Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Jolanta Kazberuk

Sędziowie: SO del. Piotr Prusinowski (spr.)

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku Z. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o niewydanie decyzji przez organ rentowy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 listopada 2012 r. sygn. akt III U 602/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 7/13

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 24.05.2012r. skierowanym do Sądu Okręgowego w Ostrołęce Z. M. wniósł o zaliczenie okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od dnia 24.04.1982 r. do dnia 28.07.1982 r. do stażu pracy. Pismo to, zarządzeniem z 28.05.2012 r. zostało przesłane organowi rentowemu celem załatwienia i doręczone w dniu 01.06.2012 r.

Pismem z dnia 07.08.2012r. Z. M. poinformował, że pomimo zobowiązania ZUS do wydania decyzji w przedmiocie zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej, żadnej decyzji w sprawie nie otrzymał. Na rozprawie w dniu 8 listopada 2012 r. sprecyzował, że jego pismo z dnia 07.08.2012r. jest skargą na bezczynność organu rentowego.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 8 listopada 2012 r. zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. do wydania decyzji na skutek wniosku Z. M. o zaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od 24.04.1982r. do 28.07.1982r., doręczonego organowi rentowemu 01.06.2012r. – w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia wyroku. Sąd ten ustalił, że pismem z dnia 24.05.2012r., skierowanym do Sądu Okręgowego w Ostrołęce, Z. M. wniósł o zaliczenie okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od 24.04.1982r. do 28.07.1982r. do stażu pracy. Zarządzeniem Przewodniczącej Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 28.05.2012r. pismo odwołującego zostało przesłane organowi rentowemu w celu załatwienia w terminie 14 dni. W odpowiedzi na powyższe organ rentowy pismem z dnia 20.06.2012r. poinformował, że do stażu pracy nie zaliczono Z. M. okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od 24.04.1982 r. do 28.07.1982 r., gdyż przedłożył on jedynie kserokopię świadectwa pracy, na której widnieje nazwisko M. i które nie wnosi nic nowego do sprawy. Organ rentowy wyjaśnił też, że w związku z odwołaniem Z. M. od decyzji ZUS przed Sądem Okręgowym w Ostrołęce toczy się postępowanie o prawo do renty i w tym postępowaniu odwołujący może składać wszelkie wnioski dowodowe na okoliczność swego stażu pracy. W następstwie powyższego pisma, zarządzeniem z dnia 22.06.2012r. Sąd zobowiązał Z. M. ponownie do sprecyzowania charakteru jego pisma z dnia 24.05.2012 r. W odpowiedzi na powyższe zarządzenie, pismem datowanym na 2.07.2012 r. Z. M. poinformował, że jego pismo dotyczy zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej. Wobec powyższego, zarządzeniem z dnia 04.07.2012 r. Sąd ponownie zobowiązał organ rentowy do wydania decyzji w przedmiocie zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku – w terminie 14 dni. Pismo to zostało ZUS doręczone 12.07.2012 r. Pomimo zobowiązania Sądu ZUS nie wydał żadnej decyzji w przedmiocie wniosku odwołującego, a jedynie kolejnym pismem z dnia 18.07.2012r. poinformował, że sporny okres nie został Z. M. zaliczony do stażu pracy, gdyż w świadectwie widnieje nazwisko M., o czym odwołujący został poinformowany w decyzji z dnia 25.11.2010 r. ZUS wskazał ponadto, że od powyższej decyzji Z. M. złożył odwołanie, które wyrokiem z dnia 08.05.2012r. zostało oddalone. Pismem z dnia 07.08.2012 r. Z. M. poinformował, że pomimo zobowiązania ZUS do wydania decyzji w przedmiocie zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej, żadnej decyzji w sprawie nie otrzymał. Na rozprawie w dniu 8.11.2012 r. Z. M. sprecyzował, że jego pismo z dnia 07.08.2012 r. jest skargą na bezczynność organu rentowego, który nie wydał żadnej decyzji pomimo, iż złożył on konkretny wniosek. Nadmienił, że jego wniosek o zaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej jest zupełnie niezależny od jego wniosków o rentę. Dodał, że uwzględnienie tego okresu będzie miało wpływ na wysokość jego przyszłej emerytury.

