Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Barbara Orechwa-Zawadzka

Sędziowie: Dorota Elżbieta Zarzecka

Teresa Suchcicka

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 czerwca 2020 r. w B.

sprawy z odwołania T. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy T. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 września 2017 r. sygn. akt III U 230/17

oddala apelację.-

Teresa Suchcicka Barbara Orechwa-Zawadzka Dorota Elżbieta Zarzecka

Sygn. akt III AUa 779/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 11 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił T. K. prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, bowiem na dzień 31 grudnia 1998 r. udowodnił on 24 lat, 9 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz 13 lat, 11 miesięcy i 27 dni okresów pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy w Suwałkach, który rozpoznawał odwołanie T. K. od tej decyzji, wyrokiem z 19 września 2017 r. oddalił odwołanie.

Z ustaleń Sądu wynikało, iż wnioskodawca urodził się (...) W toku postępowania przed organem rentowym zostały uwzględnione wszystkie udokumentowane okresy ubezpieczenia przebyte przed 31 grudnia 1998 r., w tym 3 kwartały ubezpieczenia w 1991 r., potwierdzone przez amerykańską instytucję ubezpieczeniową. Sąd stwierdził, iż postanowienia Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki podpisanej w W. dnia 2 kwietnia 2008 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 46, poz. 374) nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do ustalania odwołującemu prawa do wcześniejszej emerytury, bowiem uwzględnienie w stażu emerytalnym na mocy powyższej Umowy okresów ubezpieczenia przebytych w (...) wskazuje, iż staż ten byłby niewystarczający dla nabycia prawa do dochodzonego świadczenia. Polskim systemem ubezpieczeń społecznych objęci są pracownicy lub inne osoby fizyczne podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu na podstawie polskiego ustawodawstwa na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, że świadczenia z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych można, co do zasady, nabyć jedynie z tytułu okresów zatrudnienia, służby, innego rodzaju działalności lub pełnienia określonej funkcji czy też na innej ustawowo określonej podstawie ubezpieczenia społecznego na obszarze Państwa Polskiego. Natomiast okresy zatrudnienia poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą być objęte dobrowolnymi tytułami ubezpieczenia w przypadkach wyraźnie wskazanych w polskim systemie ubezpieczeń społecznych (art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) i wówczas są objęte polskim ustawodawstwem emerytalno-rentowym, tak jak okresy zatrudnienia (lub równorzędne z nimi) wykonywane na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Inne okresy zatrudnienia (ubezpieczenia) poza obszarem Polski mogą być brane pod rozwagę przy ustalaniu, przyznawaniu lub utrzymaniu świadczeń emerytalno-rentowych z polskiego ubezpieczenia społecznego tylko na podstawie postanowień międzynarodowych konwencji o zabezpieczeniu społecznym, które na uzgodnionych zasadach dopuszczają uwzględnianie wzajemnie uzgodnionych okresów ubezpieczenia przy przyznawaniu świadczeń na podstawie ustawodawstw każdego z umawiających się Państw. Zwykle oznacza to, że obywatele każdego z umawiających się Państw korzystają ze świadczeń przysługujących im na podstawie narodowych systemów zabezpieczenia (ubezpieczenia) społecznego, które z uwagi na wiążące umowy międzynarodowe powinny uwzględniać konwencyjnie określone zasady wzajemnego zaliczania okresów ubezpieczenia na terenie umawiających się stron. W kontekście postanowień Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, obowiązującej od 1 marca 2009 r., należy zważyć, że w wyłącznej kompetencji stron pozostaje kształtowanie materialno-prawnych przesłanek nabywania prawa do świadczeń. Do świadczeń Rzeczypospolitej Polskiej mają zastosowanie postanowienia art. 7 i 9 Umowy dotyczące sumowania okresów ubezpieczenia i określenia ich charakteru. W myśl art. 7 ust. 1 Umowy, z zastrzeżeniem innych postanowień Umowy, jeżeli według przepisów prawa jednej strony warunkiem nabycia prawa do świadczeń jest zgromadzenie okresów ubezpieczenia, instytucja właściwa tej strony uwzględnia okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z przepisami prawa drugiej strony, chyba że takie okresy nakładają się na siebie. Ten właśnie przepis stanowi podstawę uwzględnienia przy ustalaniu przez organ rentowy prawa do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej okresów ubezpieczenia przebytych w (...). Natomiast unormowanie z ust. 2 art. 7 Umowy wyraża zasadę równego traktowania zdarzeń, mających wpływ na prawo, zmniejszenie, zawieszenie lub wysokość świadczeń. Zajście (występowanie) tych zdarzeń na terytorium jednej strony jest traktowane tak, jakby miało miejsce na terytorium drugiej strony. Oznacza to, że jeżeli ustawodawstwo strony przyznającej świadczenie uzależnia od wystąpienia określonych okoliczności (zatrudnienie, przychód, wykonywanie określonej pracy) nabycie prawa, to spełnienie tych warunków może nastąpić na terytorium każdej ze stron Umowy i jest traktowane równorzędnie.

Sąd wskazał, iż Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki znajduje zastosowanie, w odniesieniu do Polski, do przepisów prawa dotyczących wymienionych w jej art. 2 ust. 1 pkt 1 świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia społecznego rolników, w tym emerytur. Postanowienia tej umowy nie odnoszą się do materialnoprawnych przesłanek nabycia prawa do świadczeń, nie modyfikują ich ani nie zwalniają z obowiązku ich spełnienia, nie różnicują ubezpieczonych w aspekcie prawa do świadczeń ze względu na miejsce aktywności zawodowej. W dziedzinie kształtowania warunków nabywania uprawnień w zakresie zabezpieczenia społecznego Umowa nie zawiera postanowień. Natomiast jej regulacje nie są prawnie indyferentne w zakresie kwalifikowania zdarzeń zaszłych na terytorium drugiej strony, a mających znaczenie dla nabycia prawa do świadczeń.

Sąd uznał, że wnioskodawca nie spełnił innych warunków koniecznych dla nabycia prawa do dochodzonego świadczenia po myśli art. 184 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 887 z późn. zm.), a przesłanki w nim wymienione muszą być spełnione kumulatywnie.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie zachodziła potrzeba przesłuchiwania zawnioskowanych przez odwołującego świadków na okoliczności wskazane w odwołaniu, skoro wnioskodawca, prawidłowo pouczony, nie zwrócił się do właściwej amerykańskiej instytucji ubezpieczeniowej celem ewentualnego zweryfikowania okresu jego ubezpieczenia w (...). Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył T. K., zarzucając:

1.  naruszenie art. 227 w zw. z art. 244 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego przez ich niezastosowanie, w zw. z art. 207 § 6 oraz art. 217 § 3 w zw. z art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego przez ich nieprawidłowe zastosowanie, co polegało łącznie na pominięciu (i oddaleniu) przez Sąd pierwszej instancji wniosku dowodowego zawnioskowanego przez odwołującego już w odwołaniu (pozwie), w sytuacji w której brak było podstaw do tego, aby dowód pominąć, a dowód miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (tj. wniosku dowodowego o zwrócenie się przez Sąd pierwszej instancji do federalnej agencji właściwej do spraw archiwów pracowniczych w Stanach Zjednoczonych Ameryki - (...).O. B. (...) B. Md. (...) - z wnioskiem o udostępnienie informacji o zatrudnieniu odwołującego w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r., w szczególności, czy odwołujący był zatrudniony w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r. w zakładzie produkcyjnym prowadzonym przez (...) INC. (...). B. (...) A. C.. (...), a jeśli tak, to w jakim wymiarze czasu pracy, wysokości wynagrodzenia, które otrzymywał w całym okresie pracy, jakich czynności dokonywa realizując obowiązki pracownicze, czy wykonywane przez niego czynności wiązały się z oddziaływaniem na pracownika środków chemicznych, a jeśli tak, to jakich - w szczególności czy odwołujący pracował przetwórstwie kauczuku), pominięcie którego to wniosku dowodowego prowadziło do zaniechania przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie niezbędnym dla wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie, a w następstwie prowadziło do zaniechania rozpoznania sprawy co do istoty i wydania skarżonego wyroku;

