Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:		SSO Grażyna Jaszczuk (spr.)
Sędziowie:		SSO Jerzy Kozaczuk SSO Grażyna Orzechowska
Protokolant:	sekr. sądowy Agnieszka Wierzbicka

przy udziale Prokuratora Luby Fiłoc

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2014 r.

sprawy K. K.

oskarżonego o przestępstwo z art. 207 §1 kk i in.

na skutek apelacji, wniesionych przez oskarżonego i jego obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Węgrowie

z dnia 13 maja 2014 r. sygn. akt II K 212/13

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Węgrowie do ponownego rozpoznania, zasądza od Skarbu Państwa na rzecz Zespołu Adwokackiego nr (...) w S. 516,60 zł (w tym 96,60 zł podatku VAT) tytułem obrony sprawowanej przez adw. L. T. w toku postępowania odwoławczego oraz kwotę 516,60 zł (w tym 96,60 zł podatku VAT) na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. M. C. w W. tytułem zastępstwa procesowego oskarżycielki posiłkowej sprawowanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt II Ka 388/14

UZASADNIENIE

K. K. został oskarżony o to, że: w okresie od 28 kwietnia 2012r. do 24 maja 2012r. w J., gm. Ł., w pow. (...), w woj. (...) znęcał się psychicznie i fizycznie nad W. M. będącą wówczas jego dziewczyną, pozostającą od niego w stosunku zależności zaistniałym w skutek powstałego związku emocjonalnego połączonego z groźbami użycia przemocy fizycznej w przypadku próby jego zerwania - w ten sposób, że wyzywał ją słowami powszechnie uznawanymi za obelżywe groził pobiciem jej i jej dziecku, szarpał, popychał, zaś w dniu 11 maja 2012r. uderzył ją rękami w twarz i kopnął w głowę powodując obrażenia ciała w postaci sińców w obrębie powiek górnych obu oczu i w obrębie pleców, rąk i twarzy, które to spowodowały naruszenie czynności narządów jej ciała na czas poniżej 7 dni, przy czym czynu tego dopuścił się przed upływem 5 lat po odbyciu kary pozbawienia wolności w rozmiarze co najmniej 6 miesięcy będąc skazanym za umyślne przestępstwo podobne,

tj. o czyn z art. art. 207 § 1 kk w zb. z art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Węgrowie:

I.  oskarżonego K. K. uznał za winnego tego, że w okresie od 28 kwietnia 2012r. do 24 maja 2012r. w J., gm. Ł., w pow. (...), w woj. (...) znęcał się psychicznie i fizycznie nad W. M. będącą wówczas jego dziewczyną, pozostającą od niego w stosunku zależności zaistniałym w skutek powstałego związku emocjonalnego połączonego z groźbami użycia przemocy fizycznej w przypadku próby jego zerwania - w ten sposób, że wyzywał ją słowami powszechnie uznawanymi za obelżywe, groził pobiciem jej i jej dziecku, szarpał, popychał, zaś w dniu 11 maja 2012r. uderzył ją rękami w twarz i kopnął w głowę powodując obrażenia ciała w postaci sińców w obrębie powiek górnych obu oczu i w obrębie pleców, rąk i twarzy, które to spowodowały naruszenie czynności narządów jej ciała na czas poniżej 7 dni, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 1 roku kary pozbawienia wolności orzeczonej za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, będąc za nie skazanym w warunkach określonych w art. 64 § 1 kk, tj. o czyn z art. 207 § 1 kk w zb. z art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 2 kk i za to na podstawie art. 207 § 1 kk w zb. z art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 2 kk skazał go, wymierzając mu na mocy art. 207 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 64 § 2 kk karę 2 (dwa) lat pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 41a § 1 i 4 kk orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu zbliżania się do pokrzywdzonej W. M. na odległość mniejszą niż 30 (trzydzieści) metrów na okres 5 (pięć) lat połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji raz w tygodniu;

III.  na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w niniejszej sprawie od dnia 23 lutego 2014r. do dnia 13 maja 2014r., przyjmując, że 1 (jeden) dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się 1 (jeden) dniowi kary pozbawienia wolności;

IV.  zwolnił oskarżonego od opłaty, zaś powstałymi w sprawie wydatkami obciążył Skarb Państwa;

V.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej w W. kwotę 1.446,48 (jeden tysiąc czterysta czterdzieści sześć 48/100 złotych - w tym 270,48 dwieście siedemdziesiąt 48/100 złotych tytułem podatku VAT stawka 23%) tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu wykonywanej w imieniu oskarżonego K. K. przez adw. K. S.;

VI.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej w W. kwotę 1.343,16 (jeden tysiąc trzysta czterdzieści trzy 16/100 złotych - w tym 251,16 dwieście pięćdziesiąt jeden 16/100 złotych tytułem podatku VAT stawka 23%) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wykonywanego w imieniu oskarżycielki posiłkowej W. M. przez adw. M. C..

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli K. K. osobiście oraz jego obrońca.

Oskarżany podniósł niewłaściwie dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę dowodów, w szczególności zeznań pokrzywdzonej, wnosząc o uniewinnienie go od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Obrońca K. K. wyrokowi zarzucił natomiast:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na ustaleniu, że zachowanie oskarżonego K. K. nosiło znamiona wyczerpujące dyspozycję art. 207 § l kk w sytuacji, gdy oskarżony zaprzecza, aby dochodziło do sytuacji o których mówi pokrzywdzona oraz, że ich wzajemne relacje (miały charakter uzależnienia jej od oskarżonego.

Powołując się na powyższe obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Węgrowie do ponownego rozpoznania.

Na rozprawie odwoławczej obrońca poparł swoją apelacje i wnioski w nich zawarte, oskarżony poparł swoją apelację i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Prokurator przyłączył się do obu apelacji w zakresie wniosku o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przyłączając się szczególnie do zarzutu obrazy art. 207 § 1 kk. Natomiast pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej wniósł o nieuwzględnienie obu apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje są zasadne w zakresie w jakim wnoszą o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Obie apelacje zwrócone są przeciwko całości orzeczenia (art. 447 § 1 kpk), co umożliwia kontrolę odwoławczą w najszerszym zakresie. W trakcie rozpoznania przedmiotowej sprawy Sąd I instancji dopuścił się uchybień, które uniemożliwiają dokonanie merytorycznej instancyjnej kontroli, a konfrontacja stanu dowodów z motywacyjną częścią wyroku pozwala stwierdzić, że sporządzone uzasadnienie nie omawia całokształtu materiału dowodowego ujawnionego na rozprawie.

Na wstępie należy podnieść, że Sąd I instancji w zbyt uproszczony sposób odniósł się do kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu. Jeśli przyjrzeć się bliżej przepisowi art. 207 § 1 kk to zwrócić uwagę należy na to, że penalizacją znamion, o których w nim mowa, jest objęte znęcanie nie nad każdą osobą, a jedynie ustawowo określonym w nim kręgiem osób, tak by wyeksponowana została ratio legis tego przepisu jaką jest naruszenie reguł związanych z prawidłowym funkcjonowaniem rodziny i opieki. Co za tym idzie obowiązkiem sądu meriti jest poczynienie ustaleń, czy pokrzywdzony tym przestępstwem jest podmiotem zdolnym do popełnienia na nim występku znęcania.

Pozostawienie w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy oznacza, że pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych (np. utrata pracy, środków utrzymania lub mieszkania, rozłąka lub zerwanie współżycia ze sprawcą). Stosunek zależności może istnieć z mocy prawa, umowy, może także wynikać z sytuacji faktycznej, stwarzającej dla sprawcy sposobność znęcania się przy wykorzystywaniu przewagi nad ofiarą, jaką daje łącząca ich więź materialna, osobista lub uczuciowa [uchwała SN z dnia 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, nr 7-8, poz. 86].

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem postępowania było znęcanie się fizyczne i psychiczne oskarżonego nad W. M. będącą wówczas jego dziewczyną, pozostającą od niego w stosunku zależności, polegające na szarpaniu, popychaniu, groźbach użycia przemocy fizycznej wobec niej lub dziecka oraz pobiciu w dniu 11 maja 2012 r. Sąd uznał, że stosunek zależności między oskarżonym, a pokrzywdzoną zaistniał na skutek silnej więzi emocjonalnej, która doprowadziła W. M. do uzależnienia jej od K. K.. Należy jednak spostrzec, że oskarżony w toku całego postępowania zaprzeczał, aby między nim i pokrzywdzoną istniał związek, podnosząc, że były to relacje oparte jedynie na współżyciu seksualnym, opiekował się również dzieckiem W. M. podczas jej nieobecności. Znamienne jest przy tym, że sama pokrzywdzona relacjonując jej związek z oskarżonym wyraźnie wskazywała, że ona z nim nie mieszkała, a jedynie przychodziła do niego, jednocześnie nic nie mówi o tym, że oskarżony zmuszał ją do przebywania z nim. Stąd trudno zaakceptować twierdzenie Sądu o uzależnieniu W. M. od K. K., przecież zamieszkiwała ona wraz z córką z rodzicami, oni też ją utrzymywali, skąd zatem wniosek że pokrzywdzona była na tyle uzależniona od oskarżonego, że nie była w stanie przeciwstawić się mu, przestając go po prostu odwiedzać. Sąd Okręgowy uznał, że Sąd meriti nie wykazał w uzasadnieniu rozstrzygnięcia na czym miałoby polegać znamię istnienia stosunku zależności między W. M., a K. K.. W aktualnym stanie dowodowym instancja odwoławcza takiego stosunku zależności nie dostrzega.

Dodatkowo wskazać należy, że zawarte w art. 207 1 kk pojęcie "znęcania" oznacza zazwyczaj systematycznie powtarzające się zachowanie złożone z jedno lub wielorodzajowych pojedynczych czynności naruszających różne dobra, na przykład nietykalność ciała, godność osobistą. Oznacza to tym samym, iż całość tego postępowania określonego zbiorowo, którego poszczególne fragmenty mogą wypełniać znamiona różnych występków (np. z art. 190, 191, 216, 217 k.k.), stanowi jakościowo odmienny, odrębny typ przestępstwa stypizowanego właśnie w art. 207 kk. Wyjątkowo też za znęcanie się można uznać postępowanie wprawdzie ograniczone do jednego zdarzenia, zwartego czasowo i miejscowo, lecz odznaczające się intensywnością w zadawaniu dolegliwości fizycznych lub psychicznych, a zwłaszcza złożone z wielu aktów wykonawczych. Znęcanie się należy do pojęć ocennych i Sąd na podstawie całokształtu okoliczności sprawy winien ocenić, czy zachowanie sprawcy nosi znamiona znęcania, a dla oceny tej decydujący jest obiektywny punkt widzenia, nie zaś subiektywny osoby pokrzywdzonej. Oczywistym jest zatem, że jeżeli przestępne zachowanie się sprawcy jest krótkotrwałe lub gdy mimo długotrwałości nie jest w stanie wywołać poważnego bólu fizycznego lub cierpienia moralnego u osób wymienionych w art. 207 § 1 kk, to takiego zachowania się sprawcy nie można uznać za „znęcanie się”. W związku z tym powyższa istota strony przedmiotowej tego przestępstwa nakłada na sąd orzekający właśnie w takiej sprawie obowiązek dokładnego wskazania oraz opisania poszczególnych zachowań się sprawcy i dokonania właściwej ich oceny. Sąd Rejonowy wskazanym wymogom nie sprostał, gdyż nie przeanalizował, czy zachowania oskarżonego połączone ze sobą, dają całościowy obraz postępowania oskarżonego, który kwalifikuje się jako wyczerpujący dyspozycję art. 207 kk. Z kolei w przypadku negatywnego, ale należycie uzasadnionego stanowiska w tym zakresie, Sąd orzekający winien rozważyć, czy ewentualne zachowania K. K. opisane w stanie faktycznym, takie jak groźby, wyzywanie, popychanie oraz pobicie podczas awantury w dniu 11 maja 2012 r. wyczerpało dyspozycje przestępstw z art. np. 190 § 1 kk oraz ewentualnie prywatnoskargowych z art. 216 § 1 kk, z art. 217 § 1 kk i z art. 157 § 2 kk (objęty a/o). Jeśli tak, wówczas winien podjąć w tym zakresie czynności uregulowane dla takich sytuacji procesowych w kodeksie postępowania karnego.

