Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2014r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Anna Stańczyk

Protokolant Jagoda Jarosławska

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2014r. we Wrocławiu

sprawy z powództwaJ. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego, (...) S.A.w W.na rzecz powoda J. K. kwotę 40.000 zł. (czterdzieści tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 19.10.2013r.;

II.  oddala dalej idące powództwo;

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.000 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2240/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 4 grudnia 2013 r. powód J. K.domagał się zasądzenia od strony pozwanej (...) S.A.w W.kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 19 października 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powód podał, że w dniu (...) r. doszło do wypadku, w którym zginęła jego matka I. K.. Sprawcę wypadku, skazanego następnie prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia, łączyła umowa ubezpieczenia obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ze stroną pozwaną. Strona pozwana odmówiła przyjęcia odpowiedzialności za skutki wypadku. Powód podał, że spowodowanie śmierci może stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Dalej podał, że niezwykle mocno odczuł śmierć swojej matki, z którą łączyły go silne więzi uczuciowe, a także obowiązki związane z opieką nad ojcem powoda oraz prowadzeniem działalności gospodarczej - cukiernio-lodziarni. Powód podał, że po wypadku matki czuł się wypalony, poznał uczucie wielkiej pustki, rozgoryczenia, złości, niemocy. Do dziś nie może pogodzić się z utratą matki. Upływ czasu jedynie w niewielkim stopniu pozwolił powodowi na dojście do siebie. Odnośnie żądania zasądzenia odsetek powód podał, że liczy je od dnia następnego od daty pisma strony pozwanej odmawiającego wypłaty zadośćuczynienia.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) S.A. w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Strona pozwana przyznała, że w ramach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ponosi odpowiedzialność gwarancyjną za skutki wypadku, w którym śmierć poniosła matka powoda. Strona pozwana zarzuciła jednak, że odpowiedzialność ubezpieczyciela w przypadku szkody wyrządzonej deliktem obejmuje tylko szkodę będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia, a zatem nie obejmuje krzywdy wywołanej naruszeniem jakiegokolwiek innego dobra osobistego, nadto odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych ogranicza się do przypadków, gdy działanie sprawcy jest nakierowane na osobę, której dobro osobiste zostaje naruszone. Na wypadek nieuwzględnienia powyższego stanowiska strona pozwana zarzuciła, że zgodnie z art. 448 k.c. przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne - sąd ocenia na podstawie całokształtu okoliczności faktycznych, czy rzeczywiście w konkretnej sprawie nastąpiło naruszenie dóbr osobistych uzasadniające przyznanie określonej sumy pieniężnej. Strona pozwana podniosła, że powód nie prowadził ze zmarłą matką wspólnego gospodarstwa domowego, co ma wpływ na rodzaj i rozmiar więzi rodzinnych, zarzuciła również, że powód zgłosił roszczenie o zadośćuczynienie 9 lat po śmierci matki, co także ma znaczenie dla oceny sprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...)r. doszło do wypadku komunikacyjnego (zderzenia dwóch samochodów), w wyniku którego śmierć poniosła I. K., matka powoda J. K..

/okoliczności bezsporne/

Sprawcą wypadku był I. O..

/dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia II Wydziału Karnego z dnia 21.06.2006r. - k. 259-260 akt II K 244/06 SR dla Wrocławia-Śródmieścia/

Sprawca wypadku miał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych z (...) S.A. w W..

/okoliczność bezsporna/

W chwili śmierci matka J. K.miała 68 lat, on - 46 lat. Powód bardzo kochał matkę i był z nią mocno związany. Ma własną rodzinę - żonę i trójkę dzieci - i od 1990 r. nie mieszkał z rodzicami, ale często (3-4 razy w tygodniu) odwiedzał matkę, dbał o jej potrzeby, za życia ojca pomagał jej w opiece nad nim (ojciec był przez wiele lat sparaliżowany), spędzali razem wszystkie święta. Wiedział, że matka zawsze go wspiera, troszczy się o niego, cieszy się z jego sukcesów. Powód współpracował też z matką w działalności gospodarczej: prowadził cukiernię w W., matka w O., i część spraw z tym związanych załatwiali wspólnie (np. zakupy produktów potrzebnych do prowadzenia działalności). Z tego powodu kontakty J. K.z matką były jeszcze częstsze.

Śmierć matki wiązała się dla J. K.z wielkim bólem, przez kilka tygodni nie mógł dojść do siebie. Nie korzystał jednak z pomocy psychologa, a z biegiem czasu powrócił do normalnego życia, jednak w dalszym ciągu wspomnienie śmierci matki wywołuje u niego smutek.

Kilka lat po śmierci matki powód przeszedł zawał serca.

/dowód: przesłuchanie powoda - elektroniczny protokół rozprawy z dnia 2.07.2013r., min. 4:20-31:50/

Pismem z dnia 20 czerwca 2013 r. powód J. K.zgłosił stronie pozwanej szkodę wynikającą ze śmierci matki w wypadku z dnia (...)r., domagając się wypłaty kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W piśmie z dnia 11 września 2013 r. ponowił żądanie. Ubezpieczyciel w pismach z dnia 27 czerwca i 14 października 2013 r. odmówił przyznania zadośćuczynienia.

/dowód: dokumenty w aktach szkody (...): pisma pełnomocnika powoda z 20.06.2013r. i 11.09.2013r., pisma (...) S.A. z 27.06.2013r. i 14.10.2013r./

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Odpowiedzialność strony pozwanej co do zasady za skutki wypadki z dnia (...)r., w którym zginęła matka J. K., nie była przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie. Odpowiedzialności tej strona pozwana nie kwestionowała w pismach kierowanych do powoda w postępowaniu przedsądowym, uznała ją także w odpowiedzi na pozew. Strona pozwana zarzucała jednak, że w sprawie nie zachodzą podstawy do przyznania powodowi zadośćuczynienia za krzywdę wynikającą ze śmierci matki.

Wypada wskazać, że podstawę odpowiedzialności pozwanego za szkodę w zakresie będącym przedmiotem sprawy statuują art. 822 i następne k.c. oraz przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zmianami). W myśl art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. stanowi natomiast, że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Jak wynika z art. 822 § 4 k.c., uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Zdaniem Sądu słusznie powód powołał się na aktualnie prezentowane stanowisko Sądu Najwyższego zgodnie z którym „najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. LEX nr 604152 ). Niewątpliwie dodany w wyniku nowelizacji do art. 446 k.c. kolejny paragraf (§ 4), dający możliwość przyznania przez sąd najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, nie ma zastosowania do krzywd powstałych - jak w rozpoznawanej sprawie - przed 3 sierpnia 2008 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., I PK 97/09, niepubl., oraz z dnia 10 listopada 2010 r., I CSK 248/10, niepubl.).

W uzasadnieniu cytowanej uchwały z dnia 22 października 2010 r. Sąd Najwyższy podniósł, iż katalog dóbr osobistych określony w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. W orzecznictwie i w piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę. W judykaturze uznano, że do katalogu dóbr osobistych należy np. prawo do intymności i prywatności, płeć człowieka, prawo do planowania rodziny, tradycja rodzinna, pamięć o osobie zmarłej. Natomiast więzi rodzinne stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.). Skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci osoby zmarłej, to - a fortiori - może nim być także więź miedzy osobami żyjącymi. Nie ma zatem przeszkód, w ocenie Sądu Najwyższego, do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22.10.2010 r. LEX nr 604152). Z kolei w uzasadnieniu uchwały z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CK 307/09 (niepubl.) Sąd Najwyższy uznał, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. W takim wypadku kompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Z prezentowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego należało się zgodzić, przenosząc je jednocześnie na grunt rozważanej sprawy.

Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, w ramach odpowiedzialności ubezpieczyciela mieści się również zapłata zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych będące następstwem wypadku ubezpieczeniowego. Związany z wyrządzeniem szkody osobie trzeciej zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela wyznaczony jest przez zakres odpowiedzialności ubezpieczonego (ma wobec niej charakter akcesoryjny). Odszkodowanie ustala się zatem i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej (art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych). Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody (art. 805 k.c.), a szkodę tę należy ujmować szeroko – jako majątkową i niemajątkową (krzywdę). Ponieważ w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy wypadku mieściłaby się zapłata zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., do zapłaty tego zadośćuczynienia zobowiązany jest również zakład ubezpieczeń (tak również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, niepubl., odnosząca się do analogicznej kwestii na gruncie poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, Dz.U. Nr 26, poz. 310 ze zm.).

Zdaniem Sądu niewątpliwym jest, że śmierć I. K.spowodowała naruszenie dóbr osobistych jej syna, powoda J. K., w postaci szczególnej więzi emocjonalnej łączącej matkę i dziecko. Jak zostało ustalone w wyniku przesłuchania powoda, był on silnie związany uczuciowo z matką, miał z nią częste kontakty, mógł liczyć na jej wsparcie. Mimo dojrzałego wieku powód boleśnie odczuł śmierć matki i - jak zeznał - do dziś wspomnienie jej śmierci wywołuje u niego smutek. W ocenie Sądu roszczenie powoda było jednak nieuzasadnione co do wysokości - żądana przez niego kwota była wygórowana, nieadekwatna do rozmiaru krzywdy.

W tym miejscu należy wskazać, iż zadośćuczynienie ma za zadanie kompensację uszczerbku niemajątkowego, to jest doznanej krzywdy. Ma na celu pomóc pokrzywdzonym dostosować się do nowej rzeczywistości, złagodzić cierpienia wywołane utratą osoby bliskiej. Dla wysokości zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych przez spowodowanie śmierci osoby najbliższej zasadnicze znaczenie ma dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i pustki, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej. Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy uwzględnić rolę, jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, do jakich zaburzeń doszło w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny. Kolejna okoliczność, jaką Sąd bierze pod uwagę, to zdolność pozostałych członków rodziny do odnalezienia się w nowej rzeczywistości.

Biorąc pod uwagę całokształt sytuacji życiowej J. K.należy stwierdzić, że nie należy mu się zadośćuczynienie w kwocie 80.000 zł. Powód od 1990 r. nie mieszkał z rodzicami, ma własną rodzinę - żonę i troje dzieci - utrata matki nie jest zatem dla niego stratą tak ogromną, jak dla osób małoletnich lub dopiero wchodzących w dorosłość, które w dużo większym stopniu potrzebują matczynej opieki, pomocy, rady czy wsparcia. Mimo początkowej niemożności „odnalezienia się” w rzeczywistości po śmierci matki powód z biegiem czasu powrócił do normalnego życia, co było możliwe bez specjalistycznej pomocy. Dokonanie wyceny bólu i cierpienia syna po stracie matki jest oczywiście niemożliwe, gdyż doznania te są nieweryfikowalne i nie dają się wymierzyć. Mając jednak na względzie, że zadośćuczynienie ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie może być źródłem wzbogacenia (wyrok SN z dnia 9 lutego 2000 r., III CKN 582/98, niepubl.), i uwzględniając ustalone wyżej skutki śmierci I. K.dla życia powoda, Sąd uznał, że kwota 40.000 zł zasądzona na jego rzecz stanowi zadośćuczynienie godne, lecz nie nadmierne.

Na rozprawie w dniu 2 lipca 2014 r. Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychologa i psychiatry. Zdaniem Sądu dokonywanie psychologicznej lub psychiatrycznej oceny stanu emocjonalnego powoda po wypadku matki byłoby niecelowe, ponieważ od wypadku minęło ponad 9 lat i stan emocjonalny powoda uległ zasadniczej zmianie. Wpływ wypadku na życie powoda został ustalony za pomocą dowodu z jego przesłuchania, zaś określenie przez biegłych konsekwencji śmierci matki dla stanu zdrowia J. K.byłoby obecnie niemożliwe z uwagi na to, że powód kilka lat po śmierci matki przeszedł zawał serca, który z pewnością wywarł istotny wpływ na jego stan zdrowia.

W oparciu o art. 481 § 1 k.c. powodowi należały się od strony pozwanej odsetki ustawowe od przyznanej kwot zadośćuczynienia. Termin wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela wskazuje art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Powód złożył stronie pozwanej zawiadomienie o szkodzie w czerwcu 2013 r. (pismo powoda zostało datowane na 20 czerwca 2013 r., zaś z 27 czerwca 2013 r. pochodziła odpowiedź strony pozwanej), zatem żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie od 19 października 2013 r. do dnia zapłaty zasługiwało na uwzględnienie.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

Dalej idące powództwo podlegało oddaleniu (pkt II).

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie III sentencji wyroku Sąd wydał w oparciu o art. 100 zd. 1 k.p.c., dokonując stosunkowego rozdzielenia kosztów. Strony utrzymały się przy swoich stanowiskach w 50%. Koszty powoda wyniosły 7.617 zł (w tym 4.000 zł opłaty od pozwu, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 3.600 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalonych w oparciu o § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. Nr 163, poz. 1349, z późn. zmianami), koszty strony pozwanej - 3.617 zł (w tym 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 3.600 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalonych w oparciu o przepis powołany wyżej). Kwota kosztów procesu należna powodowi od strony pozwanej to 2.000 zł (50% x 7.617 zł = 3.808,50 zł; 50% x 3.617 zł - 1.808,50 zł; 3.808,50 zł - 1.808,50 zł = 2.000 zł).