Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2015 r.

SĄD OKRĘGOWY w ŁOMŻY w WYDZIALE I CYWILNYM,

w składzie:

PRZEWODNICZĄCY: SSO ANDRZEJ KORDOWSKI

PROTOKOLANT: EDYTA FILIPKOWSKA

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2015 r. w Łomży

na rozprawie,

sprawy z powództwa P. W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Olsztynie

o zapłatę 379.990,15 zł.

1.  powództwo oddala;

2.  zasądza od powoda P. W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3.  nakazuje pobrać od powoda P. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łomży kwotę 984,56 zł. tytułem zwrotu wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 507/14

UZASADNIENIE

Powód P. W. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Usługowo-Budowlane (...) w O. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwoty 379.990,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot: 129.588,85 zł od dnia 28 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty, 168.937,88 zł od dnia 4 marca 2014 r. do dnia zapłaty, 81.463,42 zł od dnia 15 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 3 stycznia 2013 r. zawarł z (...) S.A. w B. umowę o roboty budowlane w ramach inwestycji „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)”, którą to inwestycję realizował (...) S.A. jako generalny wykonawca, inwestorem przedmiotowej inwestycji był zaś Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie. Umowa ta była sześciokrotnie anektowana. W dniu 3 stycznia 2013 r. (...) S.A. zwrócił się do Sądu Okręgowego o akceptację powoda jako podwykonawcy przedmiotowej inwestycji w zakresie robót ogólnobudowlanych i wykończeniowych, załączając kopie zgłoszenia wraz z projektem umowy. Powód wskazał, że realizował roboty na przedmiotowej inwestycji do marca 2014 r. Już w połowie 2013 r. powód wskazywał inwestorowi, że pojawiają się problemy z płatnościami po stronie (...) S.A. i prosił o rozważenie przez inwestora bezpośrednich płatności na rzecz podwykonawców, inwestor jednak nie wyraził na to zgody. (...) S.A. zapłacił należności za roboty zafakturowane do dnia 20 grudnia 2013 r., jednocześnie nie dokonał zapłaty za kolejne faktury wystawione w związku z robotami wykonywanymi przez powoda w grudniu 2013 r., styczniu i lutym 2014 r. Dochodzona pozwem należność stanowi wynagrodzenie za roboty wykonane na podstawie umowy, co jest dokumentowane protokołami odbioru robót i wystawionymi fakturami VAT. Powód podał, że domaga się odsetek ustawowych liczonych od dnia następnego po dniu wymagalności wierzytelności, przy czym moment wymagalności został określony na 30 dni liczone od daty doręczenia generalnemu wykonawcy poszczególnych faktur VAT. Powód wskazał, że pozwany jest zobowiązany do zapłaty wskazanych należności solidarnie na podstawie art. 647 ¹§ 5 k.c. Zdaniem powoda pozwany wyraził zgodę na udział podwykonawcy w realizacji inwestycji, znał zakres jego robót i na bieżąco akceptował rozszerzany zakres realizacji.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, jednakże w zakresie kosztów zastępstwa procesowego zasądzenie ich według norm przepisanych od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że kwestionuje powództwo zarówno co do zasady, jak i wysokości żądania oraz, że zaprzecza wszystkim twierdzeniom powoda, powołanym w pozwie.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje. W dniu 4 października 2012 r. Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie (inwestor) zawarł ze spółką (...) S.A. w B. (generalny wykonawca) umowę oznaczoną nr ZP-2132-9/12 na wykonanie robót budowlanych polegających na realizacji zadania inwestycyjnego pt. „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)” w zakresie umożliwiającym uzyskanie, w świetle przepisów prawa budowlanego, pozwolenia na użytkowanie tego budynku zgodnie z przeznaczeniem. W umowie tej wskazano, że szczegółowy zakres całości robót budowlanych określają dokumenty stanowiące integralną część umowy w postaci: dokumentacji projektowej, Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), Specyfikacji Technicznych Wykonania i Odbioru Robót ( (...)), oferty wykonawcy. W umowie tej przewidziano, że przedmiot umowy będzie realizowany bezpośrednio przez wykonawcę z możliwością zlecenia jego części podwykonawcom, przy czym powierzenie podwykonawcom wykonania części przedmiotu umowy wymaga uprzedniej pisemnej zgody zamawiającego. Ustalono, że jeżeli zamawiający w terminie 14 dni roboczych od przedstawienia mu przez wykonawcę projektu umowy z podwykonawcą, wraz ze wskazaniem jaką część przedmiotu umowy powierza do wykonania podwykonawcy, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził on zgodę na zawarcie umowy. W umowie tej zamawiający upoważnił do bieżącego kontaktowania się z wykonawcą w kwestiach organizacyjnych oraz do uczestniczenia w komisjach odbiorów częściowych K. L. (1). Ponadto w umowie tej strony szczegółowo opisały obowiązki stron, termin realizacji umowy, wysokość wynagrodzenia, a także zawarły pozostałe postanowienia. Strony postanowiły, ze w przypadku wyrażenia przez zamawiającego zgody na udział podwykonawcy w realizacji zadania inwestycyjnego płatność dla wykonawcy może być dokonana po przekazaniu zamawiającemu faktury na kwotę przypadającą wykonawcy oraz pisemnego oświadczenia podwykonawcy/ów potwierdzającego uregulowanie przez wykonawcę należności za zrealizowany zakres przedmiotu umowy w stosunku do podwykonawców biorących udział w realizacji zadania inwestycyjnego za bieżący okres objęty fakturowaniem (k. 35-43 – umowa nr (...)).

W dniu 3 stycznia 2013 r. powód P. W. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Usługowo-Budowlane (...) w O. (podwykonawca) zawarł z (...) S.A. w B. umowę nr (...) na wykonanie robót budowlanych w ramach inwestycji pod nazwą „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)” (k. 14-20 – umowa nr (...) z załącznikiem). W § 1 określono przedmiot umowy, obejmujący:

a) wykonanie tynków renowacyjnych w piwnicach oraz uzupełnienie bruzd: tynków renowacyjnych trójwarstwowych na ścianach zewnętrznych i tynków renowacyjnych dwuwarstwowych na ścianach wewnętrznych,

b) wykonanie tynków cementowo - wapiennych kat. III sufitów w piwnicach,

c) zdjęcie stropodachu oraz roboty wyburzeniowe przygotowawcze do wykonania nadbudowy,

d) wykonanie nadbudowy II piętra z (...) gr. 44 cm wraz z wykonaniem nadproży i wieńca,

e) dostawę i montaż zsypu do gruzu,

f) wykonanie posadzki betonowej podkładowej w piwnicach z betonu B-20 gr. 10 cm oraz podsypki piaskowej gr. 5 cm.

W § 2 tej umowy strony ustaliły termin rozpoczęcia prac na 3 stycznia 2013 r. oraz termin zakończenia prac na 30 listopada 2013 r. Natomiast w § 3 określiły wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie netto 294.000 zł (brutto 361.620 zł). Powód zobowiązał się do wystawiania 1 faktury w miesiącu.

W dniu 3 stycznia 2013 r. (...) S.A. w B. zwrócił się do pozwanego o wyrażenie zgody na udział powoda w realizacji inwestycji, przedkładając jednocześnie projekt umowy nr (...) (k. 44 – pismo z dnia 3 stycznia 2013 r.). Pismem z dnia 10 stycznia 2013 r. pozwany wyraził zgodę na udział powoda jako podwykonawcy zadania „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)” (fakt przyznany przez pozwanego).

Następnie powód zawarł ze spółką (...) aneksów do umowy nr (...) w dniach: 10 lutego 2013 r. (aneks nr (...)), 4 marca 2013 r. (aneks nr (...)), 25 kwietnia 2013 r. (aneks nr (...)), 28 maja 2013 r. (aneks nr (...)), 27 sierpnia 2013 r. (aneks nr (...)) i 15 stycznia 2014 r. (aneks nr (...)).

Mocą aneksu nr (...) rozszerzono zakres przedmiotu umowy o następujące prace:

g) wykonanie elewacji budynku od poziomu „zero” (bez cokołu), wraz z ustawieniem rusztowania,

h) wykonanie i montaż obróbek blacharskich – parapety,

i) wykonanie gzymsu wokół budynku,

j) demontaż godła i liter nad wejściem do budynku oraz demontaż paneli osłonowych rynien,

k) rozbiórka i utylizacja papy na parterze, I, II i III piętrze,

l) rozbiórka i utylizacja obicia ścian z paneli drewnianych na I, II i III piętrze,

m) rozbiórka i utylizacja parkietów na III piętrze.

Ponadto zmieniono termin zakończenia prac na 30 września 2014 r. oraz podwyższono wynagrodzenie do kwoty 1.032.750 zł netto (1.270.282,50 zł brutto) (k. 21-22 – aneks nr (...)).

Mocą aneksu nr (...) rozszerzono zakres przedmiotu umowy o następujące prace:

n) rozbiórka istniejącego stropu nad I piętrem w bryle od ul. (...),

o) wykonanie w miejscu rozbiórki nowoprojektowanego stropu w bryle od strony ul. (...) nad I piętrem,

p) wykonanie zamurowania w ścianach w piwnicy oraz podmurowanie pod strop nad I piętrem.

Ponadto podwyższono wynagrodzenie do kwoty 1.065.114 zł netto (1.310.090,22 zł brutto) (k. 23-24 – aneks nr (...)).

Mocą aneksu nr (...) rozszerzono zakres przedmiotu umowy o następujące prace:

q) wymiana stropów po demontażu stropów drewnianych na stropy gęstożebrowe L. (...) (pom. 1/47, 1/48, 1/51-1/56, 1/39-1/42, 1/16, 1/3, 1/4), wykucie bruzd w ścianach pod wieńce, wykonanie wieńcy żelbetowych oraz żeber usztywniających.

Ponadto podwyższono wynagrodzenie do kwoty 1.131.814 zł netto (1.392.131,22 zł brutto) (k. 25-26 – aneks nr (...)).

Mocą aneksu nr (...) rozszerzono zakres przedmiotu umowy o następujące prace:

r) wymiana stropów po demontażu stropów drewnianych na stropy gęstożebrowe L. (...) (500 m ²), wykucie bruzd w ścianach pod wieńce, wykonanie wieńcy żelbetowych oraz żeber usztywniających,

s) wykonanie tynków gipsowych w całym obiekcie na kondygnacjach naziemnych,

t) jednokrotne szpachlowanie tynków w całym obiekcie na kondygnacjach naziemnych,

u) malowanie całego obiektu farbą lateksową na kondygnacjach naziemnych,

v) wykonanie wszystkich szlicht cementowych wraz z izolacją wygłuszeniową na całym obiekcie na kondygnacjach naziemnych,

w) równanie stropów (954 m ²) pod posadzki na kondygnacjach naziemnych.

Ponadto podwyższono wynagrodzenie do kwoty 2.139.314 zł netto (2.631.356,22 zł brutto) (k. 27-28 – aneks nr (...)).

Mocą aneksu nr (...) zmieniono termin zakończenia prac na 30 października 2014 r. (k. 29 – aneks nr (...)).

Mocą aneksu nr (...) rozszerzono zakres przedmiotu umowy o następujące prace:

x) obmurowanie okien 2 i 3 piętra,

y) zabudowy instalacji z gk,

z) wykonanie tynków na sufitach 2 i 3 piętra,

aa) czyszczenie i odtworzenie łuków na korytarzach,

bb) zamurowania, przemurowania, uzupełnienia bruzd po starych elementach szafki, piony instalacyjne itp.

Ponadto podwyższono wynagrodzenie do kwoty 2.282.214 zł netto (2.807.123,22 zł brutto) (k. 30-34 – aneks nr (...)).

Pozwany nie otrzymał projektu żadnego z 6 aneksów, które zostały zawarte pomiędzy spółką (...) a powodem.

W piśmie z dnia 11 września 2013 r. powód zwrócił się do dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie R. T., jako przedstawiciela inwestora, z prośbą o wpłynięcie na generalnego wykonawcę, by przestrzegał terminów płatności. W piśmie tym powód wskazał, że wykonuje w budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie szeroki zakres prac budowlanych na podstawie umowy z generalnym wykonawcą – firmą (...) S.A., który nie wywiązuje się z terminowego regulowania należności wobec jego firmy, jako podwykonawcy (k. 51-52). W piśmie z dnia 19 lutego 2014 r. powód ponownie zwrócił się do dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie R. T., jako przedstawiciela inwestora, z prośbą o rozważenie regulowania płatności za inwestycję bezpośrednio dla niego, jako podwykonawcy. W piśmie tym powód wskazał, że wykonuje w budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie szeroki zakres prac budowlanych na podstawie umowy z generalnym wykonawcą – firmą (...) S.A., który od początku inwestycji nie wywiązuje się z terminowego regulowania należności wobec podwykonawców. Powód podał, że (...) S.A. zalega mu z płatnością za grudzień – 140.035,50 zł oraz za styczeń – 182.556,60 zł (k. 53-54). Jeszcze we wrześniu 2013 r., a następnie w lutym 2014 r. odbyło się spotkanie dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie R. T. z podwykonawcami, w tym powodem. W trakcie tego spotkania podwykonawcy podnosili problemy związane z płatnościami przez generalnego wykonawcę bez wskazywania konkretnych kwot należnego im wynagrodzenia oraz bez określania zakresu prac wykonywanych przez poszczególnych podwykonawców (zeznania świadków i stron).

Natomiast w piśmie z dnia 20 lutego 2014 r. (...) S.A. w B. zwrócił się do Sądu Okręgowego w Olsztynie z prośbą o wyrażenie zgody na uregulowanie przez inwestora – na zasadach przekazu w trybie art. 921 ¹ i n. k.c. – wymagalnych należności podwykonawców wykonujących roboty na inwestycji pod nazwą „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)”. Wskazał, że zapłacone podwykonawcom kwoty zostałyby rozliczone z wystawionej inwestorowi faktury VAT z dnia 4 lutego 2014 r. oraz faktury wystawionej w lutym 2014 r. (k. 55).

W odpowiedzi na powyższe pismo dyrektor Sądu Okręgowego w Olsztynie R. T. w piśmie z dnia 27 lutego 2014 r. poinformował (...) S.A., że jego propozycja uregulowania należności wobec podwykonawców w trybie art. 921 ¹ k.c. nie znajduje akceptacji. Wniósł o przedłożenie wykazu kwot należnych poszczególnym podwykonawcom wraz z kopiami prawidłowo wystawionych faktur przed podwykonawców na generalnego wykonawcę (k. 56-57). Przedstawiciele firmy (...) S.A. i dyrektor Sądu Okręgowego w Olsztynie R. T. prowadzili także korespondencję mailową, w której w dniu 11 marca 2014 r. R. T. prosił o wskazanie podwykonawców (za zgodą inwestora na zawarcie umowy), tzn. korespondencji w tej materii (pismo, projekt umowy, zgoda) (k. 58-65).

Ostatecznie spółka (...) nie wywiązała się z zapłaty w całości wynagrodzenia z tytułu umowy zawartej z powodem.

W piśmie z dnia 11 marca 2014 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane na przedmiotowej inwestycji w łącznej kwocie 415.050,59 zł na podstawie faktur: (...) 03/12/2013 z dnia 24 grudnia 2013 r., (...) (...)z dnia 13 lutego 2014 r., (...) (...)z dnia 29 stycznia 2014 r. i (...) (...)z dnia 5 marca 2014 r. Powód wskazał w tym piśmie, że generalny wykonawca nie uregulował wobec niego wymagalnych zobowiązań, zaś pozwany, jako inwestor odpowiada solidarnie za zapłatę należności na podstawie art. 647 ^{(( 1))} § 5 k.c. (k. 99).

Pozwany w dniu 12 marca 2014 r. już po zakończeniu wykonywania prac przez powoda uzyskał wiedzę o treści zawartych przez (...) S.A. z powodem 6 aneksów do umowy z dnia 3 stycznia 2013 r. nr (...), a w szczególności o określonym w nich zakresie prac i wynagrodzeniu. Tego dnia pozwany otrzymał od spółki (...) listę podwykonawców wraz z podpisanymi z nimi umowami i aneksami do tych umów. Nie zaakceptował jednak zakresów prac powoda wynikających z aneksów, ani też zwiększonego wynagrodzenia (zeznania świadków i stron). Pozwany w piśmie z dnia 21 marca 2014 r. odmówił zapłaty należności na rzecz powoda, kwestionując podstawy swojej odpowiedzialności solidarnej wobec powoda za prace wykraczające poza zakres umowy z dnia 3 stycznia 2013 r. nr (...), zaakceptowanej przez pozwanego (k. 100).

W niniejszym postępowaniu powód dochodzi należności z 3 faktur nr: (...) 03/12/2013 wystawionej 23 grudnia 2013 r. (k. 45), (...) 04/01/2014 wystawionej 29 stycznia 2014 r. (k. 47) i (...) (...)wystawionej 5 marca 2014 r. (k. 49). Podstawę wystawienia tych faktur stanowiły 3 protokoły zaawansowania robót sporządzone z udziałem przedstawicieli firmy (...) i firmy (...), obejmujące zakres prac wykonanych w danym okresie rozliczeniowym: protokół zaawansowania robót za okres od 23 listopada 2013 r. do 23 grudnia 2013 r. (k. 46), protokół zaawansowania robót za okres od 24 grudnia 2013 r. do 29 stycznia 2014 r. (k. 48) i protokół zaawansowania robót za okres od 30 stycznia 2014 r. do 5 marca 2014 r. (k. 50). Zakres prac określony w tych protokołach nie jest tożsamy z zakresem prac wskazanym w umowie z dnia 3 stycznia 2013 r. nr (...), zaakceptowanej przez pozwanego, a są to prace wynikające z aneksów do tej umowy.

W okresie od stycznia do grudnia 2013 r. powód w odstępach około miesięcznych składał oświadczenia o otrzymaniu od generalnego wykonawcy - firmy (...) S.A. w B. wszystkich należnych płatności z tytułu wykonanych robót w ramach zadania „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)” we wskazanych w oświadczeniach okresach (k. 204-214). Po raz ostatni w dniu 19 grudnia 2013 r. powód złożył 2 oświadczenia, w których stwierdził, że wykonawca (...) S.A. uregulował wobec niego należności za zrealizowany zakres przedmiotu umowy za okres od 1 listopada 2013 r. do 30 listopada 2013 r., objęty fakturowaniem zgodnie z protokołem odbioru robót z dnia 29 listopada 2013 r. oraz za okres od 1 grudnia 2013 r. do 19 grudnia 2013 r., objęty fakturowaniem zgodnie z protokołem odbioru robót z dnia 19 grudnia 2013 r. (oświadczenia - k. 204, 205, protokół odbioru częściowego – k. 220-223). Ten ostatni okres, za wyjątkiem 4 dni, pokrywa się z okresem objętym wskazanym wyżej protokołem zaawansowania robót za okres od 23 listopada 2013 r. do 23 grudnia 2013 r. (k. 46), za które zapłaty domaga się powód w niniejszym postępowaniu.

W trakcie realizacji inwestycji: „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)” odbywały się w odstępach około dwutygodniowych rady budowy, w których uczestniczyli m.in. ze strony (...) S.A. kierownik budowy B. P., czy też kierownik kontraktu J. S., inspektor nadzoru inwestorskiego J. K. oraz pracownicy Sądu Okręgowego w Olsztynie K. L. (1), bądź P. K., nie uczestniczyli zaś w nich przedstawiciele pozwanego umocowani do działania w jego imieniu i na jego rzecz. W protokołach z tych rad budowy wymieniano podwykonawców, w tym powoda oraz wskazywano postęp robót z wymieniem poszczególnych prac, bez podania jednak, jakie prace wykonywali poszczególni podwykonawcy (k. 66-96 - protokoły z rad budowy). Uczestniczący w radach budowy pracownicy Sądu Okręgowego w Olsztynie K. L. (1) i P. K. nie posiadali kompetencji do podejmowania jakichkolwiek wiążących decyzji ze skutkiem dla inwestora, byli uprawnieni jedynie do bieżącego kontaktowania się z wykonawcą w kwestiach organizacyjnych oraz uczestniczenia w komisjach odbiorów (§ 6 ust. 4 umowy nr (...) z dnia 4 października 2012 r.). Natomiast nie zostało w sprawie wykazane, by inspektorzy nadzoru inwestorskiego, poza pełnieniem wyłącznie funkcji technicznych, byli umocowani do działania w imieniu i na rzecz pozwanego.

Po zakończeniu przedmiotowej inwestycji przeprowadzona została z udziałem kierownika kontraktu ze strony (...) S.A. J. S. i inspektora nadzoru inwestorskiego J. K. inwentaryzacja robót wykonanych w ramach zadania „Przebudowa i rozbudowa budynku Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. (...)”, z której został sporządzony protokół (k. 242-407). W trakcie realizacji przedmiotowej inwestycji sporządzane były protokoły odbioru częściowego z udziałem pracowników Sądu Okręgowego w Olsztynie w osobie K. L. (1), bądź P. K., inspektorów nadzoru inwestorskiego przeważnie w osobie J. K. oraz kierowników budowy ze strony (...) S.A. przeważnie w osobie B. P., J. S., bądź K. K. (1), w których został wskazany rodzaj, stan oraz wartość robót wykonanych na dzień sporządzenia protokołu (k. 408-486). Z powyższych dokumentów nie wynika, jaki zakres prac i o jakiej wartości wykonał powód.

Funkcję inspektora nadzoru inwestorskiego na przedmiotowej inwestycji pełnił J. K.. Przesłuchany w charakterze świadka w niniejszej sprawie J. K. (k. 490v – od 00:06:15 do 00:22:32 min. nagrania) przyznał, że bywał na palcu budowy kilka razy w tygodniu i wiedział, że powód wykonywał elewacje, tynki, stropy. Podał, że powód wykonywał elewację od wiosny 2013 r. do wiosny 2014 r. Świadek widział na terenie budowy potężną reklamę firmy (...) wywieszoną na rusztowaniach potrzebnych do wykonywania elewacji budynku, a także samochód z napisem (...). Świadek wskazał, że na naradach koordynacyjnych uwagi odnośnie np. opóźnień były kierowane do generalnego wykonawcy. W protokołach z tych narad wskazywano generalnie, jakie prace się robi, jakie są zrobione, nie przypisując to żadnemu podwykonawcy. Według świadka osoby, które przychodziły na narady miały zajmować się technicznymi sprawami. Świadek zeznał, że nie wiedział, jaki zakres robót ma wykonywać powód i za jakie wynagrodzenie, nie widział umowy podwykonawczej. Stwierdził, że kwestie z tym związane nie należą do jego kompetencji. Z zeznań świadka wynika, że na placu budowy ze strony inwestora bywał przede wszystkim K. L. (1), a jedynie sporadycznie R. T..

Zajmująca stanowisko księgowej w Sądzie Okręgowym w Olsztynie K. K. (2) (k. 490v – od 00:23:41 do 00:34:51 min. nagrania) potwierdziła, że podwykonawcy, w tym powód zgłaszali pozwanemu problemy z płatnościami od firmy (...) i w związku z tym odbyło się około września 2013 r. spotkanie dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie z wszystkimi podwykonawcami. Z zeznań świadka wynika, że na spotkaniu tym nie przedstawiano, który z podwykonawców, jaki prace wykonuje i za jakim wynagrodzeniem. Nikt nie podnosił na nim kwestii zmiany zakresu prac (...) w porównaniu z zaakceptowaną przez zamawiającego umową. Świadek zeznała, że nie wie jakie prace na przedmiotowej inwestycji wykonywała firma powoda, gdyż te kwestie nie należą do jej zadań. Wskazała, że dokumenty, które wpływają do księgowości to przede wszystkim faktury z (...) i protokoły odbioru robót, na których podpisują się inspektorzy, strony, a nie występują tam podwykonawcy. Wskazała, że nie miała okazji zapoznać się z aneksami do umowy zawartej przez powoda z firmą (...).

W trakcie przedmiotowej inwestycji funkcję kierownika budowy ze strony firmy (...) od września-października 2013 r. do marca 2014 r. pełnił M. K.. Przesłuchany w niniejszej sprawie w charakterze świadka M. K. (k. 490v – od 00:35:06 do 00:44:31 min. nagrania) podał, że ustalenia na terenie przedmiotowej inwestycji czynił ze strony generalnego wykonawcy przede wszystkim z B. P. – kierownikiem budowy, a także z inżynierem budowy K. K. (1) i K. R., a ze strony inwestora z K. L. (1) i J. K. – inspektorem nadzoru. Zdaniem świadka K. L. (1), który bywał na budowie codziennie wiedział, jaki zakres robót na tej budowie realizuje firma powoda. Świadek twierdził, że przedstawił się z nazwiska i stanowiska K. L. (1) i J. K.. Świadek podał, że nosił kamizelkę i kask oznaczone logo firmy powoda. Wskazał, że z J. K. dokonywał odbiorów technicznych posadzek i tynków. Świadek zeznał, że dyrektor sądu R. T. bywał na przedmiotowej budowie, raz w miesiącu robił tam obchód. Świadek nie przedstawiał się mu. M. K. potwierdził, że rusztowania do elewacji były oznaczone logo firmy (...). Z zeznań świadka wynika, że K. L. (1) prowadził z nim rozmowy w związku z opóźnieniami w wykonywaniu części robót, kierował do niego uwagi do wykonywanych prac oraz dokonywał z nim ustaleń co do kolejności prac. Ponadto pytał go, czy w zakresie prac firmy (...) znajduje się również wykonanie cokołu na budynku. Świadek zeznał, że na temat umowy, ani wynagrodzenia nie rozmawiał z K. L. (1), a rozmawiał z nim tylko na tematy techniczne, wykonawcze.

Pracownik Sądu Okręgowego w Olsztynie K. L. (1) (k. 490v-491 – od 00:44:42 do 01:32:40 min. nagrania), który na przedmiotowej inwestycji pełnił funkcje organizacyjne, w tym przede wszystkim organizował i uczestniczył w radach budowy oraz w odbiorach częściowych, zeznał, że firma (...) była traktowana jako uczestnik procesu inwestycyjnego, zgodnie z umową podstawową. Świadek przyznał, że rozmawiał z M. K. na temat elewacji, które były wykonywane w ramach przedmiotowej inwestycji, jednocześnie zaprzeczył, by został on mu przedstawiony, jako osoba nadzorująca prace ze strony (...). Z zeznań świadka wynika, że w trakcie rad budowy były rozmowy na temat rodzaju wykonywanych prac, opóźnień w pracach, ale nie było wskazywane, jakie prace wykonuje (...). Świadek stwierdził, że nie kontrolował zakresów prac poszczególnych podwykonawców, bo to nie należało do jego obowiązków. W jego posiadaniu nie znajdował się, ani zakres rzeczowy prac, ani zakres finansowy. Świadek potwierdził, że miały miejsce dwa spotkania w kwestii opóźnień w płatności firmy (...) w stosunku do podwykonawców – we wrześniu 2013 r. i lutym, bądź marcu 2014 r. Uczestniczyło w nich kilku podwykonawców, którzy mówili, że są opóźnienia w płatnościach. Świadek zeznał, odnośnie ostatniego z tych spotkań, że miało ono na celu zmobilizowanie (...), mogły padać na tym spotkaniu jakieś kwoty, ale nie były one zobowiązujące dla inwestora. Dopiero po tym spotkaniu, na żądanie dyrektora Sądu Okręgowego w dniu 12 marca 2014 r. otrzymali oni od (...) pełny wykaz należności, umów, aneksów do umów, zestaw wszystkich dokumentów, który pozwolił im zorientować się, jakie były relacje między podwykonawcami, a generalnym wykonawcą. Wcześniej nikt nie przedstawił mu 6 aneksów zawartych pomiędzy (...) a (...) i nie miał o nich wiedzy. Świadek wskazał, że firma powoda przebywała na przedmiotowej budowie do lutego 2014 r. Według świadka z dołączanych przez podwykonawców do oświadczeń protokołów częściowych nie wynikało, który podwykonawca, jakie prace wykonywał. Odbiór częściowy dotyczył (...), a nie podwykonawców. Świadek zeznał, że kompetencje do podejmowania decyzji w imieniu inwestora miał dyrektor Sądu Okręgowego, a świadek nie miał takich kompetencji – nie miał pełnomocnictwa, ani upoważnienia w tym zakresie i nie przekazywał przedstawicielowi inwestora wiedzy na temat zakresu robót realizowanych przez (...), wykraczającego poza zakres przewidziany w umowie zaakceptowanej przez inwestora. Świadek podał, że inwentaryzacja powykonawcza została wykonana już po rozwiązaniu umowy z (...) i obejmowała wszystkie wykonane roboty.

Przesłuchany w charakterze świadka K. L. (2) (k. 491 – od 01:32:41 do 01:46:57 min. nagrania), który w trakcie przedmiotowej inwestycji pełnił funkcję kierownika budowy ze strony firmy (...), podał, że zwiększony zakres prac był realizowany przez (...) od kwietnia, maja 2013 r., a o ich rozpoczęciu był informowany kierownik budowy i inspektor nadzoru. Świadek wskazał, że on, jak i inni pracownicy powoda nosili kamizelki z logo firmy (...) oraz rusztowania i siatki był oznaczone logo firmy (...). Świadek zeznał, że z dyrektorem sądu nie rozmawiał na temat zakresu robót, jaki wykonywała firma (...). Natomiast przedmiotem konsultacji świadka z kierownikiem budowy i inspektorem nadzoru był sprawy techniczne, sposób wykonywania danych zakresów robót. Zdaniem świadka kierownik budowy i inspektor nadzoru wiedzieli, że świadek jest pracownikiem (...). Świadek podał, że sam nie miał wiedzy odnośnie cen, czy wartości wykonywanych robót, bowiem tym się nie zajmował, a jego rola polegała na organizacji budowy, ponadto konsultował on z kierownikiem budowy B. P. i inspektorem nadzoru procentowe zaawansowanie robót.

Świadek K. K. (1) (k. 491v – od 01:56:23 do 02:27:14 min. nagrania), który podczas realizacji przedmiotowej inwestycji był zatrudniony przez generalnego wykonawcę, jako inżynier budowy, wskazał, że firma (...) była na tej inwestycji jednym z głównych podwykonawców, a zakres jej robót był zwiększany na mocy aneksów. Świadek potwierdził fakt odbywania w trakcie realizacji inwestycji co dwutygodniowych narad z udziałem K. L. (1), bądź w czasie jego nieobecności P. K., na których był omawiany przebieg prac, jakie roboty są prowadzone, co jest planowane na kolejny okres. Świadek zeznał, że na każdej naradzie nie było dokładnie mówione, jakie prace wykonuje dana firma. Zdaniem świadka inspektor nadzoru, uczestnicząc w odbiorach robót, wiedział, która firma prowadzi dane roboty. Podał, że w protokołach pomiędzy generalnym wykonawcą a inwestorem i w protokołach pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą określane było procentowo zaawansowanie robót i ceny tych robót. Świadek nie był w stanie powiedzieć, czy aneksy zawarte z firmą (...) zostały przedstawione inwestorowi, świadek ich nie dostarczał inwestorowi, gdyż nie należy to do jego obowiązków. Zdaniem świadka inwestor wiedział o zakresie robót prowadzonych przez firmę (...) z racji niemalże codziennej obecności na palcu budowy K. L. (1), który widział jakie roboty są wykonywane i udziału w naradach.

Pełniąca w trakcie realizacji przedmiotowej inwestycji funkcję asystenta kierownika kontraktu, a następnie zastępcy kierownika kontraktu i kierownika kontraktu z ramienia generalnego wykonawcy, K. R. (k. 491v-492 – od 02:42:17 do 03:00:49 min. nagrania) przyznała, że aneksy do umowy zawartej pomiędzy firmą (...) a firmą (...) nie był zgłaszane do inwestora, ani nie informowano inwestora o zmieniającym się wynagrodzeniu dla firmy (...). Według świadka na każdej naradzie, odbywającej się z udziałem ze strony inwestora K. L. (1), byli przedstawiani podwykonawcy i zakres prac, jednak bez szczegółowego przypisywania prac danemu podwykonawcy. Zdaniem świadka (...) wykonywał prace na przedmiotowej inwestycji do marca 2014 r. Świadek potwierdziła, że w lutym 2014 r. miało miejsce spotkanie pomiędzy podwykonawcami a inwestorem z udziałem generalnego wykonawcy, które dotyczyło zaległości w płatnościach generalnego wykonawcy, a nie było na nim rozmów na temat zakresu robót poszczególnych podwykonawców. Z zeznań świadka wynika, że w dacie tego spotkania K. L. (1) dysponował informacją o umowach i aneksach zawartych przez generalnego wykonawcę z podwykonawcami oraz o tym, ile zostało zapłacone przez (...) i ile pozostało do zapłaty - na podstawie zestawienia, które przygotowała świadek i które wysłała tego dnia przed spotkaniem mailem do K. L. (1). Świadek podała, że ostatnie odbiory prac realizowanych przez podwykonawców na tej inwestycji były dokonywane na początku marca 2014 r. Świadek podała, że w protokołach przerobowych sporządzanych pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą określano procent rzeczywiście wykonanych robót.

Świadek J. S. (k. 492 – od 03:00:59 do 03:20:48 min. nagrania), który w trakcie realizacji przedmiotowej inwestycji pełnił funkcję dyrektora i kierownika kontraktu ze strony generalnego wykonawcy, zeznał, że chciał zgłosić aneksy do umowy zawartej przez generalnego wykonawcę z powodem, ale K. L. (1) powiedział mu, że nie ma takiej potrzeby. Świadek nie weryfikował tego z dyrektorem sądu i nie próbował przesłać mu projektów tych aneksów, ani poinformować go o zmienionym zakresie prac i ich wartości oraz wynagrodzeniu dla (...). Świadek zeznał, że firma (...) była uwidaczniana na wszystkich protokołach z narad w zestawieniach podwykonawców. Świadek podał, że był na jednym ze spotkań inwestora z podwykonawcami w sierpniu 2013 r., które dotyczyło zaległości w płatnościach przez generalnego wykonawcę. Zdaniem świadka o tym, że powód wykonywał elewacje świadczy to, że rusztowania były osiatkowane siatkami z napisem (...). Według świadka na żądanie K. L. (1) zestawienie umów, aneksów i innych dokumentów sporządziła K. R. w lutym, marcu 2014 r. Ostatecznie świadek stwierdził, że aneksy zawarte z powodem zostały przekazane inwestorowi w marcu 2014 r.

Z zeznań świadka B. P. (k. 569-570 – od 00:01:53 do 00:33:49 min. nagrania), który na przedmiotowej inwestycji był kierownikiem budowy z ramienia generalnego wykonawcy, wynika, że K. L. (1) wiedział o zwiększonym zakresie robót wykonywanych przez firmę (...). Świadek nie potwierdził jednak, by K. L. (1), czy dyrektor sądu R. T. byli informowani o większym wynagrodzeniu dla powoda. Świadek wskazał, że na spotkaniu dotyczącym zaległości w płatnościach (...), nie omawiano sytuacji powoda, a rozmawiano ogólnie o sytuacji przedsięwzięcia. Zdaniem świadka R. T. raczej wiedziało tym, kto realizuje prace związane z elewacją, bo były widoczne banery i logo firmy powoda.

Świadkowie w osobach R. N. (k. 491 v – od 02:27:24 do 02:42:03 min. nagrania), K. W. (k. 492 – od 03:21:01 do 03:27:53 min. nagrania) i T. S. (k. 492 – od 03:28:23 do 03:33:35 min. nagrania), którzy w ramach prowadzonych działalności gospodarczych byli podwykonawcami firmy (...) na przedmiotowej inwestycji, wskazali na zakres prac, jakie wykonywała na przedmiotowej inwestycji firma (...). Potwierdzili oni, że miało miejsce spotkanie podwykonawców firmy (...) z dyrektorem Sądu Okręgowego w Olsztynie dotyczące zaległości w zapłatach przez generalnego wykonawcę, jednak z zeznań tych świadków nie wynika, by padały tam konkretne kwoty tych zaległości i by wskazywany był zakres prac poszczególnych podwykonawców. Zdaniem świadków R. N. i K. W. K. L. (1) wiedział, jaki zakres robót realizuje firma (...) na podstawie rozmów w trakcie narad oraz, według świadka R. N. na podstawie protokołów przerobowych pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą. Z zeznań tych świadków wynika ponadto, że na budowie bywał dyrektor sądu.

Nic nie wniosły do sprawy zeznania świadka B. M. (k. 491 – od 01:47:15 do 01:51:05 min. nagrania), będącej zastępcą dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie, która nie posiadała szczegółowej wiedzy na temat realizacji przedmiotowej inwestycji, ani wiedzy odnośnie zakresu prac firmy (...) i należnego jej wynagrodzenia.

Przesłuchany w charakterze strony P. W. (k. 570v-571 – od 00:40:18 do 01:04:24 min. nagrania) podał, że nie informował R. T., ani K. L. (1) o ile zwiększyło się jego wynagrodzenie, a jedynie podawał kwoty zaległości, nie informował też o każdym aneksie. Jego zdaniem widoczna była obecność jego firmy na przedmiotowej inwestycji, bo była to główna firma, będąca właścicielem rusztowań. Podał, że rozmawiał z R. T. o zakresach jego czynności na bieżąco na budowie.

Natomiast przesłuchany w charakterze strony R. T. (k. 571-571v – od 01:04:46 do 01:33:29 min. nagrania) zaprzeczył, by był informowany o zwiększającym się zakresie prac powoda w czasie obecności na placu budowy. Podał, że w marcu 2014 r. na jego prośbę została mu przekazana cała dokumentacja obejmująca wszystkie umowy, a wcześniej nie otrzymał żadnej informacji o zmieniającym się zakresie prac powoda. R. T. zeznał, że pierwsza okazja do spotkania z P. W. była we wrześniu 2013 r., kiedy był zgłoszony sygnał o opóźnieniach w płatnościach. Wskazał, że K. L. (1) jest służbą techniczną i nie otrzymał on żadnego upoważnienia, ani pełnomocnictwa do przyjmowania informacji o zakresach prac wykonywanych przez podwykonawców.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie w postaci dokumentów i kserokopii dokumentów nie budził wątpliwości, co do jego wiarygodności. Wiarygodność tych dowodów nie była podważana. Żadna ze stron nie kwestionowała prawdziwości, autentyczności lub/i treści dokumentów znajdujących się w aktach tej sprawy. Odnośnie zeznań osób przesłuchanych w niniejszej sprawie w charakterze świadków i stron, Sąd ocenił je generalnie jako wiarygodne, za wyjątkiem zeznań świadka M. K. w części, w której wskazywał, że informował pracowników pozwanego, że jest pracownikiem firmy (...), czemu wprost zaprzeczył świadek K. L. (1) oraz zeznań P. W., że rozmawiał z R. T. o zakresach jego czynności na bieżąco na budowie, czemu jednoznacznie zaprzeczył R. T..

Przypomnieć należy, że przepis art. 647 ¹ § 5 k.c. wprowadza, jako zasadę, solidarną odpowiedzialność inwestora i generalnego wykonawcy, względnie wykonawców częściowych, za umowy zawierane z podwykonawcami oraz dalszymi podwykonawcami. Zgodnie z art. 647 ¹ § 2 k.c. inwestor może wyrazić zgodę na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą. Zgoda obejmuje zarówno osobę podwykonawcy, jak i zakres konkretnych robót, jakie mają mu być powierzone. Zgoda inwestora, o której mowa w art. 647 ¹ § 2 k.c., ma znaczenie jedynie dla powstania jego odpowiedzialności na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c., a jej brak nie wpływa na skuteczność umowy zawartej przez wykonawcę i podwykonawcę.

Z powołanego wyżej przepisu, jak i ugruntowanego w judykaturze stanowiska wynika, że istnieją dwie możliwe drogi uzyskania przez wykonawcę zgody inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą. Droga pierwsza, którą można określić jako sformalizowaną, uregulowana została w art. 647 ¹ § 2 k.c. Zgodę inwestora musi poprzedzać przedstawienie mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z częścią dokumentacji, po czym inwestor ma czternaście dni na wyrażenie swojej woli (zgody lub sprzeciwu). Jeżeli w ciągu tego terminu inwestor nie zgłosi sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy. Drugi sposób jest mniej sformalizowany, gdyż dla uzyskania tej zgody nie jest konieczne przedstawienie inwestorowi przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z częścią dokumentacji. Wystarczy, gdy inwestor uzyska informacje o osobie podwykonawcy oraz treści umowy zawartej pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą. Nieistotne jest źródło tej wiedzy, natomiast niezbędne jest, aby umowa została zindywidualizowana podmiotowo i przedmiotowo. Zindywidualizowanie podmiotowe dotyczy osoby podwykonawcy, zaś przedmiotowe, co najmniej elementów istotnych umowy, do nich należy zakres robót i wysokość wynagrodzenia (por. wyrok SN z dnia 4 lutego 2011 r., III CSK 152/10, LEX nr 1102865). A zatem inwestor musi mieć w chwili wyrażania zgody (w jakiejkolwiek formie wyrażającej jego wolę w sposób dostateczny - art. 60 k.c.) świadomość tego wobec kogo, za co i do jakiej kwoty będzie odpowiedzialny solidarnie z wykonawcą, zwłaszcza, że za ten cudzy dług odpowiada bez względu na to, czy wypłacił wynagrodzenie swojemu kontrahentowi. Po uzyskaniu takiej wiedzy inwestor może w dowolnej formie oraz w dowolnym czasie wyrazić zgodę. Zgoda ta może zostać wyrażona w sposób dorozumiany. Co się zaś tyczy ciężaru wykazania, że inwestor zaakceptował nawet w sposób dorozumiany wykonanie prac za określone wynagrodzenie przez podwykonawcę spoczywa zgodnie z ogólną zasadą art. 6 k.c. na powodzie.

W świetle treści zgromadzonych w sprawie dokumentów oraz zeznań przede wszystkim R. T., K. L. (1) i J. S. należało przyjąć, że aneksy do umowy zawartej pomiędzy powodem a generalnym wykonawcą w dniu 3 stycznia 2013 r. nr (...) zostały przekazane pozwanemu w dniu 12 marca 2014 r. i w ustawowym terminie 14 dni w piśmie z dnia 21 marca 2014 r. pozwany wyraził sprzeciw, odmawiając zapłaty należności na rzecz powoda i kwestionując podstawy swojej odpowiedzialności solidarnej wobec powoda za prace wykraczające poza zakres umowy z dnia 3 stycznia 2013 r. nr (...), zaakceptowanej przez pozwanego (k. 100). Jakkolwiek świadek K. R. podała, że już w lutym 2014 r. przekazała informacje o umowach i aneksach zawartych przez generalnego wykonawcę z podwykonawcami, to zostały one wysłane przez nią do K. L. (1), który nie był upoważniony do działania w imieniu inwestora, a nie zostało w sprawie wykazane, by z tymi aneksami zapoznał się wówczas (przed 12 marca 2014 r.) dyrektor Sądu Okręgowego w Olsztynie R. T.. Niezależnie od powyższego w niniejszej sprawie nie zostało wykazane, by K. L. (1) faktycznie taką dokumentację od K. R. otrzymał. K. L. (1) zaprzeczył temu, wskazując, że wcześniej przed 12 marca 2014 r. nikt mu nie przedstawił 6 aneksów zawartych między (...) a (...). Reasumując tę część rozważań, należy przyjąć, że w sposób bierny inwestor nie wyraził zgody na zawarcie aneksów do umowy podwykonawczej z dnia 13 stycznia 2013 r.

Rozważając kwestię zgody na zawarcie umowy podwykonawczej w drugi sposób tj. sposób czynny dojść należało do wniosku, że również w tym zakresie brak jest wystarczającej podstawy faktycznej dla przyjęcia dokonania przez pozwanego tej czynności prawnej. Jak to już powyżej zaznaczono czynne wyrażenie zgody nie może być utożsamiane z milczącą akceptacją, o jakiej mowa w art. 647 ¹ § 2 k.c. Wola inwestora musi być dostatecznie wyrażona (art. 60 k.c.). W orzecznictwie wskazuje się na gwarancyjny charakter zgody inwestora i wynikającą z tego możliwość wyrażenia zgody także po zawarciu umowy o podwykonawstwo (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2009 r., V CSK 24/9, LEX 527185). W orzecznictwie sądów apelacyjnych doprecyzowano, że umowę lub jej projekt oraz dokumentację należy przedłożyć najpóźniej do chwili zakończenia robót przez podwykonawcę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 4 lipca 2013 r., I ACa 535/13, LEX nr 1356644). Co prawda, ten fragment orzeczenia odnosi się do wyrażenia zgody w sposób bierny (którego to sposobu w tej sprawie nie stwierdzono), ale jednocześnie jest wskazówką także w przypadku zgody wyrażonej w sposób czynny i dorozumiany (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 29 maja 2014 r., I ACa 161/14, LEX nr 1583831).

W toku procesu strona powodowa, starała się przede wszystkim wykazać, że inwestor wyraził w sposób dorozumiany zgodę na podwykonawcę w postaci firmy (...), tzn. miał świadomość zakresu prac powierzonych temu podwykonawcy i jego wynagrodzenia, zwiększonych na mocy aneksów. Takie stanowisko nie znalazło potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. W świetle zebranych w sprawie dokumentów oraz zeznań świadków i stron nie można przyjąć, by pozwanemu przed 12 marca 2014 r. znany był zakres prac powoda wynikający z aneksów zawartych z generalnym wykonawcą i należne mu wynagrodzenie. Potwierdzona zeznaniami świadków obecność na placu przedmiotowej budowy pracowników ubranych w kamizelki z logo firmy powoda, pojazdu oznaczonego tym logo i rusztowań potrzebnych do wykonania elewacji budynku sądu osłoniętych siatką z logo firmy powoda, nawet jeśli byłaby zauważona przez osoby działające w imieniu inwestora, nie mogła stanowić wystarczającego dowodu dla przyjęcia zgody inwestora na aneksy do umowy podwykonawczej, zwłaszcza gdy inwestor nie odbierał robót od podwykonawcy, nie znał treści tej umowy ani umówionego wynagrodzenia. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w judykaturze, które tutejszy Sąd podziela, obecność „obcego sprzętu i pracowników” na budowie, nawet jeśli byłaby zauważona przez decydentów inwestora, nie przekłada się na wiedzę o źródłach prawnych takiej obecności, a także na rozszerzenie odpowiedzialności inwestora wynikającej z art. 647 ¹ § 5 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 stycznia 2014 r., I ACa 699/13, LEX nr 1495976). Ponadto jest rzeczą ogólnie przyjętą w tego typu działalności gospodarczej, że wykonawcy dużych robót budowlanych w celu zapewnienia odpowiedniego i terminowego wykonania zadań posługują się na zasadzie „wypożyczenia” pracownikami innych firm. Mogli to być nawet pracownicy, którzy w dłuższym okresie wykonywaliby takie prace i taka sytuacja byłaby uznana za normalną.

Przepis art. 647 ¹ § 2 k.c. w odniesieniu do czynnej zgody inwestora, uzależnia jego odpowiedzialność od wiedzy inwestora o umowie, jego świadomości co do skutków zaistnienia danego podmiotu w procesie inwestycyjnym. Zatem do powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora będącego osobą prawną, konieczna jest bezpośrednia wiedza o okolicznościach uzasadniających taką odpowiedzialność osób wchodzących w skład organu zarządzającego osoby prawnej. Nie jest natomiast wystarczająca ewentualna wiedza przedstawicieli technicznych inwestora na budowie lub ewentualnie jego pracowników, w tym zajmujących się czynnościami związanymi z zapłatą faktur (z których wynika informacja o udziale w realizacji budowy podwykonawcy niezgłoszonego inwestorowi i w trybie art. 647 ¹ k.c.) (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 października 2013 r., I ACa 1516/12, LEX nr 1392077).

Regułą jest, że inspektor nadzoru technicznego i inni pracownicy techniczni działający na budowie nie wchodzą w skład organu zarządzającego inwestora. Kwestie ich umocowania do działania w imieniu i na rzecz inwestora winien wykazać powód. Obowiązkowi temu w niniejszej sprawie powód nie sprostał.

Jakkolwiek w świetle zeznań świadków uprawnione jest stwierdzenie, że przede wszystkim pracownik pozwanego K. L. (1), jak też inspektor nadzoru inwestorskiego J. K. z racji wykonywanych w trakcie przedmiotowej inwestycji obowiązków oraz częstej obecności na placu budowy, udziału w odbywających się co 2 tygodnie radach budowy i odbiorach częściowych posiadali wiedzę o zakresie prac wykonywanych przez powoda (choć nie można przyjąć, by była to szczegółowa, precyzyjna wiedza), to nie przekłada się to na wiedzę pozwanego w tym zakresie. Bowiem osoby te były jedynie przedstawicielami technicznymi inwestora na budowie. Należy stwierdzić, że w związku z przedmiotową inwestycją funkcja, rola i uprawnienia K. L. (1) sprowadzały się do czynności technicznych, konkretnych w zakresie prac na budowie i nie mógł on składać żadnych oświadczeń woli rodzących odpowiedzialność pozwanego. W umowie zawartej pomiędzy pozwanym a generalnym wykonawcą w dniu 4 października 2012 r. pozwany upoważnił K. L. (1) jedynie do bieżącego kontaktowania się z wykonawcą w kwestiach organizacyjnych oraz do uczestniczenia w komisjach odbiorów częściowych. Nie zostało w sprawie wykazane, by miał on umocowanie do zaciągania zobowiązań w imieniu pozwanego, w tym do składania oświadczeń stanowiących zgodę na zawarcie umowy podwykonawczej (aneksów do tej umowy).

Odnośnie inspektora nadzoru inwestorskiego, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2003 r. (sygn. III CK 57/02) stwierdzono, że fakt, iż inspektor nadzoru ma określone ustawą obowiązki i uprawnienia, a nie ma wśród nich umocowania do działania jako pełnomocnik inwestora wobec wykonawcy, nie wyklucza możliwości umocowania inspektora do reprezentowania go wobec wykonawcy. Na takie umocowanie powód jednak nie wskazywał w niniejszym postępowaniu, potwierdzając tym samym ogólną regułę procesu budowlanego, w którym strony działają przy pomocy osób uprawnionych do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Nie można utożsamiać inspektora nadzoru ze strony inwestora z osobą umocowaną do zawierania umów w imieniu inwestora i decydującą o osobach wykonawcy robót. Kooperacja inspektora i inwestora może być konkretyzowana w ramach ustaleń dokonywanych w umowach o świadczenie usług, do których zastosowanie znajdą przepisy o zleceniu, bowiem wykonywanie nadzoru inwestorskiego stanowi samodzielną funkcję techniczną w budownictwie, a inspektora nadzoru należy traktować, w myśl przepisów kodeksu cywilnego, jako pomocnika zleceniodawcy (art. 474 k.c.), a nie zastępcę. Nawet więc wiedza inspektora nadzoru inwestora o fakcie wykonywania pewnych robót przez danego wykonawcę, nie będącego wykonawcą głównym, nie pozwala sama w sobie na przyjęcie że inwestor uzyskał informację o zawarciu przez jego kontrahenta umowy o podwykonawstwo, jeżeli nie zostały o tym fakcie poinformowane osoby uprawnione do zaciągania zobowiązań w imieniu inwestora. Natomiast do obowiązków inspektora nadzoru nie należy ustalanie na jakiej podstawie prawnej dana osoba uczestniczy w procesie budowlanym (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 kwietnia 2014 r., I ACa 30/14, LEX 1466930)

Ponadto pozwany nie mógł uzyskać wiedzy o zakresie prac powoda i jego wynagrodzeniu na podstawie protokołów z rad budowy, protokołów odbiorów częściowych, ani w trakcie spotkań z podwykonawcami, które odbyły się we wrześniu 2013 r. i w lutym 2014 r. Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań świadków i protokołów z rad budowy we wzajemnym powiązaniu ze sobą wskazuje, że w trakcie tych narad nie weryfikowano reguł współpracy osób działających na budowie w aspekcie ich kontraktów, a jedynie faktycznie rozliczano z dokonanych czynności i planów na najbliższe dni. Nie zostało w sprawie wykazane, by w radach budowy i odbiorach częściowych robót uczestniczyli przedstawiciele pozwanego umocowani do składania oświadczeń woli rodzących odpowiedzialność pozwanego. Uczestniczący w nich przedstawiciele techniczni inwestora - pracownicy Sądu Okręgowego w Olsztynie K. L. (1), bądź P. K. nie posiadali kompetencji do podejmowania jakichkolwiek wiążących decyzji ze skutkiem dla inwestora, byli uprawnieni jedynie do bieżącego kontaktowania się z wykonawcą w kwestiach organizacyjnych oraz uczestniczenia w komisjach odbiorów. Natomiast inspektorzy nadzoru inwestorskiego pełnili wyłącznie funkcje techniczne, ich zadaniem było potwierdzanie zakresu faktycznie wykonanych prac. Ponadto w sporządzanych protokołach z rad budowy wymieniano jedynie podwykonawców, w tym powoda oraz wskazywano postęp robót z wymieniem poszczególnych prac, bez podania jednak, jakie prace wykonywali poszczególni podwykonawcy. Natomiast w protokołach odbioru częściowego został wskazany rodzaj, stan oraz wartość robót wykonanych na dzień sporządzenia protokołu i nie wynika z nich, jaki zakres prac i o jakiej wartości wykonali poszczególni podwykonawcy, w tym powód. Powyższe nie wynika również z inwentaryzacji robót przeprowadzonej po zakończeniu przedmiotowej inwestycji z udziałem kierownika kontraktu ze strony (...) S.A. J. S. i inspektora nadzoru inwestorskiego J. K.. Należy zauważyć, że inwestor dokonywał odbiorów robót od generalnego wykonawcy, jako swojego kontrahenta, a nie od podwykonawców, w tym powoda. Odnośnie natomiast spotkań dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie z podwykonawcami, które odbyły się we wrześniu 2013 r. i w lutym 2014 r., na podstawie zeznań świadków i złożonych do akt dokumentów przyjąć należy, że dotyczyły one zaległości w płatnościach ze strony generalnego wykonawcy na rzecz podwykonawców i nie przedstawiano w ich trakcie zakresu prac i wynagrodzenia należnego poszczególnym podwykonawcom. Dopiero po tym spotkaniu, na żądanie dyrektora Sądu Okręgowego w Olsztynie w dniu 12 marca 2014 r. otrzymał on od generalnego wykonawcy umowy i aneksy do umów zawarte z podwykonawcami, w tym z powodem. Potwierdzeniem tego faktu jest treść pism kierowanych przez dyrektora sądu do firmy (...) z dnia 27 lutego 2014 r., a następnie 11 marca 2014 r., w których zwracał się on o wskazanie podwykonawców i przedłożenie projektów umów zawartych z nimi (k. 56-65). Powyższe wskazuje, że jeszcze w dniu 11 marca 2014 r. w posiadaniu dyrektora sądu nie znajdowały się umowy i aneksy zawarte przez generalnego wykonawcę z podwykonawcami.

Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że inwestor już po zakończeniu robót przez powoda, co według zeznań świadków nastąpiło najpóźniej na początku marca 2014 r., dowiedział się o zwiększonym szczegółowym zakresie robót powoda w stosunku do zakresu wynikającego z zaakceptowanej umowy z dnia 3 stycznia 2013 r. i wysokości należnego mu wynagrodzenia, a zatem przedmiotowo istotnych elementach umowy z podwykonawcą.

Sama wiedza inwestora, która w niniejszej sprawie mogła wynikać chociażby z racji zaakceptowania umowy podwykonawczej podstawowej z dnia 3 stycznia 2013 r., a także wynikającego z zeznań świadków sporadycznego „bywania” na budowie dyrektora sądu, o tym, że jakaś część robót na inwestycji wykonywana jest przez podwykonawców, a nie bezpośrednio przez generalnego wykonawcę, nie przesądza, per se, o wyrażeniu przez niego w sposób dorozumiany zgody, o jakiej mowa w art. 647 ¹ § 2 zd. 1 k.c. Warunkiem takiej zgody, jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 października 2010 r. (sygn. II CSK 210/10) jest przede wszystkim znajomość inwestora co do istotnych postanowień umowy o roboty budowlane zawartej przez wykonawcę z podwykonawcą. W tym przypadku niezbędna była wiedza inwestora o rozszerzonym zakresie prac powoda i zwiększonym wynagrodzeniu w związku z zawarciem 6 aneksów do umowy podwykonawczej podstawowej z 3 stycznia 2013 r., której istnienia jednak powód nie wykazał. Również dopuszczenie podwykonawcy do prac, jego udział w naradach, odbiorach itp., związanych z procesem budowlanym nie przesądza o wyrażeniu zgody przez inwestora, która kreowałaby jego odpowiedzialność solidarną. Zgoda ta, nawet dorozumiała, musi bowiem dotyczyć konkretnej umowy o określonej treści, uzgodnionej ze zindywidualizowanym podmiotem w zakresie postanowień przedmiotowo istotnych, a w szczególności tych, które decydują o wysokości wynagrodzenia. Te postanowienia bowiem kreują ewentualną odpowiedzialność inwestora na przyszłość - musi mieć wiedzę, czy np. wynagrodzenie podwykonawcy, jakie ustalił on z generalnym wykonawcą, nie odbiega znacznie od przewidzianego w budżecie inwestycji za dany zakres prac. Tego rodzaju postanowienia umowne, czynione poza wiedzą i wolą inwestora, mogłyby prowadzić do nadużyć i w efekcie czynić inwestycję nieopłacalną.

(...) zgoda inwestora, wyrażona również konkludentnie, na zawarcie umowy z podwykonawcą, mogła być uznana za skuteczną tylko wówczas, jeżeli miał on wiedzę o istotnych elementach tej umowy, a więc przede wszystkim o zakresie robót powierzonych zindywidualizowanemu podmiotowo podwykonawcy oraz jego wynagrodzeniu, w szczególności sposobie jego ustalenia czy też jego dochodzenia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 9 kwietnia 2014 r., I ACa 898/13, LEX nr 1461015). Te elementy kreują bowiem zakres jego solidarnej odpowiedzialności - w okolicznościach tej sprawy inwestor takiej wiedzy nie miał - jej istnieniu zaprzeczył, a powód nie udowodnił okoliczności przeciwnej.

Jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 kwietnia 2008 r. (sygn. akt III CZP 6/08, OSNC 2008 nr 11 poz. 121), zgoda inwestora (wykonawcy) ma dotyczyć zawarcia przez wykonawcę (podwykonawcę) umowy o roboty budowlane z podwykonawcą, a więc konkretnej umowy, o określonej treści, zawartej lub przynajmniej wstępnie uzgodnionej ze zindywidualizowanym podmiotem w zakresie wszystkich istotnych postanowień, szczególnie tych, które decydują o wysokości wynagrodzenia. Zestawienie § 1 i § 2 w art. 647 ¹ k.c. wskazuje, że nie wystarczy udzielona z góry zgoda blankietowa na umowę o jakiejkolwiek treści z jakimkolwiek wykonawcą, przepisy regulujące wymaganie zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą znajdują bowiem zastosowanie także wówczas, gdy w umowie między wykonawcą a inwestorem, zgodnie z wymaganiami art. 647 ¹ § 1 k.c., określono zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał angażując podwykonawców. Za taką interpretacją, co podkreślano w orzecznictwie, przemawia potrzeba zapewnienia należytej ochrony także inwestorowi, wyrażona zgoda ma bowiem zasadnicze znaczenie dla obciążenia go odpowiedzialnością solidarną. Zgoda inwestora w każdym wypadku będzie zatem skuteczna tylko wtedy, gdy będzie dotyczyła konkretnej umowy.

W świetle powyższych rozważań, Sąd Okręgowy uznał, że powód, wbrew spoczywającemu na nim z mocy art. 6 k.c. ciężarowi dowodowemu, nie wykazał, iż pozwany posiadał wiedzę w przedmiocie wszystkich przedmiotowo istotnych postanowień umowy (6 aneksów) łączącej powoda z generalnym wykonawcą, w tym w szczególności o zakresie robót i wysokości należnego powodowi wynagrodzenia, o czym pozwany dowiedział się dopiero w dniu 12 marca 2014 r., a wobec tego nie można mówić o wyrażeniu zgody przez inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą w sposób dorozumiany, co wyłącza solidarną odpowiedzialność pozwanego z tytułu wynagrodzenia należnego powodowi za wykonane roboty budowlane.

Wobec tego Sąd Okręgowy, z uwagi na brak przesłanek wynikających z art. 647 ¹ § 5 k.c., powództwo oddalił (pkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach procesu, z uwagi na wynik sprawy (przegraną powoda) orzeczono na postawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2009 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. 2013, poz.1150 j.t.) w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.), jak w pkt 2 sentencji wyroku. Natomiast na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 j.t. ze zm.) orzeczono o zwrocie wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa, jak w pkt 3 sentencji wyroku.