Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

PRZEWODNICZĄCY: JAN STANULEWICZ

PROTOKOLANT: MONIKA CHRZANOWSKA

po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 2025 r. w Łomży na rozprawie

sprawy z powództwa A. i A. małżonków K.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, iż umowa o kred dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawarta w dniu 24 września 2008r. w B. pomiędzy A. i A. małżonkami K. a Bankiem (...) Spółką Akcyjną we W., którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. -jest nieważna;

II.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów solidarnych A. i A. małżonków K. kwotę 22.889,95 CHF (dwadzieścia dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt dziewięć franków szwajcarskich i dziewięćdziesiąt pięć centymów) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 30 października 2024r. do dnia zapłaty oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od:

a)  kwoty 46.432,55 CHF (czterdzieści sześć tysięcy czterysta trzydzieści dwa franki szwajcarskie i pięćdziesiąt pięć centymów) za okres od 30 października 2024r. do dnia 27 stycznia 2025r.;

b)  kwoty 3.987,23 zł (trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych dwadzieścia trzy grosze) za okres od 30 października 2024r. do dnia 27 stycznia 2025r.;

III.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

IV.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów A. i A. małżonków K. solidarnie kwotę 4.460,95 zł (cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 737/24

UZASADNIENIE

Powodowie A. K. (1) i A. K. (2) wnieśli o ustalenie, że umowa o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawarta dnia 24 września 2008 r. w B. pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank S.A z siedzibą w W.), a powodami – jest nieważna oraz o zasądzenie od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą W. na rzecz powodów solidarnie kwoty 69 322,50 CHF i 3 987,23 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty – tytułem zwrotu wpłaconych rat – kapitałowo odsetkowych i opłat dodatkowych tj. wszystkich wpłaconych kwot tytułem nienależnego pozwanemu świadczenia w związku z wykonaniem przez powodów umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24 września 2008 r. w B. z Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.), nieważnej lub nieistniejącej od początku w całości.

Ewentualnie powodowie wnieśli o zasądzenie od (...) Banku (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie kwoty 102 401, 71 zł tytułem zwrotu nadpłaconych przez powodów rat, tj. za okres od zawarcia umowy do dnia 27 maja 2024 r., jako świadczenia nienależnego na skutek zastosowania przez pozwanego do przeliczenia wysokości zobowiązania powodów klauzul niedozwolonych zawartych m.in. w art. 1.01. pkt 11, art.3.03, art. 3.05 pkt 1-7, art. 3.07 pkt 5.1, art. 3.08 pkt 1-5, art. 3.10 pkt 1-5, art. 8.04, art. 8.05 umowy i ewentualnie innych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty przy jednoczesnym ustaleniu, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym powstałym na podstawie umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24 września 2008 r. w B. z Bankiem (...) S. A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.) – powodów nie wiążą postanowienia umowne zawarte m.in. w art. 1.01. pkt 11, art.3.03, art. 3.05 pkt 1-7, art. 3.07 pkt 5.1, art. 3.08 pkt 1-5, art. 3.10 pkt 1-5, art. 8.04, art. 8.05 umowy od chwili zawarcia przedmiotowej umowy, które stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Powodowie wnieśli także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powodowie wnieśli również o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności umowy umowa o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24 września 2008 r. w B. pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank S.A z siedzibą w W.), a powodami poprzez unormowanie praw i obowiązków na czas trwania postępowania w ten sposób, że Sąd nakaże wstrzymać obowiązek dokonywania przez powodów na rzecz pozwanego spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w wysokości i terminach wynikających z umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...), poczynając od dnia wytoczenia powództwa, ewentualnie od dnia wydania postanowienia o zabezpieczeniu do dnia prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania.

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2025 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 5 listopada 2024 r. oddalające wniosek o udzielenie zabezpieczenia i udzielił zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności umowy poprzez wstrzymanie obowiązku dokonywania przez powodów na rzecz pozwanego spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wysokości i terminach wynikających z umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24 września 2008 r. w B. pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank S.A z siedzibą w W.), a powodami poczynając od dnia wydania postanowienia o zabezpieczeniu do dnia prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania.

Pismem z dnia 24 czerwca 2025 r. powodowie zmodyfikowali roszczenia powództwa. Wnieśli o ustalenie, że umowa o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawarta dnia 24.09.2008r w B. pomiędzy Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.) a powodami A. K. (1) i A. K. (2) - jest nieważna oraz Zasądzenie od pozwanej (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie kwotę 69 322,50 CHF (słownie: sześćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta dwadzieścia dwa CHF 50/100) i kwotę 3 987,23 zł (słownie: trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt siedem zł (...)) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty — tytułem zwrotu wpłaconych rat kapitałowo - odsetkowych i opłat dodatkowych tj. wszystkich wpłaconych kwot tytułem nienależnego pozwanemu świadczenia w związku z wykonaniem przez powodów umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24.09.2008r w B. z Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.), nieważnej lub nieistniejącej od początku w całości. Wskazali, że terminem wymagalności roszczenia głównego jest dzień doręczenia odpisu pozwu drugiej stronie.

Alternatywnie wnieśli o zasądzenie od pozwanej (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie kwotę 323 869,00 zł (trzysta dwadzieścia trzy tysiące osiemset sześćdziesiąt dziewięć złotych 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty - tytułem zwrotu wpłaconych rat kapitałowo - odsetkowych i opłat dodatkowych w przeliczeniu na walutę polską wg kursu NBP w dniu na dzień wytoczenia pozwu tj. wszystkich wpłaconych kwot tytułem nienależnego pozwanemu świadczenia w związku z wykonaniem przez powodów umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24.09.2008r w B. z Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.), nieważnej lub nieistniejącej od początku w całości. Powyższe wnieśli ze wskazaniem, że wskazane żądanie dochodzone jest alternatywnie, jako roszczenie główne, na wypadek uznania umowy za nieważną i czynienia rozliczeń stron w walucie polskiej.

Alternatywnie wnieśli także o zasądzenie od pozwanej (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie kwoty 74 757,69 CHF (słownie: siedemdziesiąt cztery tysiące siedemset pięćdziesiąt siedem 92/100 CHF) tytułem uiszczonych przez powodów rat kapitałowo odsetkowych na podstawie umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24.09.2008r w B. z Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.) za okres od zawarcia umowy do dnia 25.02.2025r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty przy jednoczesnym ustaleniu przedmiotowej umowy za nieważną.

Powyższe wnieśli ze wskazaniem, że wskazane żądanie dochodzone jest alternatywnie, jako roszczenie główne, na wypadek uznania umowy za nieważną i czynienia rozliczeń stron w walucie polskiej.

Alternatywnie wnieśli o zasądzenie od pozwanej (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie kwoty 338 607,48 zł (słownie: trzysta trzydzieści osiem tysięcy sześćset siedem zł 48/100) tytułem uiszczonych przez powodów rat kapitałowo odsetkowych na podstawie umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24.09.2008r w B. z Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.) za okres od zawarcia umowy do dnia 25.02.2025r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa przy jednoczesnym uznaniu przedmiotowej umowy za nieważną.

Powyższe wnieśli ze wskazaniem, że wskazane żądanie dochodzone jest alternatywnie, jako roszczenie główne, na wypadek uznania umowy za nieważną i czynienia rozliczeń stron w walucie polskiej.

Ewentualnie wnieśli o Zasądzenie od pozwanej (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie kwoty 102 401, 71zł (słownie: sto dwa tysiące czterysta jeden zł 71/100) tytułem zwrotu nadpłaconych przez powodów rat, tj. za okres od zawarcia umowy do dnia 27.05.2024r., jako świadczenia nienależnego na skutek zastosowania przez pozwaną do przeliczenia wysokości zobowiązania powodów klauzul niedozwolonych zawartych m.in. w art. 1.01. pkt. 11, art. 3.03, art. 3.05 pkt. 1-7, 9, art. 3.07 pkt. 5.1, art. 3.08 pkt.1-5, art. 3.10 pkt. 1-5, art. 8.04, art. 8.05 umowy i ewentualnie innych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty przy jednoczesnym ustaleniu, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym powstałym na podstawie umowy o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...) zawartej dnia 24.09.2008r w B. z Bankiem (...) S.A z siedzibą we W. (obecnie (...) Bank (...) S.A z siedzibą w W.) powodów nie wiążą postanowienia umowne zawarte m.in. w art. 1.01. pkt. 11, art. 3.03, art. 3.05 pkt. 1-7, 9, art. 3.07 pkt. 5.1, art. 3.08 pkt.1-5, art. 3.10 pkt. 1-5, art. 8.04, art. 8.05 umowy od chwili zawarcia przedmiotowej umowy, które stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Wniesiono także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 24 września 2008 r. pomiędzy powodami A. K. (2) i A. K. (1), a poprzednikiem prawnym pozwanego Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W. zawarta została umowa o kredyt dewizowy mieszkaniowy/inwestorski nr (...).

W umowie tej strony ustaliły, że pozwany Bank udziela kredytobiorcom na podstawie decyzji o udzieleniu kredytu z dnia 18 września 2008 r. kredytu mieszkaniowego/inwestorskiego w wysokości 92 605,59 CHF na okres 300 miesięcy, przeznaczonego na sfinansowanie zakupu lokalu na rynku pierwotnym położonego w W. (...)przy ul. (...) wraz ze stanowiskiem garażowym na podstawie umowy z dnia 31 lipca 2008 r. Termin całkowitej spłaty kredytu został określony w Harmonogramie doręczonym kredytobiorcy. Ustalono jednomiesięczne Okresy odsetkowe w okresie kredytowania, a pierwszy Okres odsetkowy rozpoczynał się w Dniu uruchomienia umowy (art. 3.04 Umowy).

Stosownie do art. 3.07. pkt 2 – kredyt miał być wypłacany w 4 transzach: 1 – po podpisaniu umowy w wysokości 13782,06 CHF; 2 – dnia 3 października 2008 r. w wysokości 262229,51 CHF; 3 – dnia 7 listopada 2008 r. w wysokości (...),51 CH; 4 – dnia 15 grudnia 2008 r. w wysokości 26364,51 CHF. Zgodnie z pkt 3 środki z tytułu kredytu miały zostać przelewane na rachunek (...) SP. Z O.O. nr (...) w (...)/ (...), prowadzony w walucie PLN.

Zgodnie z ust. 4 wskazanego artykułu - dniem zamknięcia wypłat miał być 15 marca 2009 r.

Punkt 5 wskazanej regulacji stanowi, że uruchomienie kredytu miało nastąpić na powyższy rachunek w zależności od waluty rachunku: w złotych polskich przy wykorzystaniu bieżącego/negocjowanego kursu kupna dewiz dla CHF obowiązującego w banku w dniu płatności lub w walucie kredytu.

Zgodnie z art. 3.05 ust. 1 wykorzystana kwota kredytu oprocentowana jest według zmiennej stopy oprocentowania – obliczonej jako suma stawki LIBOR dla trzymiesięcznych depozytów międzybankowych w CHF i marży Banku w wysokości 1,5000 punktu procentowego z uwzględnieniem postanowień ust. 2-4. Ust. 2 stanowi, że wysokość zmiennej stopy oprocentowania wykorzystanej kwoty kredytu ustalana jest jeden raz dla każdego trzymiesięcznego okresu oprocentowania. Ust. 3 stanowi, że obowiązująca na dzień zawarcia Umowy stopa procentowa ma zastosowanie dla pierwszego trzymiesięcznego okresu kredytowania. Wysokość tej stopy została ustalona z zastosowaniem stawki LIBOR określonej na dwa dni robocze przed dniem uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy. Stopa oprocentowania zostanie obniżona w przypadku spełnienia warunku z ust. 10. Ust. 4 stanowi, że stopa oprocentowania dla kolejnych okresów zmiennego oprocentowania zostaje ustalona z zastosowaniem stawki LIBOR określonej na dwa dni robocze przed dniem zmiany oprocentowania.

Artykuł 3.09. stanowi iż, kredytobiorca miał zapłacić Bankowi prowizję z tytułu udzielenia kredytu przy wykorzystaniu kursu kupna dewiz CHF, obowiązującego w banku z dnia uruchomienia kredytu w wysokości 2,0000 % kwoty udzielonego kredytu, w tym prowizja z tytułu rozpatrzenia wniosku o kredyt w wysokości 50 zł. Prowizja z tytułu udzielenia kredytu potrącana była bez odrębnej dyspozycji kredytobiorcy z kwoty uruchamianego kredytu w dniu jego uruchomienia. Opłaty i prowizje związane z udzielaniem i obsługą kredytu pobierane były zgodnie z obowiązującą w dniu dokonywania czynności „Taryfą opłat i prowizji pobieranych przez Bank (...) S.A. za czynności bankowe dla ludności”.

Wyciąg z Taryfy zawierający stawki opłat i prowizji za czynności, które mogły być wykonywane przez bank w związku z zawarciem umowy – stanowił jej integralną część.

Zmiana wysokości opłat i prowizji, o których mowa w ust. 4 uzależniona była od zmiany wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz przeciętnego wynagrodzenia, ogłaszanych przez Prezesa GUS.

Stosownie do art. 3.10 spłata odsetek od wykorzystanego kredytu miała następować w drodze obciążenia w dniu płatności odsetek Konta do obsługi kredytu kredytobiorcy. Kredytobiorca zobowiązał się do zapewnienia środków na pokrycie wymagalnej raty odsetek w dniu poprzedzającym dzień spłaty. W przypadku gdy dzień spłaty przypada na dzień wolny od pracy, kredytobiorca zobowiązał się do zapewnienia środków w ostatnim dniu roboczym przed dniem wolnym. Bank w ciągu siedmiu dni od wypłaty każdej transzy kredytu zawiadamia kredytobiorcę o kwocie odsetek przypadających do zapłaty w kolejnych, następujących po terminie wypłaty transzy terminach płatności odsetek. W przypadku gdy termin płatności odsetek przypada w terminie do siedmiu dni po wypłacie transzy bank zawiadamia kredytobiorcę także o wysokości dopłaty w związku z wypłatą kolejnej transzy za mijający okres odsetkowy. Dopłata ta miała zostać dokonywana w kolejnym terminie płatności odsetek. W przypadku braku zawiadomienia o aktualnej wysokości raty odsetek, kredytobiorca był zobowiązany spłacić ratę odsetek w ostatniej znanej mu wysokości. Odsetki naliczane są od aktualnego stanu zadłużenia. Walutą spłaty kredytu jest CHF. W przypadku spłaty kredytu w złotych polskich realizacja płatności nastąpi przy wykorzystaniu bieżącego kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu realizacji należności Bank (ust. 1-5).

Prawne zabezpieczenie roszczeń Banku stanowiła:

1.  Hipoteka zwykła w kwocie 87940,90 CHF na zabezpieczenie spłaty kredytu

2.  Hipoteka kaucyjna do kwoty 7274,61 CHF obejmująca odsetki obliczone za okres dwóch lat od kwoty udzielonego kredytu na zabezpieczenie spłaty odsetek, na nieruchomości kredytobiorcy – lokal mieszkalny położony w W. (...), ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem utworzy księgę wieczystą;

3.  Hipoteka zwykła w kwocie 4664,69 CHF na zabezpieczenie spłaty kredytu;

4.  Hipoteka kaucyjna do kwoty 385,87 CHF obejmującej odsetki obliczone za okres dwóch lat od kwoty udzielonego kredytu na zabezpieczenie spłaty odsetek, na nieruchomości kredytobiorcy – lokal użytkowy stanowiący udział w hali garażowej (wysokość udziału zostanie określona w akcie notarialnym nabycia nieruchomości), położony w W. (...) ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem utworzy księgę wieczystą

- która stanowiła podstawowe i docelowe zabezpieczenie roszczeń Banku oraz

5.  Pełnomocnictwo do dysponowania Kontem do obsługi kredytu;

6.  Przelew wierzytelności w stosunku do developera/ SM Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) Sp. z o.o. z datą pewną – lokal mieszkalny;

7.  Przelew wierzytelności w stosunku do developera/ SM Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) Sp. z o.o. z datą pewną – lokal użytkowy;

8.  Weksel in blanco;

9.  Cesja polisy ubezpieczenia nieruchomości z datą pewną – lokal mieszkalny;

10.  Cesja polisy ubezpieczenia nieruchomości z datą pewną – lokal użytkowy.

Umowa stanowiła, iż to kredytobiorca ponosi wszelkie koszty związane z ustanowieniem, zmianą oraz utrzymaniem i realizacją na rzecz Banku prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu, w tym koszty zażaleń na postanowienia sądu w przedmiocie odmowy wpisu hipotek.

Kredytobiorcy oświadczyli, ze przed zawarciem Umowy otrzymali pełną treść „Regulaminu udzielania przez Bank (...) S.A. kredytów hipotecznych dla ludności” oraz odpowiedni wyciąg z „Taryfy opłat i prowizji pobieranych przez Bank (...) S.A. za czynności bankowy dla ludności” oraz, że z treścią otrzymanych dokumentów Kredytobiorca zapoznał się przed zawarciem umowy, akceptuje i potwierdza, ze jest ich treścią związany.

Z wyjaśnień powodów, a także z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, iż powodowie spłacali zobowiązanie w walucie polskiej, a następnie bank przewalutował je na walutę na CHF.

Dnia 1 lipca 2024 r. strona powodowa wezwała pozwanego do pozasądowego uregulowania sporu poprzez dobrowolne pozasądowe uznanie przez Bank nieważności przedmiotowej umowy nr (...) oraz zwrócenie wynikłej z tego nadpłaty w spłacie zobowiązania, powstałej na skutek dotychczas czynionych wpłat kredytu. Powodowie zakreślili pozwanemu 14 dniowy termin liczony od dnia doręczenia wezwania na zajęcie stanowiska w przedmiocie zawarcia porozumienia.

W odpowiedzi na wezwanie z dnia 2 sierpnia 2024 r., pozwany bank podał, iż w jego ocenie zawarta umowa kredytu jest ważna i jest wykonywana przez bank w sposób prawidłowy, wobec czego nie znajduje on podstaw do stwierdzenia nieważności umowy oraz uznania roszczeń przedstawionych w wezwaniu.

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie: wyjaśnień i zeznań powodów (k. 276-277 v; k. 285-285 v.), umowy kredytu hipotecznego wraz z załącznikami (k. 25-148), zeznań świadków (k.283v.- 284v.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powodowie domagali się ustalenia nieważności umowy i zapłaty wskazując na nieważność umowy kredytowej, która łączyła ich z pozwanym.

Stosownie do art. 189 k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwie powodowie posiadają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy, albowiem decyduje to o dalszych losach wiążącej strony umowy kredytowej i obowiązku spłat lub przy jej nieważności o zasadności zwrotu wzajemnych świadczeń spełnionych.

W okolicznościach sprawy niniejszej, istnieje niepewność co do ważności umowy i w konsekwencji istnienia roszczenia powodów. Interes prawny zachodzi bowiem wówczas, gdy istnieje niepewność danego prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych.

Zdaniem Sądu, umowa kredytu jest dotknięta wadami, które rzutują na jej ważność.

Konstrukcja kredytu była taka, że kwota w umowie była wyrażona we frankach szwajcarskich, ale w rzeczywistości wypłacany był w złotówkach. Kwoty na konto dewelopera były wypłacane w PLN.

Zdaniem Sądu, nie ma podstaw do kwestionowania co do zasady możliwości zawierania umów waloryzowanych walutą obcą w dacie zawarcia przedmiotowej umowy, umowy takie nie były sprzeczne z zasadą walutowości z art. 69 ustawy prawo bankowe oraz zasadą swobody umów z art. 353 ¹ k.c..

Jak wskazują postanowienia zawartej przez strony umowy, bank pozostawił do dyspozycji kredytobiorców kredyt w kwocie 92 605,59CHF przeznaczony na zakup lokalu.

Zawarta umowa była umową kredytu.

Pozwany konsekwentnie podnosi, iż udzielony kredyt nie jest kredytem w złotych indeksowanym/denominowanym do waluty CHF, lecz kredytem dewizowym (walutowym) – udzielonym i spłacanym co do zasady w walucie CHF. Zdaniem Sądu trudno jest nazwać kredyt "dewizowym" tylko z tego względu, że jego kwotę indeksowano do waluty obcej, skoro nastąpiło to wyłącznie dla potrzeb waloryzacji rzeczywistej kwoty kredytu, wypłacanej w polskim złotym.

Stosownie do art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu i z tej też definicji należy wyjść oceniając przedmiotową umowę. Zgodnie z art 69 ust. 2 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Wprawdzie ustawa - Prawo bankowe w dacie zawarcia umowy przez strony nie przewidywała możliwości udzielania kredytów denominowanych to jednak niewątpliwie co do zasady istniała wówczas możliwość konstruowania w tym czasie umów kredytu denominowanego w walucie obcej. Udzielanie tego typu kredytów było co do istoty zgodne z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353 ¹ k.c. i nie naruszało istoty umowy kredytu. Bank udostępniał bowiem kredytobiorcy kapitał kredytu, kredytobiorca go wykorzystywał oraz był zobowiązany do zwrotu kapitału.

Ponadto, ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 165 poz. 984) w art. 4 stanowi, iż w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (26 sierpnia 2011 roku) ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Przepis ten potwierdza stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą Prawo bankowe do umów zawartych przed tą nowelizacją.

Istnieją natomiast podstawy do stwierdzenia, że klauzule – na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu i spłacanej w złotówkach na CHF według kursu obowiązującego w banku (art. 3.07 ust. 5.1, art. 3.10 ust. 5)– są klauzulami abuzywnymi.

Nie ulega wątpliwości, że nawet przy hipotetycznie niezmiennym kursie waluty były to różne kursy. Kurs zakupu jest kursem zawsze niższym od kursu sprzedaży, albowiem na różnicy kursowej przedsiębiorca dokonujący skupu i sprzedaży walut kształtuje swój dochód. Jest to fakt powszechnie znany nie wymagający dowodzenia.

W ocenie Sądu, odwołanie się do kursów walut obowiązujących w banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków. Uprawnienie banku wynikające z wzorca umowy umożliwiające ustalenie przez Bank kursu waluty nie może być dowolne tzn. nie doznawać żadnych ograniczeń w postaci ogólnie dostępnych skonkretyzowanych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Powyższe należy ocenić jako element treści umowy skutkujący nierównomiernym rozkładem praw i obowiązków stron umowy kredytowej prowadzący do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego.

Należy też istotne znaczenie przypisać wymaganiu właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, czyli odpowiedzi na pytanie, czy zawarta umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2019 r. V CSK 347/18). W przedmiotowej sprawie z treści umowy wynikało wyłącznie, że przeliczenia nastąpią w oparciu o kurs ustalany przez bank. Nie wskazano żadnych wytycznych w oparciu o które kurs ten miałby zostać wyznaczany.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 stanowi, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Stosownie do § 3 wskazanej regulacji prawnej nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Stosownie do art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Przepisy art. 385 ¹ i n. k.c. stanowią implementację dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE 1993 L 95, s. 29, ze zm.). Przepisy te wprowadzają instytucję niedozwolonych postanowień (klauzul) umownych, które bywają też nazywane klauzulami abuzywnymi.

Artykuł 385 ¹ k.c. stosuje się do umów zawieranych między przedsiębiorcą a konsumentem. Ochrona przewidziana komentowanym artykułem obejmuje jedynie te postanowienia, które nie zostały indywidualnie uzgodnione. Artykuł 385 ¹ § 3 k.c. definiuje takie postanowienia jako klauzule, na które konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień przejętych z wzorca umowy. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 ¹ § 4).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia nieuzgodnione indywidualnie są zakazane wówczas, gdy kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to jednakże postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Klauzula generalna dobrych obyczajów zawiera w swojej treści zasady współżycia społecznego (rozumiane jako normy moralne wiążące w stosunkach międzyludzkich) oraz normy obyczajowe, które nie zawsze dają się kwalifikować jako reguły moralne, a które mogą mieć istotne znaczenie dla obrotu (do obyczajów starannego przedsiębiorcy należeć powinna szczególna troska o dobro konsumenta jako nieprofesjonalnego uczestnika obrotu). Sprzeczne z dobrymi obyczajami ukształtowanie praw i obowiązków narusza w sposób rażący interesy konsumenta, gdy szczególnie mocno godzi w jego dobra majątkowe lub wartości niemajątkowe. Ratio legis tego rozwiązania tkwi w tym, że świadczenia główne, a więc te, które są zasadniczym przedmiotem zobowiązania i wyznaczają jego cel, jeżeli określone są w sposób niebudzący wątpliwości, nie mogą być niezauważone przez rozsądnego konsumenta zawierającego umowę. Konsument wymaga natomiast ochrony przed postanowieniami ubocznymi, które w chwili przystąpienia do umowy mogą mu się wydawać mało istotne, a które, mimo dokonanej na pierwszy rzut oka oceny, stają się dla niego źródłem poważnych niedogodności. Wbrew pewnym wątpliwościom wysuwanym w doktrynie należy przyjąć, że uzależnienie głównego świadczenia pieniężnego od klauzuli waloryzacyjnej pozwala na kwalifikację tego postanowienia jako niejednoznacznego, a tym samym otwiera drogę do stosowania art. 385 ¹ (zob. M. Bednarek [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, 2006, s. 656).

W ocenie Sądu, zostały spełnione przesłanki wynikające z ww. przepisu. Kredytobiorcy posiadali status konsumenta. Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Jak wynika z treści umowy powodowie zaciągali kredyt na cele mieszkaniowe niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W świetle wskazanej regulacji posiadają oni status konsumenta.

Pozwany w odpowiedzi na pozew zaprzeczył, że strona powodowa nie miała możliwości negocjowania umowy.

Oczywistym jest, że umowa zawarta miedzy ówczesnymi stronami stanowiła wzorzec umowny, według której bank udzielał kredytów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co oznacza, że autorem wzorca umowy był Bank. Kredytobiorcy mieli do wyboru podpisanie przedstawionej wersji umowy – bez możliwości negocjacji lub też jej nie zawarcie.

Należy również podkreślić, że postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl art. 385 ¹ k.c. nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować, lecz takie postanowienie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnego uzgodnienia (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 maja 2015 roku, sygn. akt VI ACa 995/14 ). Powyższe oznacza, że o rzeczywistym wpływie można mówić wtedy, gdy konkretne postanowienia umowne zostały sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie, bądź też gdy postanowienia umowne były przedmiotem negocjacji pomiędzy konsumentem, a przedsiębiorcą, a konsument miał realny wpływ na ich treść i zdawał sobie z tego faktu sprawę.

Nie budziło wątpliwości sądu, w świetle dowodów przeprowadzonych w sprawie, że warunki umowy nie były przez powodów negocjowane (uzgadniane indywidualnie). Powód zeznał, że nie było czasu na zadawanie pytań pracownikowi banku, ponieważ były kolejki. Pani wyjaśniała jedynie szczegóły techniczne i prosiła, żeby sprawdzić dane osobowe. W zorientowaniu się w uzyskaniu kredytu pomagał powodom doradca. Powód stwierdził, że gdyby ktoś wytłumaczył mu ryzyko – nie podpisałby takiej umowy.

Powyższe wskazuje, że umowa kredytowa została zawarta przez strony według standardowego wzorca umownego stosowanego przez stronę pozwaną, który to wzorzec jako stały, niezmienny dokument uniemożliwiał kredytobiorcom wprowadzenie jakichkolwiek zmian do umowy oraz wykluczał możliwość negocjowania jej warunków i treści.

Strona pozwana nie przedstawiła wiarygodnych dowodów potwierdzających poinformowanie powodów o niebezpieczeństwie związanym z możliwością arbitralnego ustanawiania kursów waluty.

Z tej przyczyny należy dać wiarę powodom, że nie byli świadomi tego niebezpieczeństwa. Stosowanie w tym celu różnych kursów nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy.

W świetle poczynionych w sprawie dowodów nie sposób jest uznać, aby pozwany Bank sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi wykazania, że w trakcie zawierania przedmiotowej umowy były negocjowane z powodami istotne postanowienia umowy.

Koniecznym jest również rozważenie, czy zakwestionowane klauzule umowne określają świadczenia główne stron umowy kredytu. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreśla się, że za postanowienia umowne mieszczące się w pojęciu "głównego przedmiotu umowy" w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (por. wyrok (...) z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Á. K., H. R. przeciwko (...), pkt 49-50, podobnie co do pojęcia postanowienia określającego świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. II k.c. wyroki SN z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03, z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, OSNC 2016, Nr 9, poz. 105 i z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018, nr 7-8, poz. 79). Za takie uznawane są m.in. postanowienia (określane niekiedy jako "klauzule ryzyka walutowego"), które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyroki (...) z dnia 20 września 2017 r., w sprawie C-186/16, R. P. A. i in. przeciwko (...) SA. Z powyższego wywieść należy wniosek, że wskazane powyżej zastrzeżone klauzule umowne określają główne świadczenie kredytobiorcy (por. wyroki SN z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP Nr 12 z 2019, poz. 115 i z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, SN z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, niepubl.).

Wobec brzmienia art. 385 ¹ § 1 zd. II k.c. należy z kolei uznać, że postanowienia określające główne świadczenia stron podlegają kontroli pod kątem abuzywności tylko wtedy, gdy nie zostały sformułowane jednoznacznie (por. wyrok SN z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, niepubl.). To rozwiązanie ustawowe, wywodzące się z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, opiera się na założeniu, zgodnie z którym postanowienia określające główne świadczenia stron zazwyczaj odzwierciedlają rzeczywistą wolę konsumenta, gdyż do ich treści strony przywiązują z reguły największą wagę, a w takiej sytuacji zasada ochrony konsumenta musi ustąpić ogólnej zasadzie autonomii woli obowiązującej w prawie cywilnym. Postanowienia określające główne świadczenia stron nie podlegają bowiem ocenie ich nieuczciwego charakteru wyłącznie w przypadku, gdy na podstawie badania indywidualnego możliwe jest uznanie, że zostały sformułowane przez przedsiębiorcę prostym i zrozumiałym językiem.

Z kolei wymóg, aby warunek umowny był wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, należy rozumieć w ten sposób, aby umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się ów warunek, a także, w zależności od przypadku, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (tak np. w wyroku (...) z dnia 20 września 2017 r., w sprawie C-186/16, R. P. A. i in. przeciwko (...) SA, pkt 43 i 44 z powołaniem się na inne orzeczenia Trybunału).

W ocenie Sądu, zakwestionowane w sprawie niniejszej klauzule umowne nie mogą zostać uznane za jednoznacznie sformułowane w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. II k.c., skoro na ich podstawie kredytobiorcy nie byli w stanie oszacować kwot, jakie w przyszłości będą zobowiązani świadczyć na rzecz banku (tak również w wyroku SN z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, niepubl., wydanym już po rozstrzygnięciu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 K. D. i J. D. przeciwko (...)).

Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17). Ocena abuzywności następuje na chwilę zawarcia umowy, chodzi więc o samą możliwość naruszenia interesów konsumenta, na skutek zapisu umowy umożliwiającego dowolne ustalenie kursu, a nie o to czy w konsekwencji umowy Bank ustalał czy nie kursy na poziomie rynkowym. W umowie bowiem wskazano wyłącznie, że kurs franka szwajcarskiego będzie ustalany wyłącznie o „Tabelę kursów” obowiązującą w Banku. Nie określono żadnych konkretnych wytycznych ani ograniczeń związanych z powyższymi czynnościami banku. Klauzula waloryzacyjna może działać prawidłowo jedynie wówczas, gdy miernik wartości, według którego dokonywana jest waloryzacja ustalany jest w sposób obiektywny, a więc przede wszystkim w sposób niezależny od woli którejkolwiek stron umowy.

Ponadto, o abuzywności tych postanowień świadczyła ich nietransparentność. Kredytobiorcy nie znali sposobu, w jaki bank kształtował kurs franka szwajcarskiego, zwiększając go bądź zmniejszając wedle swego uznania, a umowa nie dawała im żadnego instrumentu pozwalającego bronić się przed decyzjami banku w zakresie wyznaczanego kursu, czy też weryfikować je. Umowa kredytu nie przedstawiała w sposób przejrzysty konkretnych działań mechanizmu wymiany waluty obcej, ani nie precyzowała sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w tabeli kursów banku, tak by powodowie byli w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla nich z umowy konsekwencje ekonomiczne rozmiar swoich zobowiązań.

