Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Bożena Miśkowiec
Protokolant:	sekr. sądowy Urszula Kujawska

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa miasta na prawach powiatu(...) reprezentowanego przez Prezydenta miasta B.

przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie

z dnia 16 kwietnia 2019 r., sygn. akt II C 1595/18

1.  z urzędu prostuje oczywistą niedokładność w komparycji zaskarżonego wyroku w ten sposób, że po „sprawy z powództwa” dopisuje „miasta na prawach powiatu (...) reprezentowanemu przez”;

2.  oddala apelację;

3.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 2184/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 sierpnia 2017 roku powód Miasto B. wniósł przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W. pozew o ustalenie nieistnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC dla pojazdu marki S. (...) o nr rej. (...), który stał się z mocy orzeczenia sądu własnością powoda oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż postanowieniem z dnia 22 grudnia 2016 roku Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej orzekł przepadek przedmiotowego pojazdu. Powód podniósł, że powyższy pojazd nie nadawał się do jazdy, wobec czego obowiązek ubezpieczenia pojazdu w zakresie OC nie istniał.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swego stanowiska pełnomocnik pozwanego podniósł , iż powód stał się właścicielem pojazdu z mocy ustawy z chwilą uprawomocnienia postanowienia o jego przepadku.

Wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy - Woli w Warszawie w pkt 1 oddalił powództwo; w pkt 2 odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń oraz rozważań poczynionych przez Sąd I instancji:

W dniu 19 listopada 2010 r. pojazd marki S. (...) o nr rej. (...) został usunięty z drogi publicznej. Powyższy pojazd, pomimo zawiadomienia jego właściciela, nie został odebrany z parkingu.

Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. akt X Ns 117/16, Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej orzekł przepadek powyższego pojazdu na rzecz Miasta na prawach powiatu B.. Postanowienie stało się prawomocne dnia 1 marca 2017 r.

Powyżej opisany pojazd był technicznie niesprawny i nie nadawał się do eksploatacji. Naprawa pojazdu była technicznie i ekonomicznie nieuzasadniona.

Pismem z dnia 19 czerwca 2017 r. pozwany wezwał powoda do uiszczenia opłaty za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia przedmiotowego pojazdu w kwocie 4 000 zł.

Ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się o twierdzenia stron co do okoliczności bezspornych oraz o dowody z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony, ponadto zostały sporządzone w prawidłowej formie przez odpowiednie organy.

Sąd Rejonowy uznał powództwo za nie zasługujące na uwzględnienie.

Przede wszystkim Sąd wskazał, iż w niniejszej sprawie powód wykazał istnienie interesu prawnego w postaci ustalenia nieistnienia obowiązku ubezpieczenia OC, w związku z nałożeniem na niego przez pozwanego opłaty w wysokości 4 000 zł za brak ubezpieczenia pojazdu marki S. (...) o nr rej. (...).

W myśl art. 189 k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

W związku z nałożeniem przez pozwanego na powoda opłaty za brak ubezpieczenia OC pojazdu i wezwania do jej uiszczenia Sąd wskazał, iż powód w niniejszej sprawie ma interes prawny w ustaleniu spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC pojazdu.

W przedmiotowej sprawie niekwestionowanym był fakt braku zawarcia przez powoda umowy ubezpieczenia przedmiotowego pojazdu pomimo nabycia jego prawa własności wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia o przepadku pojazdu na rzecz powoda.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu.

W myśl ww. przepisu każdy posiadacz samochodu lub jakiegokolwiek innego pojazdu mechanicznego, ma obowiązek zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC za szkody powstałe w związku z ruchem takiego pojazdu. Do przeprowadzania kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia OC są zobowiązane Policja, organy celne, Straż Graniczna, Inspekcja Transportu Drogowego oraz organy właściwe w sprawach rejestracji pojazdów. Prawo do takich działań mają również przedstawiciele Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz innych organów uprawnionych do kontroli ruchu drogowego.

Spełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego ustala się na podstawie polisy lub innego dokumentu ubezpieczenia, potwierdzającego zawarcie umowy tego ubezpieczenia, wystawionego ubezpieczającemu przez zakład ubezpieczeń, z uwzględnieniem przepisów wydanych na podstawie art. 5 ust. 3 (art. 85 ww. ustawy).

Zgodnie z art. 88 ust. 1 i 4 wspomnianej wyżej ustawy, osoba, która nie spełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, jest obowiązana wnieść opłatę o charakterze karnym. Jeżeli osoba ta, nie przedstawi dokumentów stanowiących podstawę do ustalenia wysokości opłaty, jest ona obowiązana wnieść opłatę. Ciężar udowodnienia, że został spełniony obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia, spoczywa na posiadaczu pojazdu zobligowanym do jej zawarcia. Brak udowodnienia skutkuje koniecznością uiszczenia opłaty.

Strona powodowa brak obowiązku ubezpieczenia pojazdu marki S. (...) o nr rej. (...) wywodziła z twierdzenia, że wobec zniszczenia korozyjnego i eksploatacyjnego nie stanowi on pojazdu mechanicznego.

W myśl art. 2 ust. 1 pkt 10) lit. a) powyższej ustawy, pojazd mechaniczny to pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower i przyczepa określone w przepisach ustawy - Prawo o ruchu drogowym.

Zgodnie zaś z art. 2 pkt 33) ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym, pojazd samochodowy to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego.

Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem powoda, iż uszkodzenie pojazdu uniemożliwiające jazdę pozbawia go statusu pojazdu samochodowego. W powyższym przepisie jest bowiem mowa o konstrukcji, nie zaś o stanie pojazdu. Okoliczność, że pojazd przystosowany konstrukcyjnie do jazdy, na skutek upływu czasu, uszkodzeń mechanicznych i innych w pewnym momencie przestał się nadawać do jazdy nie pozbawia go statusu pojazdu samochodowego, nie zwalnia też powoda z obowiązku jego ubezpieczenia.

Wskazać również należy na gwarancyjny charakter ubezpieczenia OC. Zgodnie z art. 34 ust 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uważa się również szkodę powstałą podczas i w związku z:

1) wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;

2) bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;

3) zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego.

Powyższe zdarzenia mogą zajść również w okresie, w którym pojazd nie jest użytkowany.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w sytuacji, w której pojazd przestał być użyteczny, powód miał możliwość dokonania jego demontażu, następnie zaś wyrejestrowania. Powyższe zwolniłoby powoda z obowiązku ubezpieczania powyższego pojazdu w zakresie OC.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. uznając, że zachodzą szczególne okoliczności bowiem wystąpienie z niniejszym pozwem miało na celu zminimalizowanie wydatków publicznych przez powoda.

Apelację do wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie art. 23 ust 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, poprzez przyjęcie, że obowiązek ubezpieczenia OC pojazdu istnieje w każdym przypadku posiadania pojazdu, także wówczas gdy nie zachodzi ryzyko spowodowania szkody ruchem pojazdu, z uwagi na jego stan techniczny. Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację uznać należy za bezzasadną, a podniesiony w niej zarzut nie mógł skutkować zmianą zaskarżonego orzeczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne zarówno dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak również prawną ocenę tych ustaleń wskazaną w pisemnych motywach orzeczenia.

Z art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wynika obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Przepis ten został skonkretyzowany w art. 29 ww. ustawy poprzez określenie terminu, w jakim obowiązek ten powinien być spełniony. Stosownie do ust. 1 pkt 1 ww. przepisu posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu mechanicznego, z wyjątkiem pojazdów historycznych, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu.

Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że obowiązek wynikający z powyższych przepisów jest niezależny od tego czy pojazd jest aktualnie użytkowany ani od jego stanu technicznego. Sam bowiem fakt posiadania, a nie eksploatacja pojazdu, warunkuje powstanie obowiązku ubezpieczenia. Powód posiadał zarejestrowany pojazd mechaniczny w stanie nie nadającym się do eksploatacji, co bezsprzecznie wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Powyższe nie oznacza jednak, że pojazd został pozbawiony fizycznych cech pojazdu. Jeżeli zaś pojazd jest niesprawny to nie oznacza że nie ma możliwości jego naprawy stąd w dalszym ciągu samochód ten zachowuje fizyczne cechy pojazdu i powinien być ubezpieczony.

