Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I ACa 1464/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Warszawie z 2015-04-14

Sygn. akt I ACa 1464/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Romana Górecka

Sędzia SA Roman Dziczek

Sędzia SO (del.) Ewa Dietkow (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. R.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Najwyższego

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 2 czerwca 2014 r.

sygn. akt II C 917/13

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego.

I ACa 1464/14

UZASADNIENIE

Powód J. R. w pozwie nadanym w dniu 12 października 2013 roku wnosił o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Najwyższego w Warszawie kwoty 450.000,00 PLN (czterysta pięćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania, które jest zadośćuczynieniem za straty w majątku powoda w wyniku błędów Sądów: Rejonowego, Okręgowego i Najwyższego.

Pozwany Skarb Państwa – Prezes Sądu Najwyższego reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy wyrokiem wydanym 2 czerwca 2014 roku w pkt I oddalił powództwo, w pkt II nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że postanowieniem z 25 marca 2011 roku Sąd Rejonowy w Tarnowie dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków M. R. i J. R. w ten sposób, że wchodzącą w skład majątku wspólnego nieruchomość przyznał na własność M. R., a na rzecz powoda w pkt III zasądził tytułem spłaty kwotę 157.250 zł, płatną z dniem uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia. Ponadto w pkt IV zasądził od powoda na rzecz byłej żony tytułem odszkodowania kwotę 197.029 zł, w pkt VI oddalił żądnie powoda rozliczenia nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny, rozliczenia pożytków oraz odszkodowanie. Apelacja powoda od tego postanowienia w pkt III, IV, VI i VII została oddalona przez Sąd Okręgowy w Tarnowie postanowieniem z 17 listopada 2011 roku. Od orzeczenia sądu II instancji powód wniósł skargę kasacyjną, w której kwestionował przede wszystkim prawidłowość ustalenia równych udziałów w majątku wspólnym, nie zasądzenie od byłej żony na jego rzecz odszkodowania za wyłączne korzystanie ze wspólnej nieruchomości, niedopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego w celu dokonania wyceny nieruchomości wspólnej oraz błędne przyjęcie wysokości zarobków, które uzyskał w USA. Sąd Najwyższy postanowieniem z 11 kwietnia 2012 roku w sprawie sygn. akt III CSK 51/12 odmówił przyjęcia skargi powoda do rozpoznania ze względu na brak przesłanek określonych w art. 398 9 § 1 k.p.c.. We wniosku złożonym 13 lipca 2012 roku powód wniósł o wznowienie postępowania w sprawie o podział majątku powołując się na odnalezienie urzędowych dokumentów dotyczących okresu zatrudnienia w USA oraz uzyskanych tam zarobków. Sąd Okręgowy w Tarnowie postanowieniem z 29 października 2012 roku odrzucił skargę, gdyż powód uchybił terminowi do wniesienia skargi wynikającemu z art. 407 § 1 k.p.c., a w pozostałym zakresie skarga nie spełniała wymagań określonych przepisem art. 403 § 2 k.p.c.. Zażalenie powoda na to postanowienie Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 8 marca 2013 roku. Tak ustalony stan faktyczny nie był sporny. Zdaniem powoda źródłem poniesionej szkody były postanowienia Sądu Najwyższego: 1) w przedmiocie odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz 2) w przedmiocie oddalenia zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, że brak jest podstawy prawnej, która pozwalałaby sądowi powszechnemu badać zgodność z prawem orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy i zasądzać ewentualne odszkodowanie (czy zadośćuczynienie) od Skarbu Państwa. Podstawą prawną, na której opiera się odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, jest przepis art. 417 § 1 k.c. Jest to przepis o charakterze reguły generalnej, której stosowanie jest wyłączone, gdy istnieje regulacja szczególna. I tak w przypadku prawomocnego orzeczenia wydanego niezgodnie z prawem kwestię odpowiedzialności reguluje przepis art. 417 1 § 2 k.c., w myśl którego jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji administracyjnej, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba, że odrębne przepisy stanowią inaczej. Cytowany przepis zawęził zatem odpowiedzialność do przypadków wydania orzeczeń, których niezgodność z prawem została stwierdzona we właściwym postępowaniu albo orzeczeń, co do których odrębne przepisy pozytywne nie przewidują obowiązku uzyskania takiego prejudykatu. W przypadku orzeczeń, których niezgodność z prawem musi zostać stwierdzona we właściwym postępowaniu rodzaj tego postępowania oraz charakter objętych nim orzeczeń przewidują przepisy art. 424 1 k.p.c. i art. 424 1a § 2 k.p.c.. Kontrolę orzeczeń sądów powszechnych z punktu widzenia ich legalności spełniają: skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz skarga kasacyjna. I tak skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od wyroków sądu II instancji kończących postępowanie w sprawie, gdy ich zmiana lub uchylenie w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe oraz w określonych przypadkach wyroków sądu I instancji. Orzeczenie Sądu Najwyższego wydane na skutek wniesienia skargi kasacyjnej traktuje się jak orzeczenie wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi. Sąd Okręgowy podkreślił, że kwestionowane przez powoda orzeczenia Sądu Najwyższego nie podlegają zaskarżeniu w drodze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia - pierwsze kwestionowane orzeczenie to postanowienie z 11 kwietnia 2012 roku o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, stosownie do art. 424 1a § 2 k.p.c. powinno być traktowane jak wyrok oddalający skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, - drugie to postanowienie z dnia 8 marca 2013 roku oddalające zażalenie powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie, który odrzucił skargę o wznowienie postępowania o podział majątku wspólnego, gdyż przepis art. 424 1b k.p.c. nie stanowi i nie może stanowić podstawy dokonywania przez sąd powszechny oceny orzeczeń Sądu Najwyższego. Przyjęcie takiej możliwości całkowicie wypaczyłoby kontrolę instancyjną orzeczeń oraz rolę Sądu Najwyższego w wymiarze sprawiedliwości. Sąd Okręgowy zauważył, że przepis ten należy odczytywać łącznie z przepisami art. 424 1 i art. 424 1a k.p.c. i odwołał się do historii wprowadzenia tego unormowania nowelą do k.p.c. i k.c. z dnia 22 lipca 2010 roku (Dz. U. z 2010 r. Nr 155, poz. 1037). Wynika z tego, że art. 424 1b k.p.c. należy stosować wyłącznie do orzeczeń incydentalnych, niekończących postępowania w sprawie. A zatem nie odnosi się on do wszystkich orzeczeń, których swym zakresem nie obejmuje regulacja dotycząca możliwości wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W konsekwencji tego stanowiska Sąd Okręgowy uznał, że powód nie dysponuje roszczeniem odszkodowawczym wobec Skarbu Państwa, albowiem wyrok Sądu Najwyższego, jako obdarzony niewzruszalnym domniemaniem zgodności z obowiązującym prawem, nie podlega badaniu, a także ewentualnemu wzruszeniu podstaw jego wydania przez sąd powszechny.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami przegranego procesu.

