Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Wybraniec

Protokolant: sekretarz sądowy Aneta Wróblewska

po rozpoznaniu 25 września 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko M. Z.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz M. Z. kwotę 7 217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Dorota Wybraniec

Sygn. akt XXVI GC 753/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 września 2016 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od M. Z. kwoty 100 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem kary umownej za naruszenie zakazu konkurencji, przewidzianej w umowie agencyjnej zawartej pomiędzy stronami (pozew: k. 1-14).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zarzucił nieważność postanowień umowy dotyczących zakazu konkurencji, z uwagi na sprzeczność z art. 764 (6) § 1 k.c. Poza tym zarzucił, że pozwany dokonał wypowiedzenia umowy agencyjnej i zwolnił się od zakazu konkurencji w trybie art. 764 (8) k.c. W treści odpowiedzi na pozew pozwany wskazał na szereg okoliczności uzasadniających złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy przez agenta, jak również okoliczności wskazujących na brak podstaw do wypowiedzenia umowy przez powoda (odpowiedź na pozew: k. 115-139).

W toku procesu strony podtrzymały stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W 2015 r. doszło do nawiązania kontaktu pomiędzy M. Z. a T. Z., wspólnikiem (...), prowadzącym również jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą (...) T. Z.. M. Z. został polecony T. Z. przez J. K., współpracującego z T. Z. na zasadzie umowy franczyzowej. Padła propozycja współpracy, T. Z. akcentował potrzeby w zakresie pozyskania osoby współpracującej przy technologiach innowacyjnych, wskazał, że pozwanego będą czekały w (...) dwa kierunki współpracy, tj. dezynsekcja zboża ekologicznego i dezynsekcja zabytków oraz domów w minimalnym zakresie. Pozwany zainteresował się propozycją złożoną przez T. Z. w szczególności z uwagi na chęć podjęcia współpracy w zakresie technologii innowacyjnych. Dostrzegając, że są to technologie bardzo atrakcyjne, stanowiące dorobek życia T. Z., nie oponował nawet wobec argumentacji o konieczności przyjęcia na siebie zobowiązania do zapłaty bardzo wysokich kar za naruszenie zakazu konkurencji. Zawierając umowę T. Z. miał zaufanie do pozwanego, nie zastanawiał się nad obszarem działania zakazu konkurencji (zeznania pozwanego: k. 262v, zeznania członka zarządu powoda T. Z.: k. 260v-261v ). W dniu 3 sierpnia 2015 r. powód jako zleceniodawca zawarł z pozwanym jako agentem umowę agencyjną, w której powierzył agentowi prowadzenie w jego imieniu i na jego rzecz działalności polegającej na pozyskiwaniu klientów oraz pomocy w zawieraniu umów handlowych z klientami. Agent nie był upoważniony do zawierania umów w imieniu zleceniodawcy (§ 1 ust. 1). Szczegółowy zakres obowiązków agenta został określony w § 2, natomiast obowiązki zamawiającego określono w § 3. W § 4 wskazano, że każda ze stron jest zobowiązana do zachowania lojalności i uczciwości kupieckiej wobec drugiej strony. Za pozyskanie klientów lub pośrednictwo handlowe agentowi przysługiwała prowizja w wysokości 20% od wartości netto transakcji zrealizowanej za pośrednictwem lub w wyniku działań agenta, odpowiednio do wysokości zapłaconych przez klienta należności, pod warunkiem, że klient zapłaci minimum 40% ceny (§ 5 ust. 1). Termin płatności prowizji uregulowano w § 5 ust. 2. W § 6 agent zobowiązał się, zarówno w trakcie jaki i po ustaniu obowiązywania umowy do powstrzymania od działalności sprzecznej z interesami zleceniodawcy, w szczególności zobowiązał się nie prowadzić działalności konkurencyjnej w stosunku do zleceniodawcy, nie prowadzić (ani współpracować) w imieniu własnym lub za pośrednictwem osób trzecich działalności, która byłaby konkurencyjna wobec zleceniodawcy, nie obejmować żadnych funkcji w tym doradczych w podmiotach konkurencyjnych ani występować w charakterze przedstawiciela przedsiębiorstw konkurencyjnych, nie świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (umowy cywilnoprawnej) na rzecz jakiegokolwiek podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną względem zleceniodawcy. Za działalność konkurencyjną uważa się w szczególności deratyzację, dezynfekcję, dezynsekcję, fumigację, ozonowanie, osuszanie, odgrzybianie, ochronę przed ptakami, gazowanie, konserwację zabytków oraz produkcję i sprzedaży preparatów i środków chemicznych (§ 6 ust. 2). Agent zobowiązał się do zachowania w ścisłej tajemnicy wszystkich informacji programowych, technicznych, technologicznych, systemu produkcji, organizacji pracy, działalności handlowej i danych dotyczących zleceniodawcy oraz jego kontrahentów (§ 6 ust. 3). w § 6 ust. 5 postanowiono, że zakaz konkurencji, o którym mowa w niniejszej umowie obejmuje również nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży towarów i usług zleceniodawcy i dokonywania zakupu od innych firm towarów i usług, wchodzenie w stosunki prawne będące naruszeniem zakazu konkurencji z klientami zleceniodawcy na własny lub cudzy rachunek, obejmowanie funkcji w tym doradczych w konkurencyjnych dla zleceniodawcy organizacjach, w spółkach i innych podmiotach gospodarczych, rozpowszechnianie nieprawdziwych wprowadzających w błąd wiadomości o zleceniodawcy w celu przysporzenia sobie oraz osobom trzecim korzyści osobistych lub wyrządzenia szkody zleceniodawcy, uczestniczenie w przedsięwzięciach lub podmiotach konkurencyjnych dla zleceniodawcy w szczególności poprzez wnoszenie wkładów, nabywanie udziałów lub akcji, udzielanie osobom trzecim informacji o rynkach zbytu, stałych dostawach i sytuacji gospodarczej oraz prawnej zleceniodawcy, za wyjątkiem informacji publicznie dostępnych lub potrzebnych agentowi do pozyskania klientów albo do pomocy zleceniodawcy w zawieraniu umów handlowych, nakłanianie klientów zleceniodawcy do rozwiązania ze zleceniodawcą umowy, niewykonania lub nienależytego wykonania warunków umowy. W § 6 ust. 5 agent zobowiązał się po ustaniu umowy na żądanie zleceniodawcy poinformować go w formie oświadczenia na piśmie o miejscu swojego zatrudnienia lub rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. W § 7 ust. 1 wskazano, że zakaz konkurencji, o którym mowa powyżej obowiązywać będzie agenta w trakcie trwania niniejszej umowy oraz przez okres 24 miesięcy licząc od dnia ustania obowiązywania niniejszej umowy. Zgodnie z § 7 ust. 2 zakaz konkurencji może zostać wypowiedziana przez zleceniodawcę w formie oświadczenia, z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zgodnie z § 7 ust. 3 po ustaniu obowiązywania niniejszej umowy, w okresie trwania zakazu konkurencji, agentowi będzie przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 25 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia agenta, które otrzymywał w czasie trwania umowy. Wynagrodzenie nie przysługuje jeżeli zleceniodawca wypowie zakaz konkurencji. Zgodnie z § 7 ust. 4 zakaz konkurencji w zakresie współpracy, obejmowania funkcji w tym doradczych i innych, reprezentowania, pozyskiwania klientów, pośredniczenia w zawieraniu umów i zawieranie umów handlowych z klientami, świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (umowy cywilnoprawnej) nie obowiązuje agenta wobec przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. oraz osób fizycznych i prawnych powiązanych z nimi i ze zleceniodawcą za pomocą stosunku franczyzy. Zleceniodawca zobowiązany jest poinformować pisemnie agenta o rozwiązaniu stosunku franczyzy z podmiotami mającymi siedzibę na terenie województwa (...). Zgodnie z § 8 ust. 1 za naruszenie zakazu konkurencji agent zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości 1 000 000 zł w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez agenta pisemnego wezwania do zapłaty przedmiotowej kary umownej, przesłanego na podstawie powzięcia przez zleceniodawcę uzasadnionej wiadomości o naruszeniu zakazu konkurencji. Przedmiotowa umowa została zawarta na czas nieokreślony (§ 9 ust. 1). Każdej ze stron przysługiwało prawo wypowiedzenia umowy na piśmie pod rygorem nieważności, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia ( § 9 ust. 2). Zgodnie z § 9 ust. 4 strony mogły wypowiedzieć umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia, na piśmie pod rygorem nieważności, w sytuacji gdy druga strona w sposób rażący nie przestrzega postanowień niniejszej umowy (umowa agencyjna: k. 25-30).

