dokonując rozważań wskazał na treść art. 43 § 1 kro i art. 43 § 2 i 3 krio. Wyjaśnił przy tym, że ważne powody dla ustalenia nierównych udziałów dotyczą oceny, kwalifikacji zachowania drugiego małżonka oraz spowodowanych przez niego takich stanów rzeczy, które stanowią przyczynę niższej wartości majątku wspólnego niż ta, która wystąpiłaby, gdyby postępował właściwie. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości zdrowotnych i zarobkowych. Z drugiej jednak strony nieprawidłowe postępowanie polegać może na rażącym i odbiegającym od obiektywnych wzorców braku staranności o zachowanie istniejącej już substancji majątku wspólnego. Nie stanowią jednak ważnych powodów okoliczności niezależne od małżonka i przez niego niezawinione, w szczególności związane z nauką, chorobą czy bezrobociem.

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca nie przedstawił dowodów pozwalających na ustalenie nierównych udziałów. Przesłuchiwani w sprawie świadkowie zarówno wnioskowani przez wnioskodawczynię jak też uczestnika potwierdzali zaangażowanie wnioskodawczyni w prowadzenie gospodarstwa rolnego. Potwierdzają to też dokumenty, jak chociażby wszystkie trzy umowy dotyczące pomocy unijnej w inwestycjach służących rozbudowie gospodarstwa. Trzecia z nich została zawarta tylko przez wnioskodawczynię w celu przysporzenia środków gospodarstwu, a uczyniono tak dlatego, że uczestnik osiągnął wiek, który nie pozwalał już na uzyskanie takiej pomocy. Nie sposób więc zasadnie twierdzić, że wnioskodawczyni przyczyniła się w mniejszym stopniu do zgromadzenia wspólnego majątku. Uczestnik powoływał się w tej mierze na to, że gospodarstwo rolne generujące dochody zorganizowane było na gruntach stanowiących jego majątek odrębny. Sąd Rejonowy zważył, że stosownie do treści art. 31 kro składnikiem majątku wspólnego są dochody z majątku wspólnego oraz dochody z majątków osobistych małżonków. Do majątku wspólnego wchodzą zatem także pochodzące z majątku odrębnego: pożytku naturalne, cywilne i pożytki prawa. Tak więc pomnażaniu majątku wspólnego służyły dochody pozyskiwane z całego gospodarstwa, które w części było zorganizowane na nieruchomościach wspólnych, a w części na gruntach stanowiących majątek osobisty uczestnika.

Sąd Rejonowy wskazał, że stosownie do treści art. 684 kpc w związku z art. 46 krio skład i wartość majątku wspólnego ulegającego podziałowi ustala sąd, który to skład był w sprawie sporny.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że skład w zakresie nieruchomości wynikał z przedłożonych dowodów własności, wynikających z ujawnienia prawa własności w księdze wieczystej. Uczestnik kwestionował zaliczenie w skład majątku wspólnego działek numer (...) o powierzchni 2,150 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) oraz numer (...) (poprzednio numer (...)) o powierzchni 0,0897 ha, numer (...) (poprzednio numer (...)) o powierzchni 0,0123 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...). Sąd uznał za nieudowodnione, że nabycie ich nastąpiła za środki z majątku osobistego uczestnika.

Sąd Rejonowy wskazała, że druga z nieruchomości została nabyta w dniu 14 maja 1997 roku, kiedy to S. P. kupił od J. Z. prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym Ś. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) (poprzednio numer (...)) o powierzchni 0,0897 ha, numer (...) (poprzednio numer (...)) o powierzchni 0,0123 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...). Przed notariuszem kupujący oświadczył, że nabycia tej nieruchomości dokonuje z majątku odrębnego i tak prawo własności zostało ujawnione w księdze wieczystej. Jednak Sąd R. na uwadze, że nabycie nastąpiło w czasie, gdy wspólność ustawowa trwała już od trzech lat. Wobec tego nabycie tej nieruchomości mogło nastąpić tylko w wyniku surogacji (art. 33 punkt 10 krio). Wyjaśnił, że w orzecznictwie wskazuje się, że możliwe jest skonstruowanie domniemania faktycznego, zgodnie z którym rzeczy nabywane przez jedno z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej zostały nabyte ze środków pochodzących także z majątku wspólnego. Nabycie określonego przedmiotu majątkowego z majątku osobistego musi wynikać nie tylko z oświadczenia małżonka, ale przede wszystkim z całokształtu okoliczności istotnych z punktu widzenia przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (tak aktualny wyrok SN z 17 maja 1985 r., III CRN 119/85, LexisNexis nr (...), OSPiKA 1986, nr 9-10, poz. 185). Uczestnik nie wykazał w toku postępowania, że w przypadku tej nieruchomości mamy do czynienia z surogacją. Dlatego także ta nieruchomość została zaliczona do majątku wspólnego.

Sąd Rejonowy wskazał, że skład ruchomości został ustalony zgodnie z ich stanem okazanym biegłemu sądowemu i ustalenia w tym zakresie zostały oparte na przyznaniu faktu przynależności poszczególnych rzeczy przez strony uczestniczące w podziale. Jedynie co do stanu inwentarza żywego sąd bazował na informacji z AR i MR (k 198 -202 ), a co do pojazdów podlegających rejestracji na danych ze Starostwa Powiatowego Wydział Komunikacji (k 186-196). Nie zostały zaliczone jako ruchomości wspólne skuter Romet oraz pianino cyfrowe (...), gdyż zostały uznane za przedmiot własności dzieci stron. Rozrzutnik jednoosiowy nie został uznany za wspólny jako pochodzący z 1975 roku według twierdzeń uczestnika, a wnioskodawczyni nie udowodniła, że było inaczej. Z tej samej przyczyny pominięto narzędzia też narzędzia wartości 200,00 zł, które według uczestnika były własnością jeszcze jego ojca. Również nie zostały zaliczone do majątku wspólnego ruchomości, które nie zostały okazane biegłemu, gdyż w takiej sytuacji ich istnienie powinno być wykazane innymi dowodami, co w sprawie niniejszej nie miało miejsca. Dotyczy to w szczególności samochodu osobowego (...) oraz ciągnika (...). Podziałowi podlegają tylko ruchomości będące własnością wspólną stron w chwili ustania wspólności więc zostały pominięte ruchomości zgłoszone jako zbyte w trakcie trwania małżeństwa.

Sąd Rejonowy podał, że wartość poszczególnych składników będących przedmiotem podziału ustalił, biorąc za podstawę ceny rynkowe. Wskazał, że w sprawie niniejszej biegły M. S. wycenił prawo własności nieruchomości wspólnych na kwotę 677 252,00 zł. Nakłady według wersji wnioskodawczyni zostały wyliczone na 513 163 zł, a uczestnik przyznał dokonanie nakładów tylko na kwotę 17 508,00 zł. Sąd Rejonowy uznał, że postępowanie dowodowe w tym dowody z dokumentów i zeznania świadków, zwłaszcza P. Ł. (k 367) oraz K. S. (k 413), potwierdziły prawdziwość wersji którą prezentowała wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni zarzuciła biegłemu zaniżenie wartości nakładów, a uczestnik zawyżenie. W ocenie Sądu Rejonowego opinia jest poprawna metodologicznie, spójna i logiczna, może więc stanowić podstawę do ustaleń czynionych przez sąd.Sąd Rejonowy wskazał, ze prywatna opinia innego biegłego rzeczoznawcy nie jest, zgodnie z regułami postępowania dowodowego, sposobem na wykazanie wadliwości dowodu z opinii biegłego sądowego. Dlatego wniosek o dopuszczenie dowodu z prywatnej opinii biegłego J. B. oraz przesłuchanie go w charakterze świadka zostały oddalone (k 786).

Sąd Rejonowy podał, że biegły M. O. (1) dokonał wyceny rzeczy ruchomych, w tym inwentarza żywego. Opinia ta spotkała się z szeregiem zarzutów ze strony uczestnika. Biegły skutecznie i przekonująco odparł jednak te zarzuty zarówno w formie pisemnych opinii uzupełniających jak też w trakcie przesłuchania na rozprawie. Również tę opinie Sąd Rejonowy uznał za miarodajną do czynienia ustaleń w zakresie wartości rzeczy ruchomych. Ich wartość zamknęła się kwotą 864 987,00 złotych.

Ustalając stan oszczędności w majątku wspólnym Sąd Rejonowy miał na uwadze sytuację faktyczną jaka zaistniała w sprawie niniejszej. Mianowicie przyjęcie stanu oszczędności na dzień ustania wspólności, który to stan w dniu 31.10.2012 roku był zerowy w sposób jaskrawy prowadzić by musiał do pokrzywdzenia wnioskodawczyni. Z kolei uwzględnienie symulacji prowadzonych przez wnioskodawczynię w celu wykazania wysokości środków pieniężnych ,,wyprowadzonych” z majątku wspólnego przez uczestnika od stycznia 2010 roku kiedy to utraciła kontrolę nad wspólnymi środkami pieniężnymi, byłoby równie jednostronne. Symulacja taka musiałaby uwzględniać specyfikę działania gospodarstwa rolnego z nieustanną zmiennością stanu konta wywołaną ciągłymi operacjami finansowymi w gospodarstwie (wpływami na konto i wypływami środków z niego). Analiza historii rachunku stanowiącego konto wydatków bieżących ich gospodarstwa (k 432) wskazuje na ciągłą fluktuację, ale z reguły, dla zachowania płynności finansowej na koncie najczęściej znajdował się zasób 30-40 tysięcy złotych. Zmiennością charakteryzowały się też lokaty terminowe. Były likwidowane, a w ich miejsce zakładane nowe. W ocenie sądu typowy i charakterystyczny dla średniego poziomu finansów małżonków P. był ich stan na dzień 14 stycznia 2010 roku, kiedy to uczestnik cofnął pełnomocnictwo wnioskodawczyni i uniemożliwił dostęp do wspólnych finansów. W tym dniu kwota zgromadzonych oszczędności wynosiła łącznie z odsetkami 110 265,66 zł, w tym 33 235,33 zł na rachunku bieżącym, a na pozostałą kwotę składają się dwie lokaty (71 680,00 zł i 5 000,19 zł) oraz odsetki. Taka kwota został więc przyjęta jako odpowiadająca stanowi oszczędności małżonków P. podlegających rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

W dniu 27.04.2010 roku na konto uczestnika wpłynęły środki pieniężne z płatności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (...) Oddział (...) w B. dotyczącej umowy numer (...) w wysokości 169 316,50 zł (sto sześćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta szesnaście 50/100 złotych). Nastąpiło to w wykonaniu umowy, która zawarta była na nazwisko wnioskodawczyni, a jak wyżej wskazano zawarcie jej przez uczestnika z uwagi na osiągnięty wiek nie było możliwe. Kwotę tej płatności Sąd rejonowy także zaliczył do majątku wspólnego.

Sąd Rejonowy wskazał, że z nadesłanych sądowi dokumentów wynika przynależność do majątku wspólnego udziałów w Spółdzielni (...) w W. Mazowieckiem oraz w spółce (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B..

Sąd Rejonowy zważył, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlegają też nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków jak też pożytki pobrane po ustaniu wspólności z majątku wspólnego ponad należny udział. W sprawie niniejszej nakłady na przebudowę, rozbudowę i modernizację budynków posadowionych na siedlisku stanowiącym majątek osobisty uczestnika, dokonane w trakcie trwania małżeństwa stron czyli na nieruchomość położoną w obrębie Ś. złożoną z działek oznaczonych w ewidencji gruntów: numerem (...) o powierzchni 0,2063 ha i numerem (...) o powierzchni 0,3362 ha, zamknęły się kwotą 513 163,00 zł. Zwrotowi na rzecz wnioskodawczyni podlega więc połowa tej kwoty w związku z czym został zasądzona na jej rzecz kwota 256 581,50 zł.

Pożytki pobrane przez uczestnika z gruntów wspólnych oraz od inwentarza żywego w okresie od dnia ustania wspólności majątkowej małżeńskiej do dnia orzekania ponad należny mu udział osiągnęły wartość 146 224,82 zł. Połowa tej kwoty podlega więc zasądzeniu na rzecz wnioskodawczyni, co daje kwotę 146 224,82.

Sąd Rejonowy przytoczył treść art. 622. § 1 i 2 kpc i art. 623 kpc. Ponadto powołał przepisy prawa materialnego dotyczące warunków podziału nieruchomości są w art. 211 i 212 k.c, a w przypadku gospodarstwa rolnego także art. 213 k.c. Wyjaśnił, że, gdy do uzgodnienia stanowisk współwłaścicieli nie doszło, znajduje najpierw zastosowanie podział w naturze w wersji pełnej, potem przyznanie poszczególnych części majątku niektórym ze współwłaścicieli ze spłatami i dopłatami (tzw. podział mieszany), w dalszej kolejności przyznanie całości jednemu ze współwłaścicieli ze spłatami, zaś na końcu sprzedaż licytacyjna i podzielenie uzyskanych z niej środków.

W sprawie niniejszej pomimo negocjacji przed sądem i poza sądem nie doszło do wypracowania zgodnego sposobu podziału. Rozważając możliwe sposoby podziału gospodarstwa rolnego Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rolnictwa. Biegły wskazał, że uczestnik prowadzi wysokoprodukcyjne gospodarstwo rolne nastawione na produkcję mleka i osiąga w nim bardzo wysoką wydajność (k 477). W tej sytuacji wszystkie dotychczas uprawiane przez małżonków P. grunty są niezbędne do utrzymania tak wysokiego poziomu produkcji. Podział gruntów w naturze jest więc niezgodny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, bo jego skutkiem musi być zmniejszenie produkcji, może nawet o 1/3.

Dokonując podziału Sąd Rejonowy wziął pod uwagę fakt, że wysoka wartość majątku wspólnego, która osiągnęła 1 824 472,00 zł sprawia iż wnioskodawczyni powinna uzyskać majątek lub jego pieniężny ekwiwalent o wartości 912 236,00 złotych. Należy też pamiętać o należnym jej zwrocie udziału w nakładach na siedlisko oraz w pożytkach pobranych przez uczestnika po ustaniu wspólności, co łącznie daje kwotę około 400 000,00 zł na jej rzecz. Tak duże obciążenie rozliczeniami pieniężnymi z pewności musiałoby odbić się na produktywności gospodarstwa na którym zostaje uczestnik równie negatywnie jak utrata części gruntów. Dlatego sąd zdecydował o przyznaniu wnioskodawczyni działek rolnych o wartości 381 174,00 złote, co wydatnie zmniejsza kwotę spłaty (dopłaty). Wartość ruchomości których własność sąd przyznał wnioskodawczyni jest niewielka, wynosi 34 099,00 zł, więc wnioskodawczyni przysługuje dopłata w wysokości 496 963,00 złote.

Sąd Rejonowy uznał, że ruchomości, które posiadał uczestnik powinny zostać mu przyznane albowiem przez czas od dnia ustania wspólności zużywały się służąc dobru uczestnika. Uwzględnienie stanowiska uczestnika o tym, aby części ruchomości mu nie przyznawać wymusiłoby konieczność uwzględnienia jej wniosku o wyszacowanie wartości pożytków, które uzyskał uczestnik korzystając na zasadzie wyłączności z prawie wszystkich ruchomości. Sposób podziału zastosowany przez sąd pozwolił na oddalenie wniosku B. P. (1) o taką wycenę.

Wysokie kwoty zasądzone od uczestnika dają podstawę do decyzji o rozłożeniu tych płatności na raty. Określając wysokość tych rat i terminy płatności Sąd Rejonowy dążył do tego, aby wyważyć interesy obu stron i zapewnić możliwie szybko dużą część spłaty wnioskodawczyni, ale zarazem nie obciążać uczestnika ponad możliwości płatnicze jego gospodarstwa.

O kosztach Sąd Rejonowy rozstrzygnął na zasadzie art. 520 § 1 K.p.c. Sąd Rejonowy przyjął zasadę obciążenia w równym stopniu obu stron postępowania kosztami, jakie w jego wyniku powstały. W szczególności został więc zasądzony zwrot wydatków poniesionych przez Skarb Państwa na koszty opinii biegłych, ale też rozliczone zostały po połowie koszty poniesione przez strony w tym koszty zastępstwa prawnego.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła wnioskodawczyni i uczestnik postępowania.

Wnioskodawczyni B. P. (1) orzeczenie zaskarżyła w części, tj. w pkt. 1 ppkt. 2, 3, 4, 6, pkt. VI, XVI zarzucają mu:

I. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego w sprawie a polegających :

a) nie zaliczeniu do majątku wspólnego ruchomości, które nie zostały biegłemu okazane, gdyż zdaniem Sądu wnioskodawczyni podczas procesu nie udowodniła, że ruchomości istniały w dacie ustalania wspólności majątkowej - podczas gdy z zeznań świadków przesłuchanych na rozprawie dnia 2016-01-20 wnika, że na dzień przed przyjazdem biegłego M. O. uczestnik z wyprowadził ciągnik (...) wartości 75.000 zł oraz takie ruchomości jak np. odkurzacz, garnki Zepter, wiertarka, szlifierka, piła spalinowa, Pilarka huskvama stanowiące majątek wspólny wywoził samochodem „H., który także ukrył przed biegłym, oraz inne składniki wyceniona przez biegłego jako nie okazane,

b) nie zaliczenie do majątku wspólnego kwot: 16.500 pobranych dnia 2010-02-26 i kwoty 24.000 złotych pobranych dnia przez uczestnika dnia 2010-03-19,/ łącznie 30.500 zł / oraz czterech lokat po 20.000 zł założonych w dniu 2010-03-23 mimo, że finansowe środki na założenie 4 lokat - mimo, że środki finansowe powstały w wyniku wspólnego prowadzenia gospodarstwa rolnego. / dowód historia rachunku/

c) zaliczenie w poczet majątku dorobkowego udziałów w Stacji Hodowli i Unasienniania (...) Sp. zo.o. a przyznanie udziałów w całości ich tylko iwyłącznie uczestnikowi

II. naruszenie przepisów prawa procesowego art. 233 par. 1 kpc przez nie rozważenie wszechstronnie zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie i pominięcie dowodu na okoliczność składu masy działowej i wywożenia składników majątku dorobkowego, wyprowadzania środków finansowych z konta bankowego przez uczestnika, co wynika: z zeznań św. P. i A. P., akt sprawy Ds. 119/14, informacji z banku k-297 i 431 że uczestnik pobrał 4 lokaty po 20.000 i odsetki, z k- 299 że w okresie od 13.01.2010 do 27.11.2012 uczestnik sprzedał 91 szt bydła, nie zgłosi żadnego zakupu a pieniądze ze sprzedaży nie wróciły na konto.

III. naruszenie przepisu prawa procesowego art. 328 par. 2 kpc przez nie wskazanie w uzasadnieniu postanowienia na jakiej podstawie prawnej przyznał wnioskodawczyni połowę udziału w „ M. „ w wysokości obowiązującej w dniu wypłaty uprawnionemu - mimo, że wnioskodawczyni wnosiła by udziały w całości przyznać uczestnikowi a na jej rzecz zasądzić od uczestnika spłaty, oraz uznając udziały w Stacji Hodowli i Unasienniania (...).o.o jako majątek wspólny w rozliczeniu Sąd przyznał tylko uczestnikowi

IV. naruszenie przepisów prawa materialnego art. 42 i 46 kro przez nie uwzględnienie do majątku dorobkowego kwoty 24.000 zł kwoty 16.500 zł ponadto 4 lokat z odsetkami, które istniały w czasie małżeństwa (historia rachunku) a uczestnik pobrał i kwota 80.000 zł plus odsetki 354,18 zl x4 = 1.412,72 nigdy nie wróciła na rachunek (dowód k- 297 i 431);

V. naruszenie przepisu art. 520 par. 1 kpc przez zasadzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 3.456,56 zł - w sytuacji gdy wnioskodawczyni zwolniona była od kosztów procesu, wydatki podczas postępowania tymczasowo ponosił Skarb Państwa, a uczestnik nie był zobowiązywany przez Sąd do ponoszenia wydatków.

Wskazując na powyższe wniosła o:

1) zmianę zaskarżonego orzeczenie i zaliczenie do składu masy działowej składników majątku dorobkowego nie okazanych biegłemu a wskazanych przez wnioskodawczynie, rozliczenie 4 lokat z odsetkami, rozliczenie udziałów przez przyznanie ich uczestnikowi i zasądzenie spłat na rzecz wnioskodawczyni oraz zasądzenie kosztów procesu - w tym kosztów nieopłaconego zastępstwa adwokackiego ustanowionego z urzędu za II instancje według norm przepisanych - ewentualnie -

2) uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I-szej instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów za II-instancję w tym kosztów nieopłaconego zastępstwa procesowego ustanowionego z urzędu za II- instancję.

Ponadto wniosła o zasądzenie pożytków z gospodarstwa rolnego za okres od 26.10.2016 do dnia wydania orzeczenia w drugiej instancji - zgodnie z opinią biegłego rolnika miesięczne pożytki z gruntów rolnych / produkcja roślinna/ - 974,05 zł pożytków z chowu bydła miesięcznie 8.476,66 zł. łącznie miesięcznie pożytki brutto 9.450,71 zł.

W uzupełnieniu apelacji w zakresie pkt. I, ppkt. 3 i pkt. II i VII zarzuciła nadto:

1 ) naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233§1 kpc przez nie rozważenie całości zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie, pominięcie i nie uwzględnienie wniosków wnioskodawczyni i jej pełnomocnika o ustalenie stanu oszczędności w majątku wspólnym od momentu zablokowania konta od 14.01.2010r do dnia 31.10.2012 r. i o rozliczenie uczestnika postępowania z tytułu bezumownego korzystania przez uczestnika ze wszystkich ruchomości stanowiących majątek wspólny (od 28.08.2010 r. do 31.10.2012r.)

2 ) błędy rachunkowe przy ustaleniu wartości przedmiotu postępowania a tym samym zaniżenie dopłaty dla wnioskodawczyni.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zaliczenie do składu majątku kwoty 345 000,00 zł poprzez analizę zapisów na rachunku bankowym nr (...) w latach 2009-2012 oraz uwzględnienie korzystania z majątku wspólnego przez S. P. w latach 2010-2012.

Uczestnik postępowania S. P. zaskarżył postanowienia w całości, zarzucając mu:

1) naruszenie prawa materialnego, to jest art. 31 par. 1 KRO poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające w szczególności na:

a)niezgodnym z prawem ustaleniu składu majątku wspólnego:

- poprzez zaliczenie w jego skład rzeczy, które w jego skład z mocy prawa, zgodnie z zasadą surogacji w ogóle do niego nie wchodzą:

ppkt 1) jako nabytych za środki z darowizny od ojca uczestnika T. P.:

- w formie określonych kwotowo darowizn bezpośrednio przekazanych środków pieniężnych na zakup maszyn, co potwierdzone zostało niezależnie od innych dowodów dowodem z dokumentu w postaci decyzji podatkowej Naczelnika US w W. Mazowieckiem z dnia 10.02.2015 r. nr sprawy (...)-SD. (...)(naliczony i zapłacony podatek 5493 zł); ppkt. 2) w formie darowizny gospodarstwa wraz z zabudowaniami, jako zespołem składników, które zostały poddane następnie jedynie modernizacji, (a nie budowie od podstaw - biegły S. wyceniał wartość obór i budynków, w taki sposób, jakoby zostały one zbudowane od podstaw, w 100 %, odnośnie większości budynków i budowli jako przypisanych do nieruchomości, której wartość również określał, co jest niezgodne z przedmiotem postępowania, który dotyczyć powinien nakładów na nieruchomość oraz z rzeczywistością, jak też stanowi rażący błąd biegłego S.);

ppkt. 3 jako rzeczy stanowiące części składowe rzeczy stanowiących własność odrębną uczestnika:

1) bale jesionowe będące darowizną ojca uczestnika, a pochodzące z drzew ściętych z nieruchomości stanowiącej własność odrębną uczestnika, na dodatek nieistniejące w dacie rozdzielności;

2) rozrzutnik 1 osiowy obornika, przekazany razem z gospodarstwem przez ojca a oszacowany na kwotę 4.500 zł - biegły nawet nie określił roku produkcji;

3) mozaika z Jordanii stanowiąca pamiątkę z wycieczki - rzecz wyłącznie osobista pamiątka do osobistego użytku;

4) pług trójskibowy nabyty przed zawarciem małżeństwa - biegły jak zwykle nie wskazał roku produkcji (pług jest z lat 70-tych i gdyby biegły miał rzetelną wiedzę o maszynach rozlicznych, zorientowałby się, że ma do czynienia z urządzeniem bardzo starego typu i konstrukcji) i nie odnotował w ogóle podawanych przez uczestnika okoliczności nabycia;

5) ogrodzenie posesji gospodarstwa wykonane z siatki przed zawarciem małżeństwa, a istniejące dotychczas (biegły S. dokonywał jego wyceny);

- poprzez zaliczenie rzeczy, które w ogóle nie znajdowały się w majątku wspólnym stron, w dacie ustania wspólności ustawowej małżeńskiej: 31.10.2012 r., na którą Sąd zobowiązany jest czynić ustalenia, jak: „środkipieniężne w wysokości 110266 zł” - pkt. I ppkt. 3 postanowienia, bez bliżej określonego ich opisu i identyfikacji, ani nawet ich pochodzenia i następnie ich przeznaczenia, w postanowieniu, które jak się można domyślić z treści uzasadnienia, Sąd sobie „przyjął" bez żadnej podstawyfaktycznej ani prawnej jako rzekomo charakterystyczny stan oszczędności, czyniąc to bez żadnego logicznego uzasadnienia, wobec braku podstaw i przesłanek do takich ustaleń (w gospodarstwie zaciągane były ciągle kredyty);- poprzez zaliczenie w skład majątku wspólnego podlegającego rozliczeniu, rzeczy nieistniejących pilarki spalinowej, której kradzeż zgłoszona została na Policję, pilarka ta nie została odnaleziona (postępowanie zostało umorzone przez Prokuraturę Rejonową w Wysokiem Mazowieckiem wobec nie wykrycia sprawcy, w sprawie Ds 115/2012);

- poprzez zaliczenia w skład majątku wspólnego jako nakłady 3 silosów - gdy w gospodarstwie istnieją 2 silosy;

- poprzez zaliczenie w skład majątku wspólnego rzeczy sprzedanych w trakcie małżeństwa, których sprzedaży wnioskodawczymi nie kwestionowała: wóz asenizacyjny K., sprzedany w trakcie małżeństwa M. (przy sprzedaży obydwie strony były obecne, co poddaje w wątpliwość rzetelność i wiarygodność relacji uczestniczki);

- poprzez wielokrotne dokonywanie wyceny i zaliczenia do majątku wspólnego podlegającego rozliczeniu tych samych rzeczy:

ppkt 1) raz jako bale jesionowe (notabene stanowiące majątek odrębny), wycenione wadliwe i niedorzecznie, według stanu na datę 31.10.2012 r., następnie natomiast jako okleiny jesionowe mebli wykonanych na zamówienie również wyceniane na datę 31.10.2012;

ppkt. 2) analogiczna sytuacja dotyczy dojarki przewodowej, wycenianej jako ruchomość przez biegłego O., ponownie natomiast jako nakład na nieruchomość przez biegłego S., co biegły O. potwierdził iż stanowi ona i rzecz ruchomą i nieruchomą jednocześnie - żaden z nich nie określił w jakiej części (wartość wg biegłego O. 15.000 zł, wg treści postanowienia Sądu nie można wartości ustalić);

ppkt. 3)

- poprzez pominięcie składników majątkowych, które w skład majątku wspólnego wchodzą z mocy prawa, jak:

1) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, co wynika wprost z mocy prawa - art. 31 par. 1 KRO;

2) równowartość odszkodowania przyznanego wnioskodawczym przez ubezpieczyciela za szkodę komunikacyjną samochodu C. (...)

- poprzez zaliczenie do majątku wspólnego nakładów dokonanych przez uczestnika po dacie ustania wspólności: wymiany dachu na domu w roku 2013 r. (pokrycie dachu wraz z więźbą dachową); ocieplenia domu w roku 2013 r; budowy altanki (ganku) w 2013 r.; generalnego remontu obydwu łazienek (kafelki, armatura, instalacje);

b) niezgodnym ze stanem faktycznym sprawy ustaleniu jako składników majątku wspólnego stron, cyt.: „nakłady na nieruchomość położoną w obrębie Ś., złożoną z działek oznaczonych w ewidencji gruntów: numerem (...) o powierzchni 0,2063 ha i numerem (...) o powierzchni 0.3362 ha. stanowiącej majątek osobisty uczestnika S. P. o wartości 513163 zł" poprzez przyjęcie nieistniejących i zawyżonych wymiarów budowli, podczas gdy rażąco niezgodnie ze stanem faktycznym ustalone zostały wymiary obiektów (biegły celowo i złośliwie, a także nieprofesjonalnie pominął te fakty, mimo iż uczestnik wnosił o ich wymierzenie, a nadto sam wymierzał w jego obecności:

- wymiary zbiorników na gnojowicę faktycznie mają wymiary odpowiednio: 5,90 * 10 * 1,9 łącznie 97,47 m3 8,8 * 4 * 1,9 łącznie 55,20 m3 8,5* 6 * 1,9 łącznie 83,60 m3 3 * 5,4* 1,4 łącznie 18,8 m3 13,35*2.4*1,9 łącznie 46,4- czyli w sumie łącznie 301,47 m3, podczas gdy biegły M. S., pomimo informowania go przez uczestnika o takim stanie rzeczy, zaczął krzyczeć o Starostwie i powiedział że nie zamierza mierzyć tych obiektów, a w swojej opinii „przyjął” 120,3+128,7+143,1 +48,36+ 25 m3 każde, co łącznie daje objętość 465,46 m3, czyli ponad półtorakrotnie większą!!!, a biegły szacował rzeczy które nie istnieją;

- wymiary faktyczne płyty gnojowej 187 m2. tymczasem biegły „przyjmuje” znowu 203 m2;

- biegły umyślnie pominął fakt, iż zarówno w/w zbiorniki, jak i dachy oraz drzwi budynków wykonane zostały przez uczestnika metodą gospodarczą;

- biegły O. dokonywał „ustalenia” wartości ładowacza czołowego Ł 104, wraz z osprzętem, którego nie ma w majątku wspólnym - uczestnik to wyjaśniał;

c) zaliczeniu do majątku wspólnego jako osobnych rzeczy, rzeczy stanowiących część składową innej rzeczy, poprzez określanie wartości opon zimowych samochodów, stanowiących w sumie I standardowe wyposażenie samochodu i rozstrzygnięcie o spłacie „wartości" tych opon, znajdujących I się u -wnioskodawczym (skąd ma wiedzę wnioskodawczyni, że były one marki M.), bez określenia żadnych danych chociażby roku produkcji, zużycia, wpływających na tę wartość;

d) pominięciu nakładów z majątku odrębnego w postaci środków przeznaczonych na zakup maszyn rolniczych zakupionych w ramach programów unijnych, za pieniądze pochodzące ze sprzedaży maszyn pochodzących z darowizn gospodarstwa po ojcu: dwóch ciągników rolniczych (U. C-360 i W.); prasy kostkującej; kombajnu do zboża pólzawieszanego; kombajnu do ziemniaków i buraków (...); dwóch domów drewnianych: sieczkarni do kukurydzy jednorzędowej; opryskiwacza; ścinacza zielonek Orkan; ładowacza (...); kosiarki rotacyjnej;

2) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 211 KC, zgodnie z którym należy przyznać pierwszeństwo sposobowi podziału tego majątku polegającemu na fizycznym rozdzieleniu jego składników- pomiędzy uczestników: „Każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości, w sytuacji, gdy zapadłe rozstrzygnięcie powoduje, iż uczestnik nie będzie w stanie spłacić wnioskodawczyni nigdy, a wniosek o przyznanie składników majątkowych wnioskodawczyni był przez niego wielokrotnie podnoszony – czego Sąd w ogóle nie dostrzegł;

3) naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 688 kpc, w zw. z art. 618 kpc. poprzez pominięcie rozstrzygnięcia o roszczeniach współwłaścicieli z tytułu współposiadania rzeczy, w zakresie braku rozstrzygnięcia o bezpodstawnym, wyłącznym korzystaniu przez wnioskodawczynię z samochody C. (...) przez szereg lat;

4) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 33 pkt 4 KRO, zgodnie z którym do majątku osobistego należą przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków biżuteria damska, pierścionek, kolczyki, itd. Rzeczy, które znajdują się w posiadaniu wnioskodawczyni;

5) naruszenie prawa materialnego, to jest art. 684 kpc poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na nieprawidłowym ustaleniu tak składu, jak i wartości majątku wspólnego:

- przez brak ustalenia daty produkcji, nabycia i co za tym idzie przynależności wielu składników majątkowych do majątku odrębnego uczestnika , co implikowało również brak ich rzetelnej wyceny według wartości na datę 31.10.2012 r., - jako kuriozum należy określić „określanie” wartości AGD przez biegłego O. wraz z upływem czasu w kolejnych opiniach uzupełniających, na zasadzie przyjmowania nowszych modeli sprzętu, gdyż starszych nie mógł odnaleźć (zapewne w wyszukiwarce G.);

6) naruszenie przepisów postępowania poprzez pominięcie art. 281 kpc, w zw. z art. 48 i 49 kpc, poprzez czynienie „ustaleń” na podstawie rażąco nierzetelnej opinii biegłego, w sytuacji jego oczywistej stronniczości, przyjazd z wnioskodawczynią z B. jednym samochodem, wspólne objeżdżanie pól tym samym samochodem bez uczestnika, prowadzenie przez tego biegłego działalności gospodarczej w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami firma (...), przyjęcie niedopuszczalnych zdaniem skarżącego metod i sposobów wyceny, zaniechanie dokonania pomiarów, opisanie dla potrzeb opinii w sposób niedorzeczny nakładów wskazywanych przez uczestnika;

7) całkowitym pominięciu sytuacji oraz możliwości finansowych zobowiązanego do spłaty uczestnika, tak przy ustalaniu składników przyznawanych uczestnikom, jak i przy ustalaniu i warunków spłaty oraz pochodzenia pieniędzy, z których spłata miałaby nastąpić;

8) naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 688 kpc, w zw. z art. 618 kpc, poprzez jego wadliwe zastosowanie i ustalanie o podziale pożytków (przychodów) z gospodarstwa, które zostały przeznaczone na jego potrzeby, (produkcja mleka wiąże się przy niskich cenach rynkowych skupu z ponoszeniem strat), w tym na spłatę kredytów, jak również naruszenie tych przepisów wnastępstwie zignorowania zasady, że samo twierdzenie współwłaściciela o korzystaniu przez innego współwłaściciela z rzeczy wspólnej w zakresie przewyższającym przysługujący mu udział nie może dawać podstaw do dochodzenia od niego z tego tytułu jakiegokolwiek roszczenia. Roszczenie współwłaściciela przeciwko innemu współwłaścicielowi o wynagrodzenie za korzystanie przez niego z rzeczy wspólnej może uzasadniać tylko ziszczenie się określonych w art. 224 § 2 lub w art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c. przesłanek w razie naruszenia przez tego innego współwłaściciela art. 206 k.c., a więc w przypadku bezprawnego wyzucia współwłaściciela z posiadania rzeczy (nieruchomości); roszczenie o wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, jest skuteczne przeciwkowspółwłaścicielowi, który naruszył dyspozycje art. 206 k.c. i pozbawił pozostałych współwłaścicieli możliwości korzystania z nieruchomości wspólnej. Przeprowadzone zaś w sprawie postępowanie dowodowe, nie potwierdziło aby taka sytuacja miała miejsce, wnioskodawczyni nie zwracała się w ogóle o wydanie rzeczy ani pożytków, przeciwnie uczestnik wiele rzeczy z własnej inicjatywy przekazał dzieciom i byłej żonie: pianino elektroniczne, ozdoby choinkowe. Wnioskodawczyni pracując poza gospodarstwem uzyskiwała dochody, o których podział uczestnik dotychczas nie wnosił, co nie oznacza ze okoliczności te i ich znaczenie dla sprawy ma prawo pomijać Sąd;

9) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. w zw. art. 285 § 1 i 3 k.p.c. poprzez dopuszczenie przez Sąd pierwszej instancji dowodów z nierzetelnych i niemiarodajnych opinii biegłego sądowych O. i S., w 1 szczególności opinia biegłego M. S. narusza w sposób rażący:

- treść art. 150 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, (Dz.U.2015.1774, j.t. z dnia 2015.11.03), zgodnie z którą: „Wartość odtworzeniową określa się dla nieruchomości, które ze względu na rodzaj, obecne użytkowanie lub przeznaczenie nie są lub nie mogą być przedmiotem obrotu rynkowego, a także jeżeli wymagają tego przepisy szczególne.’' w [sytuacji gdy żadna z tych przesłanek w stanie faktycznym sprawy nie zachodzi:

- treść art. 153 ust. 3 w/w ustawy o gospodarce nieruchomościami: „Podejście kosztowe polega na [określaniu wartości nieruchomości przy założeniu, że wartość ta odpowiada kosztom jej [odtworzenia, pomniejszonym o wartość zużycia nieruchomości. Przy podejściu tym określa się [oddzielnie koszt nabycia gruntu i koszt odtworzenia jego części składowych;

zwłaszcza w sytuacji gdy nakłady te były dokonywane w różnych okresach, indywidualnie, tzw. sposobem gospodarczym, własnoręcznie przez uczestnika, a wiele z nich dokonywanych było na istniejących już wcześniejszych nakładach;

10) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej Weny dowodów i ustalenie, że zeznania świadków G. K.. T. P. są niewiarygodne, bez wskazanie przyczyn dla których zeznaniom tym Sąd odmówił wiarygodności, zwłaszcza gdy znajdują one potwierdzenie w dowodach z dokumentów, natomiast odnośnie zeznań świadków MieczysławaMoczydłowskiego i T. M., według Sądu: „nie wnosiły one niczego istotnego do sprawy”, podczas gdy wynika z nich zbycie wozu asenizacyjnego K. w 2009 r„ jak też potwierdzają niską wiarygodność relacji wnioskodawczyni, nadto Sąd bezkrytycznie i bezrefleksyjnie przechodzi do porządku nad zeznaniami A. P. i P. P. (4). pomimo ich ogólnikowości, nieprecyzyjności, inspirowania ich przez wnioskodawczynię i wobec zaistniałej okoliczności, sporządzenia przez Policję wniosku o ukaranie A. P. za wykroczenie o bezpodstawnym alarmowaniu Policji o rzekomym fakcie usuwania składników majątkowych, co nie miało miejsca i nie znalazło potwierdzenia;

11) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 247 KC: „Dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne, poprzez rozstrzygnięcie ‘rzeczne z osnową dokumentu w postaci aktu notarialnego, pod rygorem nieważności i ustalenie wbrew treści umowy i treści księgi wieczystej KW nr (...), iż nieruchomość sławiąca działkę nr (...) o powierzchni 0.0123 ha stanowi majątek wspólny, zwłaszcza w kontekście argumentacji Sądu w zakresie analogicznej sytuacji dotyczącej innej nieruchomości, iż nie było przeszkód aby zapisać w akcie notarialnym zgodnie ze stanem rzeczywistym, co świadczy o brakach w rozumowaniu Sądu I instancji;

12) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 244 § 1 KC, zgodnie z którym: „Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone, poprzez czynienie ustaleń wbrew treści decyzji ustalającej należności publicznoprawne od darowizn dokonanych przez T. P., fakty te potwierdzają również inne spójne dowody;

13) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. polegające na ocenie dowodów i dokonaniu ustaleń faktycznych w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, tj.: poprzez przyjęcie iż dofinasowanie projektu (...) stanowi dochód, bez ustaleń odnośnie pełnego finansowania projektu, jak również nabyte w jego wyniku maszyny również stanowią majątek podlegający rozliczeniu, co prowadzi do dwukrotnego rozliczenia tych samych wartości;

14) naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 299 Kpc, poprzez brak przesłuchania uczestnika postępowania zarówno na okoliczności składu i wartości majątku wspólnego i osobistego obydwojgu uczestników, na okoliczność możliwości spłaty, jak również na okoliczności ustalenia składników majątkowych, które miałyby przypaść poszczególnym uczestnikom, w tym zawłaszcza nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego;

15) pominięcie w ustaleniach faktycznych faktu alimentacji zarówno dzieci, jak i byłej małżonki przez uczestnika postępowania w wyroku rozwodowym łącznie 3,500 zł, aktualnie w kwocie 4.500 zł od wyroku SR w Białymstoku z 28.05.2016 r., sygn. akt V RC 347/13, co miało wpływ zarówno na ustalenie spłat, jak i dochodów;

16) nierozpoznanie istoty sprawy, zarzut z art. 386 par. 4 kpc. poprzez nieustalenie w prawidłowy sposób podstawowych dla postępowania kwestii;

17) naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 328 par. 1 kpc, poprzez pominięcie w treści uzasadnienia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia;

18) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 216 § 2 k.c., który pozwala Sądowi obniżyćwysokość spłat przysługujących współwłaścicielom z gospodarstwa rolnego. Przy określaniu I stopnia jej obniżenia sąd bierze pod uwagę: 1) typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego będącego f przedmiotem zniesienia współwłasności oraz 2) sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela i zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania, co zdaniem I skarżącego, który bynajmniej nie odmawia byłej małżonce prawa do należnej jej części majątkuwspólnego, miałoby częściowe uzasadnienie, ze względu na: wkład pracy w powstanie majątku wspólnego - wnioskodawczym kilka lat studiowała w I B., studia ukończyła przed samym rozwodem, były one odpłatne, przez szereg lat I uczestniczka korzystała z dochodów z gospodarstwa,również po separacji w formie wysokich alimentów; stan zdrowia uczestnika i jego wiek; naliczanie jako dochodu dotacji unijnych, stanowiących księgowo przychód bez uwzględnieniapełnego finansowania i pełnych kosztów w tym również kredytów, nabycia określonych maszyn, urządzeń i modernizacji; aktualną bardzo złąkoniukturę w rolnictwie, który to stan powinien być znany Sądowi notoryjnie;

19) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 212 § 1 k.c, poprzez zaniechanie ustalenia przy podziale gruntów obciążenia ich koniecznymi służebnościami;

20) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 212 § 1 k.c, poprzez zaniechanie ustalenia przy ustaleniu wartości nieruchomości, podziale gruntów, jak też wartości i podziale całego majątku obciążenia gruntów ich hipoteką:

- co dotyczy w szczególności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 3,138 ha, tytułem zabezpieczenia kredytu udzielonego S. i B. małżonkom P. przeznaczonego na zakup gruntów rolnych (umowa (...).06.2003 r.) przy oprocentowaniu 7.50 % w stosunku rocznym, płatnego w ratach miesięcznych w przeciągu 10 lat, co wiąże się z koniecznością dokonania rozliczenia spłat rat z majątku osobistego uczestnika po ustaniu wspólności ustawowej, niezależnie już od tego że grunty te od lat wchodzące w skład gospodarstwa, najbliżej zabudowań położone Sąd przyznał bez żadnego uzasadnienia na wyłączną własność wnioskodawczym, wiąże się ze zmniejszeniem ich wartości, jak też wpływa na wymiar „ustalonych" przez Sąd przychodów z gospodarstwa rolnego - dowód wydruk KW;

- co dotyczy w szczególności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,8790 ha, tytułem zabezpieczenia kredytu udzielonego S. i B. małżonkom P. przeznaczonego na zakup gruntów rolnych (umowa (...).04.2006 r.) przy oprocentowaniu 5.25 % w stosunku rocznym, według zmiennej stopy procentowej, płatnego w ratach kwartalnych, w przeciągu 14 lat, co wiąże się zkoniecznością dokonania rozliczenia spłat rat z majątku osobistego uczestnika poustaniu wspólności ustawowej, niezależnie już od tego że grunty te od lat wchodzące w skład gospodarstwa, najbliżej zabudowań położone, Sąd przyznał bez żadnego uzasadnienia na wyłączną własność wnioskodawczym, wiąże się ze zmniejszeniem ich wartości, jak też wpływa na wymiar „ustalonych” przez Sąd przychodów z gospodarstwa rolnego - dowód wydruk KW;

21) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 212 § 1 k.c, poprzez zaniechanie przesłuchania uczestnika, poczynienia konkretnych ustaleń i w następstwie pominięcie możliwości rozłożenia na raty do 10 lat, przy uwzględnieniu: dochodów gospodarstwa i jego obciążeń; ograniczenia rozmiaru produkcji; zaprzestania produkcji mleka, która nie jest opłacalna; spodziewanego zaprzestania prowadzenia gospodarstwa ze względu na stan zdrowia uczestnika lub w następstwie osiągnięcia, wcześniejszego wieku emerytalnego;

22) naruszenie prawa materialnego w postaci art. 212 par. 1 pkt. 1 kpc, poprzez pominięcie dyspozycji tego przepisu i dokonanie podziału nieruchomości pomiędzy uczestnikami, bez zapewnienia drogi dojazdowej do nieruchomości, która obecnie takiej drogi nie posiada, po przyznaniu na własność wnioskodawczym, nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 4.060 ha, uczestnikowi pozostawiona została działka nr (...) o pow. 0,8790 ha do której nie ma on możliwości dojazdu;

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez:

1) zmianę zaskarżonego postanowienia w całości i rozstrzygnięcie na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy, po przeprowadzeniu niezbędnych w sprawie dowodów, z należytym poszanowaniem interesów obydwojgu uczestników;

2) ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania;

3) zasądzenie od wnioskodawczym na rzecz uczestnika zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie z ustawą;

Na podstawie art. 381 i art. 382 kpc. wniósł o uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez:

1. przesłuchanie uczestnika postępowania w charakterze strony, zgodnie z treścią art. 299 kpc w zw. a art. 13 par. 2 kpc (Sąd I Instancji pomimo wezwania uczestnika od czynności tej z zrozumiałych powodów odstąpił);

2. przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa, na okoliczność zgodnego z prawem ustalenia rzeczywistej wartości i zakresu nakładów na nieruchomość S. P., w szczególności związanych z budową i modernizacją budynków, dokonanych faktycznie w trakcie wspólności ustawowej, a nie ustalonych teoretycznie, czy na podstawie tylko projektu i ich wartości;

3. przeprowadzenie dowodów z dokumentów załączonych do przedmiotowej apelacji: wyroku o zasądzeniu alimentów; Wyroku skazującego B. P. (2), na okoliczność agresywnych zachowań i roszczeniowej postawy w trakcie małżeństwa; i rachunków i faktur dotyczących remontu domu;fotografii dotyczących remontu domu (remont łazienki, wymiana glazury, instalacji, armatury);

4. przeprowadzenie dowodu z dokumentów zawartych w aktach likwidacyjnych szkody samochodu C. (...), po zobowiązaniu uczestniczki na podstawie art. 249 kpc o wskazanie ubezpieczyciela i decyzji o przyznaniu odszkodowania, pod rygorem skutków z art. 233 par. 2 kpc, na okoliczności ustalenia wymiaru szkody, wartości odszkodowania i określenia wpływu szkody na ustalenie wartości samochodu przez biegłego O.;

5. przeprowadzenie dowodu z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności S. P. z 24.02.2015 r.. zaliczającego uczestnika do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w okresie od 29.01.2015 r. do 24.02.2015 r.;

6. przeprowadzenie w trybie art. 157 ustawy o gospodarce nieruchomościami oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego przez biegłego rzeczoznawcę M. S., zwłaszcza w zakresie prawidłowości ustalenia wartości odtworzeniowej nieruchomości oraz metody wyceny w zakresie przyjętego podejścia kosztowego;

7. przeprowadzenie dowodów z dokumentów po uprzednim załączeniu akt sprawy Prokuratury Rejonowej w Wysokiem Mazowieckiem, sygn. akt Ds 115/2012, zawiadomienie, ustaleń wartości skradzionej rzeczy, postanowienia o umorzeniu, na okoliczności faktu kradzieży i dokonanej kradzieży;

8. przeprowadzenie dowodów z dokumentów w postaci decyzji Naczelnika US w W. Mazowieckiem z dnia 10.02.2015 r. nr sprawy (...)-SD. 10.53/14/15/LO, po załączeniu akt '/w sprawy (uczestnik odpisu decyzji nie mógł uzyskać w krótkim czasie);

Wskazał, że potrzeba powołania tych dowodów zaistniała na aktualnym etapie postępowania, wobec faktu, iż id I Instancji z niezrozumiałych dla uczestnika powodów odstąpił od jego przesłuchania, pomimo :go uprzedniego wezwania na rozprawę.

Sąd okręgowy zważył co następuje:

Apelacje jako zasadne odniosły ten skutek, że sąd uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wysokiem Mazowieckiem.

Sąd II instancji może uchylić zaskarżone orzeczenia przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, gdy wydanie orzeczenia wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub gdy nie rozpoznano istoty sprawy (art. 386 §4 k.p.c.). Przy czym, jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 6 września 2012 r., sygn. I ACa 578/12, LEX nr 1217738, nierozpoznanie sprawy w rozumieniu art. 386 §4 k.p.c. zachodzi wskutek niewyjaśnienia i pozostawienia poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowanej normy prawa materialnego, będącego podstawą roszczenia.

W wypadku wskazanym w art. 386 §4 k.p.c. uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może samodzielnie takie postępowanie dowodowe przeprowadzać i orzekać merytorycznie na podstawie ustalonego przez siebie stanu faktycznego. W doktrynie i orzecznictwie zwraca się jednak uwagę na związane z taką sytuacją ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 listopada 2002 r., sygn. I CKN 1149/00, publ. LEX nr 75293).

W rozważanej sprawie najpierw należało odnieść się do zarzutu dotyczącego podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. wyraża zasadę oceny dowodów, zgodnie z którą wiarygodność i moc dowodów sąd ocenia według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c. sąd orzekający ma obowiązek: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności (por. uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2000 r., III CKN 1197/99, LEX nr 529741 i in.).

Ponadto w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej Sąd podejmuje działania z urzędu zmierzające do ustalenia składu majątku wspólnego bądź rozliczenia nakładów ( por. między innymi uchwała SN z 21 lutego 2008r. III CZP 148/07 OSNC 2009/2/23 ). Wniosek taki wynika wprost z art. 567 § 3 k.p.c., zgodnie z którym do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w art. 567 § 1 k.p.c. stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Te zaś przepisy, a w szczególności art. 684 k.p.c. stanowią, iż skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala Sąd. Nadto przepisy o dziale spadku zawierają kolejne odesłanie w art. 688 k.p.c. nakazując odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących zniesienia współwłasności.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie wypełnił ciążących na nim obowiązków procesowych, uchybiając zasadom wynikającym z wyżej powołanych przepisów. Sąd Rejonowy dokonując ustaleń faktycznych oparł się wybiórczo na materiale dowodowym oraz na opiniach, które w realiach sprawy były niepełne i nie uwzględniały rzeczywistego stanu rzeczy. Postępowanie dowodowe nie zostało ukończone i brak możliwości prawidłowej jego oceny, pod kątem stawianych zarzutów.

Z uzasadnienia Sądu Rejonowego nie wynika, jaki konkretnie materiał dowodowy stanowił podstawę ustaleń faktycznych w zakresie ustalenia składu ruchomości oraz jego wartości. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wprawdzie wyjaśnił, które rzeczy zaliczył do majątku wspólnego, a których nie uwzględnił, jednak brak wyszczególnienia wartości poszczególnych przedmiotów, w tym inwentarza żywego, uniemożliwia kontrolę instancyjną, czy ustalona kwota jest prawidłowa. Brak ustalenia w sentencji postanowienia oraz w uzasadnieniu wartości każdej ruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego jest również istotne w tym aspekcie, że w sytuacji ewentualnie odmiennych ustaleń faktycznych, przez Sąd II instancji, co do składników majątku wspólnego, niemożliwe będzie odzwierciedlenie tej zmiany w wartości majątku podlegającego podziałowi. Dlatego Sąd Rejonowy powinien wskazać w uzasadnieniu podstawę ustaleń faktycznych w zakresie składników i ich wartości, w sentencji postanowienia wskazać wartość poszczególnych składników majątku wspólnego, w tym wartość każdej ruchomości. Ponadto ponownie rozpoznając sprawę powinien dopuścić dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania ruchomości celem ich przeszacowania, aby ich cena odzwierciedlała wartość z chwili orzekania. Jeżeli bowiem przy po oszacowaniu przez biegłego nastąpiła zmiana wartości poszczególnych składników należy dokonać ponownego oszacowania.

Sąd Rejonowy ustalając wartość nieruchomości pominął ustalenia w przedmiocie obciążeń hipotecznych. Nie wykazał w tym kierunku z urzędu inicjatywy dowodowej poprzez zbadanie aktualnych odpisów księgi wieczystej. Według przeważającego stanowiska Sądu Najwyższego przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenia zmieniające rzeczywistą wartość tych składników w szczególności obciążenia o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenia hipoteką. Wartość tych obciążeń odlicza się zarówno przy ustaleniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym (post. SN z 26.11.2009 r., sygn. III CZP 103/09, Lex nr 551881). Z apelacji uczestnika postępowania oraz odpisów księgi wieczystej wynika, że nieruchomości stanowiące działkę nr (...) są obciążone hipotekami, co nie zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy przy ustaleniu wartości nieruchomości, wartości całego majątku wspólnego oraz w przy jego podziale.

Odnośnie środków pieniężnych znajdujących się na kontach bankowych powszechną praktyką jest przyjmowanie stanu tych środków z daty ustania wspólności. Jest to podyktowane zasadą, że dokonując podziału majątku wspólnego, sąd przyjmuje stan z daty ustania wspólności, a wartość z chwili orzekania. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji, że w realiach sprawy przyjmowanie stanu środków z daty ustania wspólności może budzić wątpliwości. Trudno bowiem znaleźć wytłumaczenie dla obejmowania podziałem majątku znikomej kwoty znajdującej się w dacie ustania wspólności na rachunku bankowym, w sytuacji, gdy już wcześniej drugi z małżonków utracił prawo do współdecydowania i współposiadania zgromadzonych zasobów pieniężnych. Wnioskodawczyni jednak wskazała i przedłożyła na tę okoliczność dowody, że uczestnik postępowania po utracie przez nią możliwości korzystania z pieniędzy zgromadzonych na rachunkach bankowych zakładał i likwidował lokaty na stosunkowo duże kwoty. Okoliczność ta nie znalazła się w zainteresowaniu Sądu Rejonowego. Sugeruje ona natomiast, że środki pieniężne w dacie ustania małżeństwa, które powinny wejść do majątku wspólnego, były większe niż te które zostały ustalone przez Sąd I instancji. Należy wskazać, że przy dokonywaniu podziału majątku wspólnego uwzględnia się w ramach rozliczeń, tj. rachunkowo, składniki majątkowe, które zostały bezprawnie zbyte, zniszczone zużyte lub roztrwonione przez jedno z małżonków. Z drugiej jednak strony, jeśli jeden z małżonków przeznaczył środki pieniężne np. na potrzeby rodziny, uzasadnione wydatki na utrzymanie majątku wspólnego, czy spłatę wspólnych zadłużeń to powyższe powinno zostać uwzględnione przy ustaleniu wartości tego składnika majątkowego. Przy czym to uczestnik postępowania powinien wykazać, skąd pochodziły środki finansowe na zakładane przez niego lokaty, a jeżeli pochodziły one z majątku wspólnego, że zostały przez niego zużyte na uzasadnione potrzeby rodziny lub utrzymanie majątku wspólnego. A zatem, gdy jedno z małżonków zlikwidowało konta bankowe, na których znajdowały się znaczne środki pieniężne stanowiące przedmiot majątku wspólnego oraz że w trakcie trwania wspólności majątkowej zakładało kolejne lokaty obowiązkiem sądu jest ustalenie i ocena, skąd pochodziły środki, czy ich wydatkowanie bez zgody drugiego małżonka nastąpiło na potrzeby rodziny lub uzasadnione potrzeby wydającego je małżonka, czy też nastąpiło ze szkodą dla drugiego współuprawnionego. Przy czym uczestnik postępowania chcąc zwolnić się od konieczności dzielenia się z wnioskodawczynią tym składnikiem majątku powinien wykazać inicjatywę dowodową. W razie ustalenia, że środki te stanowiły jego majątek odrębny lub w razie usprawiedliwionego wyzbycia się ich, środki takie nie mogą być brane pod uwagę w postępowaniu o podział majątku wspólnego. W wypadku wyzbycia się nieuzasadnionego i tym samym wyrządzenia drugiemu małżonkowi szkody poszkodowanemu należy zwrot w wysokości połowy wartości wydatkowanych w sposób nieuzasadniony środków. Ostateczny stan środków przyjętych do podziału majątku wspólnego powinien zależeć od inicjatywy dowodowej zainteresowanych. Sąd Rejonowy powinien zatem w tym zakresie przeanalizować całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie dostarczonego przez zainteresowanych i ewentualnie rozważyć dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości.

Zgodnie z art. 31 § 2 pkt 3 kro do majątku wspólnego należą środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Wobec tego Sąd Okręgowy podziela stanowisko zawarte w apelacji uczestnika postępowania, że Sąd powinien ustalić jaka była wartość środków zgromadzonych na rachunku otwartego funduszu emerytalnego i w tym celu zwrócić się do organu rentowego ewentualnie zwrócić się do odpowiedniego funduszu emerytalnego.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych według stanu na dzień ustania wspólności, natomiast według cen w czasie orzekania o podziale. Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy powinien ponownie dokonać ustaleń w przedmiocie ilości i wartości udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. w B. oraz udziałów członkowskich w SM (...) w W. Mazowieckiem.

Postępowanie dowodowe powinno się także skupiać na dokładnym ustaleniu nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty. W sprawie nakłady te dotyczyły prac budowlanych polegających na przebudowie, rozbudowie i modernizacji budynków posadowionych na siedlisku stanowiącym majątek osobisty uczestnika postępowania. Ustalenie zakresu wykonanych robót oraz ich wartości wymaga wiadomości specjalnych, których biegły z zakresu szacowania nieruchomości nie posiada. Dlatego też należało podzielić stanowisko uczestnika postępowania zawarte w apelacji, iż w sprawie powinien zostać dopuszczony dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa, na okoliczność ustalenia rzeczywistej wartości i zakresu nakładów na nieruchomość stanowiącą majątek osobisty uczestnika postępowania, w szczególności związanych z budową i modernizacją budynków. Opinia biegłego powinna uwzględniać czasokres dokonanych nakładów, które nakłady zostały poczynione w trakcie trwania wspólności ustawowej, a które nakłady zostały poczynione po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego. Uczestnik postępowania w apelacji podnosił bowiem, że część nakładów uwzględnionych przez Sąd Rejonowy została dokonana po dacie ustania wspólności i na tę okoliczność przedłożył dowody w szczególności z postaci faktur, które winny zostać wzięte pod uwagę.

Po prawidłowym ustaleniu składu majątku oraz jego wartości Sąd Rejonowy powinien ponownie zważyć sposoby wyjścia ze współwłasności. Odebrać w tym przedmiocie stanowiska zainteresowanych i je przeanalizować uwzględniając przy tym sytuację osobistą, zdrowotna, materialną i zawodową wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. W tym celu Sąd Rejonowy powinien dopuścić dowód z przesłuchania zainteresowanych oraz przeanalizować dowody zgłoszone w toku postępowania, w tym dołączone do apelacji ewentualnie inne dowody dostarczone przez wnioskodawczynię i uczestnika postępowania. Dopiero tak uzupełnione postępowanie dowodowe pozwoli na racjonalne wyjście ze współwłasności, uwzględniające w miarę możliwości interesy obojga byłych małżonków. Jeżeli Sąd Rejonowy dojdzie do przekonania, że zasadnym jest podział gospodarstwa rolnego między współwłaścicieli, należy ustalić czy podział taki nie jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki oraz czy wszystkie nieruchomości będą miały dostęp do drogi publicznej. W sytuacji przyznania uczestnikowi postępowania składników majątku wspólnego o wartości przekraczającej jego udział Sąd Rejonowy ponownie powinien przeanalizować możliwość rozłożenia płatności na raty tak, aby spłata nie prowadziła do nadmiernego obciążenia gospodarstwa rolnego i do niewypłacalności dłużnika.

Reasumując Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe uwzględniając w szczególności ww. stanowisko i zalecenia Sądu Okręgowego. Dopiero prawidłowe ustalenie wartości poszczególnych składników majątku wspólnego oraz rozliczenie całości stosunków majątkowych między małżonkami pozwoli na pozwoli na dokonanie prawidłowych rozliczeń w zakresie zgłoszonego wniosku o podział majątku wspólnego. Wobec powyższego koniecznym było uchylenie zapadłego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji na mocy art. 386 §4 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c., pozostawiając sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

Andrzej Kordowski W. E. D.