Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 26 listopada 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Beata Stachowiak

Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

Sędzia SO Monika Kuźniar (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Sp. z o.o. we W.

przy udziale M. M. (1), M. M. (2) i Gminy W.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestnika postępowania Gminy W.

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 10 maja 2013r.

sygn. akt VIII Ns 366/11

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

Sygn. akt II Ca 919/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w pkt I stwierdził, że spadek po B. M. zmarłej w dniu 19 października 2010 r. we W., ostatnio stale zamieszkałej we W. przy ul. (...), na podstawie ustawy nabyła w całości Gmina W.; w pkt II zwrócił wnioskodawcy kwotę 190,48 zł tytułem zaliczki, która okazała się nienależna.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia stanu faktycznego.

Spadkodawczyni B. M. zmarła w dniu 19 października 2010 r. we W.. W chwili śmierci była rozwiedziona. Spadkodawczyni nie sporządziła testamentu. Spadkodawczyni miała syna M. M. (2). W dniu 6 września 2011 r. M. M. (2) złożył przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni B. M.. Wniosek o odebranie oświadczenia spadkowego złożył zaś w dniu 15 kwietnia 2011 r. Rodzice i dziadkowie spadkodawczyni zmarli przed nią. Spadkodawczyni miała siostrę L. D., która zmarła w 2005 r. L. D. miała córkę M. M. (1). W dniu 8 września 2011 r. M. M. (2) i E. M., działając jako opiekunowie prawni M. M. (1), złożyli przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia w jej imieniu oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni B. M.. Wcześniej, w dniu 12 lipca 2011r., Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia zezwolił im na dokonanie opisanej czynności.

Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy podał, że jedyni znani krewni spadkodawczyni, którzy należeli do kręgu spadkobierców ustawowych, czyli jej syn oraz siostrzenica, odrzucili spadek przed upływem terminu, o którym mowa w art. 1015 § 1 k.c. Na skutek odrzucenia spadku, wymienieni krewni spadkodawczyni zostali wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku (art. 1020 k.c.). Pomimo wezwania spadkobierców przez ogłoszenie umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawczyni, w terminie sześciu miesięcy nie zgłosiła się żadna inna osoba, aby udowodnić swoje prawa do spadku. Sąd podął, że obowiązek badania przez sąd spadku, kto jest spadkobiercą oznacza tylko tyle, że rozstrzygnięcie zapada niezależnie od wniosków i stanowiska stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, mających zastosowanie w danym stanie faktycznym. Sąd wskazał też, że ustalenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, możliwe jest jedynie w oparciu o akty stanu cywilnego, zaś w wypadku nieprzedstawienia przez osoby zainteresowane w danej sprawie aktów stanu cywilnego osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, ani informacji pozwalających na uzyskanie takich aktów, sąd nie jest zwolniony od obowiązku rozstrzygnięcia sprawy, lecz powinien wydać orzeczenie w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, nie będąc przy tym zobowiązanym do prowadzenia dalszego postępowania dowodowego z urzędu. Sąd nadmienił, że prawa osób, które mogą zostać pominięte w stwierdzeniu nabycia spadku, zabezpieczone są nie tylko przez wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie, ale również przez możliwość przeprowadzenia postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł uczestnik postępowania Gmina W.. Sądowi I instancji zrzucił naruszenie art. 934 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, skutkujące brakiem dokonania jakichkolwiek ustaleń na okoliczność ustalenia dalszego kręgu spadkobierców ustawowych, tj. dziadków spadkodawcy i zstępnych dziadków, dziedziczących przed Gminą oraz naruszenie art. 935 k.c. poprzez jego zastosowanie i stwierdzenie nabycia spadku przez Gminę W., podczas gdy Gmina jako spadkobierca przymusowy dziedziczy dopiero w ostatniej kolejności i nie jest dopuszczalne powołanie jej do dziedziczenia z pominięciem przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność ustalenia kręgu spadkobierców powołanych od dziedziczenia przed Gminą. Zarzucił nadto naruszenie art. 670 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie podjęcia przez Sąd z urzędu czynności mających na celu prawidłowe ustalenie kręgu spadkobierców i błędne przyjęcie w tku tego rodzaju postępowania zasady kontradyktoryjności, jak też naruszenie art. 217 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie istotnych wniosków dowodowych stron, zmierzających do ustalenia prawidłowego kręgu spadkobierców ustawowych.

Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie w całości. Wskazał, iż nie było potrzeby zwracać się do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o ustalenie danych osobowych dziadków spadkodawcy i ich zstępnych, albowiem Sąd umieścił w poczytnym piśmie ogólnopolskim ogłoszenie, zaś w terminie 6 miesięcy od jego ukazania się nie zgłosiła się żadna osoba, aby udowodnić swoje prawa do spadku. Wnioskodawca wskazał, że Sąd I instancji dokonał wszelkich niezbędnych czynności do prawidłowego ustalenia kręg spadkobierców po zmarłej B. M..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja Gminy W. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, z których wywiódł trafne wnioski. Zarówno rozstrzygnięcie Sądu, jak i motywy uzasadnienia Sąd Odwoławczy aprobuje.

Zgodnie z art. 670 zd. 1 k.p.c. Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą i stosownie do art. 677 k.p.c. stwierdza nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. Do czynności, które Sąd winien podjąć z urzędu, zalicza się zarządzenie ogłoszenia wzywającego spadkobierców - obligatoryjne w przypadku, gdy nie złożono zapewnień spadkowych, bądź uznania przez sąd zapewnienia lub innych dowodów za niewystarczające, tj. nasuwające uzasadnione wątpliwości do przyjęcia, że oprócz zapewniającego lub osób przezeń wskazanych nie ma innych spadkobierców. Jeśli spadkobierca powołany do dziedziczenia odrzuci spadek, zostaje on wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1029 k.c.).

Jak wynika z akt sprawy, dzieci spadkodawczyni odrzuciły spadek, zaś syn spadkodawczyni - uczestnik postępowania M. M. (2) na rozprawie w dniu 6 lipca 2012 r. podał, że nie potrafi wskazać, kto mógłby wchodzić w grę jako spadkobierca w związku z odrzuceniem spadku. Słuchany na okoliczność kręgu spadkobierców podał, ze spadkodawczyni w chwili śmierci była rozwiedziona i miała tylko jedno dziecko, M. M. (2). Dzieci z innych małżeństw, jak też dzieci pozamałżeńskich nie miała. Ojciec i matka spadkodawczyni zmarli odpowiednio w roku 1982 i 1995. Jedyna siostra spadkodawczyni zmarła w roku 2005, zaś jej córka M. M. (1) jest uczestnikiem przedmiotowego postępowania. Podał też, że dziadkowie spadkodawczyni nie żyli w chwili jej śmierci, zaś uczestnik nie zna innych zstępnych dziadków wnioskodawczyni.

W tej sytuacji, Sąd I instancji, wobec powziętych wątpliwości co do kręgu spadkobierców, jak też zgodnie z obowiązkiem nałożonym przez przepis art. 670 k.p.c, prawidłowo wezwał spadkobierców przez ogłoszenie. Ogłoszenie to zawierało wszystkie niezbędne elementy, a więc informacje, o których mowa w art. 673 pkt 1-3 k.p.c., oraz wezwanie aby spadkobiercy w ciągu sześciu miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku. Zgodnie z art. 674 § 1 k.p.c., ogłoszenie to zostało umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze poprzez wywieszenie w Urzędzie Miejskim W..

Zauważyć należy, że wezwana do udziału w spawie Gmina W. nie wskazywała na żadne inne, niż powzięte uprzednio przez Sąd I instancji, wątpliwości co do kręgu spadkobierców. Wnosiła jedynie o dalsze badanie, czy do kręgu spadkobierców ustawowych należą dalsi nieujawnieni krewni, zstępni dziadków spadkodawczyni, w szczególności - poprzez zwrócenie się do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd I instancji prawidłowo oddalił wniosek Gminy W. o zwrócenie się do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o ustalenie danych osobowych dziadków spadkodawcy i ich zstępnych. W pierwszej kolejności wskazać należy, że do uczynienia przez Sąd spadku zadość obowiązkowi badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, obligatoryjne było jedynie wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie. Wobec niezgłoszenia się spadkobierców i uprzedniego odrzucenia spadku przez syna i siostrzenicę spadkodawczyni, Sąd I instancji prawidłowo, na podstawie art. 935 k.c. i art. 676 k.p.c. wydał postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawczyni jako spadkobiercy ustawowemu.

Powyżej powołane okoliczności czynią zatem bezzasadnym zarzut naruszenia art. 934 § 1 i 2 k.c.

Bezzasadny był również zarzut naruszenia przez Sąd art. 935 k.c., albowiem stwierdzenie nabycia spadku przez Gminę W. poprzedzone zostało stosownym postępowaniem dowodowym na okoliczność ustalenia kręgu spadkobierców powołanych od dziedziczenia przed Gminą, w szczególności, poprzez dopuszczenie dowodu z akt stanu cywilnego, odebranie zapewnień spadkowych i wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie. Z tego samego względu, bezzasadny był również zarzut naruszenia art. 670 § 1 k.p.c., albowiem wyszczególnione powyżej czynności podjęte przez Sąd uczyniły zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 670 k.p.c.

Pozbawiony podstaw był też zarzut przyjęcia przez Sąd zasady kontradyktoryjności. Podkreślić należy, że konieczność podjęcia przez Sąd określonych czynności nie zwalnia uczestników postępowania od obowiązku wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, w postępowaniu tym bowiem ma zastosowanie art. 232 zd. pierwsze k.p.c. Na uczestniku, który podniósł fakt lub zarzut, spoczywa zatem także ciężar udowodnienia jego prawdziwości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r. I CSK 163/12 LEX nr 1267159). Samo zatem przypuszczenie uczestnika Gminy W., że mogą istnieć inni spadkobiercy, w szczególności wobec niepotwierdzenia tej hipotezy w drodze czynności określonych przepisami procedury cywilnej, było niewystarczające do prowadzenia dalszego postępowania dowodowego przez Sąd.

Tym samym, Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd I instancji przepisów art. 217 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. W szczególności, uznać należało, że sporne okoliczności w kwestii dziedziczenia przez dziadków spadkodawczyni, bądź ich zstępnych, zostały już wyjaśnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd Odwoławczy, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację uczestnika postępowania Gminy W., o czym orzeczono jak w sentencji.