Dodatkowo wskazać należy, iż żaden z przepisów u.u.o. nie uzależnia obowiązku zawierania umowy ubezpieczenia OC wprost od stanu technicznego pojazdu. Nawet zły stan techniczny pojazdu, wykluczający w danym momencie poruszenie się nim po drodze publicznej, nie uchyla obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia. Decydującym jest więc fakt zarejestrowania pojazdu mechanicznego. Zarejestrowany pojazd mechaniczny musi mieć wykupione ubezpieczenie OC niezależnie od jego stanu technicznego. Aktualnie obowiązujące przepisy nie uzależniają także obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC od faktycznego korzystania z pojazdu. Użytkowanie pojazdu nie jest przesłanką determinującą konieczność zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Fakt, że z pojazdu się nie korzysta nie zwalnia z obowiązku posiadania ubezpieczenia OC. O konieczności ubezpieczenia komunikacyjnego decyduje zatem fakt zarejestrowania pojazdu, a nie okoliczność jego eksploatacji. Jak słusznie zauważył już Sąd pierwszej instancji, brak używania pojazdu nie oznacza bowiem, iż nie istnieje ryzyko powstania szkody w związku z ruchem pojazdu.

Przedmiotowy pojazd w dacie kiedy powinien zostać ubezpieczony przez powoda nie został wyrejestrowany, mimo iż jego stan jak wynika z opinii technicznej jest zły gdyż samochód jest unieruchomiony, technicznie niesprawny, nie nadaje się do eksploatacji.

W tym miejscu podnieść również należy, że pojazd marki S. (...) o nr rej. (...) został już zarejestrowany i cywilnoprawne zdarzenie prawne w postaci jego porzucenia ex lege przez poprzedniego właściciela okoliczności tej nie niweczy. Pojazd raz zarejestrowany, przymiotu takiego nie traci, dopóki nie nastąpi jego wyrejestrowanie. Jeśli zatem gmina stała się posiadaczem zarejestrowanego pojazdu to stała się również podmiotem związanych z tym obowiązków, w tym obowiązku zawarcia umowy jego ubezpieczenia OC. Obowiązek ten ma charakter powszechny i wynika z wyraźnych przepisów ustawy. Przepisy ustawy są zaś tak skonstruowane, żeby zapewnić ciągłość ochrony ubezpieczeniowej i w ocenie sądu orzekającego, w takim też kierunku powinny być wykładane.

W sprawie niniejszej przytoczyć również należy pogląd wyrażony w wyroku TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie o sygn. C-383/19, w którym Trybunał orzekł w przedmiocie pytań prejudycjalnych zadanych w sprawie o podobnym stanie faktycznym jak w sprawie niniejszej. Trybunał wskazał, iż mając na uwadze art. 3 dyrektywy 2009/103/WE (Dz.Urz.UE L z 2009 r., Nr 263, s.11) należy stwierdzić, że zawarcie umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych w odniesieniu do pojazdu zarejestrowanego w państwie członkowskim jest obowiązkowe dopóty, dopóki pojazd ten nie zostanie w należyty sposób wycofany z ruchu, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami prawa krajowego.

Podkreślono, że art. 5 dyrektywy 2009/103 stanowi, że w warunkach określonych w tym artykule każde z państw członkowskich może przewidzieć odstępstwo od przepisów art. 3 tej dyrektywy w stosunku do – jak wskazano w art. 5 ust. 1 – niektórych osób fizycznych lub prawnych, publicznych lub prywatnych, lub – jak wskazano w art. 5 ust. 2 – niektórych rodzajów pojazdów lub niektórych pojazdów posiadających specjalną tablicę. Jednakże Rzeczpospolita Polska nie skorzystała z tej możliwości w odniesieniu do pojazdów nabytych przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie orzeczenia sądu, takich jak pojazd, o którym mowa w postępowaniu głównym. Sąd Okręgowy zauważa, że nie wprowadzono również takiego odstępstwa w odniesieniu do pojazdów nabytych na podstawie art. 50a ustawy prawo o ruchu drogowym.