Od tego orzeczenia w całości apelację wniósł powód.

W apelacji skarżący zarzucił Sądowi Najwyższemu, a nie Sądowi Okręgowemu, a naruszenie przepisów art. 417 1 § 2 k.p.c. i art. 398 9 § 2 k.p.c. Ponownie podkreślił, że „całkowitą winę za stan rzeczy objęty pozwem ponosi Sąd Najwyższy”.

Wnosił o zmianę wyroku w pkt 1 i uwzględnienie powództwa w całości w kwocie 450.000,00 zł.

Pozwany Skarb Państwa – Prezes Sądu Najwyższego reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest nieusprawiedliwiona.

W ramach apelacji powód nie sformułował żadnych zarzutów procesowych w tym w szczególności nie podważał sposobu, w jaki Sąd I instancji ocenił zgromadzone w postępowaniu rozpoznawczym dowody oraz dokonał ich oceny prawnej, a które są podstawą kontrolowanego instancyjnie orzeczenia. Nie zarzucał Sądowi Okręgowemu również uchybień stosowania prawa materialnego.

Ustalenia Sądu Okręgowego oraz ich ocena prawna są kompletne i dokonane prawidłowo, Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Sąd Okręgowy w szerokim wywodzie trafnie uznał, że w sprawie nie zachodzą podstawy odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Najwyższego. Warunkiem bowiem takiej odpowiedzialności co do pierwszego kwestionowanego orzeczenia - w świetle art. 417 1 § 2 k.c. w zw. z art. 417 k.c. jest istnienie prejudykatu, o którym mowa w art. 424 1 § 1 k.p.c. lub w art. 424 1a k.p.c. Przy czym chodzi o prejudykat w postaci orzeczenia Sądu Najwyższego, który stwierdzi naruszenie prawa przez sąd powszechny. Nie jest możliwe ani dopuszczalne kwestionowanie zgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Najwyższego na drodze postępowania ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Skarga ta - podobnie jak skarga kasacyjna - nie przysługuje od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy. Wynika to wprost z regulacji art. 424 1a § 1 i § 2 k.p.c. Co do drugiego postanowienia Sądu Najwyższego z wydaniem którego skarżący wiąże wyrządzenie mu szkody to trafnie Sąd Okręgowy zważył, że na przepis art. 424 1b k.p.c. nie może stanowić podstawy dokonywania przez sąd powszechny oceny orzeczeń Sądu Najwyższego. Postanowienie Sądu Najwyższego dotyczące oddalenia zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania w sprawie o podział majątku jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie. W sytuacji, gdy orzeczenie wydane zostało przez Sąd Najwyższy nie przysługuje od niego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem. Nie jest też możliwa kontrola tego orzeczenia przez sąd powszechny na podstawie przepisu art. 424 1b k.p.c., gdyż ten dotyczy jedynie orzeczeń niekończących postępowania w sprawie.

Apelujący nie wskazywał na jakiekolwiek uchybienia Sądu I instancji, podnosił, że Sąd Najwyższy naruszył przepis art. 417 1 § 2 k.p.c. (oczywiście powód chciał się powołać na art. 417 1 § 2 k.c.) i z tego uchybienia wywodzi odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa.

Kategoria „bezprawności judykacyjnej” z art. 417 1 § 2 k.c. jest węższa od bezprawności z art. 417 § 1 k.c., która obejmuje każdą obiektywną sprzeczność działania bądź zaniechania władzy publicznej z przepisami prawa. Przepisy art. 424 1b w związku z art. 417 1 § 2 k.c. nie dają samodzielnej podstawy sądowi powszechnemu do oceny orzeczenia Sądu Najwyższego w sytuacji, gdy strona skorzystała z prawa wniesienia skargi kasacyjnej i Sąd ten rozstrzygał merytorycznie o skardze. Po pierwsze dlatego, że art. 424 1b k.p.c. nie ma zastosowania w przypadkach, o których mowa w art. 424 1a k.p.c., albowiem ten ostatni przepis zrównuje orzeczenia Sądu Najwyższego z prejudykatem, o którym mowa w art. 424 1 § 1 k.p.c. Po drugie dlatego, że wykładnia art. 424 1b k.p.c. dokonana przez Sąd pierwszej była poprawna. Należało przede wszystkim odnieść jego treść - w ramach logicznego wnioskowania i dedukcji - do poprzedzających go przepisów art. 424 1 § 1 i § 2 k.p.c. oraz art. 424 1a k.p.c. Przy wsparciu o reguły wykładni systemowej, o rudymentarnym znaczeniu, z odwołaniem się do "historii" tego unormowania, poprzedzonego przywołanym przez Sąd Okręgowy wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 kwietnia 2008 r. (Sk 77/06), jego istotna treść oznacza, że chodzi w nim o inne, niż wskazane w powołanych wyżej przepisach (poprzedzających art. 424 1b) prawomocne orzeczenia, od których skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem nie przysługuje, a więc orzeczenia incydentalne, niekończące postępowania, wydawane zarówno w postepowaniu procesowym, jak i nieprocesowym oraz w postępowaniu egzekucyjnym (także klauzulowym) – dla porównania postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2010 roku, sygn. akt II CNP 76/10, publ. LEX nr 707862.

Ustawodawca nie przewidział możliwości dochodzenia odszkodowania bądź zadośćuczynienia za niezgodne z prawem orzeczenia Sądu Najwyższego. Wykluczył dopuszczalność badania legalności takiego orzeczenia obdarzając je niewzruszalnym domniemaniem zgodności z obowiązującym porządkiem prawnym. Nie ma w polskim systemie prawnym podstawy umożliwiającej ocenę orzeczenia Sądu Najwyższego i odpowiedzialność za brak zgodności takich orzeczeń z prawem.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznając apelację powoda za bezzasadną orzekł na zasadzie art. 385 k.p.c. jak w sentencji.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. Sytuacja życiowa powoda stanowi szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający Sądowi nie obciążać powoda w ogóle kosztami. Powód ma 65 lat, cierpi na wile chorób, wymaga pomocy innych osób w codziennych czynnościach, a otrzymywane przez powoda zagraniczne świadczenie emerytalno-rentowe jest zajęte przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Tarnowie.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Krystyna Brawecka
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację:  Romana Górecka,  Roman Dziczek
Data wytworzenia informacji: