Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 lutego 2016 r. (data stempla pocztowego, k. 36), skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Finansów oraz Ministrowi Sportu i Turystyki, powódka E. O. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kwoty 5.044,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że zawarła, za pośrednictwem agenta turystycznego Biuro (...) w G., z biurem (...) S.A. w (...)umowę, której przedmiotem było zorganizowanie imprezy turystycznej w Grecji w okresie od dnia 01.09.2012-08.09.202 (nr rezerwacji (...)). Z tytułu tej umowy powódka była zobowiązana do zapłaty kwoty 5.064,00 zł, którą powódka zapłaciła w ten sposób, że kwotę 1.519,00 zł wpłaciła w dniu 13 lipca 2012 r. na rachunek bankowy organizatora turystyki, zaś kwotę 3.545,00 zł w dniu 01 sierpnia 2012 r. na rachunek bankowy agenta turystycznego działającego na rzecz organizatora turystyki. Po uwzględnieniu prowizji agent przekazał wpłaconą kwotę na rzecz organizatora turystyki. Biuro (...) posiadało umowę gwarancji ubezpieczeniowej w Towarzystwie (...) S.A. (gwarancja nr GT (...) z dnia 05.09.2011 r.). Biuro podróży dnia 03 sierpnia 2012 r. złożyło w Urzędzie Marszałkowskim Województwa (...) oświadczenie o swojej niewypłacalności. Z zabezpieczenia finansowego organizatora turystyki powódka otrzymała zwrot kwoty 19,58 zł, o czym została poinformowana pismem z dnia 25 kwietnia 2014 r. W związku z poniesioną szkodą powódka wezwała Skarb Państwa – Ministerstwo Finansów do zapłaty odszkodowania w wysokości 5.044,42 zł na podstawie dyrektywy Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 10, s. 132 – dalej Dyrektywa 90/314). Wezwanie okazało się bezskuteczne (pozew k. 1-15).

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 maja 2016 r. (data nadania k. 96) pozwany Skarb Państwa – Minister Sportu i Turystyki wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w podwójnej wysokości, z uwagi na konieczność udziału w postępowaniu dwóch niezależnych od siebie pełnomocników procesowych, którzy podejmują czynności w imieniu oddzielnych jednostek organizacyjnych. Pozwany wniósł ponadto o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej zgodnie z art. 194 § 1 k.p.c., jako podmiotu odpowiedzialnego za powstanie ewentualnej szkody powódki. Z uwagi na toczące się postępowanie karne przed Sądem Okręgowym w (...)w sprawie o sygn. akt III K 164/14 w sprawie oskarżonych o popełnienie przestępstwa doprowadzenia klientów (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzania mieniem klientów tej spółki tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. pozwany wniósł o zawieszenie postępowania w niniejszej sprawie. Pozwany zakwestionował roszczenie co do zasady i co do wysokości. Podniósł, że powódka nie udowodniła szkody, tj. nie wykazała, że zawarła skutecznie umowę z organizatorem za pośrednictwem umocowanego do tego agenta, ani że wpłaciła organizatorowi środki w deklarowanej jako szkoda wysokości, oraz że organizator tych środków jej nie zwrócił. Podniósł nadto niezasadność twierdzeń powódki co do nieprawidłowej implementacji Dyrektywy 90/314 do polskiego porządku prawnego i brak podstaw z art. 417 ¹ k.c. do orzekania przez sąd krajowy w przedmiotowej sprawie. Zdaniem pozwanego orzekanie przez sąd krajowy w niniejszej sprawie stanowiłoby wkroczenie w uprawnienia ustawodawcze i naruszałoby konstytucyjną zasadę trójpodziału władzy. Wskazano na brak przesłanek do ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej, brak adekwatnego związku przyczynowego. Ewentualna odpowiedzialność spoczywa, zdaniem pozwanego, na organizatorze imprezy turystycznej, nie zaś na Skarbie Państwa. Pozwany podniósł także zarzut przyczynienia się powódki do powstania szkody, albowiem powódka nie wykazała, aby próbowała dochodzić odpowiedzialności względem organizatora turystyki, który nadal funkcjonuje. W zakresie żądania odsetek najwcześniejszą datą, od której można ich żądać jest w tym przypadku, zdaniem pozwanego, data wydania wyroku w sprawie (odpowiedź na pozew Skarbu Państwa – Ministra Sportu i Turystyki, k. 69-83).

Skarb Państwa – Minister Finansów wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów zastępstwa procesowego, wnosząc o zwolnienie od udziału w sprawie z uwagi na to, że Minister Finansów nie jest właściwym statio fisci Skarbu Państwa do dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za rzekomą nieprawidłową implementację Dyrektywy 90/314. Podniósł też brak udowodnienia zarzutu nieprawidłowej implementacji Dyrektywy 90/314, brak spełnienia i wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, brak udowodnienia dochodzenia przez powódkę roszczenia od rzeczywistych sprawców szkody w tym szczególnie od (...) S.A. i (...) s.c. Biuro (...). Pozwany wskazał nadto, że powódka nie udowodniła twierdzeń o zawarciu umowy o organizację imprezy z (...) S.A. (organizatorem turystyki), faktu zapłaty za imprezę turystyczną na rzecz organizatora turystyki, faktu posiadania przez niego zabezpieczeń wymaganych dla organizatora turystyki zgodnych z ówcześnie obowiązującymi przepisami. Podniósł zarzut braku prejudykatu wymaganego przez art. 417 ¹ k.c. oraz nieudowodnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, a także brak podstawy prawnej roszczenia o odsetki od daty 15 stycznia 2016 r., gdyż jego zdaniem dopiero data wydania wyroku przez właściwy sąd jest datą powstania zobowiązania i powstania obowiązku świadczenia przez państwo na rzecz obywatela z tytułu szkody wywołanej aktem normatywnym. (odpowiedź na pozew k. 48-60)

W piśmie procesowym z dnia 29 lipca 2016 r. Pozwany – Minister Sportu i Turystyki wskazał, że właściwi miejscowo marszałkowie dokonali kontroli podmiotu wykonującego działalność regulowaną w zakresie świadczenia usług turystycznych – (...) S.A. i w konsekwencji został on wykreślony z Rejestru organizatorów i pośredników turystycznych i wydano przedsiębiorcy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez okres 3 lat. Przedsiębiorca ten bowiem nie posiadał ustawowo wymaganego zabezpieczenia na wypadek niewypłacalności. Pozwany podkreślił także, że w przypadku dochodzenia odpowiedzialności z tytułu naprawienia szkody wywołanej bezprawnym naruszeniem prawa unijnego konieczne jest wykazanie w pierwszej kolejności działania (zaniechania), z którego szkoda wynikła i dokonanie oceny jego bezprawności, następnie wystąpienia szkody i jej rodzaju a dopiero po stwierdzeniu zaistnienia dwóch poprzednich przesłanek możliwe jest zbadanie związku przyczynowego. W ocenie pozwanego powódka bezpodstawnie próbuje odwrócić powyższą kolejność i za pomocą dowodzenia szkody usiłuje wykazać dopiero istnienie zdarzenia i jego bezprawność. (pismo procesowe pozwanego k. 127-129)

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 lipca 2012 r. E. O. zawarła z Biurem (...) S.A. w B., za pośrednictwem agenta Biuro (...) s.c. w G., umowę udziału w imprezie turystycznej (nr rezerwacji (...)) w okresie od dnia 01 września 2012 r. do dnia 08 września 2012 r. dla dwóch osób za cenę 5064,00 zł, która została w całości zapłacona.

Dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika kopia umowy z dnia 11 lipca 2011 r. - k. 19-20; potwierdzenia przelewów – k. 21-22

Dnia 01 sierpnia 2012 r. Biuro (...) s.c. w G. przelało na konto Biura (...) w B. kwotę 2.949,32 zł tytułem dopłaty do rezerwacji nr (...).

Dowód: potwierdzenie przelewu – k. 23

Biuro (...) S.A. Złożyło w dniu 03 sierpnia 2012r. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa (...) oświadczenie o swojej niewypłacalności.

Dowód: komunikat Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...) – k. 29

Dnia 09 sierpnia 2012 r. E. O. złożyła Marszałkowi Województwa (...) zgłoszenie roszczenia z gwarancji ubezpieczeniowej turystycznej, tj. oświadczenie o niewykonaniu względem niej przez Biuro (...) w(...)zobowiązań umownych o łącznej wartości 5.064 zł w związku z rezerwacją nr (...). Oświadczenie zostało przekazane do Towarzystwa (...) S.A. we W..

Dowód: formularz zgłoszenia – k. 110-112; pismo z dnia 07 lipca 2016 r. – k. 113

W dniu 22 czerwca 2012 r. w (...) S.A. w(...)została przeprowadzona kontrola z upoważnienia Marszałka Województwa (...) w zakresie zgodności działalności organizatora turystyki, agenta turystycznego z obowiązującymi przepisami ustawy o usługach turystycznych. W wyniku kontroli wezwano organizatora turystyki do podniesienia minimalnej sumy gwarancji ubezpieczeniowej dostosowanej do faktycznych terminów pobierania przedpłat.

