Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: Sędzia SO Beata Stachowiak

Sędzia SO Jarosław Jaroń

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa T. D.

przeciwko pozwanemu (...) SA z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków we Wrocławiu

z dnia 9 kwietnia 2013 r.

sygn. akt VI C 1227/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 20.319 zł ( dwadzieścia tysięcy trzysta dziewiętnaście złotych ) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 20.000 zł od dnia 23.09.2010r. do dnia zapłaty, od kwoty 319 zł od dnia 25.10.2010r. do dnia zapłaty; nie naruszając dalszego rozstrzygnięcia tego punktu; zmienia go także w punkcie II w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.882,72 zł tytułem kosztów procesu;

II.  w pozostałej części apelację oddala;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 2.215,72 zł tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

sygn. akt II Ca 1129/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków oddalił powództwo T. D. przeciwko (...) SA w W. o zapłatę oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygniecie Sąd Rejonowy wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 1 sierpnia 2010r. na terenie Gospodarstwa Rolniczego (...) w J. T. D., oglądając wystawione na sprzedaż poza obszarem szklarni sadzonki krzewów i roślin doniczkowych, poślizgnęła się na macie szkółkarskiej. T. D. upadając doznała obrażeń ciała w postaci wieloodłamowego złamania kości promiennej lewej z przemieszczeniem. Bezpośrednio po zdarzeniu uraz został opatrzony w (...) SP ZOZ Szpitala Wojewódzkiego w J., gdzie po przeprowadzeniu badania RTG założono opatrunek gipsowy z zaleceniem noszenia przez 6 tygodni, przepisano leki przeciwbólowe i skierowano T. D. do poradni specjalistycznej - ortopedycznej. Następnie we wrześniu 2010 r. T. D. przechodziła rehabilitację złamanej kończyny. Badanie RTG przeprowadzone w dniu 17 września 2010 r. wykazało stan po wieloodłamowym złamaniu nasady dalszej kości promiennej lewej i prawidłowy jej zrost. Uraz jaki doznała T. D. w wyniku zdarzenia z dnia 1 sierpnia 2010 r. nie został całkowicie wyleczony. T. D. odczuwa nadal bóle lewego nadgarstka, ma ograniczone możliwości ruchowe w jego obrębie, uniemożliwiające sprawne posługiwanie się lewą ręką, w tym dźwiganie i podnoszenie, sprawne chwytanie przedmiotów. Łączny uszczerbek na zdrowiu, jakiego doznała T. D. w związku ze zdarzeniem z dnia 1 sierpnia 2010 r. wyniósł 8 %. Łączny poniesiony przez T. D. koszt, jaki poniosła na zakup leków i badanie RTG wyniósł 319 zł

W dacie zdarzenia L. M. posiadał ubezpieczenie w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników w (...) S.A. w W. (dalej: (...)). Szkoda osobowa została zgłoszona pismem doręczonym (...) w dniu 16 sierpnia 2010r., z jednoczesnym wezwaniem do zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 30.000 zł. Decyzją z dnia 22 września 2010 r. (...) odmówiło wypłaty odszkodowania, kwestionując swoją odpowiedzialność jako niepozostającą w związku z zakresem odpowiedzialności cywilnej rolników wynikającej z umowy obowiązkowego ubezpieczenia cywilnego.

Apelację od orzeczenia Sądu Rejonowego wywiodła powódka.

Zaskarżając wyrok w całości wniosła o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 30 000 zł tytułem zadośćuczynienia o którym mowa w art. 445 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 września 2010 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 319 zł tytułem kosztów leczenia wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 25 października 2010 r. do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na całkowitym zakwestionowaniu zeznań powódki oraz pominięciu innych dowodów przemawiających na jej korzyść i tym samym oparciu rozstrzygnięcia sprawy tylko i wyłącznie za zeznaniach świadka L. M.. Zarzuciła również naruszenie prawa procesowego w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne ustalenie, że powódka nie zachowała należytej ostrożności przebywając na terenie Gospodarstwa (...) w J.. Wyrokowi Sądu Rejonowego zarzuciła również narażenie powódki na zbędne koszty, zważywszy na fakt, że w sytuacji rzekomego braku winy leżącej po stronie L. M., Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu chirurgii ogólnej na okoliczność wpływu wypadku na stan zdrowia powódki.

W odpowiedzi na apelacje, pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił :

Na terenie Gospodarstwa (...) w J., w którym sprzedawano kwiaty mieści się budynek sklepu, przez który należy przejść, aby móc dojść do kwiatów. Za sklepem na otwartej powierzchni znajdują się rozłożone są pergole z kwiatami. Teren podzielony jest na części, jest trawnik, na którym rozłożona jest folia szkółkarska. Nie ma wydzielonych chodników z utwardzoną powierzchnią. Folia ( koloru czarnego ) była pofałdowana i pomarszczona, w niektórych miejscach wypełniona wodą, szlamem. Kwiaty były podlewane, był piasek, szlam i woda. Powódka miała na sobie obuwie na płaskim obcasie, gdy weszła na folię, aby zdjąć kwiat ustawiony wyżej upadła, po upadku pozostawiając ślad na folii – zarys po poślizgu a także ubrudziła swoje ubranie. Na terenie ogrodu nie było wyznaczonych pracowników do podawania kwiatów ze stojaków, po wybraniu kwiatów trzeba było udać się do pawilonu, aby za niego zapłacić.

Sąd Odwoławczy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy mając obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału, dokonał jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny. Przyjął w tym względzie, iż Sąd I instancji poczynił generalnie niewadliwie ustalenia faktyczne. Sąd II instancji, opierając się zatem na dowodach zgromadzonych przed Sądem I instancji, przyjął dokonane na ich podstawie ustalenia za własne, uzupełniając je częściowo w oparciu o poczynione ustalenia przed Sądem Okręgowym.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że świadczenie pozwanego, którego spełnienia powódka dochodzi w niniejszym postępowaniu, stanowi żądanie naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia krzywdy wyrządzonej zdarzeniem z dnia 1 sierpnia 2010 r. W myśl art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Ponadto zgodnie z art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

W niniejszej sprawie pozwany zakwestionował zarówno swoją odpowiedzialność za skutki zdarzenia z dnia 1 sierpnia 2010 r., jak również wysokość szkody poniesionej przez powódkę. Przyznał jednocześnie, że na mocy umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników jest obowiązany do odszkodowania za wyrządzoną w związku z posiadaniem przez rolnika gospodarstwa rolnego szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Przyznał także, że ubezpieczeniem jest objęta odpowiedzialność cywilna rolnika oraz każdej osoby, która pracuje w gospodarstwie rolnym w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego.

Bezspornym w niniejszej sprawie pozostawał fakt, iż w dniu 1 sierpnia 2010 r. powódka na skutek upadku na terenie gospodarstwa (...) doznała obrażeń ciała w postaci wieloodłamowego złamania kości promieniowej lewej z przemieszczeniem. Pozwany nie zakwestionował stopnia trwałego uszczerbku na zdrowiu powódki oraz skutków zdarzenia dla stanu jej zdrowia. Nie zaprzeczył również, że powódka mogła poślizgnąć się na macie szkółkarskiej na której były ustawione krzewy ozdobne (k. 49). Powyższe zdarzenie pozwany uznał jednak za nieszczęśliwy wypadek do którego powódka przyczyniła się co najmniej przez swoją nieostrożność, kwestionując tym samym winę L. M..

L. M. jako właściciel gospodarstwa ogrodniczego odpowiada za wszystkie działania lub zaniechania wyrządzające szkodę. Mogą być to zarówno czynności prawne oraz czynności faktyczne. W odniesieniu do wyrządzenia szkody czynem polegającym na zaniechaniu, szczególnego znaczenia nabiera ocena możliwości i powinności zapobieżenia szkodzie. Kryterium powyższej oceny powinna stanowić należyta staranność. Pojecie to definiuje art. 355 k.c., w myśl którego dłużnik jest obowiązany do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju, przy czym należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Zgodnie z dominującym poglądem doktryny, akceptowanym przez orzecznictwo (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1971, III CZP 33/70, OSNC z 1971 r., z. 4, poz. 59; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2002, III CKN 694/00; OSNC z 2003 r., z. 9, poz. 124) sformułowany w art. 355 k.c. wymóg należytej staranności ma zastosowanie również w dziedzinie odpowiedzialności za czyny niedozwolone.

W ocenie Sądu Odwoławczego do obowiązków osoby prowadzącej działalność w zakresie sprzedaży produktów ogrodniczych i roślin należy między innymi dbałość o porządek oraz stan bezpieczeństwa na terenie sprzedaży, w taki sposób, aby nie narażać klientów na bezpośrednie niebezpieczeństwo uszkodzenia lub utraty zdrowia. Do jego obowiązków należy również taka ekspozycja towarów w części samoobsługowej, aby dostęp do nich nie wiązał się z koniecznością wejścia na teren niezabezpieczony lub nieprzystosowany do poruszania się po nim klientów. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, iż powódka upadła w miejscu wyłożonym matą szkółkarską. Mata jest tkaniną o mocnej strukturze, jednak na tyle lekkiej, że wymaga odpowiedniego przymocowania do podłoża, by zapobiec jej przemieszczeniu, zagnieceniom czy podrywaniu przez wiatr. Jest również na tyle elastyczna, że może falować i wybrzuszać się na nierównej powierzchni lub odkształcać pod ciężarem stojących na niej przedmiotów. W ocenie Sądu Odwoławczego, z uwagi na takie właściwości maty, rozłożenie jej w miejscu ogólnodostępnym, stwarza realne niebezpieczeństwo potknięcia się o nią i upadku. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika, aby L. M. podejmował lub nadzorował działania mające na celu zminimalizowanie zagrożeń i zapewnienie bezpieczeństwa klientów poruszających się po terenie gospodarstwa, choćby poprzez ostrzeżenie ich o nierównej powierzchni podłoża.

W ocenie Sądu Odwoławczego powyższe zaniechanie przesądza o winie właściciela gospodarstwa, co najmniej w postaci niedbalstwa, a tym samym o odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego jako ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej. Sąd Odwoławczy nie uwzględnił przy tym zarzutu pozwanego, jakoby to powódka winna dołożyć szczególnej ostrożności w poruszaniu się po sklepie. Zważywszy na charakter obiektu, w którym doszło do zdarzenia (sklep) i wynikający z niego sposób zachowywania się osób z niego korzystających, za poprawne i wystarczająco staranne należało uznać zachowanie się powódki, która idąc wytyczonymi alejkami mogła rozglądać się po wystawionym towarze i po niego sięgać. To w gestii L. M. leżało takie zorganizowanie ekspozycji roślin, aby uwzględnić bezpieczny sposób poruszania się klientów po sklepie. Brak niezbędnej staranności w działaniu, jak i brak należytego przewidywania po stronie rolnika, zdaniem Sądu Odwoławczego uzasadniają przypisanie pozwanemu towarzystwu ubezpieczeń odpowiedzialności za skutki zaistniałego zdarzenia.

Sąd Odwoławczy, ustalając istnienie po stronie pozwanej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną powódce, uznał za zasadne żądanie jej naprawienia, jednakże w wysokości ograniczonej w stosunku do żądania. W ocenie Sądu uzasadnione pozostawało zasądzenie kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i kwoty 319 zł tytułem odszkodowania.

Zgodnie z treścią art. 444 § 1 k.c., w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (445 § 1 k.c.). Przewidziana w art. 444 § 1 i 2 krzywda, za którą sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią kwotę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego, obejmuje zarówno cierpienia fizyczne, jak i cierpienia moralne (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 4 lipca 1969 r., I PR 178/69, OSNCP z 1970, z. 4, poz. 71). W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu, w szczególności dokumentacji medycznej, Sąd nie miał wątpliwości co do faktu powstania szkody na osobie powódki w postaci uszkodzenia ciała, przy czym szkoda ta miała charakter niemajątkowy (krzywda). W wyniku wypadku z dnia 1 sierpnia 2010 r. powódka doznała urazu lewej ręki w postaci złamania kości promieniowej wraz z przemieszczeniem. Powyższe zdarzenie spowodowało u powódki trwały uszczerbek na zdrowiu, którego wysokość została oszacowana na 8%. W ocenie Sądu Odwoławczego powódka doznała krzywdy w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Dla oceny jej rozmiaru nie bez znaczenia pozostaje charakter obrażeń doznanych przez nią podczas wypadku oraz stopień odczuwanych dolegliwości. Należy zauważyć, że po wypadku powódka zmuszona była podjąć szereg badań i konsultacji medycznych, które niewątpliwie były dla powódki stresujące. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt odbywania przez powódkę długotrwałych rehabilitacji. Oceniając rozmiar krzywdy powódki Sąd Odwoławczy wziął również pod uwagę dolegliwości odczuwane przez nią po wypadku oraz fakt unieruchomienia gipsowego ręki przez okres 6 tygodni. Jak wynika z opinii sądowo-lekarskiej wydanej przez biegłego sądowego z zakresu chirurgii W. F. lewa ręka powódki jest nadal słabsza, ma ograniczenie ruchomości nadgarstka. Powódka musi sobie pomagać drugą ręką przy podnoszeniu cięższych przedmiotów, a nadto odczuwa okresowe mrowienia dwóch palców. Sporadycznie występuje również obrzęk ręki i ograniczenie ruchomości palców.

Mając powyższe na uwadze, a w szczególności wysoki stopień uszczerbku na zdrowiu stwierdzony u powódki oraz bezpośredni wpływ skutków wypadku na dotychczasowe życie powódki, w tym możliwość wystąpienia konieczności poddawania się dalszym zabiegom rehabilitacyjnym, Sąd uznał za uzasadnione zadośćuczynienie w łącznej wysokości 20 000 zł. Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają żadnych kryteriów, jakie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. Ustalając wysokość należnego powódce zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę rozmiar doznanych przez nią cierpień fizycznych i stosunkowo długi czas ich trwania, trwałość i skutki urazu. Jednocześnie zdaniem Sądu zasądzona wysokość zadośćuczynienia przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość, nie będąc przy tym nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy. Na zasądzoną sumę pieniężną składa się również kwota 319 zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów na zakup leków i opłacenia badania RTG.

Na podstawie art. 481 § 1 k.c., Sąd Odwoławczy zasądził odsetki ustawowe zgodnie z żądaniem pozwu. W myśl art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jednocześnie w myśl art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powódka wzywała stronę pozwaną do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem pismami z dnia 13 sierpnia 2010 r. oraz 11 października 2010 r.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie I sentencji, w pozostałym zakresie oddalając apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. (punkt II sentencji).

Orzeczenie o kosztach oparto na art. 100 k.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone; sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. W związku z tym, Sąd Odwoławczy obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów powódki, uwzględniając koszty zastępstwa w kwocie 2400,00 zł (§ 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu) wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł, a także kwotę 1015,72 zł tytułem (odpowiadającej stopniowi wygranej) części opłaty sądowej od pozwu oraz uiszczoną przez powódkę kwotę 450 zł tytułem zaliczki na wynagrodzenie biegłego. Na takiej samej zasadzie rozstrzygnięto o kosztach postępowania apelacyjnego, uwzględniając poniesione przez powódkę koszty wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w kwocie 1200 zł oraz część (odpowiadającą stopniowi wygranej) uiszczonej przez apelującą opłaty sądowej od apelacji w kwocie 1015,72 zł.