Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2018 roku

Sąd Rejonowy w Oleśnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Katarzyna Kałwak

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Klaudia Pluta

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 września 2018 roku

sprawy z powództwa B. J.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powódki B. J. kwotę 36.000,00 zł ( trzydzieści sześć tysięcy złotych 00/100) tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 07.06.2015r. do dnia 31.12.2015r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty;

I.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

II.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powódki B. J. kwotę 6.617,00 zł ( sześć tysięcy sześćset siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 4.800,00 zł ( cztery tysiące osiemset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  nakazuje pobrać od strony pozwanej (...) S.A.
z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Oleśnie kwotę 98,99 zł ( dziewięćdziesiąt osiem złotych 99/100) tytułem zwrotu wydatków pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 21.01.2016 r. do Sądu Rejonowego w Brzegu B. J. wystąpiła przeciwko (...) S.A. w W. domagając się zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 36.000,00 zł wraz
z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 19.05.2015 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia, zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Nadto, wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 4.800,00 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł, ewentualnie zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania sądowego według spisu kosztów, który zostanie przedłożony na rozprawie.

W uzasadnieniu profesjonalny pełnomocnik powódki wskazał, że w dniu 13.10.2003 r. w J., woj. (...), A. P. kierując samochodem marki V. (...)
o nr rej. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, iż jadąc z nadmierną prędkością i nie obserwując należycie drogi przed jadącym samochodem przejechał leżącego na jezdni wraz z rowerem A. J., który w wyniku tego poniósł śmierć na miejscu, a sprawca zbiegł z miejsca wypadku. Wyrokiem z dnia 04.12.2006 r. (II K 116/05) wydanym przez Sąd Rejonowy w Oleśnie A. P. został uznany za winnego popełnienia ww. czynu stanowiącego przestępstwo z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. i skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności
w zawieszeniu na okres trzech lat tytułem próby.

Samochód kierowany przez sprawcę w dacie zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy zawartej z (...) S.A.

Pismem z dnia 29.04.2015 r. powódka B. J. reprezentowana przez (...) S.A. zgłosiła (...) S.A. roszczenie w wysokości 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią syna. Decyzją z dnia 18.05.2015 r. (...) S.A. wypłaciło na rzecz powódki świadczenie w wysokości 12.000 zł „ uwzględniając 40% przyczynienia poszkodowanego do wypadku” tytułem zadośćuczynienia.

Zmarły w wieku 21 lat A. J. był synem powódki. B. J. miała wtedy 44 lata. A. mieszkał z rodzicami i pomagał im w gospodarstwie. Był bardzo kochany przez matkę. Był zawsze dla wszystkich uśmiechnięty, pogodny miał wielu znajomych. Dopiero miał ułożyć sobie życie. Rozpoczął pracę w piekarni. Rodzice wiązali nim swoje plany, chcieli bowiem w przyszłości przekazać mu duże gospodarstwo. Angażował się on bowiem w pomoc rodzicom, znał się na wszystkich pracach polowych.

Nagła śmierć syna spowodowała, że powódka zaczęła coraz mocniej podupadać na zdrowiu. Do dziś wracają wspomnienia o wspólnie spędzonych chwilach, uroczystościach rodzinnych, urodzinach syna. B. J. często odwiedza grób ukochanego dziecka, nie umie pogodzić się z jego stratą, często ogląda jego fotografie. Nikt nie jest w stanie zastąpić jej zmarłego syna. Powódka domaga się w procesie zapłaty dalszej kwoty zadośćuczynienia
z uwagi na bliskie relacje łączące ją z synem. Jako podstawa prawna został wskazany art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Żądanie zasądzenia od strony pozwanej odsetek od dnia 19.05.2015 r. powódka uzasadnia treścią art. 481 § 1 k.c. i faktem, iż strona pozwana decyzją z dnia 18.05.2015 r. uznała roszczenie na rzecz powódki w wysokości 12.000,00 zł „( uwzględniając 40% przyczyniania)”, a więc pozostaje w opóźnieniu w zakresie zgłoszonej kwoty od następnego dnia . – pozew – k. 3 – 6.

Postanowieniem z dnia 19.04.2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 95/16 Sąd Rejonowy w Brzegu Wydział I Cywilny uznał się niewłaściwym miejscowo do rozpoznania sprawy i przekazał ją Sądowi Rejonowemu w Oleśnie – postanowienie – k. 33.

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 03.11.2016 r. strona pozwana – (...) S.A. w W. – wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty 17,00 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego.

W uzasadnieniu pełnomocnik strony pozwanej podnosił, że poszkodowany A. J. przyczynił się w 40 procentach do powstania szkody, bowiem w chwili wypadku był
w stanie nietrzeźwości, mając we krwi 2,2 promila alkoholu. Nadto, na skutek samoistnego upadku spowodowanego upojeniem alkoholowym leżał on na jezdni zajmując do 1,5 m z jej szerokości. Powódka w uzasadnieniu pozwu wskazuje na fakt, iż strona pozwana uznała jej roszczenia z uwzględnieniem 40% przyczynienia się, ale w treści pozwu powódka w żaden sposób się nie ustosunkowała do tego przyczynienia. Strona pozwana wskazuje,
że 40- procentowe przyczynienie poszkodowanego zostało przyjęte przez tego samego pełnomocnika przy zawarciu ugody w sprawie wypłaty zadośćuczynienia dla syna powódki
a brata zmarłego – K. J.. Ponadto, w pozwie z powództwa małżonka powódki – T. J. przeciwko (...) S.A. o zapłatę zadośćuczynienia toczącej się przed tutejszym Sądem pod sygn. akt I C 390/16 zostało wskazane, że dochodzona pozwem kwota uwzględnia przyczynienie się poszkodowanego do zaistniałej szkody w wysokości 40%, jakie przyjęła strona pozwana, z czego (...) S.A. wywodzi akceptację przyczynienia się A. J. do powstania szkody na poziomie 40%.

Strona pozwana wskazuje, iż zadośćuczynienie za krzywdę doznaną wskutek śmieci osoby najbliższej może zostać przyznane tylko w sytuacji wystąpienia szkody niemajątkowej czyli krzywdy, jednak nie jest wystarczające wykazanie takich następstw w sferze psychicznej, jakie zazwyczaj łączą się ze śmiercią osoby bliskiej, tj. uczucie smutku, przygnębienia, żalu i innych negatywnych emocji, które stanowią powszechną reakcję żałobną. Według stanowiska (...) S.A., powołującego się również na doktrynę i judykaturę, aby uznać, że wskutek śmierci osoby najbliższej wystąpiła krzywda, „ musi wystąpić doznanie wstrząsu psychicznego w takim stopniu, który doprowadził o rozstroju zdrowia kwalifikowanego w kategoriach medycznych jako choroba psychiczna”. Nie wystarcza zatem sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci dziecka. Wobec tego, powódka winna wykazać, że śmierć syna wywołała u niej chorobę psychiczną, na co powódka nie przedstawiła żadnych dowodów, żadnej dokumentacji medycznej świadczącej
o odbytym leczeniu zdrowia psychicznego w związku ze śmiercią syna. W ocenie strony pozwanej, powódka doznała normalnej, naturalnej reakcji żałobnej w związku z tragiczną
i nagłą śmiercią syna i nie wykazała wystąpienia u niej jakichkolwiek zaburzeń psychicznych w związku ze śmiercią dziecka. Nadto, powódka na skutek śmierci syna nie została osobą samotną, ma bowiem męża i jeszcze trójkę dzieci (córkę i dwóch synów). Córka A.
z mężem i dzieckiem – mieszka z rodzicami i wspólnie prowadzą gospodarstwo. Powódka ma więc wsparcie i pomoc najbliższych.

Wobec powyższego, w ocenie strony pozwanej wypłacone dotychczas w toku likwidacji szkody zadośćuczynienie w kwocie 12.000,00 zł całkowicie naprawia krzywdę powódki. Przedmiotowa wypłata została dokonana bez uwzględnienia 40% przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, więc, biorąc pod uwagę przyczynienie, należy uznać, iż (...) S.A. przyznało tytułem zadośćuczynienia kwotę 20.000,00 zł. Jednocześnie pełnomocnik strony pozwanej wskazał, że w przeciwieństwie do powyższego, wypłaty na rzecz małżonka powódki i syna nastąpiły już z pomniejszeniem o 40% przyczynienia się A. J. do powstania szkody.

Ponadto, strona pozwana wypłaciła już powódce na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Opolu, syn. akt I C 67/10 odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej na skutek śmierci syna w kwocie 25.000,00 zł. W chwili wypłaty była to kwota wysoka, odczuwalna i adekwatna do sytuacji życiowej społeczeństwa. Strona pozwana zwróciła też powódce poniesione koszty pogrzebu, nagrobka i odzieży żałobnej. Pełnomocnik (...)wskazał też, że zasądzając powódce ww. odszkodowanie Sąd miał na względzie ówczesne stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmowało nie tylko pogorszenie się sytuacji życiowej w sferze materialnej, ale również
w sferze niematerialnej, związane z utratą najbliższej osoby, czego dał wyraz w uzasadnieniu orzeczenia. O odrębnym zadośćuczynieniu w tamtym czasie jeszcze nikt nawet nie myślał.

W tym stanie rzeczy strona pozwana uważa, że naprawiła już doznaną przez powódkę wskutek śmierci syna krzywdę, a dalsze roszczenia są nadmiernie wygórowane
i nieuzasadnione.

Ponadto, odnośnie odsetek strona pozwana podniosła, że zasądzenie odsetek winno nastąpić najwcześniej od dnia wyrokowania. Roszczenie powódki zostało zgłoszone stronie pozwanej pismem z dnia 29.04.2015 r. wysłanym pocztą elektroniczną 07.05.2015 r., a więc zgodnie z art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych strona pozwana najwcześniej pozostawała w zwłoce z wypłatą świadczenia po 30 dniach od daty zgłoszenia – czyli od 07.06.2015 r. - odpowiedź na pozew – k. 46-51.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Sąd Rejonowy w Oleśnie w II Wydziale Karnym w prawomocnym wyroku z dnia 04.12.2006 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II K 116/05 uznał oskarżonego A. P. za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w dniu 13 października 2003 r. w J., woj. (...), kierując samochodem osobowym marki V. (...) o nr rej. (...) i będąc po spożyciu alkoholu, umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa
w ruchu lądowym w ten sposób, że jadąc z nadmierną prędkością w terenie zabudowanym
i nie zachowując należytej ostrożności oraz nie obserwując należycie drogi przed prowadzonym przez siebie samochodem, przejechał leżącego na jezdni wraz z rowerem A. J., który w wyniku tego doznał obrażeń ciała w postaci stłuczenia śródpiersia
i serca, uszkodzenia płuca z krwotokiem i odmą opłucnową, pęknięcia wątroby, rozerwania spojenia łonowego ze stłuczeniem narządów miednicy małej, złamania kości łonowej i talerza biodrowego po stronie prawej, urazu klatki piersiowej ze złamaniem żeber, rozległych pasmowatych otarć skóry grzbietu, krwiaków rozwarstwiających grzbietu i innych
w następstwie których zmarł, po czym sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia. Czyn ten stanowił przestępstwo z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. i za to z mocy art. 178 § 1 k.k. A. P. został skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności (pkt I sentencji wyroku). Sąd zawiesił warunkowo wykonanie orzeczonej kary na okres próby w wysokości trzech lat (pkt II sentencji wyroku). Wobec sprawcy została również orzeczona grzywna (pkt III sentencji wyroku). Sąd orzekł wobec oskarżonego również środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres czterech lat (pkt VI sentencji wyroku). Orzeczono również wobec oskarżonego nawiązkę w kwocie 1.500,00 zł na rzecz Fundacji (...). K. Pomocy (...) w Wypadkach Samochodowych we W. (pkt VIII sentencji wyroku).

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał m.in., że do zdarzenia doszło późnym wieczorem (po godz. 23:00). Rower A. J. nie miał oświetlenia z przodu, natomiast z tyłu posiadał światełko odblaskowe i dodatkowo nakładane światełko migające typu „migotka”. Jednak kiedy A. wracał z baru rowerem, pomimo wcześniejszego spożycia znacznych ilości alkoholu, w jego rowerze nie było światła przedniego oraz nie świeciła migotka. Z nieustalonych przyczyn w J. na drodze prowadzącej w kierunku miejscowości K. na prostym i płaskim odcinku drogi w obszarze zabudowanym A. J. położył się na jezdni zajmując do 1,5 m z jej szerokości mierząc od krawędzi jezdni. Rower pokrzywdzonego leżał na jezdni obok pokrzywdzonego bądź ewentualnie na nim lub pod nim.

Sprawca poruszał się samochodem marki V. (...) o nr rej. (...) koloru pomarańczowego należącym do jego ojca Z. P.. Przez teren zabudowany
w miejscowości J. jechał z prędkością przekraczającą prędkość administracyjną,
tj. z prędkością około 90 km/h. Samochód, którym kierował oskarżony najechał na A. J. leżącego na prawej części jezdni oraz na rower. W rejonie miejsca najechania pokrzywdzonego ulicę oświetlały lampy uliczne znajdujące się przy lewym pasie drogi patrząc w kierunku jazdy oskarżonego. Na rowerze zmarłego po wypadku nie znaleziono tylnej lampy pozytywnej oraz świateł odblaskowych, a mocowane na pedałach światła odblaskowe były zabrudzone.

Pokrzywdzony A. J. doznał rozległych obrażeń, z czego główne obrażenia koncentrowały się w obrębie tułowia i głowy, natomiast śmierć spowodowały obrażenia tułowia. Brak jest zapisów, by w obrębie kończyn dolnych istniały obrażenia w postaci podbiegnięć i wylewów krwawych w tkance podskórnej oraz w mięśniach, czyli obrażenia zderzakowe. Wskazuje to na to, że przed najechaniem pokrzywdzony nie był potrącony przez żaden pojazd.

Pokrzywdzony A. J. w chwili wypadku był w stanie nietrzeźwości. Zawartość alkoholu we krwi pokrzywdzonego wynosiła 2,2 promila. „ Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że A. J. znalazł się w pozycji leżącej na jezdni w wyniku samoistnego upadku spowodowanego upojeniem alkoholowym”.

Po najechaniu na leżącego na jezdni A. J. oskarżony A. P. wraz ze swoją żoną uciekli z miejsca wypadku.

