Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Łomży Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wiesława Kozikowska

Protokolant : Iwona Wiśniewska

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2013 r. w Łomży

na rozprawie

sprawy z powództwa H. J.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki H. J. kwotę 100.000 zł (sto tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Łomży) kwotę 1.214,86 zł (jeden tysiąc dwieście czternaście złotych osiemdziesiąt sześć groszy) tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa;

III.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki H. J. kwotę 5.462,87 zł (pięć tysięcy czterysta sześćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 189/13

UZASADNIENIE

Powódka H. J. i nie żyjący już obecnie powód K. J. (1) w pozwie skierowanym przeciwko (...) S.A. w W. wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwot po 80.000 zł na rzecz każdego z nich tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pozwu wskazali, iż dochodzą na podstawie art. 446 § 4 k.c. zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznali wskutek śmierci syna M. J., który zmarł w wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym w dniu 29 marca 2010 r. Podali, iż sprawca wypadku był objęty ochroną ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Powodowie wskazali, iż zgłosili szkodę u pozwanego pismem z dnia 21 listopada 2011 r., a pozwany decyzją z dnia 2 grudnia 2011 r. uznał roszczenia w zakresie zadośćuczynienia co do kwoty 20.000 zł na rzecz każdego z powodów i dokonał wypłaty tych kwot. Zdaniem powodów uznane przez pozwanego kwoty nie kompensują w żaden sposób krzywdy związanej ze śmiercią ich syna. Powodowie opisali szczegółowo więzi rodzinne istniejące pomiędzy nimi i ich zmarłym synem oraz przeżycia doznawane przez nich po jego śmierci.

Pozwany (...) S.A. w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wskazał, iż żądanie przez powodów dalszych kwot po 80.000 zł nie jest uzasadnione żadnymi okolicznościami i jest bezpodstawne.

W toku postępowania w niniejszej sprawie w dniu 14 marca 2012 r. zmarł powód K. J. (1). Z uwagi na powyższe postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie.

Następnie postanowieniem z dnia 20 marca 2013 r. Sąd Okręgowy podjął zawieszone postępowanie w sprawie wobec zgłoszenia się następcy prawnego zmarłego powoda w osobie powódki H. J..

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje.

W dniu 29 marca 2010 r. w wyniku obrażeń doznanych w wypadku komunikacyjnym zmarł M. J.. Sprawca tego wypadku był ubezpieczony w (...) S.A. w W. w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów.

M. J. był synem H. J. i K. J. (1). Małżonkowie H. i K. J. (1) mają jeszcze córkę M. G., która ma obecnie 45 lat i od dłuższego już czasu mieszka w N.. W chwili śmierci K. J. (2) miał 35 lat. Był on żonaty i miał troje dzieci. M. J. wraz ze swoją żoną i dziećmi mieszkali w Ł. na jednym podwórku z rodzicami H. i K. J. (1). W okresie ostatnich kilku lat przed śmiercią M. J. pracował razem ze swoimi rodzicami w ich prywatnej firmie – biurze rachunkowym, której prowadzenie zamierzali mu oni w przyszłości przekazać.

Relacje pomiędzy H. i K. J. (1) a ich synem M. J. układały się bardzo dobrze. H. i K. J. (1) na co dzień mogli liczyć na pomoc syna głównie przy pracach porządkowych w domu i na posesji, ale również na wsparcie psychiczne z jego strony. Pozostawali oni z nim w codziennym kontakcie.

H. J. za życia syna M. J. nie miała poważniejszych problemów ze zdrowiem, cierpiała jedynie na nadciśnienie. Po śmierci tego syna przeszła ona przedłużoną (patologiczną) reakcję żałoby, która trwała około 1,5 roku. Okres żałoby zakończył się. Korzystała ona z pomocy psychiatry po śmierci syna. H. J. ma obecnie 65 lat. Jest ona emerytką i dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą.

Natomiast K. J. (1) jeszcze przed śmiercią syna miał kłopoty ze zdrowiem. W 2001 r. wszczepiono mu bajpasy. Miał ponadto problemy z cukrzycą. K. J. (1) po śmierci swojego syna M. J. zamknął się w sobie, bardzo przeżywał, płakał. Korzystał on z pomocy psychiatry po śmierci syna. W 2011 r. K. J. (1) doznał zawału mięśnia sercowego i miał wykonywaną koronografię. Po upływie roku od śmierci syna zdiagnozowano u K. J. (1) chorobę nowotworową. W dniu 14 marca 2012 r. zmarł K. J. (1).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o następujące dowody:

wyjaśnienia i zeznania powódki, zeznania świadków: M. G. (k. 153v-154 – czas: 00:04:09-00:24:55) i E. J. (k. 154-154v – czas: 00:25:45-00:34:49), kserokopie dokumentów (k. 16-74, 89- 110, 120, 135, 164-182, 193-194, 199-200), opinia biegłych (k. 215-221).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotowe powództwo, oparte na postawie art. 446 § 3 k.c. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Stan faktyczny przedstawiony powyżej nie był przedmiotem sporu pomiędzy stronami. Bezspornym w niniejszej sprawie była również odpowiedzialność pozwanego (...) S.A. w W. za następstwa wypadku z dnia 29 marca 2010 r., w wyniku którego poniósł śmierć M. J.. Pozwany kwestionował jednak swoją dalszą odpowiedzialność, ponad kwoty wypłacone powodom w trakcie likwidacji szkody.

Zgodnie z dyspozycją art. 446 § 4 k.c., sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Przepis art. 446 § 4 k.c. ma na celu zadośćuczynienie najbliższym członkom rodziny osoby zmarłej w wyniku czynu niedozwolonego doznanej przez nich krzywdy, a więc naprawienie szkody niemajątkowej, w odróżnieniu od przewidzianego w art. 446 § 3 k.c. odszkodowania za szkodę majątkową wynikającą ze śmierci bezpośrednio poszkodowanego. Prawidłowa wykładnia art. 446 § 4 k.c. wymaga przede wszystkim podkreślenia, że roszczenie oparte na tym przepisie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia zmierzającego do naprawienia szkody majątkowej, opartego na art. 446 § 3 k.c. Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. nie jest zależne od pogorszenia sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego, lecz ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc członkom jego rodziny w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2013 r., IV CSK 87/13, LEX nr 1383297). Zadośćuczynienie to ma zrekompensować krzywdę wynikającą z naruszenia dobra osobistego, którym jest prawo do życia w pełnej rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby.

Zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie stanowiskiem na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, wiek pokrzywdzonego i jego zdolność do zaakceptowania nowej rzeczywistości oraz umiejętność odnalezienia się w niej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, niepubl.).

Ustawodawca nie wskazuje zasad ustalania wysokości omawianego zadośćuczynienia, a posiłkować należy się w tym zakresie poglądami wypracowanymi w judykaturze na tle stosowania art. 445 k.c., art. 23 k.c. i art. 24 k.c. Niewątpliwie krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym zasad ustalania wysokości zadośćuczynienia wskazuje się, iż każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. Należy przy tym zaznaczyć, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która, jak słusznie wskazuje się w literaturze i orzecznictwie, nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Jedynie zatem rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00 i wyrok z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10). Rolą zadośćuczynienia jest bowiem złagodzenie doznanej niewymiernej krzywdy poprzez wypłacenie nie nadmiernej, lecz odpowiedniej sumy, w stosunku do doznanej krzywdy. Ustalenie jej wysokości powinno być więc dokonane w ramach rozsądnych granic, odpowiadających aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa przy uwzględnieniu, iż wysokość zadośćuczynienia musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość.

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia przewidzianego w art. 446 § 4 k.c., przy uwzględnieniu wszystkich istotnych w sprawie okoliczności mających wpływ na rozmiar cierpień i sytuację powodów po śmierci syna w wypadku komunikacyjnym, należy uznać, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia jest kwota łącznie 100.000 zł.

Przy ustalaniu wysokości powyższej kwoty Sąd uwzględnił stopień cierpień powodów, nieodwracalność skutków powstałych wskutek śmierci syna, zmiany w sferze psychicznej jakie zaszły u powodów po wypadku. Odczuwane przez powodów cierpienia psychiczne po śmierci syna były tym bardziej dotkliwe i rozległe, iż łączyły ich z nim silne pozytywne więzi. Jak wynika z zeznań i wyjaśnień powódki oraz zeznań świadków M. G. (k. 153v-154 – czas: 00:04:09-00:24:55) i E. J. (k. 154-154v – czas: 00:25:45-00:34:49), powodowie widywali się z ich synem codziennie z racji zamieszkiwania na wspólnym podwórku i wykonywanej razem pracy zarobkowej. W przyszłości powodowie zamierzali przekazać prowadzenie swojej firmy zmarłemu synowi. Z zeznań wymienionych powyżej osób wynika ponadto, iż powodowie mogli liczyć na codzienną pomoc ich syna przy różnych czynnościach i wsparcie psychiczne z jego strony. Jakkolwiek powodowie mają jeszcze córkę, to od dawna nie mieszka ona już nimi i z racji zamieszkiwania w innej miejscowości nie mogli oni liczyć na co dzień na jej pomoc i wsparcie. Niewątpliwie po śmierci K. J. (2) jego rodzice odczuwali ból, pustkę, osamotnienie, żal, zawiedzione nadzieje i nie mogli pogodzić się z jego śmiercią. Jego śmierć skutkowała także zachwianiem poczucia bezpieczeństwa powodów wyrażanego nie tyle w formie materialnej, ale w głównej mierze emocjonalnej. Żyli bowiem wcześniej ze świadomością, iż syn K. będzie im pomagać i w razie konieczności zajmować się nimi oraz, że przejmie od nich prowadzenie ich firmy. Z zeznań świadków i powódki wynika, iż powód po śmierci syna zamknął się w sobie, bardzo przeżywał i płakał. Jeszcze przed śmiercią syna miał on poważne problemy ze zdrowiem - w 2001 r. wszczepiono mu bajpasy, miał cukrzycę. Już po śmierci syna w 2011 r. K. J. (1) miał wykonywaną koronografię i zdiagnozowano u niego nowotwór. W sprawie nie zostało wykazane, by schorzenia te pozostawały w jakimkolwiek związku ze śmiercią K. J. (2). W dniu 14 marca 2012 r. K. J. (1) zmarł. O. powodowie po śmierci syna korzystali z pomocy psychiatry. Jak wynika z wniosków opinii biegłych (k. 221) powódka po śmierci syna przeszła przedłużoną (patologiczną) reakcję żałoby, która trwała około 1,5 roku. Okres żałoby zakończył się. H. J. ma obecnie 65 lat, jest ona emerytką i dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą.

Dowody, na które wskazano powyżej należy ocenić jako wiarygodne. Zeznania wymienionych powyżej osób są spójne, konsekwentne i obiektywne oraz korespondują ze sobą i wzajemnie się uzupełniają. Znajdują one potwierdzenie w innych dowodach zgromadzonych w sprawie, jak opinia biegłych i kserokopie dokumentów. Opinia biegłych jest pełna, rzeczowa i fachowa. Jej wiarygodność, podobnie jak i wiarygodność zebranych w sprawie kserokopii dokumentów, nie były w sprawie kwestionowane.

Nie ulega wątpliwości, że krzywda wywołana śmiercią dziecka, jest – oceniając według kryteriów obiektywnych - jedną z najbardziej dotkliwych i najmocniej odczuwalnych z uwagi na rodzaj i siłę więzów rodzinnych oraz rolę pełnioną w rodzinie przez – w tym wypadku - syna. W rozpoznawanej sprawie krzywda jest tym bardziej dotkliwa, że śmierć nastąpiła nagle w wypadku komunikacyjnym i dotknęła młodego mężczyznę w pełni sił, zaangażowanego zawodowo i rodzinnie, pracującego, czyniącą plany na przyszłość i stanowiącego oparcie dla rodziców. Dla powodów była to utrata syna, z którym byli silnie związani i tworzyli zgodną rodzinę, a także pokładali w nim swoje liczne nadzieje.

Zważyć należy, iż skutki śmierci syna rozciągają się wszak na całe życie jego rodziców (aktualnie pozostałej przy życiu jego matki) i będą skutkować zarówno w aspekcie osłabienia aktywności życiowej, motywacji do przezwyciężania trudności życia codziennego, pogorszenia stanu zdrowia w następstwie cierpienia i poczucia krzywdy z powodu utraty dziecka. To zadośćuczynienie pieniężne choć w części zrekompensuje krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby. W ocenie Sądu ta kwota zadośćuczynienia oraz uprzednio wypłacone przez pozwanego z tego tytułu kwoty po 20.000 zł odpowiada aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa. Zdaniem Sądu zadośćuczynienie w tej kwocie stanowi odczuwalną wartość i pozwoli na zrekompensowanie w takim jak jest to możliwe stopniu przebytych cierpień, przy jednoczesnym częściowym zabezpieczeniu finansowym na dalsze lata życia.