W piśmie z dnia 7 grudnia 2015 roku pozwany dokonał wypowiedzenia umowy agencyjnej ze skutkiem natychmiastowym na podstawie § 9 ust. 4 umowy w związku z art. 764 (2) § 1 k.c. (wypowiedzenie umowy przez pozwanego: k. 43). Pismo to zostało odebrane przez powodową spółkę w dniu 9 grudnia 2015 r. (potwierdzenie otrzymania tego pisma w dniu 9 grudnia 2015 r. znalazło się w treści pisma powoda skierowanego do pozwanego z dnia 14 grudnia 2015 r.: k. 45). W piśmie z dnia 9 grudnia 2015 roku powód skierował do pozwanego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy agencyjnej bez zachowania okresu wypowiedzenia. Wskazano w nim, że przyczyną wypowiedzenia jest fakt naruszenia w sposób rażący przez agenta postanowień umowy (§ 9 ust. 4). W treści tego pisma wskazano, że podstawowym obowiązkiem agenta, oprócz pozyskiwania nowych klientów, jest również przekazywanie mocodawcy informacji o prowadzonych rozmowach z potencjalnymi klientami, terminach spotkań oraz warunkach ewentualnej współpracy, jak również tych informacji, które powinien agent uzyskać dochowując należytej staranności w wykonywaniu umowy agencyjnej. Ponadto zarzucono, że agent odmówił korzystania z telefonu służbowego oraz służbowej skrzynki pocztowej, co uniemożliwiało weryfikację realizacji obowiązków umownych przez agenta. Ponadto negocjowane przez agenta warunki handlowe w wielu przypadkach były niekorzystne i nisko rentowne, poza tym agent przerzucał na zleceniodawcę dodatkowe obowiązki, co dezorganizowało jego czas pracy, na przykład wykonywanie oględzin obiektów potrzebnych do wyceny itp. W związku z tym powód wezwał agenta do przekazania w terminie 7 dni wszelkich informacji mających znaczenie dla powoda w zakresie prowadzonych przez agenta spraw. Przypomniano o obowiązku powstrzymywania się od działalności sprzecznej z interesami zleceniodawcy i karze umownej za naruszenie zakazu konkurencji (wypowiedzenie umowy przez powoda: k. 39-40).

W piśmie z dnia 11 grudnia 2015 roku pozwany oświadczył powodowi, że w związku z dokonanym wypowiedzeniem umowy agencyjnej zwalnia się z obowiązku przestrzegania ograniczenia działalności konkurencyjnej wskazanego w przedmiotowej umowie na podstawie art. 764 (8) k.c. (oświadczenie pozwanego: k. 44). W odpowiedzi na to oświadczenie powód poinformował pozwanego, że nie uznaje wypowiedzenia dokonanego przez agenta. Wskazał, że (...) wywiązała się w sposób prawidłowy z umowy agencyjnej, w związku z tym zakwestionował uprawnienie pozwanego do wypowiedzenia przedmiotowej umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Ponadto wyjaśnił, że w dniu 9 grudnia 2015 roku zostało wysłane do pozwanego wypowiedzenie umowy agencyjnej przez zleceniodawcę bez zachowania okresu wypowiedzenia z uwagi na rażące nieprzestrzeganie przez agenta postanowień przedmiotowej umowy (pismo powoda: k.45-46).

W piśmie z dnia 21 grudnia 2015 roku powód wezwał pozwanego do przekazania w terminie 3 dni roboczych wszelkich informacji mających znaczenie dla (...) w zakresie prowadzonych przez agenta spraw na podstawie zawartej umowy agencyjnej, która została wypowiedziana pismem z dnia 9 grudnia 2015 roku (pismo powoda: k. 49-50). W piśmie z dnia 15 stycznia 2016 roku (...) wezwała pozwanego do zapłaty w terminie 14 dni kwoty 50 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia otrzymania wezwania do zapłaty, tytułem poniesionej przez zleceniodawcę szkody i utraconych korzyści wynikających z nieprzekazania przez agenta wszelkich informacji mających znaczenie dla (...), do czego agent był zobowiązany zgodnie z zawartą umową agencyjną (wezwanie do zapłaty: k. 51-52).

