Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący:	SSO Joanna Dorota Toczydłowska
Protokolant:	st. protokolant Justyna Nowacka

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2013 na rozprawie

sprawy z powództwa J. F. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w W.

przeciwko S. D.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  Oddala powództwo

II.  Zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

UZASADNIENIE

Powód J. F., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) w W., wniósł o uznanie za bezskuteczne w stosunku do niego zbycie dokonane przez Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) L. i L. (...) Spółkę jawną z siedzibą w B. na rzecz pozwanego S. D. samochodu marki C. (...) o nr rej. (...).0 oraz samochodu osobowego marki V. (...) o nr rej. (...), w zakresie przysługującej powodowi wierzytelności stwierdzonej aktem notarialnym Repertorium A nr 1754/2012 z dnia 02 kwietnia 2012 roku, któremu Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim postanowieniem z dnia 27 czerwca 2012 roku nadał klauzulę wykonalności – z tym, że pozwany S. D. może zadośćuczynić roszczeniu powoda poprzez zapłatę kwoty 80.000 zł. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż pozostawał z Przedsiębiorstwem Handlowo – Usługowym (...) L. i L. (...) Spółką jawną z siedzibą w B. w stałych stosunkach gospodarczych, w ramach których spółka ta nabywała u powoda paliwa płynne. W związku z tym, iż nie wywiązywała się z zobowiązań co do zapłaty ceny za zakupione paliwo, w dniu 29 marca 2012 roku powód zawarł z nią oraz jej wspólnikami – L. D. (1) i L. D. (2) porozumienie w sprawie spłaty zobowiązań finansowych. Z kolei w dniu 02 kwietnia 2012 roku dłużnicy na mocy podpisanego aktu notarialnego oświadczyli, że w zakresie powyższego porozumienia poddali się rygorowi egzekucji z całego majątku. Pomimo upływu ostatecznego terminu spłaty oraz monitów powoda, dłużnicy – spółka oraz jej wspólnicy – nie dokonali żadnej płatności, w związku z czym Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim na wniosek J. F. nadał wspomnianemu aktowi notarialnemu klauzulę wykonalności, a sam powód zwrócił się do komornika o wszczęcie egzekucji. Komornik dokonał zajęcia szeregu wierzytelności, a następnie ustalił, iż dłużna spółka nie prowadzi już faktycznie działalności gospodarczej, nie zatrudnia pracowników, nie posiada paliwa w zbiornikach i wyprzedaje resztki asortymentu. Dodatkowo podczas przeprowadzonych czynności, które miały zmierzać m.in. do zajęcia posiadanych przez dłużników pojazdów mechanicznych komornik ustalił, że wymienione w pozwie samochody zostały zbyte pozwanemu, synowi L. i L. małżonków D.. Komornik ustalił również, że spółka pozostaje właścicielką nieruchomości położonej przy ul. (...) w B., a pozostali dłużnicy są współwłaścicielami innej nieruchomości, położonej przy ul. (...) w B.. Obie te nieruchomości są jednakże obciążone tak dużą ilością hipotek, że czyni to je bezwartościowymi w stosunku do powoda. W związku z tym powód podkreślił, iż postępowanie prowadzone przez komornika nie pozostawia wątpliwości, że egzekucja z majątku Spółki pozostaje bezskuteczna, a jedynym składnikiem majątku, z którego powód mógłby uzyskać zaspokojenie swoich należności, pozostają samochody, które dłużna Spółka zbyła na rzecz pozwanego. Należy przy tym zdaniem powoda uznać, że skutkiem zbycia przez Spółkę ruchomości wskazanych w żądaniu pozwu na rzecz syna wspólników tej Spółki, jest uniemożliwienie skierowania egzekucji do owych ruchomości, a w konsekwencji – zaspokojenia interesu wierzyciela. Zbycie to odbyło się zatem z niewątpliwym pokrzywdzeniem wierzyciela, z czego Spółka zdawała sobie sprawę. Należności powoda nigdy nie były bowiem kwestionowane przez dłużników, przy czym jeszcze na początku 2011 roku zapewniali oni powoda o swojej dobrej sytuacji majątkowej, na dowód czego przedłożyli wykaz majątku Spółki, obejmujący także pojazdy objęte pozwem. Dłużna spółka działała zatem ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a pozwany nabywając samochody uzyskał korzyść majątkową, jako że zwiększyły one wartość jego aktywów. Poza tym pozwany jako syn wspólników Spółki pozostawał z dłużnikami w bliskim stosunku.

Pozwany S. D. wnosił o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

Motywując swe stanowisko podniósł, iż niniejszej sprawie nie miała miejsca podstawowa przesłanka skargi paulińskiej, jaką jest pokrzywdzenie wierzyciela. O pokrzywdzeniu takim można by mówić wyłącznie, gdyby doszło do zmniejszenia majątku dłużnika, zaś wskutek czynności prawnych będących przedmiotem sprawy nic jednak z majątku dłużnika nie ubyło, bowiem choć pojazdy zostały zbyte, do dłużnik otrzymał za nie ekwiwalent w postaci ceny. Pozwany przyznał, iż dłużnik w dniu 28 maja 2012 roku sprzedał samochód V. (...) za kwotę 25.953,00 zł, zaś C. (...) za kwotę 12.423 zł, czego dowodem są wystawione wówczas faktury VAT, dokumentujące transakcję. Istotnym przy tym zdaniem pozwanego jest, że faktury te wystawił J. J., osoba obca dla stron i nie mająca żadnego interesy w czynieniu nieprawidłowych adnotacji. Nie doszło zatem do wzbogacenia pozwanego, albowiem za nabywane od dłużnika pojazdy uiścił on cenę w gotówce, a przy tym powód mógł skierować egzekucję do otrzymanej przez dłużnika ceny, zaś fakt, że tego nie uczynił, nie może obciążać pozwanego. S. D. wskazywał też, że wartość zbywanych pojazdów była wartością realną, wyższą nawet od ich wartości księgowej. Zdaniem pozwanego, powód nie udowodnił też, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jak również że pozwany mógł się dowiedzieć o takim ewentualnym działaniu. Pozwany zaznaczył też, że już w chwili zawierania kwestionowanych umów, a tym bardziej w dniu wytoczenia powództwa, dłużnik był niewypłacalny w takim stopniu, że bycie pojazdów objętych żądaniem pozwu nie miało żadnego wpływu na ową niewypłacalność, czego dowodem miała być treść Ksiąg wieczystych dłużników i ujawnione tam hipoteki. Pozwany wskazał także, że powód nie wykazał, by z opisanych w pozwie samochodów mógł rzeczywiście uzyskać zaspokojenie w kwocie 80.000 zł.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Bezspornym jest, iż powód J. F., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) w W., pozostawał w stałych stosunkach gospodarczych z Przedsiębiorstwem Handlowo – Usługowym (...) L. i L. (...) Spółką jawną z siedzibą w B., na rzecz której sprzedawał paliwa płynne. Z uwagi na fakt, iż Spółka nie wywiązywała się z powstałych na przełomie 2011 i 2012 roku zobowiązań odnośnie uiszczenia należności za paliwo, powód w dniu 29 marca 2012 roku zawarł zarówno ze Spółką, jak i z jej wspólnikami – L. D. (1) i L. D. (2) – „Porozumienie w sprawie spłaty zobowiązań finansowych”. Na jego mocy Spółka oświadczyła, iż posiadała w stosunku do powoda jako wierzyciela wymagalne zobowiązania finansowe z tytułu zakupu paliw i na dzień złożenia tego oświadczenia na zadłużenie to składały się należności ze szczegółowo wymienionych faktur VAT zamykające się w łącznej kwocie 332.792,51 zł, a także należne wierzycielowi odsetki ustawowe liczone od dat wymagalności również ze szczegółowo wymienionych faktur VAT. Jednocześnie L. D. (1) i L. D. (2) jako wspólnicy Spółki oświadczyli, że są solidarnie ze Spółką odpowiedzialni wobec powoda z tytułu wymienionych wyżej należności, przy czym wyłączyli oni subsydiarną odpowiedzialność dłużników za te długi. Dłużnicy oświadczyli w konsekwencji, iż w/w wierzytelności uznają za bezsporne, w pełni wymagalne i zobowiązali się oni do zapłaty solidarnie na rzecz powoda kwot owych wierzytelności w tygodniowych, równych ratach płatnych po 36.977,00 zł poczynając od 14 tygodnia 2012 roku do dnia 09 czerwca 2012 roku. Dłużnicy zobowiązali się też do zapłaty solidarnie na rzecz powoda odsetek ustawowych za nieterminowe płatności szczegółowo wymienionych wyżej faktur VAT – do dnia 16 czerwca 2012 roku /k. 13 – 16/.

Realizując powyższe porozumienie L. D. (1) i L. D. (2), działając w imieniu zarówno własnym, jak i na rzecz wspomnianej wyżej Spółki, w akcie notarialnym z dnia 02 kwietnia 2012 roku /Repertorium A Nr 1754/2012/ oświadczyli, iż w przypadku niewykonania zobowiązań wynikających z Porozumienia, poddają się z całego swego majątku oraz poddają reprezentowaną Spółkę rygorowi egzekucji wprost z tego aktu do kwoty 400.000 zł na podstawie art. 777 § 1 pkt 5 kpc na rzecz wierzyciela – powoda /k. 17 – 21/.

W związku z tym, iż dłużnicy nie wywiązali się z warunków spłaty zobowiązań finansowych zgodnie z porozumieniem z dnia 29 marca 2012 roku i stosownie do oświadczeń złożonych w akcie notarialnym z dnia 02 kwietnia 2012 roku, powód wezwał zarówno Spółkę, jak i każdego z małżonków D. do zapłaty kwoty 332.792,51 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi liczonymi od dni wymagalności do dnia zapłaty, wyszczególnionych w treści przedmiotowego porozumienia i aktu notarialnego – w nieprzekraczalnym terminie do dnia 24 kwietnia 2012 roku /k. 22 – 24/.

Po bezskutecznym upływie w/w terminu, w wyniku wniosku J. F. z dnia 15 czerwca 2012 roku, Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim postanowieniem z dnia 27 czerwca 2012 roku w sprawie o sygn. II Co 903/12 nadał opisanemu wyżej aktowi notarialnemu klauzulę wykonalności do łącznej kwoty egzekucji 400.000 zł /k. 25 – 30/.

Następnie wnioskiem z dnia 29 sierpnia 2012 roku powód złożył u Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie wniosek o wszczęcie egzekucji domagając się jednocześnie skierowania jej m.in. do samochodów objętych żądaniem pozwu: C. (...) o nr rej. (...) oraz V. (...) o nr rej. (...) /k. 31 – 35/.

Komornik ten, po dokonaniu zajęcia szeregu wierzytelności przysługujących Spółce, pismem z dnia 14 września 2012 roku poinformował powoda, iż Spółka ta de facto nie prowadzi już działalności gospodarczej – nie zatrudnia pracowników, nie posiada paliwa w zbiornikach, wyprzedaje pozostały asortyment, zaś pojazdy mechaniczne: C. (...) o nr rej. (...).0 oraz V. (...) o nr rej. (...), zostały sprzedane synowi L. i L. małżonków D. – pozwanemu S. D.. Jednocześnie Komornik poinformował wierzyciela, iż dłużna Spółka jest właścicielką nieruchomości położonej przy ul. (...) 83 w B., dla której Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim prowadzi Księgę wieczystą nr KW (...), zaś wspólnicy tej spółki – wspomniani L. i L. małżonkowie D. – są współwłaścicielami położonej pod w/w adresem innej nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim prowadzi Księgę wieczystą nr KW (...) /k. 36 - 45/. Na obu uwidocznione jednak były liczne hipoteki, zarówno umowne, jak i przymusowe /k. 46 – 73/.

Jeśli chodzi o samochody, to istotnie, w dniu 28 maja 2012 roku P.H.U. (...) L. i L. (...) Sp. jawna dokonała zbycia pojazdu marki V. (...) o nr rej. (...) na rzecz syna wspólników owej Spółki – pozwanego S. D. za kwotę 25.953 zł, zaś w dniu 02 sierpnia 2012 roku Spółka ta zbyła na rzecz pozwanego samochód marki C. (...) o nr rej. (...) za kwotę 12.423 zł. W obu przypadkach sprzedawca wystawił faktury VAT – odpowiednio nr (...) i (...), zgodnie z którymi zapłata nastąpiła gotówką /k. 91 – 92/.