Dowód: wystąpienie pokontrolne – k. 121-122

Decyzją z dnia 03 października 2012 r. nr (...) Marszałek Województwa (...) zakazał wykonywania przez (...) S.A. w B. działalności gospodarczej w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych, objętej wpisem do Rejestru organizatorów i pośredników turystycznych nr 847 przez okres 3 lat i wykreślił z Rejestru wpis dotyczący tego przedsiębiorcy.

Dowód: decyzja nr (...) – k. 123-125

E. O. otrzymała od Towarzystwa (...) S.A. kwotę 19,58 zł tytułem zwrotu części wpłaconej ceny za organizację imprezy turystycznej.

Dowód: zawiadomienie o realizacji płatności z gwarancji ubezpieczeniowej - k. 27-28; potwierdzenie wykonania przelewu – k. 30

Dnia 14 sierpnia 2015 r. pełnomocnik E. O. wezwał Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów do zapłaty kwoty 5.044,42 zł tytułem odszkodowania w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania (data odbioru 17 sierpnia 2015 r.). E. O. nie otrzymała od Skarbu Państwa żądanej kwoty, zaś Minister Finansów uznał jej roszczenia za bezzasadne.

Dowód: okoliczność bezsporna, przesądowe wezwanie do zapłaty z załącznikami – k. 31-33, pismo Ministerstwa Finansów z dnia 27 sierpnia 2015 r. – k. 34

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym załączonych kserokopii dokumentów, które zostały prawidłowo potwierdzone za zgodność z oryginałem przez pełnomocników stron i nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka H. B. na okoliczność dokonania wpłaty przez agenta turystycznego na rzecz organizatora turystyki. Sąd także oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań powódki na okoliczności związane z umową z dnia 11 lipca 2012 r., zapłacenia ceny z niej wynikającej, wysokości otrzymanego zwrotu z zabezpieczenia finansowego organizatora turystyki i nieotrzymania zwrotu z żadnego innego źródła, jako że dowód ten był wnioskowany przez stronę powodową wyłącznie na wypadek kwestionowania ww. okoliczności przez pozwanych, a pozwani tych okoliczności nie kwestionowali w toku postępowania.

Ponadto, na rozprawie w dniu 10 czerwca 2016 r. Sąd oddalił wniosek pełnomocnika pozwanego o wystąpienie do Sądu Okręgowego w (...) III Wydział Karny o ustalenie stanu postępowania w sprawie o sygn. akt III K 164/14, a w konsekwencji oddalił także wniosek o zawieszenie postępowania. W ocenie Sądu nieistotne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie pozostawały bowiem okoliczności związane z ewentualnymi czynami zabronionymi, jakich dopuściły się osoby działające w imieniu (...) S.A. Podstawy faktyczne powództwa nakreśliła powódka, która w tej sprawie nie pozywała ani Spółki, ani członków organów zarządzających tej Spółki. Dlatego w ocenie Sądu nie zachodziły przesłanki z art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika powódki o wezwanie strony pozwanej do przesłania całości korespondencji prowadzonej z Komisją Europejską, jako wniosku mającego jedynie na celu przedłużenie postępowania a niemającego zasadniczego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a także o zwrócenie się do Biura (...) s.c. o przedstawienie umowy agencyjnej na okoliczność działania przez agenta turystycznego jako agenta organizatora turystyki. Zdaniem Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do wykazania wskazanych okoliczności, w szczególności w postaci potwierdzeń przelewów.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

W przedmiotowej sprawie powódka domagała się od Skarbu Państwa zapłaty kwoty 5.044,42 zł tytułem odszkodowania za nieprawidłową implementację Dyrektywy Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 10, s. 132). Żądana kwota stanowiła część ceny wpłaconej na rzecz organizatora, który w związku z niewypłacalnością nie wykonał umowy o imprezę turystyczną zawartej z powódką (powódka otrzymała zwrot części ceny z gwarancji ubezpieczeniowej biura podróży w wysokości 19,58 zł). Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów oraz Ministra Sportu i Turystyki wnosił o oddalenie powództwa w całości jako bezpodstawnego. Pełnomocnicy pozwanego wskazywali m. in. na to, że art. 7 powołanej dyrektywy został prawidłowo wprowadzony do polskiego porządku prawnego.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Finansów o zwolnienie go od udziału w sprawie jako niebędącego organem uprawnionym do reprezentowania Skarbu Państwa w niniejszej sprawie.