Uwzględniając ustalonym stan faktycznym Sąd Okręgowy w Ostrołęce zważył, że skarga na bezczynność organu rentowego wniesiona przez Z. M. była zasadna i zasługiwała na uwzględnienie. Wskazał, że na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności przebiegu ubezpieczeń. Od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego; odwołanie przysługuje także w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie (art. 83 ust. 2 i 3 ustawy systemowej i art. 477 ⁹ § 4 k.p.c.). Sąd podkreślił, że wniosek Z. M. dotyczył przebiegu jego ubezpieczenia, o którym mowa w art. 83 ust. 1 pkt. 2 ustawy systemowej, co w przekonaniu Sądu, obligowało organ rentowy do wydania indywidualnej decyzji. Sąd nie podzielił twierdzeń organu rentowego, zawartych m.in. w piśmie z dnia 20.06.2012r., że skoro toczy się sądowe postępowanie w sprawie o prawo do renty, to w tym postępowaniu odwołujący może składać wnioski dowodowe na okoliczności swego stażu pracy. Stanowisko to nie może zasługiwać na aprobatę również z tego względu, że jak wynika z pisemnych uzasadnień do wyroków w sprawach III U 1659/10 i III U 633/12, zasadność zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od 24.04.1982r. do 28.07.1982r. pozostawała poza rozwagą sądu, gdyż okres ten wykraczał zarówno poza 10-lecie liczone od daty złożenia wniosku o rentę, jak też 10-lecie liczone od daty powstania niezdolności do pracy. Sąd nie prowadził też postępowania w przedmiocie zaliczenia tego okresu do stażu pracy, gdyż nie miało to wpływu na ustalenie wymaganego 5 letniego stażu pracy. Powyższe prowadzi do wniosku, że we wskazanych wyżej postępowaniach Sąd rozstrzygnął jedynie o braku uprawnień Z. M. do renty, nie oceniał jednak zasadności zaliczenia spornego okresu do stażu pracy. W tych okolicznościach Sąd pierwszej instancji uznał, że wniosek ubezpieczonego dotyczy przebiegu ubezpieczenia. Wskazał na kategoryczne brzmienie art. 83 ust. 1 ustawy systemowej, stanowiące, że „zakład wydaje decyzje” w zakresie indywidualnych spraw wymienionych w tym przepisie.