Uprzednio, w dniu 14 kwietnia 2008 roku, Spółka ta nabyła opisany wyżej samochód V. (...), rocznik 2005, za kwotę 58.500 zł brutto. Samochód C. (...), rocznik 2008, Spółka nabyła zaś w dniu 30 kwietnia 2008 roku za kwotę 82.000 zł /k. 107 – 111/.

Bezspornym jest, iż w dniu 12 września 2012 roku pozwany sprzedał samochód marki C. (...) innej osobie – J. K. – za kwotę 12.400 zł, przy czym w umowie sprzedaży zaznaczono, iż pojazd ma uszkodzoną jednostkę pędną /k. 94 – 96/.

Przedstawione wyżej okoliczności faktyczne, ustalone na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. wymienionych dokumentów oraz akt postępowania, nie były przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu. W szczególności zdaniem Sądu nie budzi wątpliwości fakt, iż pozwany istotnie nabył objęte żądaniem pozwu samochody w drodze ekwiwalentnej umowy kupna – sprzedaży, płacąc przy tym cenę nabycia w gotówce. Wynika to bowiem nie tylko z przywołanych wyżej dokumentów, ale także z zeznań świadków: L. D. (2) /e-protokół z dnia 15.02.2013 roku, 00:23:55 – 00:54:54/, J. B. /e-protokół z dnia 15.02.2013 roku, 00:54:51 – 00:58:31/ oraz J. J. /e-protokół z dnia 15.02.2013 roku, 00:58:31 – 01:02:34/, co do których Sąd – w świetle całego zebranego w sprawie materiału dowodowego – nie znalazł przyczyn, by w tym zakresie odmawiać im waloru wiarygodności.

W ocenie Sądu należy zauważyć, iż cywilnoprawną ochronę wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika zapewniają miedzy innymi przepisy tytułu X księgi III kodeksu cywilnego. Przyznają one wierzycielowi uprawnienie do zaskarżania czynności dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, czego konsekwencją może być uznanie tych czynności za bezskuteczne w stosunku do skarżącego.

Przesłanki tej ochrony wymienia art. 527 § 1 kc. Stosownie do tego przepisu, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela osoba trzecia uzyska korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. O tym kiedy czynność prawna jest dokonywana z pokrzywdzeniem wierzycieli stanowi przepis art. 527 § 2 kc. Zgodnie z nim czynność prawna dłużnika jest dokonywana z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w stopniu wyższym niż przed dokonaniem czynności. Przesłankami skorzystania z ochrony, jaką daje skarga pauliańska są więc:

1) istnienie interesu wierzyciela w postaci wierzytelności,

2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią,

3) dokonanie przez dłużnika czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli, a jednocześnie takiej, z której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

4) dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

5) działanie osoby trzeciej w złej wierze.

Należy przy tym bardzo wyraźnie podkreślić, iż w myśl art. 527 § 3 kc, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wymóg złej wiary osoby trzeciej został z kolei wyłączony w przepisie art. 528 kc. Zgodnie z jego treścią jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Odnosząc się zatem do wyżej wymienionych przesłanek, wpływających w oczywisty sposób na ocenę zasadności powództwa, należy zdaniem Sądu zauważyć, iż nie wszystkie one zostały przez powoda wykazane. W pierwszej kolejności nie budzi wątpliwości fakt, iż zarówno sama spółka, jak i jej wspólnicy są dłużnikami powoda z tytułu zaległych należności, szczegółowo wymienionych wyżej opisanym porozumieniem z marca 2012 roku. Nie ulega też wątpliwości, iż dłużna Spółka dokonała czynności prawnej z osobą trzecią, tj. z pozwanym S. D., przy czym nabywca jest synem wspólników owej Spółki, będącymi na równi z nią dłużnikami powoda z tego samego tytułu. Czynnością tą była zaś opisana już wyżej umowa sprzedaży samochodów objętych żądaniem pozwu.

Jednocześnie nie sposób pominąć okoliczności, że jedną z cech istotnie wyróżniających umowę sprzedaży od wielu umów nazwanych, uregulowanych w kodeksie cywilnym, jest fakt, że jest ona umową dwustronnie zobowiązującą. Skutkiem zawarcia umowy sprzedaży jest bowiem zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia własności rzeczy lub prawa na kupującego oraz zobowiązanie się kupującego do zapłacenia sprzedawcy umówionej ceny. Świadczenie jednej strony jest więc odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. W takim ujęciu umowa sprzedaży ma charakter umowy wzajemnej. Co szczególnie ważne, świadczenia stron mają zaś co do zasady charakter ekwiwalentny. Innymi słowy świadczenie sprzedawcy jest odpłatne, bo druga strona umowy zobowiązuje się do świadczenia ceny w zamian za przedmiot sprzedaży. Jak już wspomniano, bezspornym jest fakt dokonania czynności prawnej przez dłużną Spółkę w postaci umowy sprzedaży samochodów V. (...) i C. (...) na rzecz pozwanego. Równie oczywistym jest jednak, iż wskutek opisanej czynności pozwany nie uzyskał korzyści majątkowej bezpłatnie, bowiem uiścił na rzecz spółki cenę potwierdzoną fakturami VAT, a cena ta, czyli środki finansowe, znalazły się w dyspozycji Spółki. Zdaniem Sądu na podkreślenie zasługuje przy tym fakt, iż w umowie sprzedaży świadczenia stron mają charakter ekwiwalentny w znaczeniu subiektywnym, co nie oznacza, że konkretny przepis w określonej sytuacji nie może ekwiwalentności tej obiektywizować, czego przykładem są przepisy o wyzysku. Trudno bowiem zaprzeczyć, iż gdyby jedna ze stron nie oceniała wyżej użyteczności świadczenia, które otrzymuje w zamian za świadczenie drugiej strony, to pewno do czynności w ogóle by nie doszło (Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania - część ogólna, Warszawa 2008, s. 121). Zakładając racjonalność stron występujących w umowie, nie można nie dostrzec, że każda z nich dlatego w tę umowę się wdaje, gdyż w jej wykonaniu oczekuje otrzymać przynajmniej nie mniej niż sama zobowiązana była dać lub dała. Umowa dla każdej ze stron jest źródłem załatwiania interesów (wyrok SN z 2 grudnia 2003 r., III CK 141/02, Lex 81938/. W niniejszej sprawie zaś, przy daleko idącej swobodzie stron odnośnie ustalania ekwiwalentności świadczeń, trudno jednak pominąć, że cena uiszczona przez pozwanego odpowiadała cenom panującym na wolnym rynku, czego dowodem jest zaświadczenie z Urzędu Skarbowego w B.. Wynika z niego bowiem, że wartość samochodu V. – odpowiadającego cechom samochodu z przedmiotowej transakcji – wahała się pomiędzy 25.400 zł, a 32.450 zł brutto, zaś samochodu C. (...) – od 32.1000 zł do 36.900 zł brutto /k. 309/. Odpowiada to zatem cenie uiszczonej przez pozwanego za pierwszy z wymienionych pojazdów. Cena za samochód dostawczy była wprawdzie niższa, ale wynikało to z tego, iż miał on uszkodzony silnik, co w sprawie nie było przedmiotem sporu, a przy tym znalazło odzwierciedlenie także w umowie sprzedaży tego pojazdu zawartej pomiędzy pozwanym, a J. K.. Mając zatem na uwadze, iż pozwany S. D. kupił objęte żądaniem pozwu samochody i zapłacił za nie rynkową równowartość, nie sposób przyjąć, by odniósł korzyść majątkową.

W niniejszej sprawie należy również przyjąć, że czynność prawna nie została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela /powoda/. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że pokrzywdzenie w rozumieniu cytowanego art. 527 § 2 kc powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00). Przyjmuje się, że powództwo - skargę pauliańską - uzasadnia każde powiększenie niewypłacalności, bez względu na jego rozmiar /wyrok SA w Lublinie z 19 marca 1997 r., I ACa 27/97, Apel. Lub. 1997, nr 4, poz. 19/. Jak wynika z poczynionych ustaleń dłużnik wyzbył się jednego wartościowego składnika majątkowego, umożliwiającego pokrycie zobowiązań na rzecz wierzyciela, ale w zamian uzyskał środki finansowe w wysokości adekwatnej do wartości sprzedanych rzeczy. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że pogłębił w ten sposób swoją niewypłacalność.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w pkt I sentencji na mocy art. 527 § 1 kc i art. 528 kc.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 kpc i zawartej w tym przepisie zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu. W związku z tym zasądzono od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, ustaloną w oparciu o § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz.U.2002, Nr 163 poz. 1349 z późn. zm)