Zgodnie z treścią art. 67 § 2 k.p.c. za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzenie roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. Dział turystyka został przypisany do zadań Ministra Sportu i Turystyki na mocy art. 27a ustawy z dnia 04 września 1997 r. o działach administracji rządowej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 543 ze zm.). Dział ten obejmuje sprawy zagospodarowania turystycznego kraju oraz mechanizmów regulacji rynku turystycznego. Zgodnie z § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Sportu i Turystyki (Dz.U. poz. 1911) działem turystyka kieruje Minister Sportu i Turystyki. Zatem udział i odpowiedzialność Ministra Turystyki i Sportu wiązała się z tym, że to pod kierownictwem tego Ministra znajduje się dział turystyka. Z kolei odpowiedzialność Ministra Finansów uzasadniona była tym, że wydane przez niego rozporządzenia nie zapewniły dostatecznej ochrony klientom niewypłacalnych biur.

Z powyższych względów postanowieniem z dnia 10 czerwca 2016 r. Sąd oddalił wniosek pełnomocnika pozwanego o zwolnienie z udziału w niniejszym procesie Ministra Finansów jako reprezentanta Skarbu Państwa.

W dalszej kolejności należało odnieść się do zarzutu nie wykazania przez powódkę skutecznego zawarcia z organizatorem turystyki umowy o świadczenie usługi turystycznej za pośrednictwem agenta H. B. prowadzącej działalność pod firmą (...) w G. oraz zarzutu braku wykazania transferu środków przez agenta na rzecz organizatora imprezy turystycznej.

Stosownie do art. 758 k.c. przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.

Sąd zważył w tym zakresie, że w złożonej do akt sprawy poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy z dnia 11 lipca 2011 r. wskazano organizatora imprezy turystycznej - Biuro (...) w(...), jak też agenta turystycznego, tj. (...) s.c. Biuro (...) w G.. Na umowie tej widnieje, oprócz podpisu powódki, także podpis agenta. W dwóch kolejnych transzach powódka dokonała przelewu na rachunek organizatora turystyki oraz agenta kwoty odpowiadającej całej cenie imprezy turystycznej, co zostało wykazane przez nią załączonymi do pozwu dowodami w postaci potwierdzeń przelewów.

Zgodnie z treścią art. 759 k.c. w razie wątpliwości poczytuje się, że agent jest upoważniony do przyjmowania dla dającego zlecenie zapłaty za świadczenie, które spełnia za dającego zlecenie, oraz do przyjmowania dla niego świadczeń, za które płaci, jak również do odbierania zawiadomień o wadach oraz oświadczeń dotyczących wykonania umowy, którą zawarł w imieniu dającego zlecenie. Regulacja ta określa domniemany zakres umocowania agenta w stosunku do klienta dającego zlecenie w zakresie wykonania zawartej umowy. Przepis ten znajduje zastosowanie w odniesieniu do agenta-przedstawiciela, który zawarł umowę w imieniu dającego zlecenie. Nadto stosuje się go w razie wątpliwości, a więc wtedy, gdy zakres czynności składających się na wykonanie umowy, do których agent został umocowany, nie został jednoznacznie określony.

W okolicznościach niniejszej sprawy należało uznać, że znajduje w pełni zastosowanie ww. domniemanie, jako że zakres czynności składających się na wykonanie przedmiotowej umowy przez umocowanego agenta został określony w sposób jednoznaczny. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt dokonania przelewu przez agenta na rzecz organizatora turystyki kwoty 2.949,32 zł tytułem dopłaty do całości rezerwacji powódki nr (...), co zostało wykazane potwierdzeniem przelewu z dnia 01 sierpnia 2012 r., na którym widnieje nr rezerwacji i nazwisko powódki.

W ocenie Sądu, w okolicznościach niniejszej sprawy, nie może budzić wątpliwości fakt, że doszło do zapłaty ceny za wycieczkę na rzecz Biura (...) w B.. Nie znaleziono bowiem jakichkolwiek przesłanek świadczących o tym, że kwota 5.064,00 złotych nie została przekazana na rzecz biura podróży. Co prawda pozwany wskazywał, że powódka nie wykazała dokonania transferu całej kwoty, jednak w ocenie Sądu o dokonaniu takiej płatności pośrednio świadczy tytuł przelewu z dnia 01 sierpnia 2012 r. „dopłata do całości rez nr (...) E. O.” dokonanego przez Biuro (...) s.c. w G. na konto Biura (...) w (...)-Białej. Ponadto, powódka dokonała zapłaty kwoty 1.519,00 zł w dniu 13 lipca 2012 r. bezpośrednio na rachunek bankowy organizatora turystyki. Co więcej należy uwzględnić, że uiszczenie ceny było warunkiem odbycia się imprezy turystycznej i stanowiło wykonanie zobowiązania klienta biura. Nadto nie należy tracić z pola widzenia tego, że powódka nie była wzywana przez biuro podróży, po zawarciu umowy, do zapłaty jakiejkolwiek kwoty z tytułu ceny imprezy turystycznej, co oznacza, że rzeczona suma została w całości przekazana przez agenta na rzecz biura.

W ocenie Sądu nieistotne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie pozostawały okoliczności związane z ewentualnymi czynami zabronionymi, jakich dopuściły się osoby działające w imieniu Biura (...) S.A. w B.. Podstawy faktyczne powództwa nakreśliła powódka, która w tej sprawie nie pozywała ani Spółki, ani członków organów zarządzających tej Spółki. Odpowiedzialność Skarbu Państwa powódka wiązała z zaniechaniem po stronie Skarbu Państwa w ramach wypełnianych obowiązków. Żaden przepis nie wskazuje na odpowiedzialność subsydiarną Skarbu Państwa, więc ustalenie takie nie mogłoby mieć wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu, powództwo jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie, albowiem w sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa ukonstytuowane w treści art. art. 417 ¹ § 1 k.c.

W sprawie zostało wykazane, że powódka zawarła z Biurem (...) w B. umowę o świadczenie usług turystycznych, wykonała zobowiązanie w postaci zapłaty ceny w kwocie 5.064 zł, a do wykonania umowy po stronie biura podróży nie doszło z powodu jego niewypłacalności.

Stosownie do art. 417 ¹ § 1 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Przesłankami odpowiedzialności są: stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem (Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową, ustawą) aktu normatywnego, wyrządzenie szkody przez ten akt normatywny oraz związek przyczynowy pomiędzy szkodą, a określonym aktem normatywnym. W orzecznictwie i judykaturze przyjęto, że pojęcie „aktu normatywnego niezgodnego z prawem” obejmuje także akty normatywne niezgodne z prawem unijnym. W prawie krajowym naprawienia szkody można żądać po uprzednim stwierdzeniu „we właściwym postępowaniu” niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (prejudykat), dlatego też wykazanie tej przesłanki odpowiedzialności nastąpić może wyłącznie w drodze odrębnego postępowania. Natomiast do ustalenia niezgodności prawa krajowego z prawem unijnym, jako przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, nie jest potrzebny prejudykat, co oznacza, że to sąd orzekający w sprawie odszkodowania będzie władny do stwierdzenia, czy przedmiotowa niezgodność prawa krajowego z prawem unijnym rzeczywiście wystąpiła. Wskazać należy, że prawo unijne stanowi oddzielny porządek prawny, nie wskazany przez treść art. 417 ¹ § 1 k.c. i tym samym celowo przez niego pominięty. Niezasadny zatem jest argument strony pozwanej, że brak stwierdzenia niezgodności z prawem unijnym aktu prawa krajowego wymaga przeprowadzenia wcześniejszego odrębnego postępowania.

Z art. 7 Dyrektywy Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz. Urz. UE L 158 z dnia 23 czerwca 1990 r., s. 59) wynika, że na wypadek swojej niewypłacalności organizator i/lub punkt sprzedaży detalicznej, będący stroną umowy, powinni zapewnić dostateczne zabezpieczenie umożliwiające zwrot nadpłaconych pieniędzy oraz powrót konsumenta z podróży.

Zgodnie zatem z treścią art. 7 Dyrektywy 90/314 organizator lub sprzedawca powinien zapewnić wystarczający dowód zabezpieczenia finansowego na pokrycie zwrotu przedpłat oraz powrotu konsumenta do kraju w przypadku jego niewypłacalności lub upadłości.

Punktem wyjścia dla dalszych rozważań w niniejszej sprawie jest stwierdzenie, czy doszło do prawidłowej implementacji powyższej regulacji do systemu prawa krajowego.

Cytowany wyżej przepis dyrektywy Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. został implementowany do polskiego systemu prawnego w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 187) oraz w aktach wykonawczych do ustawy. W dacie imprezy turystycznej, z której skorzystać miała powódka, obowiązywały rozporządzenia Ministra Finansów: z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz.U. Nr 238, poz. 1584) i z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia na rzecz klientów w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz.U. Nr 252, poz. 1690).

W ocenie Sądu powyższe regulacje prawne nie zapewniały dostatecznej realizacji założeń powołanej Dyrektywy 90/314, a to z uwagi na fakt, że suma gwarancji ubezpieczeniowej nie pokryła w pełni zwrotu kosztów poniesionych przez klientów biura w związku z zapłatą ceny, wobec tego nie można zgodzić się, aby zastosowany mechanizm ochrony spełnił funkcję przewidzianą przez Dyrektywę.

Katalog form zabezpieczenia finansowego wynikający z brzmienia art. 7 Dyrektywy 90/314 wyznacza art. 5 ust. 1 pkt 2 cytowanej ustawy stanowiąc, że przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest obowiązany zapewnić klientom, na wypadek swojej niewypłacalności pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej do miejsca wyjazdu lub planowanego powrotu z imprezy turystycznej, w wypadku gdy organizator turystyki lub pośrednik turystyczny, wbrew obowiązkowi, nie zapewnia tego powrotu, a także zapewnić klientom zwrot wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną w wypadku, gdy z przyczyn dotyczących organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz osób, które działają w ich imieniu, impreza turystyczna nie zostanie zrealizowana, a także zapewnić klientom zwrot części wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną, odpowiadającą części imprezy turystycznej, która nie zostanie zrealizowana z przyczyn dotyczących organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz osób, które działają w ich imieniu, przez zawarcie umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, lub zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz klientów, lub przyjmowanie wpłat klientów wyłącznie na rachunek powierniczy, jeżeli wykonuje usługi turystyczne wyłącznie na terenie kraju i złoży marszałkowi województwa oświadczenie o przyjmowaniu wpłat na rachunek powierniczy.

Jak wynika z treści art. 7 Dyrektywy regulacja ta odnosi się nie tylko do pokrycia kosztów sprowadzenia klienta do kraju oraz zwrotu nadpłaconych środków, ale również nakłada na krajowego ustawodawcę obowiązek określenia, w jaki sposób powyższe świadczenia mają być spełnione, w przypadku gdy przedsiębiorca stanie się niewypłacalny albo ogłosi upadłość. W ocenie Sądu powołana regulacja wprowadza „zobowiązanie rezultatu”, które polega na zapewnieniu skutecznej gwarancji zwrotu całości nadpłaconych pieniędzy oraz powrocie do kraju. Rezultat przewidziany przez ten przepis powinien zapewnić dostateczne zabezpieczenie umożliwiające zwrot nadpłaconych pieniędzy przez konsumenta i jego powrót z podróży, pociąga za sobą przyznanie konsumentom korzystającym z zorganizowanych podróży praw gwarantujących zwrot nadpłaconych pieniędzy oraz ich powrót z podróży w przypadku niewypłacalności organizatora. Zakłada się zatem zasadę pełnego pokrycia kosztów i zapewnienia skutecznej ochrony klientów (por. wyrok TS z dnia 15 czerwca 1999 r. w sprawie C-140/97, W. R. i inni v. Republika Austriacka).

W ocenie Sądu wskazane wyżej przepisy krajowe nie gwarantują tych praw w pełni, a to powoduje, że nie stanowią prawidłowej implementacji regulacji art. 7 Dyrektywy 90/314.

Podkreślić także należy, iż implementacja w zakresie realizacji celu skonkretyzowanego w art. 7 Dyrektywy 90/314 nie może sprowadzać się do wprowadzenia minimalnego poziomu zabezpieczeń, powtórzenia zapisów Dyrektywy 90/314, czy pozostawieniu wyboru zabezpieczenia w postaci gwarancji ubezpieczeniowej na minimalną kwotę sumy gwarancyjnej.

Cytowana wyżej regulacja stanowi, że organizator turystyki ma obowiązek posiadania zabezpieczenia finansowego zapewniającego m.in. zwrot wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną w przypadku jego niewypłacalności. W odniesieniu do wysokości sumy gwarancyjnej, to mowa o niej w art. 10 ustawy o usługach turystycznych stanowiącym w ust. 1, że Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określi, w drodze rozporządzenia, minimalną wysokość sumy gwarancji, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a, uwzględniając zakres i rodzaj działalności wykonywanej przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych oraz termin i wysokość przyjmowanych przedpłat. W myśl zaś ust. 2 tej regulacji Minister właściwy do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw turystyki, po zasięgnięciu opinii Polskiej Izby Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną, biorąc w szczególności pod uwagę specyfikę wykonywanej działalności oraz jej zakres.

W okresie objętym niniejszym sporem obowiązującymi rozporządzeniami wykonawczymi, wydanymi na podstawie art. 10 ww. ustawy były: rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych oraz rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia na rzecz klientów w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych. Zarówno w przypadku gwarancji, jak i ubezpieczenia, dla określenia wysokości zabezpieczenia istotne były następujące kryteria: zakres terytorialny działalności, środek transportu (a ściślej kwestia, czy transportem tym jest transport lotniczy), okoliczność, wysokość i termin pobierania przedpłat oraz wysokość rocznego przychodu.

W ocenie Sądu rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2010 r. w sposób niewystarczający zmierzało do realizacji założeń Dyrektywy 90/314, a to z uwagi na fakt, że suma gwarancji ubezpieczeniowej nie pokryła w pełni nawet kosztów powrotu do kraju osób pozostających za granicą. Wprowadzony w akcie prawnym mechanizm ochrony nie realizował funkcji wprowadzonej przez Dyrektywę. Przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych mógł skorzystać z więcej niż jednej formy zabezpieczenia, o czym świadczy wprowadzenie do treści przepisu łącznika „lub”. Powyższe jednak nie zmienia faktu, że możliwość zawarcia przez organizatora turystyki dodatkowej umowy w zakresie zabezpieczenia finansowego - na podstawie art. 10 ustawy o usługach turystycznych - nie wyłączała możliwości wyboru zabezpieczenia w postaci gwarancji ubezpieczeniowej na minimalną kwotę sumy gwarancyjnej. W przypadku wyboru drugiego rodzaju zabezpieczenia organizator spełniał bowiem, w rozumieniu rozporządzenia, obowiązek posiadania odpowiedniego zabezpieczenia.

W ocenie Sądu takie rozwiązanie, które umożliwia wybór zabezpieczenia o minimalnej wysokości, niezapewniającego klientom realnej ochrony i jednocześnie brak ustanowienia sankcji związanych z ewentualnym brakiem przystąpienia do jakichkolwiek zabezpieczeń w dyskutowanym zakresie nie daje się pogodzić z brzmieniem Dyrektywy 90/314 i zdaniem Sądu stanowi nieprawidłową implementację art. 7 do systemu krajowego.

Podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego może stanowić wadliwa implementacja przepisów unijnych do prawa krajowego w sytuacji, gdy ustawodawca krajowy nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków wdrożenia regulacji unijnych do wewnętrznego systemu krajowego.

W wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1991 r. w połączonych sprawach C-6/90 i C-9/60 F. i inni v W. podkreślano, że obowiązek naprawienia przez państwo członkowskie szkody znajduje podstawę w art. 5 Traktatu, zgodnie z którym państwa członkowskie zobowiązane są podjąć wszelkie działania o charakterze ogólnym lub jednostkowym, niezbędne w celu wykonania zobowiązań, jakie ciążą na nich na mocy prawa wspólnotowego. Wśród zobowiązań tych znajduje się obowiązek usunięcia niezgodnych z prawem skutków naruszenia prawa wspólnotowego. Trybunał podkreślał, że prawo wspólnotowe ustanawia zasadę, zgodnie z którą państwa członkowskie zobowiązane są naprawić szkody wyrządzone jednostkom poprzez naruszenie prawa wspólnotowego, które może być mu przypisane. Prawo wspólnotowe nakłada na państwo odpowiedzialność, lecz przesłanki, na jakich daje ona prawo do odszkodowania, uzależnione są od charakteru, będącego źródłem wyrządzonej szkody, naruszenia prawa wspólnotowego. W sprawie F. i inni v W. Trybunał wskazał, iż w przypadku niepodołania przez państwo obowiązkowi podjęcia wszelkich działań niezbędnych w celu osiągnięcia celu założonego w dyrektywie, pełna skuteczność tej normy prawa wspólnotowego wymaga istnienia prawa do uzyskania naprawienia szkody, o ile zostaną spełnione trzy przesłanki: 1. rezultat zamierzony w dyrektywie powinien obejmować przyznanie jednostkom określonych uprawnień 2. koniecznym jest możliwość określenia treści tych uprawnień na podstawie przepisów dyrektywy 3. istnienie związku przyczynowego między naruszeniem zobowiązania ciążącego na państwie, a poniesioną przez poszkodowanych szkodą. Powyższe przesłanki warunkują powstanie po stronie jednostek prawa do uzyskania naprawienia szkody od państwa członkowskiego bezpośrednio na podstawie prawa wspólnotowego. Z kolei naprawienie przez państwo skutków spowodowanej szkody odbywać się winno w ramach krajowego prawa zobowiązań.

W niniejszej sprawie, jak wskazywano, mamy do czynienia z wadliwą implementacją Dyrektywy 90/314. Powódce przysługiwała ochrona zapewniona przez Dyrektywę w postaci gwarancji zwrotu pieniędzy wpłaconych na wycieczkę w razie ogłoszenia niewypłacalności organizatora, której to ochrony powódka nie otrzymała, chociaż taki obowiązek został ukonstytuowany regulacją Dyrektywy.

Na szkodę powódki składała się kwota 5.044,42 zł, która stanowi część ceny wycieczki wpłaconej przez nią, a z której powódka nie mogła skorzystać. Powódka otrzymała jedynie zwrot części ceny w wysokości 19,58 zł z gwarancji ubezpieczeniowej. W sytuacji prawidłowego wdrożenia aktu unijnego do systemu prawa krajowego, powódka nie poniosłaby szkody, bowiem otrzymałaby świadczenie z prawidłowo funkcjonującej gwarancji. W ocenie Sądu powyższe niezbicie wskazuje na fakt, że pomiędzy wadliwą implementacją Dyrektywy a szkodą poniesioną przez powódkę (tj. nieodzyskaniem uiszczonej części ceny wycieczki) zachodzi związek przyczynowo – skutkowy.

Konkludując powyższą część rozważań wskazać należy, że rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 i 21 grudnia 2010 r. nie zmierzały do wyczerpującej regulacji ochrony zakreślonej przez art. 7 Dyrektywy 90/314. W konsekwencji w majątku powódki doszło do uszczerbku majątkowego, który winien być wyrównany poprzez wprowadzenie minimalnego standardu ochrony Dyrektywy. Niewątpliwym jest, że powódka powyższego została pozbawiona na skutek wadliwej transpozycji przepisów unijnych do porządku krajowego państwa członkowskiego. Normalnym skutkiem wadliwej implementacji Dyrektywy była szkoda po stronie powódki (art. 361 k.c.). Jak wskazywał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 28 listopada 2014 r. (V Ca 594/14), rozporządzenie Ministra Finansów z 2010 r. nie przewidywało wzrostu minimalnej wysokości sumy gwarancyjnej proporcjonalnie do wzrostu deklarowanego przychodu, jeżeli w okresie obowiązywania umowy ubezpieczenia zostanie przekroczony deklarowany roczny przychód, na podstawie którego została ustalona minimalna wysokość sumy gwarancyjnej, tak jak to reguluje obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 02 kwietnia 2013 r. Nie istniał więc wówczas mechanizm, który chroniłby klientów biur podróży w razie jego niewypłacalności. Gdyby taki mechanizm istniał, powódka otrzymałaby zwrot całej uiszczonej ceny wycieczki z gwarancji. Nie doszłoby wówczas do powstania szkody w jej majątku.

Wskazać należy, że okoliczności te potwierdza także fakt wykreślenia organizatora turystyki z Rejestru organizatorów i pośredników turystycznych decyzją z dnia 03 października 2012 r. nr (...) Marszałka Województwa (...) i ustanowienie zakazu wykonywania przez (...) S.A. w B. działalności gospodarczej w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych w związku z nieusunięciem naruszeń wykazanych w wyniku kontroli z dniua22 czerwca 2012 r. przeprowadzonej w (...) S.A. w (...)z upoważnienia Marszałka Województwa (...), kiedy to wezwano organizatora turystyki do podniesienia minimalnej sumy gwarancji ubezpieczeniowej dostosowanej do faktycznych terminów pobierania przedpłat. Okoliczność ta przesądza o tym, że obowiązujące regulacje nie były wystarczającym gwarantem korzystania z ochrony ustanowionej mocą art. 7 Dyrektywy 90/314.

Tym samym w ocenie Sądu zostały spełnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego względem powódki.

Mając powyższe na uwadze Sąd w pkt I wyroku zasądził od pozwanego Skarbu Państwa - Ministra Finansów i Skarbu Państwa - Ministra Sportu i Turystyki na rzecz powódki kwotę 5.044,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c., zgodnie z którym jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Co do roszczeń odszkodowawczych z czynów niedozwolonych obowiązuje ogólna reguła, wynikająca z art. 455 k.c., zgodnie z którą świadczenia te powinny być spełnione przez sprawcę szkody bezpośrednio po wezwaniu go o zapłatę (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970 r., II PR 257/70, OSNCP 1971, nr 6, poz. 103, z dnia 30 marca 1998 r., III CKN 330/97, OSNC 1998, nr 12, poz. 209). Z akt sprawy wynika, że pozwany został wezwany do zapłaty w dniu 14 sierpnia 2015 r. (k. 31 i 32) i wyznaczono mu 3-dniowy termin do uiszczenia wskazanej kwoty (data odbioru przesyłki 17 sierpnia 2015 r.), więc należało uznać, że roszczenie stało się wymagalne z dniem 21 sierpnia 2015 roku. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził, zgodnie z żądaniem pozwu, odsetki od 21 sierpnia 2015 roku.

Koszty strony powodowej, zgodnie z przedstawionym przez pełnomocnika spisem kosztów złożonym przed zamknięciem rozprawy, wynosiły 2.945,36 zł. Na żądane przez powódkę koszty składały się: wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika w wysokości 2.400 zł, kwota 253,00 zł tytułem opłaty od pozwu, kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej oraz 275,36 zł tytułem kosztów przejazdów pełnomocnika do Sądu na rozprawę w dniu 10 czerwca 2016 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd w pkt II wyroku zasądził na rzecz powódki od pozwanego kwotę 2.945,36 zł tytułem kosztów procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, skoro powództwo uwzględnione zostało w całości.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

(...)