Kontrola instancyjna stwierdza również, że w toku postępowania doszło do obrazy art. 410 kpk, który stanowi, że podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Tak więc przepis ten nakłada na sąd rozpoznający sprawę wykorzystanie, a następnie poddanie ocenie wszelkich dostępnych źródeł dowodowych. Sąd odwoławczy stwierdza, że wymóg ten nie został spełniony w przedmiotowej sprawie, co odnosi się w szczególności do sposobu przesłuchania pokrzywdzonej W. M.. Świadek ten przesłuchiwana była na rozprawie w dniu 27 czerwca 2013 r. (k.324- 326) i z uwagi na to, że zachodziły podstawy do odczytania zeznań składanych przez tego świadka na etapie postępowania przygotowawczego takie zeznania zostały ujawnione. Jednakże sąd ograniczył się jedynie do protokołu znajdującego się na k. 2 i 2 v, pominięte natomiast zostały zeznania, które W. M. składała na późniejszym etapie postepowania przygotowawczego w dniu 12 lipca 2012 r. (k. 27-28). Przypuszczać bowiem należy, iż spowodowane zostało to tym, że protokół ten nie został wskazany w akcie oskarżenia. Uchybienie to ma o tyle istotne znaczenie, że w nieujawnionych zeznaniach pokrzywdzona mówi wyraźnie, że nie mieszkała z oskarżonym, a jedynie bywała u niego każdego tygodnia, sprecyzowała też, że doszło między nimi do trzech kłótni, podczas jednej z nich została pobita co do pozostałych wskazała, że nie umie powiedzieć, czy były wyzwiska, czy tylko krzyki i kłótnie. Brak ujawnienia tych zeznań powoduje, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy art. 410 kpk, albowiem nie orzekał na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Nie mógł tym samym zapytać pokrzywdzoną o rozbieżności wyłaniające się z ujawnionych zeznań.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że ustalając stan faktyczny sąd meriti oparł się na zeznaniach pokrzywdzonej W. M., uznając za niewiarygodne wyjaśnienia K. K., jako za realizację przyjętej linii obrony. Ocena prawidłowości rozumowania Sądu w tej kwestii nie jest możliwa z powodu pominięcia fragmentu zeznań świadka S. C. złożonych na rozprawie (k. 371v). Sąd Rejonowy co prawda wymienił je jako podstawę poczynionych ustaleń faktycznych (k. 580v), jednakże zupełnie przeoczył ich treść. Uchybienie to ma o tyle istotne znaczenie, że świadek ten relacjonował spotkanie z oskarżonym oraz pokrzywdzoną, co prawda nie plasował tego spotkania w żadnej dacie, nie sposób też rozstrzygnąć czy był o to dopytywany, nie mniej jednak wskazywał, że był to weekend, co mogłoby potwierdzać wersję prezentowaną przez oskarżonego, że widział pokrzywdzoną w dniu 12 maja 2012 r. Z protokołu przesłuchania świadka nie wynika ponadto, aby zaobserwował jakieś obrażenia na ciele W. M., nie wiadomo również czy był o to pytany.

W świetle przytoczonych wyżej zastrzeżeń co do sposobu ustosunkowania się Sądu do wyników przewodu sądowego należy uznać za zasadny zarzut apelacji, że wyrok skazujący oskarżonego nie został oparty na całokształcie należycie rozważonych okoliczności ujawnionych w toku postępowania, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia tej sprawy.

Wątpliwości budzi również zaprezentowana przez Sąd ocena zeznań świadka R. S.. Sąd Rejonowy zakwestionował depozycje tego świadka w zasadniczym zakresie, wskazując m.in. że niewiarygodne jest twierdzenie, że oskarżony pracował razem ze świadkiem przy wycince drzew, a przez to niezakwestionowane zostało, że K. K. przebywał cały czas w wynajmowanym domu spędzając cały czas z pokrzywdzoną (k. 581v). W pierwszej kolejności wskazać należy, że oskarżony, wbrew stanowisku sądu już w pierwszych wyjaśnieniach jako dotychczasowe zajęcie wymienił pracę przy wycince drzew (k. 45v). Nie sposób również zaaprobować twierdzenia sądu zawartego w kontekście oceny zeznań w/w świadka, że K. K. cały swój czas spędzał z pokrzywdzoną, jest to sprzeczne choćby z faktem, że nie było żadnych przeszkód z jego strony, aby ona jeździła do szkoły, on zaś w tym czasie opiekował się jej dzieckiem. Niewątpliwie również W. M. mieszkała u swoich rodziców, a oskarżonego jedynie odwiedzała. Jej matka świadek Z. W. zeznając wskazała, że „oskarżony wynajmował mieszkanie w J.. Córka chodziła do niego z moją wnuczką”. Z zeznań tego świadka nie wynika zatem, aby W. M. zamieszkała z oskarżonym. Również sama pokrzywdzona tak tego nie relacjonuje wskazując jedynie, że często bywała w J., także nocowała z córką (k. 2). Również z ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego wynika jedynie, że W. M. często odwiedzała go (oskarżonego) w tym domu (w J.), nierzadko zostając na noc (k. 580). Powyższe pozwala stwierdzić, że sąd dokonując oceny zeznań R. S. popadł w pewną sprzeczność.

Sąd nie zbadał przy tym podnoszonej przez oskarżonego okoliczności, że to nie on był zazdrosny o pokrzywdzoną, ale to jej trudno było się pogodzić z łączącą K. K. i jego byłą dziewczynę o imieniu O. relacją. Swego rodzaju potwierdzeniem tego jest znajdująca się w aktach sprawy (k. 336) korespondencja, której Sąd mimo wniosku oskarżonego nie dołączył w poczet materiału dowodowego, jednocześnie nie rozstrzygając w tym zakresie negatywnie.

Pominięcie w rozważaniach Sądu Rejonowego okoliczności, które mogłyby doprowadzić do dokonania odmiennych ustaleń faktycznych, uniemożliwia kontrolę odwoławczą. Ocena bowiem prawidłowości ustaleń faktycznych sądu wyrokującego w pierwszej instancji uzależniona jest od rozważenia przez ten sąd całokształtu okoliczności, mogących mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia o winie oskarżonego.

Powyższe uchybienia, których dopuścił się Sąd I instancji muszą zostać uznane za podstawę odwoławczą, o której mowa w art. 438 pkt 2 kpk, albowiem obraza przepisów postępowania, której dopuścił się Sąd mogła mieć wpływ na treść orzeczenia.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy przeprowadzi w całości przewód sądowy, w razie potrzeby w sposób prawidłowy stosując art. 391 kpk, a następnie dokona wnikliwej i wszechstronnej oceny materiału dowodowego. Następnie, w zależności od poczynionych ustaleń Sąd Rejonowy będzie musiał rozważyć, czy w ramach zarzutu stawianego oskarżonemu w akcie oskarżenia będzie możliwe przypisanie mu występku kwalifikowanego z art. 207 § 1 kk czy też kwalifikowanych z art. 190 § 1 kk, z art. 217 § 1 kk, art. 157 § 2 kk , ewentualnie z art. 216 § 1 kk.

O wynagrodzeniu adwokatów za obronę oraz reprezentacje pokrzywdzonej sprawowaną z urzędu w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie § 14 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, podwyższając należną kwotę stosownie do § 2 ust 3 w/w rozporządzenia o należną stawkę podatku od towarów i usług.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 437 kpk orzekł, jak w wyroku.