W piśmie z dnia 26 stycznia 2016 roku powód poinformował pozwanego zgodnie z § 7 ust. 4 umowy agencyjnej, że rozwiązał stosunek franczyzy z podmiotami mającymi siedzibę na terenie województwa (...) (pismo powoda: k.60). W piśmie z dnia 19 lutego 2016 roku powód poinformował pozwanego, że rozwiązał stosunek franczyzy z podmiotami na terenie całego kraju. Jak również podtrzymał wezwanie do przekazania przez agenta wszelkich informacji mających znaczenie dla powoda (pismo powoda: k. 63).

Podstawą do złożenia przez pozwanego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy w trybie natychmiastowym były działania powoda ocenione przez pozwanego jako sprzeczne z umową i zasadą lojalności. Pozwany uznał, że został oszukany przez T. Z.. Ocenił również, że (...) prowadzi działalność nielegalną stosując niedozwolone środki do dezynsekcji zboża ekologicznego, chodziło o zastosowanie fosforowodoru PH3. Pozwany wskazał, że powód przez dwa miesiące nie odpowiedział na jego pytania czy w technologii dezynsekcji zboża ekologicznego używa dwutlenku węgla CO2 czy fosforowodoru PH3. W konsekwencji pozwany nie dysponował tymi informacjami podczas rozmów z potencjalnymi klientami, co było niezbędne do wykonywania działalności agenta zgodnie z zawartą umową agencyjną (zeznania pozwanego: k. 262v, korespondencja e-mail z okresu 10 października 2015 – 3 grudnia 2015 r. w sprawie oferowania usługi dezynsekcji zboża ekologicznego bez użycia chemii: k. 169-174). Ostatecznie w odpowiedzi na e-mail wysłany przez pozwanego w dniu 3 grudnia 2015 roku, T. Z. reprezentujący powodową spółkę poinformował pozwanego, że technologia jaką opracowała spółka jest zastrzeżona w pełni, co oznacza, że na ten temat mogą rozmawiać w cztery oczy. Ostatecznie T. Z. nie udostępnił pozwanemu technologii dezynsekcji zboża ekologicznego (zeznania członka zarządu powoda T. Z.: k. 262). Trzy dni po uzyskaniu tej informacji pozwany dowiedział się, że stosowanie dwutlenku węgla CO2 nie jest w P. dozwolone, jak również stosowanie fosforowodoru PH3, w konsekwencji uznał, że (...) działa w sposób nielegalny i podjął decyzję o wypowiedzeniu umowy. Poza tym pozwany nie otrzymał od powoda potwierdzenia prowizji za listopad 2015 r., ani aneksu do umowy agencyjnej z (...), o który wnioskował przez okres trzech miesięcy (zeznania pozwanego: k. 262v-263, korespondencja e-mail w sprawie potwierdzenia prowizji za listopad 2015 r.: k. 164, korespondencja e-mail w sprawie aneksu do umowy agencyjnej: k. 166-168).

Jednym z franczyzobiorców (...) T. Z. był J. K., znajomy pozwanego, któremu pozwany jako bardzo dobry handlowiec pomagał sprzedawać towar. Przed świętami Bożego Narodzenia 2015 r. T. Z. poprosił o spotkanie z J. K., na którym wręczył mu wypowiedzenie umowy franczyzowej w trybie natychmiastowym, uzasadniając, że przyczyną wypowiedzenia umowy jest zerwanie umowy przez M. Z.. J. K. był zaskoczony tą sytuacją, ponieważ nie miał wiedzy na temat konfliktu pomiędzy pozwanym a T. Z.. T. Z. powiedział wówczas J. K., że jest zdziwiony reakcją pozwanego na informacje dotyczące dezynsekcji zboża ekologicznego, ponieważ w biznesie nie mówi się do końca całej prawdy (zeznania świadka J. K.: k. 259v-260v)

J. K. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...), należy do niego strona internetowa (...).pl, na której od początku 2017 r. wpisany jest do kontaktu nr telefonu należący do pozwanego. Pozwany odbierał telefony kierowane do firmy (...), kontaktował się z jej potencjalnymi klientami w zakresie usług doradztwa w rozpoznawaniu szkodników drewna (zeznania świadka J. K.: k. 260, wydruk ze strony internetowej: k. 90)

(...) stosowała dezynsekcję zboża z wykorzystaniem CO2, być może również w odniesieniu do zboża ekologicznego. CO2 było stosowne jako czynnik wspomagający dezynsekcję (zeznania członka zarządu powoda T. Z.: k. 261v).