Apelację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 8 listopada 2012 r. naruszenie prawa materialnego, w szczególności przepisu art. 83 ust 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, przez przyjęcie, że organ rentowy nie wydał decyzji w zakresie wniosku odwołującego się oraz, że przysługuje mu w takiej sytuacji prawo wniesienia odwołania. Dodatkowo skarżący zwrócił uwagę na naruszenie przepisów prawa procesowego. Wskazał, że Sąd pierwszej instancji błędnie zastosował art. 233 § 1 k.p.c. przez nienależyta ocenę dowodów i pominięcie, że organ rentowy w zakresie wniosku odwołującego się wydał decyzję z dnia 23 lipca 2012 r. Niezależnie od tego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał na przepis art. 477 ⁹ § 4 k.p.c. Argumentował, że nie zaszły przesłanki do wydania orzeczenia zobowiązującego do wydania decyzji. Z uwagi na zgłoszone zarzuty apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja jest zasadna. Sąd pierwszej instancji dokonał nieprawidłowej wykładni przepisu art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z jego treścią zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących przebiegu ubezpieczeń. Spór między organem rentowym a ubezpieczonym powinien zatem sprowadzać się do kwestii podlegania lub niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu. Staje się to jasne, jeżeli uwzględni się, że pkt 1 art. 83 ust 1 ustawy przewiduje właściwość do wydania decyzji w przedmiocie zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, a pkt 3 tego przepisu dotyczy ustalania wymiaru składek i ich poboru. W uzupełnieniu należy podkreślić, że pkt 4 i 5 art. 83 ust 1 ustawy traktuje o ustalaniu uprawnień i wymiarze świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Systematykę tą należy odnieść do wniosku ubezpieczonego. We wniosku z dnia 24 maja 2012 r. domagał się on zaliczenia do stażu okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od 24.04.1982 r. do 28.07.1982 r. W trakcie postępowania przed Sądem Okręgowym sprecyzował, że uwzględnienie tego okresu ma związek z przyszłymi uprawnieniami emerytalnymi. Nie można pominąć układu procesowego sprawy. Sąd pierwszej instancji rozpoznawał wniosek, gdy zostało zakończone (nieprawomocnym wyrokiem) postępowanie w przedmiocie renty z tytułu niezdolności do pracy. Równolegle ubezpieczony w dniu 29 maja 2012 r. złożył nowy wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. W obu postępowaniach organ rentowy kwestionował dopuszczalność zaliczenia do stażu składkowego okresu zatrudnienia od 24.04.1982 r. do 28.07.1982 r. Dał temu wyraz, między innymi w decyzji z dnia 23 lipca 2012 r. Uwzględniając treść przepisu art. 83 ust 1 pkt 2 ustawy systemowej, jak również sposób zredagowania wniosku przez ubezpieczonego, a także sekwencję rozstrzygnięć organu rentowego, nie sposób uznać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wydał w terminie decyzji w przedmiocie przebiegu ubezpieczeń. Okoliczność, że Sąd negatywnie oceniając prawo do renty ubezpieczonego nie nawiązał do tej kwestii nie ma znaczenia. Odwołanie złożone w trybie art. 477 ⁹ § 4 k.p.c. bezpośrednio nie służy zaspokojeniu żądaniu ubezpieczonego. Ma na celu skłonienie organu rentowego do wyrażenia swojego stanowiska. Przyjmując, że skarżący złożył w dniu 24 maja 2012 r. wniosek w tym trybie, to należało również uwzględnić, że organ rentowy w decyzji z dnia 23 lipca 2012 r. wyartykułował swoje stanowisko w spornej kwestii. Nie uczynił tego wprawdzie w sentencji decyzji, jednak analiza treści jej uzasadnienia nie pozostawia wątpliwości, że nie zaliczenie do staży okresu pracy od 24.04.1982 r. do 28.07.1982 r. miało charakter władczy. Przedmiot rozstrzygnięcia organu rentowego jest definiowany nie tylko treścią sentencji decyzji. Decyduje o nim całokształt jej treści, szczególnie jeżeli nawiązuje do wcześniejszych postulatów ubezpieczonego. Przyjmując za prawidłowe zapatrywanie Sądu Okręgowego w Ostrołęce co do wykładni przepisu art. 83 ust 1 pkt 2 ustawy systemowej należałoby dojść do przekona, że przy ocenie decyzji ZUS z dnia 23 lipca 2012 r. istniała możliwość dokonania weryfikacji spornego okresu zatrudnienia. Dla niniejszego postępowania znaczy to tyle, że aktywność orzecznicza organu rentowego wyrażona w decyzji z dnia 23 lipca 2012 r. uczyniła zadość żądaniu wnioskodawcy z dnia 24 maja 2012 r. Za usprawiedliwiony należy zatem uznać zarzut apelacyjny naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 477 ⁹ § 4 k.p.c. i art. 83 ust 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Niezależnie od tego nalezy zauważyć, że organ rentowy kwestionuje sporny okres z powodu przedłożenia świadectwa pracy zawierającego błędne nazwisko. Oznacza to, że spór nie koncentruje się na kwestii podlegania lub nieprodlegania ubezpieczeniu społecznemu, ale na tym, czy zgodnie z obowiązującymi przepisami wnioskodawca przedłożył prawidłowe dokumenty pozwalające na przypisanie mu okresu zatrudnienia od 24.04.1982 r. do 28.07.1982 r. Żądanie wnioskodawcy koncentruje uwagę na regulacji zawartej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49, z późn zm.). W § 10 pkt 2 wskazano, że osoba ubiegająca się o emeryturę lub rentę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość. W § 20 i 21 rozporządzenia określono, jakie środki dowodowe służą do stwierdzenia okresu zatrudnienia. W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie kwestionuje, że skarżący w spornym okresie nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu. Podnosi jedynie, że świadectwo pracy potwierdzające ten okres jest nieprawidłowe. Pracownik został określony nazwiskiem (...), gdy wnioskodawca ma na nazwisko (...). Nie znaczy to, że rozbieżności tej nie można w postępowaniu przed organem rentowym rozwiać w inny sposób. Wymaga to podjęcia przez ubezpieczonego inicjatywy dowodowej. W tym aspekcie należy podkreślić, że zgodnie z § 21 rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są również legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W § 22 rozporządzenia stwierdzono również, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków. Uruchomienie postępowania administracyjnego, które kończy się decyzją organu rentowego może dotyczyć jedynie sytuacji, gdy między ubezpieczonym a organem rentowym istnieje spór co do przebiegu ubezpieczenia. Postępowanie to jednak nie służy zdobywaniu dowodów, które w przyszłości będą pomocne do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Odmienne zapatrywanie doprowadziłoby do sytuacji, w której ubezpieczeni mogliby ignorować obowiązki w zakresie przedłożenia dowodów potwierdzających okresy ubezpieczenia. Wystarczyłoby wystąpić do organu rentowego, tak jak wnioskodawca, z analogicznym wnioskiem. Przyjęcie takiego założenia, doprowadziłoby do naruszenia integralności ustawowego modelu postępowania dowodowego przed organem rentowym. Nie może zostać zatem zaakceptowane.

Przepis art. 83 ust 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, i jego procesowy odpowiednik art. 477 ⁹ § 4 k.p.c., zakładają, że organ rentowy ma obowiązek wydać decyzję w terminie 2 miesięcy od daty złożenia wniosku. Zrozumiałe jest, że odwołanie do sądu z racji bezczynności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie przysługuje, gdy na organie rentowym nie ciążyła powinność wydania decyzji. Zarzut apelacyjny naruszenia wskazanych przepisów w przedmiotowej sprawie jest słuszny. Wynika to z zaprezentowanej powyżej wykładni przepisu art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Skoro w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie kwestionował podlegania ubezpieczeniu społecznemu, a jedynie wskazał, że przedłożone przez wnioskodawcę dowody nie są wystarczające, to trafne jest uznanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie miał obowiązku wydania władczej decyzji w przedmiocie „zaliczenie okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku od 24.04.1982 r. do 28.07.1982 r.”.

Kierując się wskazanymi argumentami Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że apelacja jest usprawiedliwiona. W konsekwencji kierując się treścią przepisu art. 386 § 1 k.p.c. zachodziła konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania.