Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Suchcicka (spr.)

Sędziowie: SA Sławomir Bagiński

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie 23 sierpnia 2018 r. w B.

sprawy z odwołania Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o.

przy udziale zainteresowanych: Syndyka Masy Upadłości (...). (...) + H. + B. + V. Polska Sp. z o.o w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O., J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie płatnika składek oraz podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji wnioskodawcy Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z 10 kwietnia 2018 r. sygn. akt IV U 1475/17

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o. w O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 240 (dwieście czterdzieści) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za drugą instancję,

III.  zasądza od Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o. w O. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...) (...) + H.+ B. + (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 496/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 2.10.2017 roku (nr: (...)) wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt. 2, art. 18 ust. 3 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963, z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że zainteresowany J. M. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od dnia 1.01.2013 roku do dnia 31.12.2013 roku oraz ustalił podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia.

Odwołania od powyższej decyzji złożyła Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o. w O..

Skarżąca zarzuciła jej obrazę prawa, a mianowicie:

1.  art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 477 § 2 k.p.c. przez zaniechanie doręczenia decyzji zainteresowanemu (...). (...) + H. + B. + (...) sp. z o. o.;

2.  art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. przez wydanie decyzji w sprawie, w której toczy się już wcześniej wszczęte postępowanie;

3.  art. 58 kodeksu cywilnego poprzez jego błędną interpretację i w konsekwencji przyjęcie, iż umowa, która łączyła Agencję Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. z (...). Sp. z o.o. jest była czynnością sprzeczną z prawem, a więc nieważną;

4.  art. 627 k.c. przez jego błędną interpretację;

5.  art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - przez jego pominięcie.

Biorąc powyższe za podstawę odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez orzeczenie, że płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne J. M. w okresie od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku jest(...) (...) + H. + B. + (...) sp. z o.o. Wniósł także o rozpoznanie sprawy również pod nieobecność odwołującego lub jego pełnomocnika, zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odwołujący nie zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego wyrażonym w decyzji, gdyż jego zdaniem została ona wydana z naruszeniem przepisów prawa procesowego i materialnego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie wskazując w uzasadnieniu, że w ocenie organu rentowego odwołanie nie jest zasadne, albowiem zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem.

Syndyk Masy Upadłości (...). (...) + H. + B. + (...) sp. z o. o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie na jego rzecz od odwołującego kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 10 kwietnia 2018 r. oddalił odwołanie Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z 2 października 2017 r. Zasądził od Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Ponadto zasądził od Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...) (...) + H. + B. + (...) Spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że działalność wnioskodawcy – Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. (dalej: spółka (...)) – polega na świadczeniu kompleksowych usług z zakresu ochrony fizycznej osób i mienia oraz zabezpieczenia technicznego, zaś działalność firmy (...) (...) + (...) + (...) + (...) Sp. z o.o. w O. (dalej jako (...). sp. z o.o.) polega na oferowaniu outsourcingu kadrowo-płacowego innym przedsiębiorcom (podobnie jak firmy (...) sp. z o.o. we W.).

W dniu 01 października 2012 r. Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o. o. z siedzibą w O. zawarła umowę o świadczenie usług z (...) sp. z o. o. z siedzibą we W.. W ramach umowy Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o. o. (usługobiorca) zlecił spółce (...) (usługodawcy) świadczenie usług obejmujących w szczególności usługi będące przedmiotem działalności spółki (...) określone przez klasyfikację (...). Usługi były wykonywane od dnia 01 października 2012 r. w miejscu prowadzenia działalności przez spółkę (...), przez wykonawców - pracowników oddelegowanych przez spółkę (...) (tj. osoby świadczące pracę na rzecz spółki (...) na podstawie umów cywilnoprawnych).

Sąd pierwszej instancji ustalił nadto, że Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. od 01 października 2012 r. przekazała, w ramach zawartej umowy ze spółką (...), 73 osoby świadczące pracę na podstawie umów zlecenia. W umowie o świadczenie usług w kwestii wynagradzania za usługę strony umowy ustaliły, że podstawą rozliczenia za usługę będzie faktura wystawiona przez (...) sp. z o. o. Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o. o. Wynagrodzenie miało być płatne przelewem na rachunek bankowy wskazany w fakturze, w dwóch ratach. Pierwsza rata miała być płatna w dniu wypłaty wynagrodzeń (w kwocie netto), a druga w ciągu 14 dni od daty otrzymania przez usługobiorcę prawidłowo wystawionej faktury.

Z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynikało, że pismem z 31 października 2012 r. Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o. została poinformowana o likwidacji (...) sp. z o. o. jako agencji outsorcingowej oraz agencji pracy. Jednocześnie poinformowano spółkę (...), że z dniem 01 listopada 2012 r. wszyscy pracownicy oraz wszystkie umowy łączące spółkę (...) zostały scedowane na (...). (...) + H. + B. + (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Od dnia 01 listopada 2012 r. (...) spółki (...) została wskazana powyższa spółka, co potwierdza umowa z dnia 01 listopada 2012 r., która odwołuje się do porozumień zawartych z (...) sp. z o. o.

Odwołujący się zawarł 1 listopada 2012 r. z firmą (...). sp. z o.o. umowę o świadczenie usług. Na podstawie tej umowy spółka (...) zleciła, a spółka (...) sp. z o.o. zobowiązała się świadczyć usługi będące przedmiotem działalności spółki (...). Rzeczywiście w ramach zawartej umowy spółka (...), w celu realizacji tych usług, przekazała osoby dotychczas zatrudnione u niej na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło. W/w pracownicy zobowiązani byli przy wykonywaniu usług przestrzegać obowiązujących w spółce (...) przepisów porządkowych i aktów wewnętrznych, oraz zasad ochrony informacji osobowych i bezpieczeństwa obowiązujących systemów.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, w celu realizacji usług objętych umową, spółka (...) miała udostępnić (...). sp. z o.o. niezbędny sprzęt, zgodnie ze standardami obowiązującymi u niego dla danego stanowiska pracy oraz miała umożliwić stały dostęp do pomieszczeń socjalnych zlokalizowanych w miejscu wykonywania usługi. Pracownicy mieli zostać zobowiązani do stosowania się do merytorycznych wskazówek osób wyznaczonych przez usługobiorcę, które określają w szczególności zakres ich obowiązków. W kwestii wynagrodzenia spółka (...) w zamian za przekazanie pracowników otrzymała od (...). sp. z o.o. rabat w wysokości 40% kosztów, na które składają się składki ZUS oraz podatek od wynagrodzeń w okresie pierwszych 3 lat.

Umowa realizowana była w ten sposób, że spółka K.U.K-E.F.I. sp. z o.o. na koniec miesiąca przesyła listy płac, które były sprawdzane przez kadry i (...) spółki (...). Po zaakceptowaniu listy płac spółka (...) sp. z o.o. przesyłała kalkulację wynagrodzeń. Przed wypłatą wynagrodzeń spółka (...) sp. z o.o. żądała oświadczenia o gotowości do zapłaty, w którym spółka (...) deklarowała, że posiada odpowiednie środki na rachunku bankowym pozwalające na zapłacenie pierwszej części faktury. Po otrzymaniu powyższego oświadczenia spółka (...) sp. z o.o. przesyłała potwierdzenie przelewów wynagrodzeń netto. Po uzyskaniu potwierdzeń przelewów spółka (...) płaciła pierwszą część należności z faktury obejmującej wynagrodzenia pracowników. Pozostała część obejmująca inne należności wynikająca z faktu świadczenia usług płacona była w późniejszym terminie wskazanym w fakturze. Pracownicy zostali wyposażeni przez spółkę (...) w niezbędny sprzęt do świadczenia usług na danym stanowisku (tj. mundury, pałki, kajdanki, środki łączności). Pracownicy nadal wykonywali usługi na rzecz spółki (...). W dalszym ciągu informację o zleceniach otrzymywali od pracownika spółki (...). Prace nadzorowane były przez pracownika w/w spółki. Umundurowanie, wyposażenie i samochody, które otrzymali w celu wykonania usługi należały do spółki (...). Ilość przepracowanych godzin nadzorowała kadrowa spółki (...).

Zainteresowany J. M. w dniu 07 stycznia 2013 r. zawarł umowę o dzieło z firmą (...) której przedmiotem była analiza stanu zagrożenia w chronionych obiektach. Wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło w terminie ustalonym przez strony tj. od 01.01.2013 r. do 31.12.2013 r. Ponadto strony zawierały umowy o dzieło na kolejne miesiące 2013 r. o tożsamym brzmieniu.

J. M. przed zawarciem umów o dzieło z zainteresowanym (...). w spornym okresie, pracował w Agencji (...) na podstawie umów o dzieło od wiosny 2010 r. do listopada 2012 r., a następnie do czerwca 2014 r. J. M. nie miał kontaktu z firmą (...) Nadzór nad jego pracą sprawował dyżurny monitoringu - pracownik G.. Wykonywał pracę zmianową, po 12 godziny. Miał ustalone dyżury i grafik. Grafik ustalał pracownik G.. Takie zasady obowiązywały przez cały czas. Zainteresowany świadczył także pracę na podstawie zawartej umowy o dzieło z zainteresowanym (...) Do zakresu obowiązków ubezpieczonego należała interwencja na obiektach należących do firmy Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. na terenie M. i O.. Zainteresowany wykonywał pracę na zlecenie dyżurnego monitoringu. W różnych miejscach w zależności od zgłoszenia. Jeździł samochodem służbowym marki V. (...) należącym do spółki (...). Płatnik udostępnił ubezpieczonemu telefon służbowy. Zainteresowany został poinformowany, że przeszedł do firmy (...). (...) + (...) + (...) + (...) Sp. z o.o. z firmy Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. Poinformowano go także, że nic się dla niego nie zmienia poza firmą, która będzie mu wypłacała wynagrodzenie. W dalszym ciągu pracował dla spółki (...) i na jej sprzęcie.

Po otrzymaniu umów z (...). sp. z o. o., jedyną zmianą, jaką zauważali zainteresowani był fakt zmiany podmiotu wypłacającego im wynagrodzenie. Wszystkie inne warunki ich pracy i płacy pozostały takie same, gdyż wszelkie bieżące czynności wobec ubezpieczonych podejmowała spółka (...), faktyczny nadzór nad wykonywaniem przez nich pracy sprawowała spółka (...).

Od spółki (...) zainteresowani pracownicy, w tym ubezpieczony J. M., otrzymywali wyposażenie i umundurowanie. Przez cały okres pracy ubezpieczony miał tych samych przełożonych. Z jego pracy nadal i wyłącznie korzystała Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. w okresie od 24 października 2013 r. do 13 listopada 2013 r. przeprowadził kontrolę u płatnika Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) sp. z o.o. W wyniku przeprowadzonej kontroli organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Postanowieniem z dnia 29 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie Wydział V Gospodarczy, V GU 13/14, postawił (...). (...) + H. + B. + (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. w stan upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ analiza materiału dowodowego wykazuje, że zainteresowany J. M. faktycznie wykonywał pracę na podstawie umowy zlecenia na rzecz płatnika Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. w O..

W pierwszej kolejności, Sąd Okręgowy ocenił charakter zawartych przez zainteresowanego w spornym okresie umów. Jak zaznaczył, decydującym w przedmiotowej sprawie było ustalenie, czy zawierane przez J. M. z zainteresowaną spółką umowy o dzieło miały rzeczywiście taki charakter. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem wpływ na obowiązek podlegania ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu.

Odwołując się do regulacji art. 627 k.c. i art. 734 § 1 k.c., a także art. 6 ust. l pkt 4 i art. 12 ust. 1, art. 13 pkt i art. 18 ust. 3 oraz art. 20 ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ponadto uwzględniając art. 36 ust. 1, 2, 4 i 11 tejże ustawy, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że stan faktyczny niniejszej sprawy nie pozwala na przyjęcie, że wykonywane przez ubezpieczonego prace były realizowane w ramach umów o dzieło.

Sąd Okręgowy w poczynionych rozważaniach wskazał, że z charakteru czynności wykonywanych przez ubezpieczonego w realiach niniejszej sprawy wynika, że były one w istocie realizowane w ramach umów starannego działania, które są charakterystyczne dla umowy zlecenia. Zainteresowany wykonywał powtarzające się czynności polegające na dozorowaniu i ochronie powierzonych obiektów, które to elementy są charakterystyczne dla umów zlecenia.