W piśmie z dnia 20 grudnia 2016 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazało, że użycie dwutlenku węgla CO2 do fumigacji ziarna zboża nie jest dopuszczalne w rolnictwie konwencjonalnym w P., ponieważ żaden preparat zawierający w swoim składzie CO2 nie został zarejestrowany na zasadach ogólnych dla rolnictwa, co jest jednym z warunków aby taki środek ochrony roślin mógł być zakwalifikowany do stosowania w rolnictwie ekologicznym (pismo MRiRW: k. 182-184).

W trakcie współpracy powód zaczął dostrzegać u pozwanego wzmożone zainteresowanie technologią dotyczącą dezynsekcji zboża ekologicznego. T. Z. zaczął podejrzewać, że pozwany, którego cenił za to, że był doskonałym handlowcem, może prowadzić działalność konkurencyjną wobec (...), w szczególności wspólnie z J. K., franczyzobiorcą (...), podejrzewał ich o „podbieranie klientów”. T. Z. zarzucał, że pozwany odebrał mu klientów wspólnie z J. K., że przygotowuje się do stworzenia firmy konkurencyjnej wobec (...), że przekazuje franczyzobiorcom informacje, iż są wykorzystywani przez T. Z. w ten sposób, że to T. Z. w ramach (...) wykonuje najbardziej intratne usługi, a oni wykonywać ich nie mogą (podburzał ich), podejrzewał go o to, że chce przejąć ster i zarządzanie jego firmą (składał kontroferty w przetargach konkurując z (...)/(...), przedstawiał tą firmę jako wydmuszkę, przedstawiał się jako osoba, która rozwinęła (...)) (zeznania członka zarządu powoda T. Z.: k. 261)

Pozwany pozyskał dla (...) kilku klientów, przysporzył (...) 61% przychodów. Umowy z tymi klientami zawierała (...). Ustalenia z powodem były takie, że pozwany ma pozyskiwać klientów na terenie całego kraju. W treści umowy agencyjnej nie było w tym zakresie żadnych ograniczeń (zeznania pozwanego: k. 263).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów, których wiarygodność i prawdziwość nie była kwestionowana przez strony. Poza tym okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały ustalone również na podstawie zeznań świadka: J. K. (k. 259v-260v) i przesłuchania stron: w imieniu strony powodowej T. Z. (k. 260v-262v) oraz M. Z. (k. 262v-263v). Sąd obdarzył wiarygodnością zeznania ww. osób, za wyjątkiem zeznań stron, co do kwestii okoliczności, która ze stron przygotowała projekt umowy agencyjnej, w tym zakresie zeznania stron były sprzeczne, okoliczność ta nie została wyjaśniona na podstawie innych dowodów zgromadzonych w sprawie niniejszej. Sprzeczność dotyczyła również kwestii zainteresowania pozwanego technologią dezynsekcji zboża ekologicznego, pozwany twierdził, że ta innowacyjna technologia byłą głównym powodem podjęcia przez niego współpracy z (...), przedstawiciel powoda utrzymywał natomiast, że dezynsekcja zboża ekologicznego stanowi 5% udziału w działalności spółki, co do zasady bowiem spółka zajmuje się ochroną przed szkodnikami drewna, a pozwany dopiero po podjęciu współpracy zaczął wnikać w tą technologię. Wskazana różnica zdań wpisuje się w istniejący pomiędzy stronami konflikt na tle wykonywania umowy agencyjnej w kontekście podnoszonych wzajemnie zarzutów. Ostatecznie jednak powyższe okoliczności nie miały bezpośredniego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, z uwagi na przedmiot wytoczonego powództwa. Zeznania pozostałych świadków: Z. S. i T. D. (1) (k. 245-246), którzy nie mieli wiedzy na okoliczności niniejszej sprawy, pozostały bez wpływu na dokonane ustalenia faktyczne. Wobec cofnięcia przez pozwanego wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka Ł. S., sąd nie przeprowadził tego dowodu. Oddalił tym samym złożony przez powoda wniosek o przesłuchanie tego świadka, z uwagi na prekluzję dowodową (art. 207 § 6 k.p.c.). Nadmienić należy, że powód nie złożył wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań tego świadka w pozwie, ani w replice na odpowiedź na pozew, cofnięcie wniosku w tym zakresie przez pozwanego nie stanowiła w ocenie sądu wyjątkowej okoliczności, która miałaby uzasadnić odstępstwo od zastosowania rygoru prekluzji dowodowej (k. 259).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Strony łączyła umowa agencyjna zawarta w dniu 3 sierpnia 2015 r. Zgodnie z art. 758 § 1 k.c. przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. § 2. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie.

Powód dochodził zapłaty kary umownej za naruszenie zakazu konkurencji uregulowanego w zawartej pomiędzy stronami umowie. W treści pozwu powód podał okoliczności faktyczne wskazujące w jego ocenie na prowadzenie przez pozwanego działalności konkurencyjnej po rozwiązaniu umowy agencyjnej tj. fakt kontaktowania się przez pozwanego ze Z. S. (Prezesem Muzeum (...)) i przekazania mu informacji, że pozwany nie współpracuje już z (...), tylko działa samodzielnie, analogicznie fakt kontaktowania się przez pozwanego z prof. dr hab. A. K. ( (...)) z informacją w sprawie współpracy z uwagi na to, że „usamodzielnił się”. Dalej fakt pracy lub współpracy pozwanego z J. K., który prowadzi działalność konkurencyjną wobec powoda oraz fakt złożenia przez firmę (...) oferty fumigacji domu należącego do T. D. (2).

W ocenie Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W pierwszej kolejności podnieść należy, że pozwany zakwestionował ważność zawartej w umowie klauzuli ograniczającej działalność konkurencyjną agenta. Zarzuty pozwanego sąd uznał za słuszne. Zważyć bowiem należy na treść art. 764 ⁶ § 1 k.c., zgodnie z którym strony mogą, w formie pisemnej pod rygorem nieważności, ograniczyć działalność agenta mającą charakter konkurencyjny na okres po rozwiązaniu umowy agencyjnej (ograniczenie działalności konkurencyjnej). Ograniczenie jest ważne, jeżeli dotyczy grupy klientów lub obszaru geograficznego, objętych działalnością agenta, oraz rodzaju towarów lub usług stanowiących przedmiot umowy. Analizując treść zawartej pomiędzy stronami umowy agencyjnej w płaszczyźnie regulacji art. 764 ⁶ § 1 k.c. należy dostrzec przede wszystkim, że nie wskazano w niej jakiej grupy klientów klauzula ta ma dotyczyć, ani ograniczenia terytorialnego obszaru geograficznego.

W § 6 agent zobowiązał się, zarówno w trakcie jak i po ustaniu obowiązywania umowy do powstrzymania od działalności sprzecznej z interesami zleceniodawcy, w szczególności zobowiązał się nie prowadzić działalności konkurencyjnej w stosunku do zleceniodawcy, nie prowadzić (ani współpracować) w imieniu własnym lub za pośrednictwem osób trzecich działalności, która byłaby konkurencyjna wobec zleceniodawcy, nie obejmować żadnych funkcji w tym doradczych w podmiotach konkurencyjnych ani występować w charakterze przedstawiciela przedsiębiorstw konkurencyjnych, nie świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (umowy cywilnoprawnej) na rzecz jakiegokolwiek podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną względem zleceniodawcy. Za działalność konkurencyjną uważa się w szczególności deratyzację, dezynfekcję, dezynsekcję, fumigację, ozonowanie, osuszanie, odgrzybianie, ochronę przed ptakami, gazowanie, konserwację zabytków oraz produkcję i sprzedaży preparatów i środków chemicznych (§ 6 ust. 2). Zakaz konkurencji, zgodnie z § 7 ust. 4, w zakresie współpracy, obejmowania funkcji w tym doradczych i innych, reprezentowania, pozyskiwania klientów, pośredniczenia w zawieraniu umów i zawieranie umów handlowych z klientami, świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (umowy cywilnoprawnej) nie obowiązywał pozwanego wobec przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. oraz osób fizycznych i prawnych powiązanych z nimi i ze zleceniodawcą za pomocą stosunku franczyzy. Zleceniodawca zobowiązany był poinformować pisemnie agenta o rozwiązaniu stosunku franczyzy z podmiotami mającymi siedzibę na terenie województwa (...). Powód wskazał, że poinformował pozwanego o rozwiązaniu stosunku franczyzy z podmiotami z terenu województwa (...) (pismo z 26 stycznia 2016 r.), a następnie z terenu całego kraju (pismo z 19 lutego 2016 r.). W świetle umowy, rozwiązanie przez powoda stosunku franczyzy z podmiotami na terenie całego kraju, w tym z województwa (...), miało skutkować rozszerzeniem zakresu podmiotowego ograniczenia działalności konkurencyjnej pozwanego po rozwiązaniu umowy agencyjnej, na wszystkie podmioty powiązane uprzednio z (...) i (...) T. Z. stosunkiem franczyzy, wśród nich z J. K. franczyzobiorcą (...) T. Z..

W ocenie Sądu w przytoczonej treści umowy agencyjnej w zakresie ustanawiającym ograniczenie działalności konkurencyjnej brak jest elementów, od których uzależniona jest ważność klauzuli. Zgodnie z treścią zdania drugiego art. 764 ^{( 6)} § 1 k.c. do ważności klauzuli o zakazie konkurencji wymagane jest wskazanie jednego z elementów kryterium podmiotowego (obszar geograficzny lub grupa klientów) oraz w koniunkcji z tymże elementu kryterium przedmiotowego – rodzaju towarów i usług stanowiących przedmiot umowy. Niewskazanie tychże elementów w klauzuli o zakazie konkurencji powoduje jej nieważność na podstawie art. 58 § 1 k.c. (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 21 marca 2014 r., sygn. akt VI ACa 773/13, Legalis nr 1091911). W treści przedmiotowej umowy nie wskazano mianowicie ograniczenia podmiotowego, dotyczącego grupy klientów, jak również dotyczącego określonego obszaru terytorialnego. Nieuprawniona jest argumentacja powoda, że umówionym przez strony obszarem obowiązywania zakazu konkurencji było województwo (...), zaś zakaz obowiązywał pozwanego w stosunku do wszystkich podmiotów konkurencyjnych na tym obszarze poza (...) T. Z. oraz (...) sp. z o.o., jak również podmiotów związanymi z powodem oraz ww. przedsiębiorcami za pomocą stosunku franczyzy. Przede wszystkim powód nie wskazał z czego wywodzi, że obszar geograficzny ograniczenia działalności agenta obejmuje teren województwa (...), wniosku tego nie sposób wysnuć z treści § 7 ust. 4 umowy. Zważyć należy w tym aspekcie, że klauzula konkurencyjna powinna być sformułowana na piśmie w sposób kompletny, bez potrzeby poszukiwania znaczenia poza nią samą (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 lutego 2013 r., sygn. akt VI ACa 741/12, Legalis nr 735093). Sąd ten pogląd podziela. Literalnie z treści tego paragrafu umowy nie wynika wspomniane ograniczenie, nie zostało również wykazane w postępowaniu dowodowym aby zgodnym zamiarem stron było przyjęcie w tym paragrafie umowy ograniczenia terytorialnego działalności konkurencyjnej, które obecnie usiłuje przypisać mu strona powodowa. Przeciwnie, z zeznań T. Z. wynikało, że zawierając umowę nie zastanawiał się nad kwestią obszaru zakazu konkurencji (k. 261v), natomiast w odniesieniu do zakresu terytorialnego działania pozwanego jako agenta wskazał, że pozwany mógł działać na podstawie umowy na terenie całej Polski w zakresie zwalczania szkodników drewna, a w pozostałym zakresie tylko na terenie województwa (...). Faktycznie pozwany sprzedawał usługi do klientów z Polski, a on się temu nie sprzeciwiał (k. 262). W odniesieniu do tej drugiej kwestii, okoliczności przedstawione przez T. Z. nie znajdują potwierdzenia w treści zawartej umowy. Wskazuje to na „luźny” stosunek (...) do omawianych kwestii, nie przywiązywanie do nich wystarczającej wagi, co wyklucza interpretację umowy, jaką sugeruje strona powodowa. Podobnie należy ocenić intencje pozwanego, zwłaszcza w świetle jego zeznań, że podpisując umowę nie miał świadomości, jak ma być sformułowany zakaz konkurencji, zaś taką świadomość uzyskał dopiero wtedy, gdy otrzymał pozew od Sądu w sprawie niniejszej (k. 262v). Jeśli chodzi o zakres terytorialny działalności jego jako agenta na podstawie zawartej umowy, wskazał w zeznaniach, że miał sprzedawać usługi na terenie całego kraju (k. 263v ). W ocenie Sądu, mając na względzie brzmienie umowy oraz zeznania stron, brak jest podstaw do ustalenia, że obszar działalności agenta na podstawie umowy, jak też obszar obowiązywania ograniczenia działalności konkurencyjnej został ustanowiony w zakresie województwa (...), jak również ażeby ograniczenie działalności konkurencyjnej miało dotyczyć grupy klientów – wszelkich podmiotów konkurencyjnych na tym obszarze (argumentacja powoda w piśmie procesowym: k. 227). W ocenie Sądu podzielić również należy argumentację pozwanego, że klauzula zawierająca zakaz konkurencji dotknięta jest wadą również z tej przyczyny, że wadliwie określa ograniczenie przedmiotowe, błędnie wskazując rodzaj towarów i usług stanowiących przedmiot umowy. W § 6 ust. 2 postanowiono, że za działalność konkurencyjną uważa się w szczególności deratyzację, dezynfekcję, dezynsekcję, fumigację, ozonowanie, osuszanie, odgrzybianie, ochronę przed ptakami, gazowanie, konserwację zabytków oraz produkcję i sprzedaży preparatów i środków chemicznych. Zważyć należy, że (...) nie zajmowała się produkcją i sprzedażą preparatów i środków chemicznych, konserwacją zabytków, ani deratyzacją. Tym samym wprowadzenie do klauzuli ograniczającej działalność konkurencyjną agenta rodzaju towarów i usług, które nie stanowią przedmiotu umowy, czyni wspomniane ograniczenie nieważnym. Z tych przyczyn Sąd uznał, że nie doszło do skutecznego ograniczenia działalności konkurencyjnej pozwanego. Klauzula konkurencyjna dotknięta jest nieważnością na podstawie art. 58 § 1 k.c. Powyższe skutkuje niezasadnością roszczenia o karę umową, która w umowie została zastrzeżona za naruszenie zakazu konkurencji (§ 8).