W uzasadnieniu wyroku karnego Sąd wskazuje na znaczne przyczynienie się pokrzywdzonego do zaistnienia wypadku („ pokrzywdzony rowerzysta wywołał niebezpieczeństwo na drodze wskutek którego doszło do wypadku. Leżąc na jezdni A. J. bezpośrednio spowodował wystąpienie wypadku. Pomimo znacznego przyczynienia się pokrzywdzonego do zaistnienia wypadku, w sprawie również oskarżony przyczynił się do wypadku i jego skutków” – str. 9 uzasadnienia wyroku karnego). W innym miejscu Sąd karny wskazuje na „ przeważający stopień przyczyniania się do zdarzenia przez samego pokrzywdzonego” – str. 10 uzasadnienia wyroku karnego.

Sąd nie orzekał o nawiązce na rzecz pokrzywdzonego T. J., ponieważ nie zgłaszał on takiego żądania stając przed Sądem.

dowód : - wyrok Sądu Rejonowego w Oleśnie z 04.12.2006r., II K 116/05 wraz ze wzmianką o prawomocności oraz z uzasadnieniem – k. 10 – 23.

W dacie zdarzenia zmarły syn powódki - A. J. - miał 21 lat, a B. J. miała wtedy 44 lata (ur. (...)).

dowód : - fakty bezsporne.

Odpowiedzialność cywilna A. P. – sprawcy zdarzenia – jako posiadacza pojazdu mechanicznego była chroniona w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) S.A.

dowód : - fakt bezsporny.

Od śmierci A. J. poszczególni członkowie jego rodziny zgłaszali przez kolejne lata różne roszczenia do ubezpieczyciela. Sprawa została zgłoszona do (...) S.A.
w 2005 r. i zakończyła się wypłatą odszkodowania za koszty związane z pogrzebem poszkodowanego oraz odmową wypłaty w zakresie roszczenia złożonego z tytułu odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej rodziców A. J. (07.07.2006r.). Zgromadzony wówczas przez ubezpieczyciela materiał dowodowy nie pozwalał stwierdzić, iż nastąpiło pogorszenie się sytuacji życiowej rodziców po śmierci syna A..

Następnie w dniu 01.10.2009 r. wpłynęło do (...) S.A. roszczenie od pełnomocnika rodziców zmarłego – B. i T. J. – o zapłatę kwot po 50.000 zł dla każdego
z nich, tj. łącznie 100.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej po śmierci syna.

W dniu 07.10.2009 r. likwidator (...) S.A. sporządził operat szacunkowy szkody osobowej, w którym wskazano, iż do wypłaty bliskim zmarłego A. J. przeznaczono dotychczas kwotę 10.487,47 zł tytułem łącznie kosztów pogrzebu, odzieży żałobnej osób bliskich i kosztów nagrobka.

W dniu 10.11.2009 r. (...) S.A. wydało ponowną decyzję odmowną co do roszczeń B. J. i T. J. o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci syna.

dowód : - sprawozdanie (...) S.A. z dnia 09.11.2009 r. – k. 40-42 akt szkody – w załączeniu,

- druk zgłoszenia szkody na osobie –nr szkody (...) – k. 1-4 akt szkody – w załączeniu,

- operat szkody osobowej sporządzony dnia 07.10.2009 r. – k. 6 akt szkody – w załączeniu,

– decyzja z dnia 10.11.2009 r. odmowna co do roszczeń o odszkodowanie
z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci syna – k. 43-44 akt szkody – w załączeniu.

Wyrokiem z dnia 26.09.2011 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 67/10
z powództwa rodziców zmarłego A. J.: tj. T. J. i B. J. przeciwko (...) S.A. o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej (art. 446
§ 3 k.c.) Sąd Okręgowy w Opolu I Wydział Cywilny zasądził od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów kwoty po 25.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami i częściowym zwrotem kosztów procesu.

Na skutek apelacji powodów ww. wyrok Sądu Okręgowego w Opolu został zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 27.01.2012 r., sygn. akt I ACa 1353/11 jedynie poprzez zmianę początkowego terminu płatności odsetek ustawowych. W pozostałej części apelacja została oddalona.

dowód : - wyrok SO w Opolu z dnia 26.09.2011 r. I C 67/10 wraz
z uzasadnieniem – k. 52-59, k. 112-118 akt szkody – w załączeniu,

- wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 27.01.2012 r., sygn. akt I ACa 1353/11 z uzasadnieniem – k. 76, k. 103-111 akt szkody – w załączeniu.

Tym samym dotychczas rodzice zmarłego A. J. otrzymali od (...) S.A.
w związku z jego śmiercią następujące należności:

- 10487,47 zł łącznie tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, nagrobka i odzieży żałobnej,

- po 25.000 zł każdy tytułem odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej
w związku ze śmiercią syna A. plus odsetki i koszty zasądzone ww. wyrokami.

dowód : - decyzja z dnia 08.11.2011 r. dot. T. J. – k. 45-46 akt szkody – w załączeniu,

- operat szkody osobowej z dnia 08.11.2011 r. – k. 51 akt szkody –
w załączeniu,

– dwie decyzje z dnia 09.11.2011 r. dot. B. J. i T. J. – k. 66 i k. 68 akt szkody – w załączeniu,

- dokumentacja z rozliczenia odsetek – k. 70 - 75- akt szkody – w załączeniu.

Pismem opatrzonym datą 29.04.2015 r. B. J., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, zgłosiła (...) S.A. szkodę oraz żądanie przyznania jej kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią syna A. J. na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Powyższe pismo zostało przesłane do (...) S.A. pocztą elektroniczną w dniu 07.05.2015 roku.

dowód : - pismo z 29.04.2015r. ze zgłoszeniem szkody do (...) S.A.–k.24–26,

- e-mail z kancelarii pełnomocnika powódki do (...) S.A. z dnia 07.05.2015r. ze zgłoszeniem szkody – k. 89 akt szkody – w załączeniu.

Decyzją z dnia 18.05.2015 r. ubezpieczyciel przyznał B. J. zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego w kwocie 12.000 zł po zgonie syna. Ubezpieczyciel nie powoływał się w tym stanowisku na zarzut przyczynienia.

dowód : - decyzja (...) z dnia 18.05.2015 r. – k. 27-28.

Ubezpieczyciel w dniu 01.10.2015 r. wystosował dla B. J. propozycję ugodowego zakończenia sprawy poprzez przyznanie kwoty 30.000 zł zadośćuczynienia po zgonie syna pomniejszone o 40% przyczynienia poszkodowanego (jazda rowerem w stanie nietrzeźwym) oraz kwoty wcześniej wypłacone.

dowód : - propozycja ugodowa od (...) S.A. dla B. J. z 01.10.2015 r. – k. 147 akt szkody – w załączeniu.

Do zawarcia ugody pomiędzy B. J. a (...) S.A. ostatecznie nie doszło.

dowód : - fakt bezsporny.

Powódka ukończyła tylko szkołę podstawową. W wieku 17 lat zaszła w ciążę
i musiała przerwać naukę w II klasie (...) handlowej. Nie kontynuowała edukacji, zawodu nie uzyskała. Pracowała w gospodarstwie, jest na rencie z KRUS od 2006 r.

Matka powódki żyje – ma 84 lata. Jest chora, ale samodzielna w samoobsłudze, mieszka z jej bratem. Ojciec powódki zmarł na zawał serca w 1997 r., mając 69 lat. Powódka ma braci w wieku 61 i 62 lata.

W 1976 r. B. J. zawarła związek małżeński z T. J., z którym ma pięcioro dzieci:

1. najstarszy syn K. 42 lata,

2. syn G. zmarł w 1979 r. na zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych jako dwumiesięczne dziecko,

3. syn W. – 38 lat,

4. syn A., który zginął w zdarzeniu szkodowym,

5. córka A. (...) lat.

dowód : - opinia biegłej sądowej lek. med. A. N. specjalisty psychiatrii z dnia 30.03.2017 r. – k. 88 – 90,

- polecenie przelewu renty – k. 31 akt szkody- w załączeniu.

Przed wypadkiem syna powódka miała szczęśliwą rodzinę, która każde święta, urodziny, imieniny spędzała razem w domu rodzinnym w S..

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30.

Powódkę i syna A. łączyła silna więź. A. mieszkał do końca życia
z rodzicami. Skończył szkołę zawodową. Pracował w piekarni w D.. Chodził też wieczorowo do szkoły średniej dla pracujących do K.. Był bardzo lubianym chłopcem przez całą wieś, kolegów i koleżanki. Był też bardzo dobrym i pracowitym dzieckiem. Za pierwszą wypłatę kupił mamie na dzień kobiet żelazko parowe do prasowania i taką ma powódka po nim pamiątkę. Po pracy pomagał ojcu w pracy w polu, w oborze, ponieważ wtedy rodzice mieli duże gospodarstwo, ponad 20 sztuk bydła i świnie. W wieku 19 lat A. miał już prawo jazdy na traktor, samochód i uprawnienia na kombajn. Miał przejąć gospodarstwo rolne po rodzicach i opiekować się nimi. Wówczas rodzice A. mieli ponad 40 ha ziemi licząc razem z dzierżawą. A. został w domu, zwolnił się z piekarni
i chciał robić inwestycje na tym gospodarstwie, chciał wybudować piekarnię.

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30,

- zeznania świadka T. J. (męża powódki) – protokół rozprawy
z dnia 26.01.2017 r. – k. 73-73v.,

- zeznania świadka A. C. (córki powódki) – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73v.,

- przesłuchanie powódki – protokół rozprawy z dnia 20.03.2018 r. – k. 144-144v.; płyta z e-protokołem – k. 156.

W niedzielę 12.10.2003 r. rodzina widziała A. ostatni raz. O śmierci syna powódka dowiedziała się w poniedziałek rano 13.10.2003 r. Sprawca wypadku – A. P. – był kolegą zmarłego A., razem chodzili do jednej klasy w J..

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30.

W dacie śmierci A. najstarszy syn powódki K. miał 26 lat i był żonaty – zamieszkiwał u teściów. Syn powódki W. miał 23 lata – był kawalerem. Córka A. (1) miała wtedy 15 lat.

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30.

Po śmierci syna życie rodziców i całej rodziny legło w gruzach. W domu została „ wielka dziura i rozpacz”. Po jego śmierci powódka była psychicznie wykończona. Tylko siedziała i płakała. Wycofała się z życia towarzyskiego, przestała się spotykać z ludźmi. Jednak nie korzystała po śmierci syna z pomocy psychologa, sama musiała się z tym uporać. Nie przyszło jej do głowy, by zgłosić się po pomoc do specjalisty. Nie mogła sobie darować tego, że tak się stało. Najgorsze były święta Bożego Narodzenia. Rodzina nie mogła się powstrzymać od płaczu, ani przełamać się opłatkiem. Matka strasznie zniosła śmierć A., nie pogodziła się z tym, cierpiała, płakała. Ciężko przeżyła też czas, kiedy toczyły się sprawy karne w sądzie. Powódka się rozchorowała, a jej mąż musiał zrezygnować z hodowli bydła, gdyż nie mógł sobie dać rady. Przez pierwszy rok po śmierci syna A. był u powódki i jej męża brat T. J., który im pomagał. Córka A. (1) obiecała, że przejmie to gospodarstwo, mimo iż miała inne plany życiowe. Pole, które rodzina miała w dzierżawie musiało zostać oddane właścicielom.

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30,

- zeznania świadka T. J. – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73-73v.,

- zeznania świadka A. C. – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73v.,

- opinia biegłej sądowej lek. med. A. N. specjalisty psychiatrii z dnia 30.03.2017 r. – k. 88 – 90,

- przesłuchanie powódki – protokół rozprawy z dnia 20.03.2018 r. – k. 144-144v.; płyta z e-protokołem – k. 156.

Po śmierci syna A. u powódki ujawniły się po raz pierwszy problemy kardiologiczne, z uwagi na które w dniach 30.11.2004 – 16.12.2004 r. powódka była hospitalizowana w Zespole (...) w O. na Oddziale Wewnętrznym
z rozpoznaniem: „ cardiomyopathia in stadio decomp. Nyha III/IV”. Została przyjęta w stanie ogólnym ciężkim z dusznością wysiłkową i spoczynkową. Podczas tej hospitalizacji powódka przeszła też konsultację psychiatryczną, podczas której zdiagnozowano u niej „ przedłużoną reakcję sytuacyjną na stres”. Po ustabilizowaniu stanu zdrowia została wypisana do domu z zaleceniami kontynuowania leczenia kardiologicznego.

Powódka kontynuowała leczenie kardiologiczne m.in. w (...) Centrum (...) w Z., gdzie stwierdzono u niej zaburzenia „o niejasnej etiologii”
i zakwalifikowano do dalszego leczenia, a po diagnostyce wskazano na niedokrwienną przyczynę przebudowy mięśnia sercowego (niedokrwienie podwsierdziowe).

Przez kolejne lata powódka była wielokrotnie hospitalizowana z uwagi na problemy kardiologiczne, bądź uzyskiwała pomoc na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym, po czym wracała do domu.

W dniu 23.04.2009 r. przeszła zabieg implantacji na stałe kardiowertera – defibrylatora serca w Publicznym Samodzielnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Wojewódzkim Centrum Medycznym w O..

dowód : - dokumentacja medyczna z leczenia powódki, w szczególności
w ZOZ w O., w (...) Centrum (...) w Z.,
w Publicznym Samodzielnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Wojewódzkim Centrum Medycznym w O. – k. 9 – 30 akt szkody – w załączeniu,

- zeznania świadka T. J. – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73-73v.,

- zeznania świadka A. C. – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73v.,

- przesłuchanie powódki – protokół rozprawy z dnia 20.03.2018 r. – k. 144-144v.; płyta z e-protokołem – k. 156.

Z biegiem czasu również mąż opadł z sił, zachorował na cukrzycę, potem na serce, amputowano mu palec od nogi.

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30.

W 2011 r. powódka wraz z mężem przepisali gospodarstwo córce A. i jej mężowi. Jednak prowadzenie gospodarstwa im nie wychodziło. Opłacalność tego gospodarstwa spadła i A. z rodziną nie była w stanie się z niego utrzymać. Wyjechała wraz z mężem za granicę. Wszystkie dzieci powódki wyjechały do pracy za granicę, gdzie przebywają do dziś. Powódka wraz z mężem zostali sami. Są na rentach.