2.  naruszenie art. 9 pkt 1 umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki podpisaną w W. 2 kwietnia 2008 r. w zw. z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez ich niewłaściwe zastosowanie, co polegało na pominięciu przy ustalaniu okresu pracy w warunkach szczególnych przez odwołującego – okresu, w którym pracował on w Stanach Zjednoczonych Ameryki (w okresie 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r.) w zakładzie produkcyjnym prowadzonym prze (...), co skutkowało uznaniem przez Sąd pierwszej instancji za zasadne i dopuszczalne odmowy przyznania odwołującemu emerytury.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez zmianę skarżonej decyzji i przyznanie odwołującemu emerytury, ewentualnie o uchylenie skarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Wniósł również o zasądzenie od organu na rzecz odwołującej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje. Ponadto wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z treści dokumentów załączonych do apelacji (odręczne pismo odwołującego, adresowane do Ambasady Stanów Zjednoczonych Ameryki Biuro Świadczeń Federalnych wraz z potwierdzeniem odbioru; pismo odwołującego zatytułowane Wniosek (wraz z wersją angielskojęzyczną, zatytułowaną R.) wraz z dowodem nadania; pismo Ambasady Stanów Zjednoczonych Ameryki Biuro Świadczeń Federalnych, adresowane do odwołującego, wystosowane do odwołującego w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji) na okoliczność, iż odwołujący już przed wydaniem skarżonego wyroku, wystąpił do federalnej agencji właściwej do spraw archiwów pracowniczych w Stanach Zjednoczonych Ameryki o udostępnienie odwołującemu informacji o zatrudnieniu odwołującego w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r. na terytorium Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w zakładzie produkcyjnym prowadzonym przez (...) INC. (...). B. (...) A. C.. (...), w tym informacji odnoszącej się do wymiaru czasu pracy u tego pracodawcy, wykonywania przez odwołującego pracy przy przetwórstwie kauczuku, czynności, jakie dokonywał realizując obowiązki pracownicze przy przetwórstwie kauczuku oraz odprowadzania przez pracodawcę wskazanego powyżej składek na ubezpieczenie emerytalne odwołującego. Wnioskodawca domagał się:

1)  zwrócenie się przez Sąd do federalnej agencji właściwej do spraw archiwów pracowniczych w Stanach Zjednoczonych Ameryki - (...).O. B. (...) B. Md. (...) - z wnioskiem o udostępnienie informacji o zatrudnieniu odwołującego w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r., w szczególności, czy odwołujący był zatrudniony w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r. w zakładzie produkcyjnym prowadzonym przez (...) INC. (...). B. (...) A. C.. (...), a jeśli tak, to w jakim wymiarze czasu pracy, wysokości wynagrodzenia, które otrzymywał w całym okresie pracy, jakich czynności dokonywał realizując obowiązki pracownicze, czy wykonywane przez niego czynności wiązały się z oddziaływaniem na pracownika środków chemicznych, a jeśli tak, to jakich - w szczególności czy odwołujący pracował przy przetwórstwie kauczuku oraz, czy odprowadzane były za odwołującego składki na ubezpieczenie emerytalne, czy okres tego zatrudnienia podlega zaliczeniu do okresu ubezpieczenia emerytalnego odwołującego na terytorium Stanów Zjednoczonych Ameryki;

2)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z tłumaczeń przysięgłych dokumentów złożonych wraz z odwołaniem do Sądu pierwszej instancji ( (...) o statusie imigranta; Informacja o decyzji Wniosek (...) - wniosek o przedłużeniu tymczasowego pobytu; zaświadczenie o zarobkach w (...) Inc - dwie karty; informacja o ustaniu zatrudnienia w (...) Inc.; Ubezpieczenie (...) 055-67- (...) (tłumaczenie karty ubezpieczenia społecznego)), na okoliczności wskazane w odwołaniu, a mianowicie na okoliczności zatrudnienia odwołującego w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r. w zakładzie produkcyjnym prowadzonym przez (...) INC. P.O. B. (...) A. C.. (...), w pełnym wymiarze czasu pracy, odprowadzenia przez tego pracodawcę za odwołującego składek na ubezpieczenie emerytalne w Stanach Zjednoczonych Ameryki, co wskazuje na podleganie tego zatrudnienia odwołującego zaliczeniu do okresu ubezpieczenia emerytalnego odwołującego na terytorium Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Apelujący wniósł również o zawieszenie postępowania w celu uzyskania wymaganych dokumentów z (...).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2017 r. postepowanie w sprawie zostało zawieszone na zgodny wniosek stron (art. 178 k.p.c.). Pismem procesowym z dnia 20 listopada 2018 r. pełnomocnik skarżącego wnioskował o podjęcie postępowania i zwrócenie się przez Sąd do amerykańskiej instytucji ubezpieczeniowej o informację na temat warunków zatrudnienia T. K. na terenie (...) w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r., bowiem żądanie takiej informacji wystosowane kilkukrotnie przez pełnomocnika wnioskodawcy pozostało bez odpowiedzi.

Uwzględniając ww. wniosek, Sąd Apelacyjny zwrócił się do amerykańskiej instytucji ubezpieczeniowej o udzielenie stosownej informacji (pismo z 29 stycznia 2019 r. – k. 106), jednak do czasu rozprawy apelacyjnej odpowiedzi nie nadesłała. W ocenie Sądu Apelacyjnego należy zatem uznać, że wnioskodawca nie wykazał, aby legitymował się dodatkowym okresem ubezpieczenia oraz okresem pracy w szczególnych warunkach. W tej sytuacji wyrok Sądu pierwszej instancji jest prawidłowy, bowiem apelujący nie spełnił warunków niezbędnych do przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Niewątpliwie to po stronie wnioskodawcy wykazania stosowanymi dowodami (dokumentami, zeznaniami świadków), iż posiada wymagany przepisami okres ubezpieczenia, uprawniający do nabycia prawa do świadczenia (w tym wypadku do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym). Temu zobowiązaniu skarżący nie sprostał. Złożone na rozprawie apelacyjnej zaświadczenie (k. 129-132) potwierdza jedynie, iż w 1991 r. wnioskodawca uzyskał od (...) H INC (...) nr identyfikacyjny pracodawcy: (...)wynagrodzenia w wysokości 5 231,94 $, w 1992 r. – 0 $, zaś w 1992 r. uzyskał w (...) (...) (...) nr identyfikacyjny pracodawcy (...), wynagrodzenie w kwocie 10 088,42 $. Brak jest informacji o rodzaju zatrudnienia, wymiarze czasu pracy oraz rodzaju pracy, które to dane mogłyby świadczyć o możliwości zaliczenia zatrudnienia do okresu pracy w szczególnych warunkach. Należy też zauważyć, że wyjaśnienia pisemne wnioskodawcy z 27 lutego 2017 r. (k. 33-34 akt emerytalnych nr 144020210), iż w firmie (...) pracował od 1 czerwca 1990 r. do 22 grudnia 1992 r. pozostają w sprzeczności z ww. zaświadczeniem. Skarżący nie dostarczył jakiegokolwiek dowodu na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Zaoferowany dowód z zeznań świadków: L. B. i E. K. (pisemne oświadczenia k. 22, 24 akt emerytalnych) był zasadnie oddalony przez Sąd pierwszej instancji, gdyż wobec niedostatków w postaci dokumentów dotyczących zatrudnienia skarżącego, nie był przydatny do rozstrzygnięcia sprawy.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny nie miał podstaw do kwestionowania prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, zawartego w zaskarżonym wyroku i apelację oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

T. B. O. D. E. Z.