Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2014r.

SĄD OKRĘGOWY w ŁOMŻY w WYDZIALE I CYWILNYM,

w składzie:

PRZEWODNICZĄCY: ANDRZEJ KORDOWSKI

PROTOKOLANT: IWONA WIŚNIEWSKA

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2014r. w Łomży

na rozprawie,

sprawy z powództwa S. F.

przeciwko E. F. i M. F.

o zapłatę 472.139,35 zł.

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od powoda S. F. na rzecz pozwanych E. F. i M. F. solidarnie kwotę 7.217 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

III.  zasądza od powoda S. F. na rzecz pozwanej M. F. kwotę 83,22 zł. tytułem zwrotu utraconego wynagrodzenia;

IV.  zwalnia powoda S. F. od uiszczenia brakującej opłaty od pozwu.

Sygn. akt I C 415/13

UZASADNIENIE

Powód S. F. w pozwie skierowanym przeciwko E. F. i M. F. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych solidarnie kwoty 472.139,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według przedłożonego zestawienia. W uzasadnieniu powód wskazał, iż w okresie od lat siedemdziesiątych XX w. do 2010 r. przekazywał swojemu synowi F. F. najpierw jako kawalerowi, później również jego żonie E. F. pożyczki przeznaczone m.in. na zakup nieruchomości, remont domu, zakup maszyn w kwocie łącznie 144.988,13 USD, co przy średnim kursie dolara w NBP z dnia 6 czerwca 2013 r. (data sporządzania pozwu) stanowi kwotę 472.139,35 zł, dochodzoną niniejszym pozwem. Powód podniósł, iż F. F. zmarł w 2012 r., pozostawiając żonę E. F. i córkę M. F.. Jeszcze przed zgonem syna, powód domagał się od niego zwrotu pożyczonych pieniędzy, a po jego śmierci zwracał się o zwrot pieniędzy również do pozwanej, lecz prośby te okazały się bezskuteczne. Według informacji uzyskanych przez powoda, pozwane nabyły spadek po F. F., w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne. Pozwana E. F. odpowiada jako pożyczkobiorca, ale również jako spadkobierca po F. F., zaś pozwana M. F. odpowiada jako spadkobierczyni za zobowiązania swojego ojca.

W toku postępowania powód zmienił powództwo w ten sposób, że w ramach żądania głównego wniósł o zasądzenie od pozwanych E. F. i M. F. na rzecz powoda S. F. kwoty 472.139,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnego świadczenia, wskazując jako jego podstawę prawną art. 410 § 2 k.c. Dotychczasowe żądanie pozwu powód zakwalifikował jako żądanie ewentualne, zgłoszone w drugiej (dalszej) kolejności.

W odpowiedzi na pozew pozwane E. F. i M. F. wniosły o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz każdej z pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Po rozpoznaniu sprawy Sąd ustalił i zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Z ostatecznie sprecyzowanych twierdzeń powoda wynika, iż domaga się on zasądzenia od pozwanych na jego rzecz kwoty 472.139,35 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 410 § 2 k.c., ewentualnie tytułem zwrotu pożyczki.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci przedłożonych przez stronę powodową dokumentów (k. 9-59, 140-154, 178), zeznań świadków: U. F. (k. 191-192, k. 274v-275 – od. 00:03:31 do 00:24:18 min. nagrania) i R. Ł. (k. 189-189v – od 00:01:49 do 00:08:11 min. nagrania) oraz częściowych zeznań i wyjaśnień stron, niewątpliwy jest fakt, iż powód, w okresie przebywania w Stanach Zjednoczonych od 1979 r. do 2010 r., przekazywał swojemu synowi, a mężowi i ojcowi pozwanych - F. F. środki pieniężne, których wysokość nie została ściśle sprecyzowana przez powoda. Z powyższych dowodów wynika ponadto, iż środki te były przekazywane przez powoda z przeznaczeniem m.in. na wykonanie remontu domu należącego do powoda i jego żony, w którym zamieszkiwał F. F. wraz z żoną i córką, na modernizację gospodarstwa rolnego należącego do powoda - zakup maszyn i sprzętów rolniczych do tego gospodarstwa oraz jako pomoc synowi F. F. i członkom jego rodziny.

W dniu 9 grudnia 2012 r. F. F. zmarł. Z akt sprawy Sądu Rejonowego w Zambrowie Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem o sygn. VI Ns 271/13 wynika, iż pozwane E. F. i M. F. nabyły spadek po zmarłym F. F..

