Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski (spr.)

Sędziowie: SA Marek Szymanowski

SA Bohdan Bieniek

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 października 2013 r. w B.

sprawy z odwołania E. I.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do świadczenia przedemerytalnego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 czerwca 2013 r. sygn. akt IV U 2095/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn akt III AUa 1055/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni E. I. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 18 lipca 2012 r., w której odmówiono jej prawa do świadczenia przedemerytalnego. Wskazała, że legitymuje się wymaganym stażem ubezpieczeniowym.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, że ubezpieczona posiada jedynie staż wynoszący 29 lat, 1 miesiąc i 18 dni (zamiast 30 lat składkowych i nieskładkowych). Zakwestionował możliwość uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 4 czerwca 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 25 maja 2012 r. Sąd ten ustalił, że wnioskodawczyni legitymuje się (uznanym przez ZUS) okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 29 lat, 1 miesiąc i 18 dni. Stwierdził, że istnieją podstawy do zaliczenia skarżącej okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 21 czerwca 1970 r. do 31 sierpnia 1971 r. W rezultacie posiada ona okres 30 lat wymagany do otrzymania prawa do świadczenia przedemerytalnego. Sąd pierwszej instancji podkreślił również, że łącząca wnioskodawczynię z N. Ł. S. umowa o pracę została rozwiązana w dniu 29 lutego 2012 r. z przyczyn nie dotyczących pracownika. Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Olsztynie uznał, że wnioskodawczyni spełniła przesłanki zawarte w art. 2 ust 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. Nr 120, poz. 1252 z późn zm.).

Apelację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.. Zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów postępowania:

- art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 228 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie ocenienia odległości między miejscem zamieszkiwania i nauki,

- art. 244 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. przez pominięcie dowodu z dokumentu obrazującego wielkość gospodarstwa rodziców wnioskodawczyni,

- art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego.

Skarżący zwrócił dodatkowo uwagę na uchybienia przepisom prawa materialnego:

- art. 2 ust 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych przez przyznanie prawa do w sytuacji, gdy wnioskodawczyni nie udowodniła 30 – letniego okresu uprawniającego do emerytury,

- art. 10 ust 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy zauważył, że wnioskodawczyni nie spełniła warunku określonego w art. 2 ust 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Argumentował, że po rozwiązaniu stosunku pracy w dniu 29 lutego 2012 r. nie pobierała zasiłku dla bezrobotnych przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja jest zasadna. Nie ma wątpliwości, że wnioskodawczyni nie spełniła warunku zawartego w art. 2 ust 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Konstatacja ta wymaga szerszego omówienia.

Świadczenie przedemerytalne jest należnością wyjątkową w systemie ubezpieczeń społecznych. Jego funkcja ma charakter socjalny. Wyznaczana jest przez trudności w znalezieniu pracy (zatrudnienia) przez osobę, która znajduje się w wieku poprzedzającym nabycie prawa do emerytury. W tym kontekście należy postrzegać warunek posiadania relatywnie wysokiego okresu składkowego i nieskładkowego, a także konieczność pobierania przed nabyciem prawa zasiłku dla bezrobotnych. Oznacza to, że po pierwsze, przepisy regulujące prawo do świadczenia przedemerytalnego nie mogą być interpretowane w sposób rozszerzający, a po drugie, że uprawnienie to warunkowane jest zachowaniem sekwencji czasowej. Analiza przepisów pozwala na stwierdzenie, że droga do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego ma charakter trzyetapowy. Po pierwsze, na dzień rozwiązania stosunku pracy (z przyczyn dotyczących zakładu pracy) ubezpieczona (kobieta) powinna ukończyć 55 lat i posiadać okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 30 lat (art. 2 ust 1 pkt 2 ustawy). Po drugie, świadczenie przedemerytalne przysługuje dopiero po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Po trzecie, ustawodawca stwierdził, że po wskazanym okresie wyczekiwania, ubezpieczony powinien nadal być zarejestrowany jako bezrobotny i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych (art. 2 ust 3 ustawy).

Wskazane warunki muszą zostać spełnione kumulatywnie. Oznacza to, że niezachowanie jednego z nich niweczy prawo do świadczenia przedemerytalnego. Szczególnie istotne jest przy tym zachowanie sekwencji zdarzeń. Sąd pierwszej instancji skupił się na wymogu posiadania przez wnioskodawczynię stażu 30 lat uprawniających do emerytury. Pominął przy tym pozostałe przesłanki uzasadniające przyznanie prawa. Postępowanie organu rentowego konweniowało z tą tendencją, choć należy przyznać, że w pismach procesowych z dnia 2 kwietnia 2012 r. i 22 kwietnia 2012 r. odniósł się on do przesłanki określonej w art. 2 ust 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Sąd pierwszej instancji w odpowiedzi nie roztrząsał tych spostrzeżeń. Ma to znaczenie, jeżeli uwzględni się, że stanowisko organu rentowego jest prawidłowe. Wynika to z przebiegu zdarzeń. Zachodzi konieczność ich przybliżenia:

- w okresie od dnia 1 marca 2010 r. do 28 lutego 2011 r. odwołująca się była zatrudniona w (...) M. C.. Umowa o pracę rozwiązała się z upływem czasu na jaki została zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 k.p.),

- od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 15 kwietnia 2011 r. E. I. pobierała zasiłek dla chorobowy z ZUS (po rozwiązaniu stosunku pracy),

- od dnia 18 kwietnia 2011 r. do 9 sierpnia 2011 r. była zarejestrowana jako bezrobotna (przy czym w okresie od dnia 26 kwietnia 2011 r. do dnia 9 sierpnia 2011 r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych),

- od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 29 lutego 2012 r. świadczyła pracę na rzecz N. Ł. S.. Stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji zakładu pracy,

- od dnia 8 marca 2012 r. została zarejestrowana jako bezrobotna i zaczęła pobierać zasiłek dla bezrobotnych. W dniu 24 maja 2012 r. Miejski Urząd Pracy wystawił jej zaświadczenia informujące, że przysługiwał jej zasiłek dla bezrobotnych do dnia 23 maja 2012 r. (z pisma Miejskiego Urzędu Pracy z dnia 6 lipca 2012 r wynika., że od dnia 24 maja 2012 r. wnioskodawczyni nie przysługiwał zasiłek dla bezrobotnych),

- w dniu 24 maja 2012 r. odwołująca się wystąpiła do ZUS o przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego, zaś w dniu 22 czerwca 2012 r. organ rentowy wydał zaskarżoną w sprawię decyzję.

Należy zauważyć, że wskazane powyżej okoliczności wynikają z dokumentów, które zostały złożone przez wnioskodawczynię wraz z wnioskiem o świadczenie. Dane te nie były kwestionowane przez strony. Wymienione fakty należy zatem uznać za wiarogodne. Ich zestawienie pozwala na kilka wniosków.

Po pierwsze, nie można przyjąć, że punktem odniesienia do badania spełnienia przesłanek określonych w art. 2 ust 1 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych jest okres zatrudnienia od dnia 1 marca 2010 r. do 28 lutego 2011 r. w (...) M. C.. Umowa o pracę rozwiązała się bowiem z upływem czasu na jaki została zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 k.p.). Użyty przez art. 2 ust 1 pkt 1, 2 i 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych zwrot „z przyczyn dotyczących zakładu pracy” kieruje uwagę na definicję tego pojęcia zawartą w art. 2 ust 1 pkt 29 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Stwierdza ona, że przyczyny takie zachodzą, gdy dojdzie do:

a)rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników,

b)rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych,

c)wygaśnięcia stosunku pracy lub stosunku służbowego w przypadku śmierci pracodawcy lub gdy odrębne przepisy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego w wyniku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i niezaproponowania przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy,

d)rozwiązania stosunku pracy przez pracownika na podstawie art. 55 § 1 ¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy z uwagi na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika.

Przepis art. 2 ust 1 pkt 29a ustawy o ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy odsyła do ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunku pracy z przyczyn niedotycząych pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn zm.). Należy jednak zauważyć, że pojęcie „z przyczyn dotyczących zakładu pracy” w przedstawionym powyżej znaczeniu nie koresponduje z sytuacją, gdy terminowa umowa o pracę ulega rozwiązaniu z upływem terminu na jaki została zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 k.p.). Oznacza to, że przesłanki uprawniające do świadczenia przedemerytalnego mogą być odnoszone jedynie do kolejnego zatrudnienia w N. Ł. S..

Po drugie, ze świadectwa pracy za okres zatrudnienia od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 29 lutego 2012 r. wynika, że stosunek pracy wnioskodawczyni został rozwiązany z powodu likwidacji zakładu pracy. Ma to znaczenie, jeżeli uwzględni się, że prawo do świadczenia emerytalnego może przysługiwać osobom posiadającym krótszy staż składkowy i nieskładkowy (art. 2 ust 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych). Wątpliwość ta, która nie była przedmiotem rozważań Sądu pierwszej instancji, nie ma jednak znaczenia wobec kolejnych spostrzeżeń.

Po trzecie, oczywiste jest, że po rozwiązaniu stosunku pracy z firmą (...) w dniu 29 lutego 2012 r. wnioskodawczyni nie przebywała co najmniej przez 6 miesięcy na zasiłku dla bezrobotnych. Pobierała go jedynie od dnia 8 marca 2012 r. do dnia 23 maja 2012 r., po czym w dniu 24 maja wystąpiła do ZUS o świadczenie przedemerytalne. Należy przy tym zaznaczyć, że od dnia 24 maja 2012 r. odwołującej się nie przysługiwał zasiłek dla bezrobotnych. Transponując te zdarzenia na grunt przepisu art. 2 ust 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych staje się jasne, że wnioskodawczyni nie spełniła wymogu co najmniej 6 miesięcznego pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Analiza przepisu nie pozostawia wątpliwości, że okres ten powinien przypadać po rozwiązaniu stosunku pracy. Stanowisko takie wynika z literalnej wykładni przepisu. Stwierdza on, że osobie określonej w ust 1 przysługuje prawo do świadczenia po upływie co najmniej 6 miesięcznego pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Nie ma wątpliwości, że „osoba określona w art. 2 ust 1 pkt 1, 2 i 5 ustawy” to zatrudniony, z którym rozwiązano stosunek pracy. Zatem prawo do świadczenia przedemerytalnego będzie przysługiwać, gdy po tej dacie ubezpieczony będzie pobierał co najmniej przez 6 miesięcy zasiłek dla bezrobotnych (ten kierunek wykładni wynika również z orzecznictwa – zob. wyrok SN z dnia 23 maja 2012 r., I BU 15/11, OSNP 2013, nr 11-12, poz. 134, uchwała SN z dnia 1 lipca 2013, III UZP 2/13, LEX nr 1353383). Wnioskodawczyni tego warunku nie spełniła. Z dostępnych dokumentów wynika, że pobierała zasiłek jedynie przez okres od dnia od 8 marca 2012 r. do dnia 23 maja 2012 r. Nie wykazała, że na dzień wydania decyzji oraz wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji doszło do spełnienia przesłanki określonej w art. 2 ust 3 i 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych.

Rozważania te pozwalają na stwierdzenie, że apelacja w tym zakresie jest trafna. Uwzględniając, że prawo do świadczenia przedemerytalnego jest skuteczne po spełnieniu wszystkich przewidzianych ustawą warunków, staje się zrozumiałe, że bezprzedmiotowe było odnoszenie się do pozostałych zarzutów wskazanych w apelacji. Zmierzają one do wykazania, że wnioskodawczyni nie legitymowała się na datę rozwiązania stosunku pracy wymaganym 30 letnim okresem uprawniającym do emerytury. W układzie prawnym sprawy, wobec przyjęcia, że wnioskodawczyni nie spełniła kryteriów określonych w art. 2 ust 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, okoliczność ta jest bez znaczenia. Rolą sądu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest ocena prawa do świadczenia, a nie zaistnienie poszczególnych przesłanek warunkujących to prawo. Dlatego Sąd Apelacyjny zgodnie z przepisem art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.