Poza tym zważyć należy, że pozwany dokonał wypowiedzenia umowy z dniem 9 grudnia 2015 r. W ocenie Sądu w przedmiotowym podstępowaniu pozwany udowodnił istnienie przesłanek wypowiedzenia umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia (art. 764 ^{( 2 )}§ 1 k.c.), w szczególności niewypełnienie obowiązków zleceniodawcy polegających na przekazaniu agentowi dokumentów i informacji potrzebnych do prawidłowego wykonania umowy, dotyczących technologii dezynsekcji zboża ekologicznego, usługi oferowanej przez agenta na podstawie zawartej umowy agencyjnej, potencjalnym klientom (...). Zgodnie z art. 760 ^{( 2)} § 1 k.c. dający zlecenie obowiązany jest przekazywać agentowi dokumenty i informacje potrzebne do prawidłowego wykonania umowy. W konsekwencji pozwany skutecznie oświadczeniem z dnia 11 grudnia 2015 r. zwolnił się z obowiązku przestrzegania ograniczenia działalności konkurencyjnej, na podstawie art. 764 (8) k.c. Gdyby nawet uznać, że klauzula konkurencyjna została sformułowana w sposób ważny, co jak wyżej wskazano należy w stanie faktycznym niniejszej sprawy wykluczyć, to pozwany zwolnił się z obowiązku przestrzegania ograniczenia działalności konkurencyjnej, w konsekwencji nie doszło do zaistnienia przesłanki obciążenia pozwanego karą umowną z § 8 umowy.

W konsekwencji powyższych rozważań, wobec uznania skutecznego rozwiązania umowy przez pozwanego, późniejsze oświadczenie o wypowiedzeniu umowy przez powoda nie mogło odnieść skutku prawnego. W związku z tym szczegółowe rozważania w przedmiocie zaistnienia przesłanek wypowiedzenia umowy przez zleceniodawcę należy pominąć, jako bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia sprawy.

Mając na uwadze powyższe, powództwo oddalono orzekając na podstawie ww. przepisów prawa. Żądanie zapłaty kary umownej było bezzasadne w świetle art. 483 § 1 k.c.

O kosztach procesu orzeczono a podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zasądzając na rzecz pozwanego jako strony wygrywającej sprawę poniesione przez pozwanego koszty procesu, tj. koszty wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym w stawce minimalnej wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym do dnia 27 października 2016 r., które znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie na podstawie § 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1667).

SSO Dorota Wybraniec

(...)