Z uwagi na to, iż powód zmarł w toku procesu, a jego następcą prawnym jest powódka, Sąd zasądził na rzecz powódki kwoty zadośćuczynienia należne jej i jej zmarłemu mężowi – w sumie 100.000 zł. Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w judykaturze, które podziela Sąd Okręgowy, według art. 922 § 1 k.c., prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Takie prawa (np. roszczenie o zadośćuczynienie) i obowiązki wchodzą w skład spadku, jest zaś zasadą, że spadkobierca znajduje się w takiej sytuacji prawnej, w jakiej znajdował się spadkodawca. Roszczenie o zadośćuczynienie nie może być inne tylko dlatego, że poszkodowany zmarł w trakcie procesu. W przeciwnym razie o wysokości zadośćuczynienia decydowałaby okoliczność w zasadzie nieprzewidywalna, jaką jest chwila śmierci poszkodowanego: przed uprawomocnieniem się wyroku albo po jego uprawomocnieniu (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 czerwca 2013 r., I ACa 253/11, LEX nr 1349962). Należy zauważyć, iż ustawodawca w art. 415 § 3 k.c. dopuścił dziedziczenie roszczenia o zadośćuczynienie w dwóch wypadkach, m.in. w razie wytoczenia powództwa za życia poszkodowanego. Tę regulację należy zaś w drodze analogii zastosować w przypadku zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c., przyjmując w niniejszej sprawie, iż roszczenie o zadośćuczynienie objęte powództwem wytoczonym przez powoda K. J. (1) przeszło na jego spadkobierczynię powódkę H. J..

W ocenie Sądu brak było podstaw do uwzględnienia roszczenia o zadośćuczynienie dochodzonego w niniejszej sprawie w całości. To w jakiej wysokości należy przyznać zadośćuczynienie i odszkodowanie, winno być uzależnione od okoliczności danej sprawy, stopy życiowej społeczeństwa. Należy mieć na uwadze kompensacyjny, a nie represyjny charakter tego roszczenia. W świetle powyższego, w ocenie Sądu, żądanie kwoty 160.000 zł z tego tytułu należało uznać za wygórowane. Pozwany w części uczynił zadość obowiązkom wynikającym z umowy odpowiedzialności cywilnej i wypłacił powodom łącznie 40.000 zł z tytułu zadośćuczynienia.

Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 100.000 zł z tytułu zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty (pkt I wyroku).

Jeśli chodzi o początkową datę płatności odsetek od zasądzonej kwoty, to stosownie do treści art. 481 § 1 k.c. wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, które jest wymagalne. W myśl art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Jak wynika z akt niniejszej sprawy pozwany został zawiadomiony o roszczeniu powodów o zapłatę zadośćuczynienia w dniu 23 listopada 2011 r. (k. 24-28). Tym samym należało określić początek biegu odsetek na dzień 24 grudnia 2011 r.

Powódka wygrała proces w 62,5 %. Dlatego też stosownie do art. 100 k.p.c. Sąd stosunkowo rozdzielił koszty procesu.

Powódka uiściła opłatę od pozwu w wysokości 8.000 zł, poniosła ponadto koszty doręczeń w kwocie 22,70 zł. Uwzględnienia wymaga również jako uzasadnione wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego radcy prawnego, który reprezentował powódkę (zob. art. 98 § 3 k.p.c.) wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w łącznej wysokości 3.617 zł. Niniejsza sprawa nie była skomplikowana, ani trudna i nie zachodziły żadne szczególne okoliczności uzasadniające podwyższenie wynagrodzenia pełnomocnika powódki ponad stawkę minimalną określoną w § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.). Również pozwany korzystał z zastępstwa przez radcę prawnego, a wydatki z tego tytułu należy określić na kwotę 3.617 zł. W ramach wskazanych powyżej kosztów, pozwany winien zwrócić powódce, stosownie do procentu, w jakim przegrał sprawę (62,5 %) kwotę 7.274,81 zł, zaś powódka winna zwrócić powodowi, stosownie do swej przegranej (37,5 %), kwotę 1.356,37 zł.

W sprawie pozostały ponadto nieuiszczone wydatki z tytułu opinii biegłych w wysokości 1.214,86 zł, z których na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 i art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2010.90.594 j.t.), pozwany winien uiścić 759,29 zł (62,5 % x 1.214,86 zł), a powódka winna uiścić 455,57 zł (37,5 % x 1.214,86 zł).

Po dokonaniu stosownych rozliczeń, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.214,86 zł tytułem nieuiszczonych kosztów opinii biegłych w całości (pkt II wyroku). Natomiast po pomniejszeniu kwoty należnej powódce od pozwanego – 7.274,81 zł o kwotę należną pozwanemu od powódki – 1.356,37 zł i kwotę należną od powódki na rzecz Skarbu Państwa (którą został obciążony pozwany) – 455,57 zł, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5.462,87 zł (pkt III wyroku).