Pomiędzy stronami umowy zakłócona została w ten sposób równowaga kontraktowa, gdyż treść kwestionowanych postanowień umożliwiała bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumentów w zakresie wysokości ich zobowiązań wobec banku. Waloryzacja rat kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywała się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursu waluty nie doznawało żadnych formalnie uregulowanych ograniczeń, w szczególności postanowienia umowne nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu franka szwajcarskiego ukształtowanego przez rynek walutowy lub np. kursu średniego publikowanego przez Narodowy Bank Polski, bądź też była wypadkową jakichkolwiek obiektywnych, niezależnych od kredytodawcy kryteriów.

Nie sposób uznać, że tak określony sposób ustalania zadłużenia kredytobiorców był dla nich jednoznaczny, zrozumiały i pozwalał im jako konsumentom na ocenę rozmiarów ich świadczenia. Takie kształtowanie praw i obowiązków w kwestionowanej umowie musi być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorców. Umowę przygotowano w oparciu o wzór przygotowany przez pozwanego. Pozwany Bank nie wykazał, aby ustalanie kursów CHF o jakich mowa w umowie, było uzgadnianie indywidualnie z powodami w ramach prowadzonych negocjacji (art. 385 ¹ § 3 i § 4).

Tym samym, to od decyzji Banku zależał kurs waluty i wysokość zobowiązania kredytobiorców, zatem postanowienia umowy umożliwiające przeliczenie zobowiązania kredytowego i wysokości rat stosownie do „Tabeli kursów” sporządzanej w sposób arbitralny przez bank uznać należy za postanowienia rażąco naruszające interesy konsumenta, sprzeczne z dobrymi obyczajami.

W wyroku z 18 listopada 2021 roku, sygn. akt I C 212/20 Trybunał Sprawiedliwości stwierdził natomiast, że:

1) Artykuł 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę.

2) Artykuły 5 i 6 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, dokonał wykładni tego warunku w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron.

Odnosząc się do skutków uznania ww. klauzul za abuzywne, wskazać należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Jeżeli postanowienie umowy jest „niedozwolone” w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. (i art. 385 ³ k.c.), strony nie są nim związane, a w jego miejsce w danym stosunku prawnym wchodzą prawa i obowiązki stron wynikające z norm względnie wiążących. Pozostała część umowy pozostaje ważna, o ile może być wykonywana bez abuzywnej klauzuli. O tym, czy konsekwencją abuzywności jednej lub kilku klauzul umownych jest nieważność całej umowy, czy też jedynie ta jej części, która zawiera niedozwolone postanowienie (postanowienia), nie decyduje zatem ocena, które z tych dwóch rozwiązań jest korzystniejsze dla konsumenta, lecz możliwość wykonania umowy po wyłączeniu klauzuli abuzywnej. Postanowienie uznane za niedozwolone staje się bezskuteczne ex lege, z mocą wsteczną.

Zgodnie z art 6 ust 1. Dyrektywy Rady 93/13 EWG z dnia 5 kwietnia 1993 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. UE L z dnia 21 kwietnia 1993 r.) Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jednocześnie Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 orzekł, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy miał możliwość zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę, przy czym możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, tak że ten ostatni zostałby tym ukarany (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R., C-26/13, EU:C:2014:282, pkt 80-84; z dnia 26 marca 2019 r., A. B. i B., C-70/17 i C-179/17, EU:C:2019:250, pkt 64).

Skutkiem uznania za abuzywne postanowień umownych dotyczących przeliczania kwoty kredytu jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu stosunku prawnego wiążącego konsumenta.

W przedmiotowej sprawie konsumenci (powodowie) reprezentowani przez fachowego pełnomocnika, świadomi konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy, wyraźnie domagali się uznania całej umowy za nieważną. W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie istnieją podstawy do uznania umowy za nieważną.

Wskazać bowiem należy, że jeżeli wyeliminowano by z umowy postanowienia dotyczące przeliczania kursów waluty przy wypłacie kredytu, to taki zabieg kreowałby inną umowę niż ta, która była przedmiotem uzgodnień stron. Wskazane w przedmiotowej umowie oprocentowanie LIBOR ma zastosowanie do kredytów denominowanych w CHF, a nie do waluty krajowej. Doszłoby do zmiany głównego świadczenia kredytobiorcy, a nie taka jest rola przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-260/18 w sprawie K. D. i J. D. przeciwko R. Bank (...), w którym TSUE dokonał wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG, wyjaśnił że należy interpretować go w ten sposób, iż:

- nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy,

- do oceny skutków dla sytuacji konsumenta wynikających z unieważnienia całości umowy decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie,

- stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących uzupełnianie luk przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę,

- stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, jeżeli ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

W związku ze stanowiskiem powodów eliminacja klauzul abuzywnych skutkuje tym, że umowa stron nie może być utrzymana.

Sąd Okręgowy ustalając nieważność umowy podziela również poglądy wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r. V CSK 382/18. Nie powinno budzić wątpliwości, że o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul jest przekształcenie kredytu indeksowanego do CHF w zwykły kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134). Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Uznać należy, że dokonanie eliminacji klauzuli waloryzacyjnej prowadziłoby do wyeliminowania postanowień głównych umowy, a w konsekwencji do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353 ¹ k.c. i nieważności czynności prawnej jako sprzecznej z ustawą. Dotknięte nieważnością postanowienia umowy dotyczyły bowiem głównego świadczenia kredytobiorcy, tj. zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu i zapłaty odsetek, co należy do essentialia negotii umowy kredytu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na mocy 189 k.p.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. orzekł, jak w pkt I. wyroku.

Skoro umowa kredytu jest nieważna, to wszelkie świadczenia spełnione przez stronę powodową w wyniku wykonywania tej umowy uznać należy za świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

Strona pozwana w piśmie z dnia 21 stycznia 2025 r. zgłosiła zarzut potrącenia dwóch kwot, tj. kwoty 211.100,64 zł tytułem zwrotu nominalnej wartości kapitału kredytu wpłaconego na podstawie umowy kredytu oraz kwoty 29.522,13 zł należnej pozwanemu ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy w związku z koniecznością urealnienia wysokości świadczenia Banku (k. 230). Powyższy zarzut został poprzedzony wezwaniem strony powodowej do zapłaty tych kwot pismem z dnia 17 grudnia 2024 r. (k. 235). Zdaniem tut. Sądu zarzut potrącenia kwoty 211.100,64 zł podniesiony w tym piśmie był skuteczny, a z kolei zarzut potrącenia kwoty 29.522,13 zł jest nieskuteczny. Stronie pozwanej nie przysługuje bowiem roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się strony powodowej w związku z wykonaniem przez stronę pozwaną umowy, która ostatecznie okazała się nieważna. Powyższe zapatrywanie tut. Sądu jest zbieżne z orzecznictwie SN. W uchwale SN z dnia 25 kwietnia 2024 r., III CZP 25/22, wyrażono zapatrywanie, że jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia. Na dzień otrzymania oświadczenia przez stronę powodową tj. 27 stycznia 2025 r. kurs franka szwajcarskiego wynosił 4,4605 zł. W konsekwencji Sąd od dochodzonego roszczenia złotówkowego odjął kwotę w całości. Pozostała kwota w wysokości 207.112,41 zł, a przeliczone przez kurs franka szwajcarskiego stanowi 4.432,55 CHF. W związku z powyższym umorzyły się wzajemnie należności w zakresie kwoty dochodzonej przez stronę powodową tj. 3.987,23 zł oraz 46.432,55 CHF. Do zapłaty pozostało więc 22.889,95 CHF.

Tym samym tut. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 22.889,95 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 października 2024 r., tj. od daty wytoczenia powództwa, co nastąpiło w dniu 2 kwietnia 2024 r. (k. 85) do dnia zapłaty, a ponadto same ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 46.432,55 zł za okres od 30 października 2024 r. do dnia 27 stycznia 2025 r. oraz od kwoty 3.987,23 zł za okres od 30 października 2024 r. do dnia 27 stycznia 2025 r. tj. do dnia doręczenia oświadczenia o potrąceniu. (pkt II wyroku)

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu (pkt II i III wyroku).

Strona powodowa nie cofnęła pozwu w części, tj. co do kwoty potrącenia i w konsekwencji podtrzymała żądanie zapłaty, które co prawda przysługiwało jej w dacie wniesienia pozwu, ale nie przysługiwało już w dacie zamknięcia rozprawy (art. 316 k.p.c.), co oznacza, że roszczenie strony powodowej okazało się zasadne jedynie częściowo. W tych okolicznościach brak jest zatem możliwości przyznania powodom całych kosztów procesu od pozwanego.

Podkreślić natomiast należy, że w sytuacji, w której powództwo o zapłatę jest częściowo oddalane, nie jest możliwe uznanie powoda za stronę, która wygrała proces w części. Mianowicie skoro powód nie cofnął pozwu pomimo spełnienia świadczenia przez pozwanego (w przedmiotowej sprawie - skutecznego potrącenia wierzytelności) i w konsekwencji podtrzymuje żądanie zapłaty, które co prawda przysługiwało mu w dacie wniesienia pozwu, ale nie przysługuje mu już w dacie zamknięcia rozprawy (art. 316 k.p.c.), to oznacza, że jego roszczenie jest częściowo niezasadne, w związku z czym należy częściowo oddalić powództwo i obciążyć powoda kosztami procesu w tym zakresie. Tym samym sąd nie może przyznać powodowi całych kosztów procesu (art. 98 § 1 k.p.c.), natomiast powinien te koszty stosunkowo rozdzielić (art. 100 zdanie pierwsze k.p.c.).

W niniejszej sprawie 50 % stanowiło roszczenie o ustalenie, a kolejne 50 % o zapłatę. Powód wygrał w 100% w zakresie roszczenia o ustalenie, natomiast powód w zakresie o zapłatę przegrał w 65%. Tym samym – przy przyjęciu że oba żądania wyczerpują łącznie 100% a każde z nich stanowi połowę tj. po 50% w całości, Sad uznał, iż pozwany wygrał 65% z 50% co daje 32,5% w całości i uległ w pozostałym zakresie tj. 67,5% (strona powodowa wygrała w 67,5% tj. 50%+35% z 50%).

Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu (art. 100 k.p.c.) strony powinny ponieść koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem powodowie w 33% i strona pozwana w 67%.

Koszty procesu wyniosły 22.617 zł, w tym po stronie powodów w kwocie (1.000 zł opłata sądowa; 2x10.800 zł koszty zastępstwa procesowego, 17 zł opłata skarbowa), a po stronie pozwanej w kwocie 21.617 zł (2x10.800 zł koszty zastępstwa procesowego, 17 zł opłata skarbowa). Stronę powodową zgodnie z podaną zasadą powinny obciążyć koszty w kwocie 7.025,52 zł (21.617 zł x 32,5%), zaś pozwanego w kwocie 15.266,47 (22.617 zł x 67,5%). Tym samym różnica wynosi kwotę 8.240,95 zł na rzecz strony powodowej po wzajemnym skompensowaniu.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. pozwanego.

Data: 22-09-2025 r.