Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 31 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA:	Jan Gibiec
Sędzia SA: Sędzia SA:	Adam Jewgraf (spr.) Sławomir Jurkowicz

po rozpoznaniu w dniu 31 grudnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu

sprawy z powództwa: Skarbu Państwa Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w O.

przeciwko: A. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek zażaleń obu stron

na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 26 lipca 2013 r., sygn. akt I C 1052/13

p o s t a n a w i a:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt II w ten sposób, że nakazać ujawnienie w księdze wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w O. ostrzeżenia o ustanowionym zakazie zbywania i obciążania przez A. K. prawa użytkowania wieczystego nieruchomości objętej wskazaną księgą;

2.  oddalić zażalenie pozwanej.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy we Wrocławiu, uwzględniając
w części wniosek strony powodowej, udzielił zabezpieczenia jej roszczenia pauliańskiego poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną prawa użytkowania wieczystego nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) składającej się z działki gruntu nr (...) o pow. 1,4700 ha, położonej w G., która była przedmiotem czynności prawnej, której uznania za bezskuteczną domaga się powód dla umożliwienia zaspokojenia jego wierzytelności z tytułu zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług przysługujących mu od zbywcy prawa, tj. spółki (...),
(...) spółki jawnej. Jak Sąd wskazał, strona powodowa wykazując za pomocą dokumentów (tytułów wykonawczych) istnienie po stronie zbywcy zaległości podatkowych, nieskuteczność prowadzonej przeciwko dłużnikowi egzekucji
(brak posiadania innego majątku), uprawdopodobniła istnienie przesłanek roszczenia z art. 527 § 1 i 2 kc oraz świadomość istnienia pokrzywdzenia wierzyciela po stronie pozwanej (przy zastosowaniu domniemania z art. 527 § 3 kc). Powód wykazał też istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (art. 730 ¹ § 1 i 2 kpc).

W ocenie Sądu równoczesne ustanowienie zakazu zbywania i obciążania prawa użytkowania wieczystego (pkt I postanowienia) jest na obecnym etapie wystarczające dla zabezpieczenia przysługującemu powodowi roszczenia. Dlatego Sąd nie uwzględnił dalej idącego wniosku o nakazanie wpisania w księdze wieczystej nieruchomości ostrzeżenia o ustanowionym zakazie i w tym zakresie wniosek oddalił (pkt II postanowienia) stwierdzając, że czynności tej może dokonać wierzyciel dysponując postanowieniem.

Powyższe postanowienie zaskarżyły zażaleniami obie strony.

Pozwana zaskarżyła postanowienie w części uwzględniającej wniosek
o udzieleniu zabezpieczenia. Zarzucając naruszenie art. 730 ¹ kpc poprzez przyjęcie, iż w sprawie zaistniały przesłanki do udzielenia zabezpieczenia (pkt I postanowienia), wnosiła o uchylenie orzeczenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Strona powodowa zaskarżyła postanowienie w części, w jakiej Sąd Okręgowy oddalił wniosek o udzielenie zabezpieczenia przez nakazanie ujawnienia w księdze wieczystej nieruchomości ostrzeżenia o ustanowionym zakazie zbywania
i obciążania przez pozwaną prawa użytkowania wieczystego (pkt II postanowienia).

Zarzucając naruszenie art. 755 § 1 pkt 5 kpc w zw. z art. 730 § 1 i 2 kpc wnosiła o zmianę orzeczenia przez uwzględnienie wniosku o udzielenie zabezpieczenia także w tej części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanej jest niezasadne, odmiennie od zażalenia strony powodowej, które podlegało uwzględnieniu.

Co do zażalenia pozwanej.

Wbrew zapatrywaniu skarżącej, powołującej się na uiszczenie na rzecz dłużnika sumy nabycia prawa użytkowania wieczystego (dołączone do zażalenia wyciągi bankowe) nie zawsze w przypadku odpłatnego charakteru czynności dłużnika brak jest podstaw do zaistnienia przesłanek z art. 527 kc. Przyczyną niewypłacalności dłużnika mogą być bowiem różne zdarzenia, lecz wśród nich musi być zawarcie krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej, nawet gdyby ona dopiero razem z innymi zdarzeniami spowodowała niewypłacalność, z tym, że w tym przypadku musi być ona koniecznym składnikiem tych przyczyn i bez niej one same niewypłacalności nie byłby spowodowały. W realiach rozpatrywanej sprawy poza sporem pozostaje, że dłużnik otrzymanych sum nie świadczył dobrowolnie na rzecz wierzyciela – powoda, otrzymane pieniądze zniknęły z majątku (konta) dłużnika
i należność wierzyciela nie może zostać wyegzekwowana od niewypłacalnego,
nie posiadającego innego majątku dłużnika. Na tym etapie postępowania przyjąć zatem można, iż wedle reguł z art. 243 kpc i art. 730 i 730 ¹ § 1 i 2 kpc strona powodowa w sposób dostateczny uprawdopodobniła istnienie związku między zaskarżoną czynnością prawną dłużnika a pokrzywdzeniem wierzyciela – powoda.

Nieprzekonywujące są również wywody zażalenia co do braku świadomości pozwanej o zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela. W tej kwestii zauważyć należy,
że strona powodowa nie wykazała stosunku bliskości pomiędzy pozwaną
a wspólnikiem spółki jawnej (pozwana pozostaje w związku małżeńskim
z M. K.), co w rezultacie prowadzi do zastosowania domniemania
z art. 527 § 3 kc, że „osoba ta wiedziała, iż dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli”. W złożonym zażaleniu pozwana w sposób skuteczny owego domniemania nie wzruszyła nie oferując dowodu przeciwnego, że nawet
przy dołożeniu należytej staranności, nie mogła posiąść wymaganej wiedzy.
Dodać trzeba, iż w świetle unormowania z art. 527 § 3 kc z faktu, iż osoba trzecia
nie wiedziała, w żadnym razie nie wynika jeszcze jej zwolnienie z odpowiedzialności. Trudno bowiem rozdzielić istnienie świadomości od zawinionego jej braku.

Wykazany został także interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Przywoływany przez żalącą w tym zakresie jej dobry stan majątkowy pozostaje bez znaczenia w świetle celu skargi pauliańskiej, jakim jest możliwość zaspokojenia się
z przedmiotu, który wyszedł z majątku dłużnika (art. 532 kc), a nie z majątku osoby trzeciej. Decydującym o braku chęci wyzbycia się nieruchomości przez pozwaną
nie może być też zawarcie przez nią umowy dzierżawy nieruchomości na czas nieoznaczony, skoro w § 8 umowy z 09.01.2013 r. zawarto zapis zgodnie z którym każdej ze stron przysługuje prawo jej rozwiązania w przypadku zamiaru sprzedaży nieruchomości, z zachowaniem jednomiesięcznego terminu wypowiedzenia.

Reasumując stwierdzić należy, że wbrew odmiennemu zapatrywaniu pozwanej strona powodowa uprawdopodobniła zarówno istnienie roszczenia jak
i interes w udzieleniu zabezpieczenia wedle reguł z art. 730 ¹ § 1 i 2 kpc,
co skutkować musiało oddaleniem zażalenia (art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc
i art. 13 § 2 kpc).

Co do zażalenia strony powodowej.

Rację ma skarżący wskazując, iż w przypadku nieruchomości, które mają urządzoną księgę wieczystą, ustanowienie zakazu rozporządzania nieruchomością może i winno być połączone z wpisem odpowiedniego ostrzeżenia, co przewidział przy tym ustawodawca w znowelizowanej treści art. 755 § 1 pkt 5 kpc. Owa forma zabezpieczenia spełniła istotną funkcję informując potencjalnych nabywców
o zastosowanym w trybie orzeczenia sądu zakazie rozporządzania nieruchomością, w ślad za czym następuje wykluczenie, ze wszelkimi skutkami, rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (rozporządzenie w takiej sytuacji oznacza dokonanie czynności niezgodnej ze stanem prawnym i wyłącza ochronę kolejnego nabywcy).

Dla uzyskania zatem pełnego zabezpieczenia wraz z wnioskiem
o ustanowienie zakazu rozporządzania nieruchomością strona winna wnosić także
o ujawnienie tego zakazu w księdze wieczystej, co w rozpatrywanym przypadku strona powodowa uczyniła. Rzeczą zaś Sądu I instancji, rozpatrującego tak sformułowany wniosek o udzielenie zabezpieczenia było – obok sformułowania zakazu rozporządzania nieruchomością – nakazać również sądowi wieczystoksięgowemu wpisania do księgi wieczystej ostrzeżenia o ustanowionym zakazie. Podstawy bowiem wpisu do księgi wieczystej nie może stanowić orzeczenie
Sądu I instancji zawierające wyłącznie ustanowienie zakazu rozporządzania nieruchomością. Występuje bowiem tutaj przypadek ujawnienia „prawa osobistego” w rozumieniu art. 16 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, a ściślej ujawnienia skutecznego wobec osoby wierzyciela ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomością. Według zaś tego przepisu „prawa osobiste i roszczenia” podlegają ujawnieniu w księdze wieczystej wyłącznie w przypadkach wskazanych w przepisach ustawowych, do których należy art. 755 § 1 pkt 5 kpc.

W świetle powyższych uwag stwierdzić należy, iż oddalenie w tej części wniosku przez Sąd Okręgowy nie było trafne i ograniczało skuteczność udzielonego stronie powodowej zabezpieczenia roszczenia pauliańskiego.

Dlatego Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw.
z art. 397 § 2 kpc i art. 13 § 2 kpc zmienił zaskarżone postanowienie w pkt II uwzględniając w tym zakresie wniosek strony powodowej.

MR-K