Dowody, o których mowa powyżej należy ocenić jako wiarygodne, gdyż są bezsprzeczne i obiektywne, a ich wiarygodność nie była kwestionowana. Jeśli chodzi o pozostały zebrany w sprawie materiał dowodowy, którego wiarygodność również nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana, nie wynikają z niego istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności. Świadkowie: A. K., I. W., B. K., H. K., J. K., W. J., M. N. wprost podali, iż nic nie wiedzą na temat przekazywania pieniędzy przez powoda na rzecz syna F. F., ani na temat pożyczek, rozliczeń finansowych między nimi.

Ostatecznie na rozprawie w dniu 7 lipca 2014 r. sam powód przyznał, iż nie zawarł z synem umowy pożyczki (k. 280-280v – od 00:16:16 do 00:21:56 min. nagrania).

Wobec powyższego stwierdzić należy, iż nie zostało w niniejszej sprawie udowodnione, by pomiędzy powodem a jego synem F. F., ani synową E. F. doszło do zawarcia umowy pożyczki. W świetle zebranych w sprawie dowodów nie można mówić także o zawarciu między powodem a jego synem innej umowy, jak umowa o dożywocie, na mocy której F. F. zobowiązałby się do „dochowania” swego ojca S. F., jak twierdził powód. Takie jego twierdzenia nie znalazły oparcia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zaprzeczyły im pozwane i nie potwierdzili ich świadkowie. Z zeznań świadka U. F. (k. 191-192, k. 274v275 – od. 00:03:31 do 00:24:18 min. nagrania) wynika jedynie, iż F. F. zapewniał ojca S. F., że zawsze jest dla niego miejsce w domu w rodzinnej posiadłości, a przed śmiercią w rozmowie telefonicznej ze świadkiem wspomniał, że tyle już otrzymał pieniędzy od ojca, że powinien już zacząć oddawać lub zrewanżować się. Zdaniem świadka S. F. liczył na to, że F. F. w zamian za przekazywane środki pieniężne zapewni mu opiekę i „dochowa” go, kiedy będzie on potrzebował. Powyższe okoliczności w żadnej mierze nie świadczą o tym, by pomiędzy S. F. i F. F. doszło do zawarcia umowy o treści odpowiadającej umowie o dożywocie. Wskazują jedynie na to, że powód, przekazując dobrowolnie synowi F. F. pieniądze, liczył na to, że syn zapewni mu opiekę w starości.

Aktualnie powód powołuje się na to, iż jego świadczenie, którego zwrotu żąda od pozwanych, jest nienależne z uwagi na nieosiągnięcie zamierzonego celu świadczenia.

Powód jako podstawę prawną powództwa wskazał przepis art. 410 § 2 k.c. Sposób sformułowania ostatecznie sprecyzowanego powództwa i stanowisko powoda w toku procesu również wskazują jednoznacznie, że roszczenie jest oparte na przepisach regulujących zobowiązania z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego. Jest to tym bardziej oczywiste, że w przypadku roszczenia wskazanego w pozwie nie może być mowy o odpowiedzialności kontraktowej, czy też deliktowej pozwanych, bowiem nie istniał pomiędzy stronami żaden stosunek prawny, który by taką odpowiedzialność mógł wykreować. Dlatego też Sąd rozważał zasadność powództwa w oparciu o wskazaną przez powoda podstawę prawną.

Zgodnie z treścią art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo, jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo, jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W sprawie niniejszej nie budzi wątpliwości, że powód dobrowolnie, nie będąc do tego zobowiązanym, przekazywał synowi F. F. środki pieniężne z przeznaczeniem na remont domu należącego do powoda i jego żony, na modernizację należącego do nich gospodarstwa rolnego - zakup maszyn i sprzętów rolniczych oraz jako pomoc rodzinie. Większość z przekazywanych przez niego środków pieniężnych została spożytkowana na remont domu i modernizację gospodarstwa rolnego, które nadal stanowią własność powoda. Przekazanie tych środków nastąpiło bez jakichkolwiek zastrzeżeń oraz bez działania pod wpływem przymusu. Powód nie wykazał, by jego syn F. F. - w zamian za otrzymaną pomoc finansową - zobowiązał się „dochować” ojca. Powód liczył jedynie na pomoc i opiekę ze strony syna w starości, zaś F. F. do chwili swojej śmierci zapewniał o tym, że zawsze w domu rodzinnym znajdzie się dla ojca miejsce. Pozostawał on z ojcem do chwili śmierci w dobrych relacjach. Nie jest uważany za cel świadczenia sam motyw działania świadczącego, nawet jeśli był możliwy do rozpoznania przez odbiorcę świadczenia (kom. do art. 410 k.c. [w:] G. Bieniek, „Kodeks cywilny. Księga trzecia. Zobowiązania”, tom 1). W niniejszej sprawie nie można zatem twierdzić, iż cel (motyw) przyświecający powodowi w trakcie czynienia przysporzeń majątkowych na rzecz syna nie został osiągnięty.

Niezależnie jednak od powyższego, z całą pewnością „świadczenie” powoda, którego zwrotu aktualnie żąda on od pozwanych, nie było świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. Pojęcie świadczenia na gruncie art. 410 k.c. co do zasady odpowiada ogólnemu pojęciu świadczenia. W doktrynie jednak zauważa się konieczność częściowej modyfikacji tej definicji, uznając, że przez świadczenie należy rozumieć każde celowe i świadome przysporzenie na rzecz majątku innej osoby, które z punktu widzenia odbiorcy można przyporządkować jakiemuś zobowiązaniu, choćby w ogóle lub jeszcze nieistniejącemu, albo nieważnemu. Z kolei przysporzenie rozumieć należy szeroko, jako każde zachowanie prowadzące do wzbogacenia innej osoby (zob. kom. do art. 410 k.c. [w:] Agnieszka Rzetecka-Gil, „Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna”, LEX/el. 2011). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 października 2011 r. (V CSK 483/10): „W odróżnieniu od innych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia, sytuacje objęte art. 410 § 2 k.c., czyli kwalifikowane jako nienależne świadczenie, zakładają uzyskanie korzyści majątkowej w następstwie świadczenia, czyli zachowania zmierzającego do wykonania oznaczonego zobowiązania. Jeżeli więc określone przesunięcie majątkowe nie jest wynikiem świadczenia, nie może powstać roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia (art. 410-411 k.c.), a jedynie roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia na zasadach ogólnych, tj. wynikających z art. 405-409 k.c. Przy ocenie, czy w ramach danego stosunku miało miejsce świadczenie, rozstrzyga punkt widzenia wierzyciela: czy mógł on uważać na podstawie rozpoznawalnych okoliczności określone działanie za świadczenie”.

W niniejszej sprawie przesunięcie majątkowe dokonane przez powoda na rzecz jego zmarłego syna nie było wynikiem świadczenia, bowiem nie zmierzało do wykonania zobowiązania. Jak już powyżej wskazano powód dobrowolnie przekazywał synowi pieniądze na remont domu i modernizację gospodarstwa rolnego, stanowiących własność powoda oraz jako pomoc rodzinie. To przesunięcie majątkowe nie mogło zatem zostać zakwalifikowane jako nienależne świadczenie. Tym samym nie mogło powstać po stronie powoda roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, a tak sformułowane jego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powództwo to nie zasługiwało na uwzględnienie także z tego powodu, że powód nie udowodnił wysokości nienależnie – jego zdaniem - uiszczonej na rzecz męża i ojca pozwanych kwoty. Nie potrafił sprecyzować tej kwoty w swoich zeznaniach składanych na rozprawie i nie przedstawił na tę okoliczność dowodów. Przedłożone przez niego dokumenty nie stanowią podstawy do przyjęcia, by wysokość przysporzenia na rzecz F. F. opiewała na kwotę wskazaną w pozwie. Przypomnieć trzeba, iż w przypadku dochodzenia roszczeń opartych na przepisach o nienależnym świadczeniu obowiązek wykazania jego wysokości spoczywa na powodzie. Nieudowodnienie tej okoliczności skutkować musi oddaleniem powództwa.

Z tych też względów na podstawie powołanych przepisów Sąd Okręgowy powództwo oddalił (pkt I sentencji wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Wobec przegrania procesu przez powoda, to na nim spoczywał obowiązek zwrotu pozwanym kosztów procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego w wysokości określonej § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t. z późn. zm.) wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (pkt II sentencji wyroku) oraz w postaci utraconego zarobku na rzecz pozwanej M. F. (pkt III sentencji wyroku).

Powód był zwolniony od opłaty od pozwu powyżej kwoty 3.000 zł. Z uwagi na to, iż sytuacja osobisto-majątkowa powoda nie uległa zmianie od czasu orzekania w przedmiocie jego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, brak było podstaw do obciążenia go brakującą opłatą sądową od pozwu. Dlatego też Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. orzekł jak w pkt IV sentencji wyroku.