W przedmiotowej sprawie, jak ustalił Sąd pierwszej instancji, przyjęto system rozliczeń miesięcznych. Zainteresowany otrzymywał wynagrodzenie regularnie raz w miesiącu. Wynagrodzenie było płacone jedynie za przepracowane godziny. Naliczanie wynagrodzenia odbywało się zatem w sposób charakterystyczny dla umów cywilnoprawnych a jednym z kryteriów pozwalających na odróżnienie umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług jest możliwość poddania umówionego rezultatu sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu pierwszej instancji, brak było takiej możliwości. Przedmiot umów nie poddawał się ocenie i ewentualnej odpowiedzialności za błędy. W tym stanie rzeczy należało uznać, że dozorca, ochroniarz czy stróż itp. nie tworzy żadnego dzieła, lecz tylko dokonuje zwykłej czynności dozorując, ochraniając, pilnując powierzony mu obiekt. Wykonanie oznaczonego dzieła z art. 627 k.c., to stworzenie dzieła, które poprzednio nie istniało.

W ocenie Sądu Okręgowego nie sposób uznać, aby czynności dozoru, a w zasadzie efekt końcowy, w postaci ochronionego czy upilnowanego mienia, nienaruszonego pod względem bezpieczeństwa obiektu, były dziełem.

Uwzględniając powyższe, Sąd pierwszej instancji nie miał wątpliwości, że w realiach rozpoznawanej sprawy doszło do zawarcia umów o świadczenie usług i ten stosunek prawny uzasadniał objęcie zainteresowanego ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi i wypadkowym zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy systemowej.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w dalszej części zważył, że płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne za zainteresowanego jest Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. Powyższe wynika z poczynionych ustaleń faktycznych, a mianowicie faktu, że ubezpieczeni po otrzymaniu informacji, że ich pracodawcą czy też zleceniodawcą jest zainteresowana spółka czy też po ponowieniu świadczenia pracy na rzecz skarżącego ( spółki (...)) - jedyną zmianą, jaką zauważyli był fakt zmiany podmiotu wypłacającego im świadczenie. Wszystkie inne warunki jego pracy i płacy pozostały takie same, gdyż: nadal pracowali w tym samym miejscu i według tych samych zasad, na tym samym stanowisku z takim samym zakresem obowiązków, faktyczny nadzór na nimi sprawował dotychczasowy płatnik składek, wszelkie bieżące czynności wobec nich podejmowała spółka (...), z ich pracy nadal i wyłącznie korzystała spółka (...).

Sąd Okręgowy wskazał, że wynagrodzenie dla wszystkich pracujących było wypłacane przez (...) sp. z o.o. a następnie (...) sp. z o.o. z pieniędzy przekazanych zainteresowanej na ten cel przez wnioskodawcę. Przedstawione wyżej okoliczności należy rozpatrywać w zestawieniu z faktem, że w umowie o świadczenie usług zawartej między spółką (...) a (...) sp. z o.o. a następnie (...) sp. z o.o. firma, która według tych zapisów przejęła całość spraw kadrowych miała odciążyć spółkę (...) od związanych z tym kosztów nie tylko nie przewidziała za to żadnej zapłaty, ale jeszcze przyznała skarżącej rabat w kosztach równy 40% kosztów zaznaczając, iż na ten rabat składają się składki ZUS i podatek od wynagrodzeń. Analizując dalej te zapisy można zasadnie stwierdzić, iż spółka (...) sp. z o.o. na podstawie przekazanych przez wnioskodawcę kwot płaciła pracownikom i osobom zatrudnionym na umowach cywilnoprawnych wynagrodzenie netto. Jeżeli miały być płacone składki ZUS i podatek od wynagrodzeń to zgodnie z tymi zapisami (...) sp. z o.o. musiałaby to zrobić z własnych środków nie biorąc za te czynności żadnej zapłaty.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że beneficjent pracy, tj. spółka (...) nie przekazała jednocześnie swojemu kontrahentowi majątku służącego realizacji zadań, a także, co ważne, zachowano strukturę zarządczą w procesie świadczenia pracy. Rola podmiotu, który w umowie o świadczenie usług nazwany został „usługodawcą”, ograniczona została do dostarczania zatrudnionym wynagrodzeń, które wcześniej obliczył i przekazał do jego dyspozycji pierwotny pracodawca. Z jednoznacznego stanowiska wnioskodawcy wynika, że wiodącym motywem takich zmian podmiotowych był cel związany z ograniczeniem kosztów (zrównany z obciążeniami w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne). W ocenie Sądu Okręgowego, tak wykreowany „outsourcing” pozostawał w opozycji względem przepisu art. 734 § 1 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego, dla rozpoznawanej sprawy miało to takie znaczenie, że umowy zawarte między zainteresowanym a (...). sp. z o.o. należało uznać za sprzeczne z ustawą (normami prawnymi zrekonstruowanymi na podstawie przepisów art. 734 § 1 k.c. w związku z art. 750 k.c. a także w związku z art. 353 1 k.c.)., a zatem nieważne (art. 58 § 1 k.p.). Nie odpowiadały one bowiem ex tunc wymogowi świadczenia usług dla zleceniodawcy a skoro zainteresowany świadczył usługi dla odwołującego, zatem to spółka (...) jako podmiot zatrudniający jest płatnikiem składek dla ubezpieczonego.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kodeksu postępowania cywilnego, oddalił odwołania wnioskodawcy jako nieuzasadnione (punkt I).