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30,

- zeznania świadka T. J. – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73-73v.,

- zeznania świadka A. C.– protokół rozprawy z 26.01.2017r.– k. 73v.

- przesłuchanie powódki – protokół rozprawy z dnia 20.03.2018 r. – k. 144-144v.; płyta z e-protokołem – k. 156.

Rodzice A. do dziś odczuwają boleśnie brak syna A.. Najgorzej jest wówczas, gdy wszyscy się zjadą, a A. nie ma. W czasie świąt jest smutek, bo nie ma tej jednej osoby. Nie ma już takiej świątecznej atmosfery od śmierci A..

Powódka do dziś nosi „ A. zdjęcie” na co dzień w portfelu. Jej wnuki wiedzą,
że A. był bratem Ani, K. i W.. Dalej często płacze, jeszcze teraz rozpacza, cały czas wspomina A., odwiedza jego grób co niedzielę, zamawia Msze Św. w jego intencji, ogląda zdjęcia.

Nadal zażywa leki na sen przepisywane przez lekarza rodzinnego. Ma koszmary senne związane z wypadkiem syna, boi się być sama w domu. Ma lęki, często wraca myślami do wypadku syna, przeżywa, analizuje, żyje wspomnieniami, nie może się skupić na codziennych czynnościach, zmusza się do aktywności. Czuje się wycofana z życia, nie ma siły, ani energii, aby się z kimś spotkać, czy porozmawiać. Nie potrafi się pogodzić ze śmiercią syna. Swój stan i krzywdę powódka wiąże ze śmiercią syna A., a nie ze zgonem malutkiego synka G. przed laty. G. zachorował i zmarł jako 2-miesięczne dziecko. Natomiast syn A. umierając, był dorosły. Z A. rodzice wiązali całe życie. Matka twierdzi, że „ Taka rana się nie goi”, wręcz twierdzi, że jest coraz gorzej. Teraz jeszcze jej mąż jest chory i „ posypało się wszystko”.

Powódka nie może się też pogodzić z niesprawiedliwym jej zdaniem wyrokiem karnym dla sprawcy. Nie wybaczyła mu.

dowód : - odręczny opis krzywdy B. J. sporządzony na potrzeby postępowania likwidacyjnego szkody – k. 29-30,

- zeznania świadka T. J. – protokół rozprawy z dnia 26.01.2017 r. – k. 73-73v.,

- zeznania świadka A. C. –protokół rozprawy z 26.01.2017 r.–k.73v.,

- opinia biegłej sądowej lek. med. A. N. specjalisty psychiatrii z dnia 30.03.2017 r. – k. 88 – 90,

- przesłuchanie powódki – protokół rozprawy z dnia 20.03.2018 r. – k. 144-144v.; płyta z e-protokołem – k. 156.

Biegła sądowa w dziedzinie psychiatrii lek. med. A. N. stwierdziła
u powódki „ zaburzenia depresyjne reaktywne związane z wypadkiem i śmiercią syna w dniu 13.10.2003 r. za czym przemawia obecność w wywiadzie zaburzeń snu, w tym koszmarów sennych, stanów lękowych, zaburzeń nastroju, obniżenia aktywności. U badanej nadal występują stany lękowe, zaburzenia snu, nastroju, obniżenie aktywności związane z przebytym wypadkiem i śmiercią syna. Nasilenie tych zaburzeń analizując przebieg choroby, czas trwania, utrzymywanie się dolegliwości mimo upływu czasu od wypadku syna jest znaczne. Badana nie wymagała leczenia szpitalnego psychiatrycznego, nie zdecydowała się na ambulatoryjne leczenie psychiatryczne ani podjęcie psychoterapii, jednak konieczne jest nadal leczenie w postaci stosowania środków nasennych”.

Na skutek śmierci syna powódka doznała zaburzeń przekraczających normalną
w okolicznościach nagłej śmierci osoby bliskiej reakcję żałobną.

„ U powódki miało miejsce doznanie wstrząsu psychicznego w takim stopniu, który doprowadził do rozstroju zdrowia kwalifikowanego w kategoriach medycznych jako zaburzenie psychiczne w postaci zaburzeń depresyjnych reaktywnych”.

Nadto, „…obecny stan zdrowia B. J. kwalifikuje się do uznania trwałego uszczerbku na zdrowiu i ma on związek z przebytym wypadkiem w dniu 13.10.2003.”. Stały uszczerbek na zdrowiu u powódki wynosi 5%.

„ Z uwagi na wystąpienie objawów depresyjnych – zaburzeń snu, stanów lękowych, zaburzeń nastroju, obniżenia aktywności jako reakcji na traumatyczne zdarzenie śmierć syna miała negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie powódki, osłabiła jej aktywność życiową. Powódka nie poradziła sobie z tym stresem adekwatnie do sytuacji, a pogorszenie jej funkcjonowania codziennego i społecznego było istotnie zaburzone”.

dowód : - opinia biegłej sądowej lek. med. A. N. specjalisty psychiatrii z dnia 30.03.2017 r. – k. 88 – 90.

W opinii uzupełniającej z dnia 08.11.2017 r. biegła psychiatra A. N. wskazała, iż powódka cierpi na „ zaburzenia depresyjne reaktywne związane z wypadkiem
i śmiercią syna w dniu 13.10.2003”, a objawy chorobowe pozostawały w związku czasowym ze zdarzeniem z dnia 13.10.2003 r., „ pojawiły się bezpośrednio po wypadku i śmierci syna
i odpowiadały w obrazie klinicznym objawom z kręgu zaburzeń depresyjnych reaktywnych”.

dowód : - opinia uzupełniająca biegłej sądowej lek. med. A. N. specjalisty psychiatrii z dnia 08.11.2017 r. – k. 117-118.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemalże w całości, a oddaleniu podlegało jedynie w niewielkiej części roszczenie odsetkowe.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy bezsporne były okoliczności zdarzenia szkodowego z dnia 13.10.2003 r., na skutek którego tragiczną śmierć poniósł syn powódki - A. J.. Sprawstwo A. P. zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem karnym. Bezsporna również jest odpowiedzialność cywilna za skutki zdarzenia strony pozwanej ubezpieczającej w dacie wypadku odpowiedzialność kierującego pojazdem marki V. (...) o nr rej. (...) na podstawie umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Poza sporem były okoliczności otrzymania przez B. J. od (...) S.A. po wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 26.09.2011 r. I C 67/10 kwoty 25.000,00 zł tytułem odszkodowania za znacznie pogorszenie sytuacji życiowej w związku ze śmiercią syna wraz z zasądzonymi odsetkami i kosztami. Nadto, rodzice zmarłego A. J. otrzymali od (...) S.A. w związku z jego śmiercią łącznie kwotę 10.487,47 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, nagrobka i odzieży żałobnej. W zasadzie niesporny był również przebieg postępowania likwidacyjnego szkody w przedmiocie żądania zadośćuczynienia. Należy jednak wskazać wyraźnie w tym miejscu, że decyzją z dnia 18.05.2015 r. ubezpieczyciel przyznał B. J. zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego
w kwocie 12.000,00 zł po zgonie syna (k. 27-28). Jednocześnie ubezpieczyciel nie powoływał się jeszcze w tym stanowisku na zarzut przyczynienia, a cała kwota 12.000 zł bez żadnych potrąceń została poszkodowanej wypłacona. Ostatecznie ubezpieczyciel stanął na stanowisku w tym postępowaniu, jak i w toczących się równolegle postępowaniach poszczególnych członków rodziny zmarłego A. J., że zmarły syn powódki przyczynił się do powstania szkody w 40 procentach. Pełnomocnik powódki choć nie przyznał wprost
w procesie zaistnienia przyczynienia w tej wysokości, to również w żaden sposób nie zanegował stanowiska ubezpieczyciela w tym zakresie chociażby w uzasadnieniu pozwu, opisując przebieg postępowania likwidacyjnego i wskazując na stanowisko (...) obejmujące 40 – procentowe przyczynienie poszkodowanego.

Poza tym sporna pozostawała dalsza kwota dochodzona w niniejszym procesie przez powódkę tytułem zadośćuczynienia ponad już wypłaconą kwotę w postępowaniu likwidacyjnym, jak również strona pozwana kwestionowała początkową datę zgłaszanego żądania odsetkowego powódki.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów z przebiegu postępowania likwidacyjnego szkody, powoływanych wyżej wyroków sądów: karnych i cywilnych, jak również na podstawie zgodnych i wiarygodnych dowodów z zeznań świadków
i przesłuchania powódki, które to dowody nie były kwestionowane przez strony procesu. Nadto, szeroko pojęty wpływ tragicznej śmierci syna A. na psychikę i stan zdrowia psychicznego powódki w kontekście doznanej krzywdy z uwagi na naruszenie dóbr osobistych Sąd ustalił przy pomocy dwóch opinii biegłej sądowej w dziedzinie psychiatrii
lek. med. A. N., o czym niżej.

Podstawę prawną odpowiedzialności cywilnej bezpośredniego sprawcy szkody – A. P. – stanowi art. 436 § 1 k.w. w zw. z art. 435 § 1 k.c.,
tj. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka posiadacza mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną przez ruch pojazdu, od której sprawca mógłby się uwolnić jedynie wykazując jedną z trzech przesłanek egzoneracyjnych, tj. nastąpienie szkody wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Natomiast podstawę odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela OC stanowi
art. 822 k.c. , zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony (§ 1), a uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (§ 4).

Nadto, w dniu 01.01.2004 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 473 j.t. ze zm.) – dalej: „ustawa” lub „ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych”, która ma zastosowania również
w niniejszej sprawie, mimo iż do zdarzenia szkodowego doszło 13.10.2003 r., z uwagi na treść art. 159 ust. 1 ustawy a contrario . Przepis ten stanowi, że postępowania dotyczące roszczeń odszkodowawczych wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się według przepisów dotychczasowych. Pierwsze roszczenia związane ze śmiercią A. J. jego bliscy, w tym powódka, zgłaszali w 2005 r., tj. już po wejściu w życie ww. ustawy, a roszczenie w przedmiocie zadośćuczynienia zostało zgłoszone dopiero w 2015r. (bezsporne). Wobec tego, wskazać należy na treść art. 34 ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniach obowiązkowych, który stanowi, że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku
z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Natomiast odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym (art. 36 ust. 1). W dacie zdarzenia szkodowego, tj. 13.10.2003 r., obowiązywało rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów
(Dz.U. z 2000 r., Nr 26, poz. 310 ze zm.) – dalej: rozporządzenie. Jednakże treść § 10 ww. rozporządzenia i art. 34 obecnie obowiązującej ustawy jest zbliżona.

W dniu 03.08.2008 roku weszła w życie ustawa z dnia 30.05.2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r., Nr 116, poz. 731), na mocy której do art. 446 k.c. dodano § 4 w brzmieniu: „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę ”. Jednakże, zgodnie z ugruntowanym już stanowiskiem judykatury
i doktryny, do stanów faktycznych, zaistniałych przed dniem wejścia w życie przepisu
art. 446 § 4 k.c. (tj. gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3.08.2008 r., tak jak w niniejszej sprawie), istniała możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., tzn. poprzez odwołanie się do naruszenia dóbr osobistych (zob. m.in.: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Biul. SN 2010/10/11, LEX nr 604152; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10, Biul. SN 2011/7/9, OSP 2012/3/32, LEX nr 852341; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 roku II CSK 248/10, LEX nr 785681 i powołane tam orzecznictwo; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2011 r. I CSK 621/10 LEX nr 848128; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 stycznia 2014 r., I ACa 459/13, LEX nr 1416095). Artykuł 446 § 4 k.c. nie uchylił artykułu 448 k.c., lecz jego dodanie było „ wyrazem woli ustawodawcy zarówno potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących przed jego wejściem w życie przepisów, jak i ograniczenia kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia do najbliższych członków rodziny” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 września 2013 r., I ACa 618/13, LEX nr 1375829).

Powoływany art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Katalog dóbr osobistych pozostających pod ochroną prawa cywilnego zawarty jest w art. 23 k.c., ma charakter otwarty i jest stale poszerzany przez judykaturę i doktrynę. Z kolei art. 24 § 1 k.c. stanowi, że ten, czyje dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać m.in. zadośćuczynienia pieniężnego. W orzecznictwie zaliczone zostały do dóbr osobistych m.in. więź emocjonalna łącząca osoby bliskie, relacja pomiędzy zmarłym a osobą zainteresowaną, więzi rodzinne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 roku II CSK 248/10, LEX nr 785681
i powołane tam orzecznictwo; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2004 r., I CK 484/03, OSNC 2005/4/69, Wokanda 2004/12/6, Biul. SN 2004/11/9, LEX nr 132396; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Biul. SN 2010/10/11, LEX nr 604152; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10, Biul. SN 2011/7/9, OSP 2012/3/32, LEX nr 852341).

Poza tym, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, rozstrój zdrowia nie stanowi przesłanki koniecznej dla dochodzenia roszczeń na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Natomiast: „ zdarzeniem uzasadniającym roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia na podstawie wskazanych wyżej regulacji jest zerwanie więzi rodzinnych wywołane śmiercią osoby bliskiej w wyniku deliktu” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2017 r., I CSK 444/16, Legalis Numer 1549977). Wskazać należy, że „ na rozmiar krzywdy wywołanej śmiercią bliskiej osoby mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 października 2016 r.,
V ACa 90/16, Legalis Numer 1564522 i powołane tam orzecznictwo).

Po dogłębnej analizie zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz mając na uwadze powołane wyżej kryteria, jak również przyczynienie się poszkodowanego A. J. do zaistnienia szkody (40%), Sąd przyznał w wyroku na rzecz B. J. tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią syna A. kwotę 36.000,00 zł ponad otrzymaną już z tego tytułu kwotę 12.000,00 zł w przebiegu postępowania likwidacyjnego szkody. Łączna kwota 48.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę matki w związku ze śmiercią syna, nawet biorąc pod uwagę jego znaczne przyczynienie, nie jest kwotą zawyżoną.

Zgodnie z treścią art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W ocenie Sądu, wskazany przez stronę pozwaną, a niekwestionowany wprost przez powódkę procent przyczynienia A. J. do powstania szkody na poziomie 40% jest adekwatny do okoliczności, biorąc pod uwagę w szczególności fakty ustalone w postępowaniu karnym, tj. iż A. J. w chwili wypadku był w stanie nietrzeźwości, a zawartość alkoholu w jego krwi wynosiła 2,2 promila oraz fakt, iż leżał on na jezdni wraz z rowerem. Tym samym kwota zadośćuczynienia przyznana przez Sąd w wyroku uwzględnia to przyczynienie poszkodowanego. Zważyć jednakże należy, że przyznana kwota zadośćuczynienia jest wyznacznikiem wszystkich okoliczności przedmiotowej sprawy, nie może natomiast stanowić jedynie matematycznego przeliczenia procentowego (12.000 zł + 36.000 zł = 48.000 zł tj. 60%, a więc 100% to 80.000 zł). Tutejszy Sąd podziela w całości stanowisko zajęte w jednym z najnowszych orzeczeń w tej kwestii, tj. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
7 czerwca 2018 r., sygn. akt V ACa 465/17 ( LEX nr 2524897), zgodnie z którym: „ ustalenie stopnia przyczynienia jest warunkiem wstępnym, od którego w ogóle zależy możliwość rozważenia zmniejszenia odszkodowania. Stanowi warunek konieczny ale nie wystarczający, gdyż samo przyczynienie nie przesądza ograniczenia obowiązku naprawienia szkody a sam stopień przyczynienia nie jest bezpośrednim wyznacznikiem zakresu tego ograniczenia. Decyzja w przedmiocie ograniczenia świadczenia, poprzez jego miarkowanie ze względu na przyczynienie się należy do sądu w ramach sędziowskiego wymiaru odszkodowania i wymaga dokonania całościowej oceny zarówno stopnia przyczynienia się ale także całokształtu okoliczności mogących mieć wpływ na wysokość świadczeń”.

Zważyć należy, że więź łącząca matkę z dzieckiem jest bodaj najsilniejszą z więzi międzyludzkich, a jej przedwczesne nagłe i tragiczne zerwanie w dodatku na skutek czynu niedozwolonego stanowi dla matki niewymowną krzywdę, która winna być kompensowana odpowiednio wysokim zadośćuczynieniem.

Pomimo iż powódka urodziła piątkę dzieci, to więź łącząca ją z A. była bardzo silna, bowiem to on mieszkał aż do śmierci z rodzicami i to on miał z nimi pozostać na zawsze, prowadząc gospodarstwo, do którego miał smykałkę, oraz opiekując się rodzicami na starość. To on był nadzieją rodziców, którzy obecnie, choć schorowani, zostali sami, gdyż dzieci pozostające przy życiu wyjechały za granicę. Pomimo iż od śmierci A. minęło już kilkanaście lat, powódka do dziś na jego wspomnienie podczas przesłuchania ocierała łzy i łamał jej się głos. Opowiada o nim z czułością, nosi „A. zdjęcie” przy sobie, często wspomina, odwiedza grób, modli się za syna. Wprawdzie dostępny materiał dowodowy nie pozwala na jednoznaczne ustalenie związku przyczynowego powstania problemów kardiologicznych powódki ze śmiercią syna, ale niewątpliwie pierwsze wystąpienie niepokojących objawów zbiegło się w czasie z tą śmiercią i z całą pewnością, biorąc pod uwagę zasady doświadczenia życiowego, rozpacz, stres i nieprzespane noce po śmierci dziecka były czynnikami, które bardzo niekorzystnie wpłynęły na jej stan zdrowia, utrudniając rekonwalescencję i uniemożliwiając oszczędzający tryb życia.

Nadto, jak zostało wyżej wyjaśnione, wprawdzie rozstrój zdrowia kwalifikowany
w kategoriach choroby psychicznej nie jest warunkiem sine qua non przyznania zadośćuczynienia za krzywdę w związku z naruszeniem dóbr osobistych, ale jest czynnikiem dodatkowym wzmagającym natężenie negatywnych przeżyć związanych z utratą osoby bliskiej. Zważyć należy, że biegła w dziedzinie psychiatrii lek. med. A. N. stwierdziła u powódki istnienie zaburzeń przekraczających normalną w okolicznościach nagłej śmierci osoby bliskiej reakcję żałobną. Biegła stwierdziła też u niej m.in. zaburzenia depresyjne związane z wypadkiem i śmiercią syna w dniu 13.10.2003 r. stany lękowe, zaburzenia nastroju, obniżenia aktywności, zaburzenia snu, nastroju, a nasilenie tych zaburzeń jest znaczne. Biegła stwierdziła również, że u B. J. doszło do „ wstrząsu psychicznego w takim stopniu, który doprowadził do rozstroju zdrowia kwalifikowanego w kategoriach medycznych jako zaburzenie psychiczne w postaci zaburzeń depresyjnych reaktywnych”,
a „…obecny stan zdrowia B. J. kwalifikuje się do uznania trwałego uszczerbku na zdrowiu i ma on związek z przebytym wypadkiem w dniu 13.10.2003.”. Stały uszczerbek na zdrowiu u powódki wynosi 5%. Strona pozwana w piśmie z dnia 19.06.2017 r. ( k. 104 – 105) domagała się wydania przez biegłą sądową psychiatrę pisemnej opinii uzupełniającej na okoliczność jak wpłynęła na zdrowie psychiczne i funkcjonowanie powódki śmierć pierwszego dziecka, czy te skutki się skumulowały i czy w związku ze stratą tamtego dziecka nie trzeba zmniejszyć przyznanego procentu uszczerbku. W opinii uzupełniającej z dnia 08.11.2017 r. ( k. 117-118). biegła psychiatra A. N. wskazała, iż powódka cierpi na „ zaburzenia depresyjne reaktywne związane z wypadkiem i śmiercią syna w dniu 13.10.2003”, a objawy chorobowe pozostawały w związku czasowym ze zdarzeniem z dnia 13.10.2003 r., „ pojawiły się bezpośrednio po wypadku i śmierci syna i odpowiadały w obrazie klinicznym objawom z kręgu zaburzeń depresyjnych reaktywnych”. Biegła wskazała również, że fakt śmieci pierwszego dziecka w 1979 r. był biegłej znany, przeanalizowała go i wnioski ujęła w swojej opinii. Opinia biegłej psychiatry jest dla Sądu wiarygodna, a Sąd doszedł do tych samych wniosków po przesłuchaniu powódki, która żywo, spontanicznie i bardzo emocjonalnie reagowała na pytania o śmierć syna A., a zanim została spytana wprost o śmierć syna G. w ogóle o nim nie wspominała. Podczas przesłuchania powódka wskazała, że G. zmarł wiele lat temu jako 2-miesięczny chłopiec po chorobie, a co za tym idzie powódka pogodziła się z tą stratą. Natomiast syna A. powódka wychowywała przez 21 lat, umarł jako dorosły mężczyzna, z którym powódka była silnie związana i z którym nadal wiązała całe swoje życie. Nadto, był zdrowym młodym człowiekiem i nie musiał umrzeć pod kołami samochodu. Każda śmierć dziecka jest bardzo bolesna dla rodzica, ale śmierć nagła zdrowego człowieka na skutek czynu zabronionego jest dla bliskich dodatkowym ciosem, zwłaszcza gdy sprawca, będący kolegą syna, był po spożyciu alkoholu i zbiegł z miejsca zdarzenia nie udzieliwszy mu pomocy. Natomiast fakt,
iż A. – lubiany, pracowity i ambitny chłopak - leżał wówczas w stanie upojenia alkoholowego na ulicy, stanowiący z jednej strony powód jego przyczynienia do zaistnienia szkody zmniejszającego odpowiedzialność cywilną pozwanego ubezpieczyciela, z drugiej strony z pewnością wzmaga w matce poczucie bezsensownej i niepotrzebnej straty, która winna być kompensowana wysokim zadośćuczynieniem.

Sąd wziął pod uwagę również okoliczność, iż powódka otrzymała już od (...) S.A. kwotę 25.000,00 zł wraz z odsetkami tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej po śmierci syna A.. Jednakże zważyć należy, że podstawę prawną przyznania tamtego świadczenia stanowił art. 446 § 3 k.c. , zgodnie z którym Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Jednak różne są przesłanki przyznawania roszczeń na podstawie art. 446 § 3 k.c. względem art. 446 § 4 k.c., czy też
art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. O ile przy ustalaniu właściwej kwoty odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. uwzględnia się także tzw. szkodę niematerialną (krzywdę), to jednak bierze się ten aspekt pod uwagę jedynie w kontekście szkody materialnej. Natomiast krzywda sama w sobie nie stanowi przesłanki przyznania odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej. Innymi słowy, gdyby oprócz poczucia krzywdy związanej z utratą dziecka nie nastąpiło znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powoda – w aspekcie materialnym – odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 k.c. nie zostałoby przyznane.
W uzasadnieniu powoływanego wyżej wyroku wydanego w sprawie I C 67/10 Sąd Okręgowy
w Opolu wskazał m.in.: „ Powodowie przez kilka miesięcy, a w przypadku powódki znacznie dłużej, nie potrafili poradzić sobie z nową rzeczywistością, w której nie mogli już liczyć na wsparcie syna, a w skrajnych momentach rozważali nawet likwidację gospodarstwa – wówczas w pracach wyręczał ich brat powoda, dlatego zasadnym jest uznanie, że w tym okresie ich cierpienia związane z utratą syna i wynikające stąd osłabienie ich aktywności życiowej oraz motywacji do przezwyciężania trudności życia codziennego wskazywały na istnienie szkody materialnej określonej przez cyt. na wstępie przepis jako pogorszenie sytuacji życiowej. W tej sytuacji Sąd uznał, że roszczenie powodów zasługiwało na uwzględnienie jedynie częściowo, tj. w tej części w jakiej wykazali że doznali szkody materialnej, przejawiającej się nie tylko w ściśle finansowym wymiarze, ale także w osobistym, jeżeli tylko wywarł skutki na sytuację życiową powodów” ( k. 53 akt szkody). Nadto, jak zasadnie wskazał w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 czerwca 2016 r., sygn. akt VI ACa 766/15, Sąd Apelacyjny w Warszawie, podzielając także w tym zakresie uzasadnienie sądu I instancji (Legalis Numer 1504959): „… znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 KC, obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio zaistniałe w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego, jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które jednak rzutują na ich sytuację materialną. Przepis art. 446 § 3 KC ma zatem umożliwić naprawienie szkód majątkowych. W art. 446 § 3 KC użyto określenia „odszkodowanie”. Odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej jest świadczeniem kompensującym szkodę majątkową, niezależnym od roszczeń z tytułu zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie nie jest zależne od pogorszenia sytuacji materialnej osoby uprawnionej i poniesienia szkody majątkowej. Jego celem jest kompensacja doznanej krzywdy. Zadośćuczynienie dochodzone na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 KC ma natomiast zrekompensować krzywdę wynikającą z naruszenia dobra osobistego, którym jest prawo do życia w pełnej rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby”.

Wobec powyższego, kwota uzyskana przez powódkę na podstawie art. 446 § 3 k.c.
w innym postępowaniu, nie stanowiła przesłanki ograniczenia należnego świadczenia z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę przyznanego na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Mając na uwadze powyższe, orzeczona wyrokiem kwota 36.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia powiększająca już przyznaną w postępowaniu likwidacyjnym kwotę 12.000,00 zł stanowi adekwatną rekompensatę za krzywdę powódki doznaną na skutek naruszenia dóbr osobistych w związku ze śmiercią syna A., przy uwzględnieniu
40- procentowego przyczynienia poszkodowanego do powstania szkody.

Od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki odsetki ustawowe/ustawowe za opóźnienie od dnia 07.06.2015 r. do dnia zapłaty, mając na uwadze treść art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, zgodnie
z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Zdarzenie szkodowe było znane (...) S.A. co najmniej od 2005 r., kiedy to poszczególne osoby bliskie zmarłemu A. J. zaczęły zgłaszać różne żądania. Natomiast żądanie
w przedmiocie zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią syna A. B. J. zgłosiła za pośrednictwem swojego pełnomocnika drogą poczty elektronicznej w dniu 07.05.2015 r. ( k. 89 akt szkody), a więc uwzględniając ww. 30 – dniowy termin likwidacji szkody i fakt, iż strona pozwana nie wykazała niemożności wypłaty należnego zadośćuczynienia w ww. terminie, od następnego dnia, tj. od 07.06.2015 r. (...) S.A. pozostawało w zwłoce. Powódka domagała się w pozwie odsetek od dnia 19.05.2015 r.,
a więc, mając na uwadze ww. wyjaśnienia, należało oddalić częściowo żądanie odsetkowe,
tj. od dnia 19.05.2015 r. do 06.06.2015 r. – pkt II sentencji wyroku.

Nadto, wskazać należy, że w dniu 01.01.2016 r. weszła w życie ustawa z dnia
9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1830). Zmieniła ona m.in. brzmienie art. 481 k.c. Natomiast stosownie do treści art. 56 tej ustawy do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Artykuł 481 § 2 k.c. w dotychczasowym brzmieniu przewidywał, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Po zmianie wprowadzonej powyższą ustawą powyższy paragraf stanowi, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego
i 5,5 punktów procentowych. Mając na uwadze powyższe, Sąd w pkt I sentencji wyroku podzielił należności odsetkowe na okresy do 31.12.2015 r. i od 01.01.2016 r. do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c., tj. Sąd włożył na stronę pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, gdyż żądanie powódki było zasadne co do całej należności głównej i niemalże całego żądania odsetkowego. Na zasądzoną w punkcie III sentencji wyroku od strony pozwanej na rzecz powódki należność
w kwocie 6.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu składają się: 1.800,00 zł – opłata sądowa od pozwu, 17,00 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 4.800,00 zł – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 2 pkt 5 obowiązującego w dacie wniesienia pozwu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 r., poz. 1804).

Natomiast w punkcie IV sentencji wyroku Sąd nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Oleśnie kwotę 98,99 zł tytułem zwrotu wydatków pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa na podstawie art. 83 ust. 2 w zw.
z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 300 tj. ze zm.). Za dwie opinie wydane w sprawie biegłej sądowej A. N. zostało przyznane łącznie wynagrodzenie w kwocie 548,99 zł (388,68zł + 160,31 zł), z czego kwota 450,00 zł była wydatkowana na ten cel z zaliczek uiszczonych przez (...) S.A., a więc brakującą kwotę 98,99 zł pokrył tymczasowo Skarb Państwa.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.