Trybunał wskazał, że pojęcie „pojazdu” zostało zdefiniowane w art. 1 pkt 1 dyrektywy 2009/103 jako oznaczające „każdy pojazd silnikowy przeznaczony do podróżowania lądem oraz napędzany siłą mechaniczną, który nie porusza się po szynach, oraz każdą przyczepę zespoloną lub nie”. A definicja ta jest niezależna od użytku, jaki czyni się lub można czynić z danego pojazdu (wyrok z dnia 4 września 2018 r., (...),C-80/17,EU:C:2018:661, pkt38i przytoczone tam orzecznictwo)

Trybunał uznał również, że pojazd, który jest zarejestrowany, a zatem nie został wycofany z ruchu w sposób zgodny z prawem, i który jest zdolny do jazdy, odpowiada pojęciu „pojazdu” w rozumieniu art. 1 pkt 1 dyrektywy 2009/103, w związku z czym nie przestaje podlegać obowiązkowi ubezpieczenia określonemu w art. 3 akapit pierwszy tej dyrektywy z tego tylko względu, że jego właściciel nie zamierza już go prowadzić i unieruchamia go na terenie prywatnym (wyrok z dnia 4 września 2018 r., (...),C-80/17,EU:C:2018:661, pkt42). W konsekwencji zawarcie umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych jest obowiązkowe. To samo powinno, co do zasady, tyczyć się pojazdu, który jest zarejestrowany w państwie członkowskim, znajduje się na terenie prywatnym i decyzją właściciela został przeznaczony do zniszczenia, nawet jeśli ów pojazd nie jest w danym momencie zdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny. Zwrócono bowiem uwagę, że stan techniczny pojazdu, a w konsekwencji jego zdolność do jazdy, może zmieniać się wraz z upływem czasu, a jej ewentualne przywrócenie zależy – przynajmniej w znacznej mierze – od czynników subiektywnych, takich jak w szczególności istnienie po stronie jego właściciela lub posiadacza woli przeprowadzenia lub zlecenia niezbędnych napraw oraz dostępność środków finansowych przeznaczonych na ten cel. A zatem, gdyby sama okoliczność, że w danym momencie pojazd jest niezdolny do jazdy, wystarczała do pozbawienia go statusu pojazdu w rozumieniu art. 1 pkt 1 dyrektywy 2009/103, a tym samym do zwolnienia z obowiązku ubezpieczenia przewidzianego w art. 3 akapit pierwszy tej dyrektywy, to obiektywny charakter pojęcia „pojazdu” zostałby podany w wątpliwość.

Podsumowując wskazano, że sama okoliczność, iż zarejestrowany pojazd jest w danej chwili niezdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny, nawet jeśli pozostaje on w tym stanie od chwili przeniesienia prawa własności, a zatem jest on w stosownym wypadku niezdolny do spowodowania szkody związanej z pojęciem „ruchu pojazdów” w rozumieniu art. 3 akapit pierwszy dyrektywy 2009/103, nie może prowadzić do wyłączenia obowiązku ubezpieczenia przewidzianego w tym przepisie. W świetle orzecznictwa Trybunału, aby pojazd taki został wyłączony z zakresu obowiązku ubezpieczenia przewidzianego w art. 3 akapit pierwszy dyrektywy 2009/103, konieczne jest, by został on formalnie wycofany z ruchu zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, nie ulega wątpliwości, czego nie kwestionuje również strona powodowa, że pojazd którego dotyczy kwestia obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w niniejszej sprawie, nie został w należyty sposób wycofany z ruchu zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi.

W konsekwencji, wobec bezzasadności zarzutu apelacji, podlegała ona oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania strony powodowej kosztami procesu, mając na uwadze iż do chwili wydania przez Trybunał Sprawiedliwości UE wyroku w sprawie C 383-19 orzecznictwo w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC pojazdów nabytych przez gminę z mocy ustawy na podstawie art. 50 a ustawy prawo o ruchu drogowym nie było jednolite i niejednokrotnie powództwa takie jak w niniejszej sprawie były uwzględniane. Strona powodowa mogła zatem pozostawać w usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu o słuszności dochodzonego roszczenia.