O kosztach postępowania orzeczono w punktach II i III wyroku w oparciu
o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołujący Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. w O., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  obrazę prawa procesowego, a mianowicie:

a)  art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2009, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) poprzez jego błędną interpretację i w konsekwencji przyjęcie, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada kompetencje do stwierdzenia, że płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne J. M. jest Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o.,

b)  art. 109 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. 2008 r., Nr 164, poz. 1027) poprzez jego pominięcie w niniejszej sprawie i wydanie decyzji leżącej w kompetencji Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia,

c)  art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej oceny dowodów i pominięcie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,

2.  obraz prawa materialnego, a mianowicie:

a)  art. 58 k.c. poprzez jego błędną interpretację i w konsekwencji przyjęcie, iż umowa, która łączyła Agencję Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. z (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. a następnie z (...) Sp. z o.o. jest była czynnością sprzeczną z prawem, a więc nieważną,

b)  art. 66 ust. 1 i 74 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych w zw. z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez jego pominięcie.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie, że płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne J. M. jest (...) (...) + H. + B. + (...) Sp. z o.o. lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Zainteresowany Syndyk Masy Upadłości (...) (...) + H. + B. + (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O. J. M. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Nie zasługiwał na uwzględnienie podnoszony w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ani normy art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Wbrew zarzutom skarżącego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada kompetencje do ustalania wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i ich poboru. Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, dyrektor oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia rozpatruje indywidualne sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego. Do indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego zalicza się sprawy dotyczące objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i ustalenia prawa do świadczeń. Jednakże według ust. 2, do wskazanych spraw nie należą sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż one należą do właściwości organów ubezpieczeń społecznych. Z art. 68 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika zaś, że do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (pkt 1 lit. c). Z tego względu, o ile do kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie należą sprawy dotyczące samego objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, o tyle Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wydawać decyzje dotyczące wymierzania, pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne i powadzenia rozliczeń z płatnikami składek. Decyzje te mogą być zaskarżane zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 października 2012 r., III AUa 563/12, Legalis nr 607805; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 1288/12, Legalis nr 734028; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 9 listopada 2009 r., (...) SA/Wa (...), Legalis nr 313991).

Należy również zwrócić uwagę, że obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje z mocy prawa w stosunku do osób spełniających warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi z tytułów ubezpieczenia określonych w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a-i ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Do takich tytułów ubezpieczenia należy wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e wskazanej ustawy). Wobec tego objęcie osoby ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu powoduje automatyczne objęcie jej z mocy prawa obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.

Sąd Apelacyjny podziela również pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2014 r., (II UK 257/13, Legalis nr 797016). W tym orzeczeniu wskazano, że jeżeli decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zostanie stwierdzone, że dana osoba (np. jako zleceniobiorca) podlegała w określonym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to skutkiem tego jest objęcie tej osoby z mocy prawa obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym, co nie wymaga potwierdzenia decyzją Narodowego Funduszu Zdrowia. Wydanie takiej decyzji byłoby konieczne jedynie wówczas, gdyby ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stwierdzała, że objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym następuje na podstawie decyzji wydanej przez dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Takiego przepisu nie ma jednak w tej ustawie. Z art. 109 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynika jedynie, że dyrektor oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia rozpatruje indywidualne sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego, a do indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego zalicza się sprawy dotyczące objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i ustalenia prawa do świadczeń. Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że wydanie decyzji przez Narodowy Funduszu Zdrowia jest konieczne w przypadkach szczególnych, tj. wówczas, gdy chodzi o osoby, które ubiegają się o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, albowiem o zawarciu z daną osobą umowy dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego decyduje wyłącznie ta instytucja, czy też w sytuacjach wątpliwych, tj. wtedy, kiedy dopiero decyzja Narodowego Funduszu Zdrowia może rozstrzygnąć istniejące wątpliwości co do podlegania przez daną osobę obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Zaakceptowanie przytoczonego poglądu Sądu Najwyższego jest równoznaczne z zakwestionowaniem założenia, na którym opiera się zarzut apelacyjny naruszenia przepisu art. 109 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Należy bowiem stwierdzić, że objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym, jeżeli następuje z ustawy, a nie na wniosek, nie wymaga decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia, a uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego jest uzależnione tylko od dokonania czynności zgłoszeniowych określonych w art. 74-76 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Zgłoszenie przez spółkę (...). (...) + H. + B. + (...) Sp. z o.o. (zwaną dalej „(...).”) ubezpieczonego (podobnie jak innych ubezpieczonych) do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umów zlecenia nie może jednak jednoznacznie świadczyć o tym, że płatnikiem składek jest podmiot zgłaszający go do ubezpieczenia zdrowotnego. Art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który ma odpowiednie zastosowanie do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi w zakresie zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych (art. 74 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych), stwierdza jedynie, że każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych (ubezpieczenia zdrowotnego), a obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych (ubezpieczenia zdrowotnego) osób wymienionych w tym przepisie (m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umów zlecenia) należy do płatnika składek. Przepis ten wprowadza domniemanie, którego podstawą jest założenie, że podmiot zgłaszający ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest płatnikiem składek, z którym ubezpieczony (podlegający zgłoszeniu) pozostaje w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie go ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Domniemanie to jest jednak wzruszalne.

Z całą pewnością do ustawowych kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy ustalanie faktycznego płatnika składek osoby ubezpieczonej, co wynika m.in. z regulacji zawartej w art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazującej, że do zakresu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Uprawnienie i obowiązek organu rentowego do ustalenia tytułu ubezpieczeń, wiążący się nieodzownie z ustaleniem płatnika składek, jest przy tym niezależny od kompetencji innych organów kontroli i ochrony prawnej. Organ rentowy jest władny dokonywać samodzielnych ustaleń w zakresie istnienia stosunku prawnego, podobnie jak sądy rozpatrujące odwołanie od wydawanych w takich kwestiach decyzji. Ma zatem obowiązek wydania decyzji wskazującej płatnika składek w razie ustalenia, że podmiot wskazany jako płatnik składek nim nie jest. Z tych względów nie można podzielić zarzutu naruszenia art. 66 ust. 1 i art. 74 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zw. z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W odwołaniu od decyzji skarżąca spółka wniosła o jej uchylenie i wskazywała, że płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonego w spornych okresach jest spółka (...). Oceniając tę kwestię, Sąd Okręgowy słusznie ustalał właściwego płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonego z tytułu wykonywania umów zlecenia w spornych okresach, analizując ważność umów zlecenia zawartych pomiędzy ubezpieczonym a spółką (...). Faktycznie organ rentowy poprzedził rozstrzygnięcie zaskarżonej decyzji ustaleniem, że łącząca spółkę Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. ze spółkami (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. i (...). Sp. z o.o. umowa o świadczenie usług, na podstawie której zleceniobiorcy tej pierwszej spółki stali się na podstawie zawartych umów zlecenia zleceniobiorcami spółki (...). oraz mieli wykonywać pracę na rzecz dotychczasowego zleceniodawcy ( spółki Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o.) na zasadach ustalonych przez ten podmiot. Jednakże poza tą kwestią istotna była ocena samych umów zlecenia zawartych pomiędzy ubezpieczonym a spółką (...). w celu wykonywania usług na rzecz spółki Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. Wymagało to ustalenia, czy umowy te były rzeczywiście wykonywane przez podmiot, który je zawarł, na zasadach określonych w przepisach kodeksu cywilnego dotyczących umów zlecenia. Dopiero stwierdzenie, że faktycznym zleceniodawcą ubezpieczonych był inny podmiot niż określony w umowach zlecenia, pozwala na ocenę zasadności roszczeń skarżącej spółki zgłoszonych w odwołaniu i w apelacji. Z tego względu ocena Sądu Okręgowego, czy umowy zlecenia zawarte pomiędzy ubezpieczonym a spółką (...). należało uznać za nieważne, mieści się w granicach przedmiotu wydanych decyzji organu rentowego, jak i zakresu zaskarżenia odwołania.

Ponadto, nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał właściwych ustaleń faktycznych w sprawie i przeprowadził właściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Ustalenia te są szczegółowe oraz dotyczą istotnych dla sprawy okoliczności i zostały dokonane na podstawie prawidłowo ocenionych dowodów. Ocena tych dowodów uwzględnia zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oraz nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.).

W niniejszej sprawie nie zachodzi powołana w apelacji dowolność oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Wbrew stanowisku odwołującej spółki, dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodów odpowiada regułom określonym przepisami art. 233 § 1 k.p.c. Aby podstawa naruszenia prawa procesowego nadawała się do rozpoznania, skarżąca spółka powinna określić działanie (zaniechanie) Sądu naruszające konkretny przepis postępowania i wskazywać - w nawiązaniu do hipotezy tego przepisu - na czym polegało jego naruszenie, a także wpływ tego naruszenia na rozstrzygnięcie. Innymi słowy, konieczne jest wykazanie przez skarżącą, że uchybienie Sądu w tym zakresie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Tymczasem apelująca spółka, zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c., w istocie nie wskazała na takie działania czy zaniechania Sądu Okręgowego, które miałyby wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Z tych powodów nie można było uwzględnić zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Prawidłowo ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny niniejszej sprawy i prawidłowo dokonana jego ocena nie pozwalają również na uwzględnienie zarzutu naruszenia art. 58 § 1 k.c. Okoliczności niniejszej sprawy potwierdzają, że umowy zlecenia zawarte pomiędzy ubezpieczonym a spółką K.U.K-E.F.I. Sp. z o.o. były sprzeczne z normami wynikającymi z art. 734 k.c., a przez to nieważne. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, ubezpieczony nadal pracował w tym samym miejscu i według zasad określonych przez spółkę Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. (dotychczasowego płatnika). Czynności wykonywał na tym samym stanowisku i z tym samym zakresem obowiązków, które obowiązywały go w okresie istnienia stosunku cywilnoprawnego pomiędzy nim a tą spółką. Wszelkie bieżące czynności wobec niego podejmowała Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. Pracownik tej spółki sprawował nadzór nad wykonywaniem czynności przez ubezpieczonego. Z pracy ubezpieczonego nadal i wyłączenie korzystała spółka Agencji Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. Co więcej, wynagrodzenie ubezpieczonego za wykonaną pracę było wypłacane przez spółkę (...), a następnie K.U.K-E.F.I. ze środków pieniężnych spółki Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o.

Przypomnieć należy, że zasada swobody umów wyrażona w art. 353 ¹ k.c., na którą powoływała się skarżąca spółka w apelacji, doznaje ograniczeń w zakresie treści i celu umowy ze względu na właściwość (naturę) stosunku prawnego, ustawę oraz zasady współżycia społecznego, z którymi nie mogą one pozostawać w sprzeczności. Ze względu na te ograniczenia niedopuszczalne jest takie ukształtowanie przez strony stosunku zobowiązaniowego lub jego celu, które prowadziłoby do naruszenia przepisów ustawowych o charakterze iuris cogentis (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2010 r., II UK 334/09, Legalis nr 316871). Z okoliczności stanu faktycznego niniejszej sprawy bezsprzecznie wynika, że faktycznym zleceniodawcą usług wykonywanych przez ubezpieczonego w spornych okresach na rzecz spółki Agencja Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. była właśnie ta spółka, a nie spółka K.U.K-E.F.I. Sp. z o.o. (...) nie doszło do zmiany podmiotowej po stronie zleceniodawcy, to Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował art. 734 k.c. i art. 58 § 1 k.c.

Reasumując, apelacja nie zawiera zarzutów podważających prawidłowość zaskarżonego wyroku, dlatego na mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu - punkt I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł stosownie do jego wyników – na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t.) – pkt II i III sentencji wyroku.