Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący-Sędzia	SSO Małgorzata Moskwa
Sędzia: Sędzia:	SSO Barbara Chłędowska SSO Tadeusz Strzyż (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Edyta Rak

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2013 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko S. K.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 5 listopada 2012 r. sygn. akt I C 101/12

I.  oddala apelację,

II.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego poniesionymi przez pozwanego.

Sygn. akt I Ca 87/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 czerwca 2013 r.

Powód M. K. pozwem z dnia 31 stycznia 2012 r., skierowanym przeciwko S. K. żądał pozbawienia w całości wykonania tytułu wykonawczego
w postaci ugody zawartej w dniu 12 września 2011 r. przed Sądem Rejonowym w Rzeszowie w sprawie sygn. akt I C 133/09 oraz postanowienia tegoż Sądu z dnia 30 listopada 2011 r. nadającego klauzulę wykonalności tejże ugodzie na rzecz kolejnego wierzyciela – pozwanego S. K., - na którego przeszło uprawnienie wierzyciela R. K..

W uzasadnieniu powód wywodził, że zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym wygasło na skutek jego spełnienia.

Powód bowiem część świadczenia (7.525,20 zł) przelał w dniu 11 października 2011 r. na rzecz Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w R., który zajął – jeszcze
w październiku 2010 r. – wszelkie aktualne i przyszłe wierzytelności R. K., zaś pozostałą część (5.923 zł) przelał na konto pozwanego. Powód naprowadził, że pozwany mimo to prowadzi przeciwko niemu egzekucję komorniczą w oparciu o przedmiotowy tytuł wykonawczy co do kwoty 7.525,20 zł spełnionej na rzecz Urzędu Skarbowego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa zarzucając, że zapłata przez powoda na rzecz Drugiego Urzędu Skarbowego w R. kwoty 7.525,20 zł była nieuzasadniona i nie doprowadziła do spełnienia świadczenia objętego tytułem wykonawczym.

Pozwany wywodził, że zajęcie przyszłych wierzytelności R. K. dokonane przez Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego było sprzeczne z art. 89 § 2 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i – w związku z tym – nieskuteczne; jak też, że nienależne były wierzytelności ZUS – u przeciwko R. K., w oparciu o które prowadzono egzekucję administracyjną; oraz, że na dzień zajęcia dokonanego przez Naczelnika Drugiego urzędu Skarbowego w R. nie istniały jakiekolwiek wierzytelności przysługujące R. K. wobec powoda.

Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 5 listopada 2012 r., sygn. akt
I C 101/12, oddalił powództwo (pkt I) i zasądził (pkt II) od powoda na rzecz pozwanego kwotę 347 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ocenił zgłoszone roszczenie przez pryzmat art. 840 § 1 kpc i uznał je za niezasadne. W ocenie Sądu Rejonowego – opartej o zaświadczenie Komornika sądowego prowadzącego egzekucję świadczenia objętego tytułem wykonawczym – wierzytelność objęta tym tytułem została w całości zaspokojona przez powoda, tym samym powód nie może żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, który został już wyegzekwowany. Sąd Rejonowy oparł się tu o wykładnię wynikającą z przytoczonego (k. 93) stanowiska judykatury i doktryny prawa. Szczegółowo ustalenia faktyczne, ocena dowodów i ocena prawna tych ustaleń zawarte zostały w pisemnym uzasadnieniu wyroku (k. 89 – 93).

Powyższy wyrok, w całości, zaskarżył apelacją powód, który zarzucił:

1.)  naruszenie art. 840 kpc przez jego wadliwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że dokonane w sprawie zajęcie komornicze w sytuacji późniejszego zawieszenia przez Sąd postępowania egzekucyjnego może stanowić podstawę do oddalenia powództwa przeciwegzekucyjnego;

2.)  naruszenie art. 316 kpc w związku z art. 328 kpc przez brak rozważenia faktu zawieszenia – postanowieniem Sądu z dnia 12 marca 2012 r. – egzekucji komorniczej do czasu prawomocnego zakończenia niniejszej sprawy oraz przez brak rozważenia faktu uregulowania przez powoda należności zgodnie z wezwaniem Urzędu Skarbowego w R.;

3.)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w toku postępowania egzekucyjnego pozwany wyegzekwował całą należność oraz, że dłużnik R. K. nie miał zobowiązań wobec ZUS – u.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu i zasądzenie kosztów procesu, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

I. Trafny jest pogląd wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (oparty
o przytoczone tam orzecznictwo Sądu Najwyższego i stanowisko doktryny), że dłużnik traci uprawnienie do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego w chwili wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym, czyli – innymi słowy, - że powództwo takie może być realizowane tylko pod warunkiem, iż istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego. Jednakże w realiach niniejszej sprawy pogląd ten ma zastosowanie jedynie co do kwoty 5.923 zł, którą to kwotę powód przelał na rzecz pozwanego, a ten nie rości sobie do niej żadnych pretensji i nie objął jej egzekucją komorniczą. Świadczą o tym nie tylko zeznania pozwanego (k. 77/2), ale i akta egzekucji komorniczej Km 57/11
(k. 1 – wniosek o wszczęcie egzekucji, k. 15 – pismo pełnomocnika pozwanego wierzyciela
z dnia 9 stycznia 2012 r.). W pozostałym zaś zakresie, a więc do kwoty 7.525,20 zł (o którą toczy spór), pogląd ten nie ma w niniejszej sprawie zastosowania.

Słusznie bowiem zarzuca apelujący, że Sąd Rejonowy dopuścił się błędu
w ustaleniach faktycznych polegającego na przyjęciu, że w postępowaniu egzekucyjnym
o sygn. akt Km 57/11 wyegzekwowano całą kwotę i zaspokojono wierzyciela. Nic takiego nie nastąpiło, nie wynika to bowiem ani z akt komorniczych, ani też z przywołanego przez Sąd Rejonowy zaświadczenia Komornika (k. 64). W zaświadczeniu tym Komornik wprawdzie użył zwrotu, że dłużnik M. K. w całości „zaspokoił dług”, ale dalej wskazał – co pominął Sąd Rejonowy, - że wyegzekwowane kwoty znajdują się w depozycie sądowym do czasu rozstrzygnięcia zażalenia (na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia z dnia
12 marca 2012 r. – k. 25) i zwrotu akt egzekucyjnych.

Ma to swoje potwierdzenie (k. 32 akt Km 57/11) w postanowieniu Komornika z dnia
1 lutego 2012 r. Także na rozprawie w dniu 22 października 2012 r. (k. 77) pełnomocnik pozwanego zakwestionował zaspokojenie wierzyciela, a sam pozwany w swoich zeznaniach (k. 77/2) wskazał, że w toku postępowania egzekucyjnego nie otrzymał na swoją rzecz żadnych kwot.

Reasumując, egzekucja komornicza nie jest zakończona (jest zawieszona do czasu zakończenia niemniejszej sprawy), a ściągnięte z wynagrodzenia powoda kwoty znajdują się w depozycie sądowym, przy czym jest to tzw. druga grupa depozytów składanych dla celów postępowania egzekucyjnego (art. 808, 852 § 1 i 2, 862 § 1, 881 § 1, 1024 § 1 pkt 4, 1029 § 1, 1033 § 1 i 1042 kpc), z którą nie wiąże się skutek (art. 470 k.c.) w postaci spełnienia świadczenia (zob. T. Żyznowski [w:] „Komentarz do art. 896 Kodeksu postępowania cywilnego”, System Informacji Prawnej Lex 22/13, teza 3 i przytoczone tam: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1086 r., III CZP 62/86, OSNCP 1987/10/146 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1998 r., I CKN 406/97, Lex nr 50606).

Tym samym pozwany wierzyciel nie jest zaspokojony co do kwoty 7.525,20 zł,
a o tym czy to nastąpi zadecyduje wynik tej sprawy.

II. Podstawą roszczenia jest art. 840 § 1 pkt 2 kpc; dłużnik (powód) wywodzi, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, na skutek którego zobowiązanie świadczenia pozwanemu wierzycielowi kwoty 7.525,20 zł wygasło. Tym zdarzeniem ma być przelew tej kwoty przez powoda w dniu 11 października 2011 r. na konto Drugiego Urzędu Skarbowego w R., a to w związku z zajęciem przez Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego z dnia 28 września 2010 r. u powoda – jako dłużnika zajętej wierzytelności – innych wierzytelności pieniężnych zobowiązanego R. K. (k. 8 – 11: zaświadczenie o zajęciu z dnia 28 września 2010 r.; k. 12: przelew z dnia 11 października 2011 r.). Powód powołał się przy tym na korespondencję z Drugim Urzędem Skarbowym
(k. 6 – pismo powoda z dnia 6 października 2011 r.; k. 7 – pismo Urzędu Skarbowego
w R. z dnia 11 października 2011 r.), z której wynikało, że zajęcie dokonane w dniu 28 września 2010 r. nadal obowiązuje i do realizacji jest właśnie kwota 7.525,20 zł. Pozwany wierzyciel wdał się w spór (k. 80 – 81: pismo procesowe z dnia 2 listopada 2012 r.) kwestionując skuteczność zajęcia z dnia 28 września 2010 r. i wywodząc, że zajęcie to nie objęło wierzytelności wynikającej z tytułu wykonawczego, którego dotyczy niniejszy proces.

Istotnym jest przy tym to, że pozwany nie kwestionował faktów zawartych w pozwie, dokonał natomiast ich odmiennej oceny prawnej. Oznacza to, że w niniejszej sprawie stan faktyczny nie jest sporny, strony nie kwestionowały też ani wiarygodności, ani treści dowodów z dokumentów, które dołączyły do akt sprawy, a które Sąd Rejonowy zaliczył
w poczet materiału dowodowego (k. 6, 7, 8 – 11, 12, 14, 39 – 40, 41 – 43). Stąd też Sąd Okręgowy dokonał oceny prawnej tego niespornego stanu faktycznego sprawy wynikającego z dokumentów przedłożonych przez strony.

III. Rzeczywiście dla wyniku przedmiotowej sprawy zasadniczą kwestią jest ocena skuteczności zajęcia u powoda (jako poddłużnika) wierzytelności pieniężnej, dokonana przez administracyjny organ egzekucyjny w dniu 28 września 2010 r., w kontekście wierzytelności objętej niniejszym tytułem wykonawczym (ugoda sądowa z dnia 22 września 2011 r.). Zebrany w sprawie materiał dowodowy – przedstawiony przez strony w ramach kontradyktoryjnego procesu – nie daje podstawy do przyjęcia, że zajęcie to było skuteczne czyli, że obejmowało przedmiotową wierzytelność z dnia 22 września 2011 r., Powód
w każdym razie nie udowodnił faktów, które pozwoliłyby na wyciągnięcie takich wniosków.

Pismem z dnia 28 września 2010 r. (k. 8 – 11) Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego
w R., działając w oparciu o art. 89 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r., Nr 229, ze zm., - zwana dalej „u.p.e.a.”) zawiadomił powoda (jako dłużnika zajętej wierzytelności) o zajęciu u niego prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną zobowiązanego R. K.. Organ egzekucyjny wezwał powoda, aby należnej od niego kwoty „z tytułu inne wierzytelności” bez jego zgody nie uiszczał zobowiązanemu, lecz przekazał ją organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności objętych wymienionymi tam tytułami wykonawczymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych O/R. oraz Miejski zarząd Dróg i Z.
w R. na łączną kwotę 42.612,14 zł. Organ administracyjny wezwał też powoda do złożenia w terminie 7 dni oświadczenia o tym czy:

1.)  uznaje zajęte wierzytelności zobowiązanego,

2.)  przekaże z zajętych wierzytelności kwoty na pokrycie należności lub z jakiego powodu odmawia tego przekazania,

3.)  – i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się albo toczyła się sprawa o zajęcie wierzytelności.

W piśmie znalazły się ponadto stosowne pouczenia, w tym pouczenie, że zajęcie jest skuteczne z chwilą doręczenia zawiadomienia, zajęcie zaś wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług dotyczy również wierzytelności, które nie istniały w chwili zajęcia, a powstaną po dokonaniu zajęcia z tytułu tych dostaw, robót i usług.

Skuteczność tego zajęcia w kontekście wierzytelności objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym z dnia 22 września 2011 r. ocenić należy przez pryzmat art. 89 § 1 i 2 u.p.e.a. Zgodnie z tym przepisem: (§ 1) organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności pieniężnej innej, niż określona w art. 72 – 85, przez przesłanie do dłużnika zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego (…); zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu, zajęcie wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług dotyczy również wierzytelności, które nie istniały w chwili zajęcia, a powstaną po dokonaniu zajęcia
z tytułu tych dostaw, robót i usług (§ 2).

Ze względu na podobieństwo przepisów regulujących egzekucję (sądową i administracyjną)
z wierzytelności pieniężnych, jak również cywilistyczny charakter przedmiotu egzekucji, uzasadnione jest wykorzystanie w wykładni art. 89 § 1 i 2 u.p.e.a. dorobku judykatury powstałego na tle art. 896 kpc (zob. M. Faryna [w:] „Komentarz do art. 89 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”, System Informacji Prawnej Lex 22/2013, tezy 3.2 i 4.2). I tak, zajęcie wierzytelności na podstawie art. 89 u.p.e.a. – podobnie jak art. 896 kpc – obejmuje tylko wierzytelność istniejącą, czyli wierzytelność konkretną, osadzoną
w ramach określonego stosunku zobowiązaniowego pomiędzy zindywidualizowanymi podmiotami, mającą sprecyzowaną treść. Tylko tak skonkretyzowana wierzytelność może być przedmiotem egzekucji. Wezwanie adresowane do dłużnika konkretnej wierzytelności prowadzi do zajęcia tej wierzytelności, gdy indywidualizuje ją w sposób, który nie wywołuje wątpliwości, że o tę wierzytelność chodzi. Nie wszystkie elementy konkretyzujące zajmowaną wierzytelność muszą być znane organowi egzekucyjnemu już w chwili kierowania wezwania do poddłużnika. Wyjaśnieniu wszelkich niejasności w tym zakresie służy prawidłowe wykonanie przez poddłużnika obowiązków informacyjnych przewidzianych w stosownych unormowaniach (zob. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
11 stycznia 2006 r., III CK 335/05, Lex nr 176064). Jak dalej wyjaśnił Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu tego wyroku, w zawiadomieniu o zajęciu wierzytelności pieniężnej organ egzekucyjny obowiązany jest oznaczyć wierzytelność, do której skierował środek egzekucyjny, tj. co najmniej osobę dłużnika zobowiązanego oraz wskazać tytuł prawny,
z którego wynika ta wierzytelność. Bez spełnienia tego warunku nie jest bowiem możliwe zakwalifikowanie wierzytelności jako „innej” niż określona w art. 72 – 85 u.p.e.a.

Ta uwaga jest istotna, albowiem – jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 sierpnia 1971 r., CR 308/71 (Lex nr 1348) – zajęcie nie dotyczy wierzytelności innych niż wskazanych w zawiadomieniu o zajęciu, wynikających z innego stosunku prawnego, choćby pomiędzy tymi samymi stronami, powstałego później; egzekucję z tej wierzytelności można prowadzić w drodze nowego zajęcia.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy nie ma podstaw do przyjęcia, że zajęcie z dnia 28 września 2010 r. objęło wierzytelność pieniężną wynikającą z tytułu wykonawczego z dnia 22 września 2011 r., będącego przedmiotem niniejszego procesu. Podkreślić przy tym należy, że – w niniejszej sprawie – mieliśmy do czynienia tylko z jednym zajęciem (właśnie w dniu 28 września 2010 r.) wierzytelności u powoda.

Po tej dacie żadnych innych (kolejnych) zajęć administracyjny organ egzekucyjny u powoda nie dokonywał. Nie jest takim kolejnym zajęciem pismo organu egzekucyjnego do powoda
z dnia 11 października 2011 r. (k. 7), które ma charakter informacyjny, zaś zajęcie jest czynnością sformalizowaną i musi spełniać wymogi chociażby z art. 67 § 1 u.p.e.a., czy też art. 89 § 3 pkt 1 i 2 u.p.e.a. i być wystawione na określonym druku (zob. M. Faryna, ibidem, teza 5.1. – 5.3.). Z pisma tego – w powiązaniu z pismem Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego do R. K. z dnia 19 lipca 2012 r. (k. 82) – wynika natomiast, że na skutek tego zajęcia powód w dniu następnym, tj. 29 września 2010 r., wpłacił na rzecz administracyjnego organu egzekucyjnego kwotę 35.000 zł, która częściowo tylko pokryła zobowiązania R. K.. Także z informacji, które powodowi przesłał Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w piśmie z dnia 21 lutego 2012 r. (k. 41) nie wynika, aby administracyjny organ egzekucyjny dokonywał, po dniu 28 października 2011 r., kolejnych zajęć wierzytelności u powoda.

Dokonane u powoda zajęcie z dnia 28 września 2010 r., poza osobą zobowiązanego R. K., w żaden sposób nie indywidualizowało (nie konkretyzowało) jaka to „inna wierzytelność pieniężna” została zajęta. Jak wskazano wyżej przedmiotem zajęcia (w sensie skutecznego zajęcia) może być tylko wierzytelność istniejąca, tj. konkretna, osadzona
w ramach określonego stosunku zobowiązaniowego, pomiędzy zindywidualizowanymi podmiotami, mająca sprecyzowaną treść, zaś wezwanie kierowane do dłużnika zajętej wierzytelności prowadzi do zajęcia tej wierzytelności jedynie wtedy, gdy indywidualizuje ją w sposób, który nie wywołuje wątpliwości, że o tą wierzytelność chodzi (co najmniej określa osobę dłużnika zobowiązanego oraz wskazuje tytuł prawny, z którego wynika ta wierzytelność). Przedmiotowe zajęcie z dnia 28 września 2010 r. w żadnej mierze nie indywidualizowało, ani nie konkretyzowało zajętej u powoda „innej wierzytelności pieniężnej” w sposób, który umożliwiałby na jej powiązanie z wierzytelnością objętą przedmiotowym tytułem wykonawczym powstałym niespełna rok później. Podkreślić przy tym należ, że powód nie wykazał, aby w związku z dokonanym zajęciem, wykonał ciążące na nim obowiązki o charakterze informacyjnym (art. 89 § 3 u.p.e.a.), do których organ administracyjny go wzywał, a które ewentualnie pozwoliłyby na zidentyfikowanie jakichś „innych” wierzytelności zobowiązanego i podjęcie stosownych czynności egzekucyjnych (np. dokonanie kolejnych zajęć). W tym przedmiocie powód nie przedłożył żadnego dokumentu, okoliczności takie nie wynikają także z korespondencji powoda z organem egzekucyjnym
(k. 41 – 42), powód nawet w ogóle tego typu twierdzeń nie zawarł w podstawie faktycznej powództwa, którą Sąd jest związany (art. 321 kpc).

Nie ma również podstaw – w zebranym w sprawie materiale dowodowym – do przyjęcia, że przedmiotowa wierzytelność była wierzytelnością przyszłą z tytułu dostaw, robót i usług (art. 89 § 2 u.p.e.a.). Nie wynika to w żadnej mierze za stanowiska organu egzekucyjnego (k. 41 – 42: pismo z dnia 21 lutego 2012 r. nie daje ku temu podstaw, podobnie jak i pismo z dnia
11 października 2011 r. – k. 7), pozwany temu zaprzeczył (k. 81 – pismo procesowe z dnia
2 listopada 2012 r.), a powód się do tego nie ustosunkował przyznając tym samym (art. 230 kpc) ten fakt.

Reasumując, skoro przedmiotowa wierzytelność nie była objęta zajęciem z dnia
28 października 2010 r., to wierzyciel (R. K.) mógł dokonać – w dniu
22 września 2011 r. – jej skutecznej cesji na rzecz pozwanego (o czym powoda poinformował tego samego dnia), a ten może prowadzić egzekucję co do kwoty 7.525,20 zł skoro nie został zaspokojony. Powód natomiast, mając wątpliwości, co do tego komu powinien świadczyć mógł – oprócz wykonania korespondencji z administracyjnym organem egzekucyjnym – złożyć przedmiotowe świadczenie do depozytu sądowego (art. 467 k.c.) w ramach tzw. pierwszej grupy depozytów sądowych, czyli ze skutkiem takim jak spełnienie świadczenia (art. 470 k.c.). Powództwo podlega więc oddaleniu skoro – art. 840 § 1 pkt 2 kpc – zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym nie wygasło.

Z powyższych względów apelację oddalono w oparciu o art. 385 kpc.

IV. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 kpc.
Z uwagi na szczególne okoliczności niniejszej sprawy obciążenie powoda kosztami (kwota 600 zł) postępowania apelacyjnego poniesionymi przez pozwanego byłaby sprzeczna z zasadą słuszności wyrażoną w tym przepisie. Powód bowiem nie uchylał się od wykonania zobowiązania wynikającego z przedmiotowego tytułu wykonawczego. Jego część (5.923 zł) spełnił niezwłocznie, w terminie i nie było tu potrzeby (wierzyciel zresztą to przyznał) wszczynania egzekucji, zaś pozostałą część (7.525,20 zł) świadczył zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez organy państwa. Postawa powoda zasługuje na akceptację chociażby przez pryzmat rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, nawet jeżeli nie przyniosła efektu w postaci korzystnego dla niego rozstrzygnięcia in meritii.