Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 23 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Małgorzata Małecka

Protokolant:protokolant sądowy Katarzyna Michalewska

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie sprawy z powództwa A. S., U. C.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę (...)

o zapłatę

I.  w sprawie powództwa A. S.:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 223.105 zł (dwieście dwadzieścia trzy tysiące sto pięć złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu wydania wyroku;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  koszty procesu rozdziela stosunkowo obciążając nimi powoda w 93% a pozwanego w 7%, szczegółowe rozliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu przy uwzględnieniu stawki wynagrodzenia w wysokości minimalnej dla pełnomocników stron.

II.  w sprawie powództwa U. C.:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 223.105 zł (dwieście dwadzieścia trzy tysiące sto pięć złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu wydania wyroku;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  koszty procesu rozdziela stosunkowo obciążając nimi powódkę w 93% a pozwanego w 7%, szczegółowe rozliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu przy uwzględnieniu stawki wynagrodzenia w wysokości minimalnej dla pełnomocników stron.

/-/ SSO Małgorzata Małecka

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 marca 2013 roku powodowie A. S. i U. C. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego po 3.090.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym, kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie podali, że S. S. – poprzednik prawny powodów, na podstawie dokumentu nadania ziemi nr (...) z dnia 24 lutego 1947 roku, nabył na własność od Skarbu Państwa nieruchomość ziemską S. zapisaną w księdze wieczystej (...) S., obszar dworski tom XXV wykaz 77. Zgodnie z planem parcelacyjnym majątku S. nieruchomość obejmowała działkę o numerze, o pow. 6,00 ha. S. S. uprawiał grunty nieprzerwanie i samodzielnie do roku 1953. Po 1953 roku grunty zostały przekazane dzierżawcom wbrew jego woli. W dniu 4 grudnia 1957 roku S. S. wystąpił z pozwem do Sądu Powiatowego w S. i zażądał zwrotu własności nieruchomości oraz wypowiedzenia zawartych przez Gromadzką Radę Narodową umów dzierżawnych. W dniu 30 lipca 1965 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. wszczęło postępowanie w sprawie przejęcia działki. Pismem z dnia 6 sierpnia 1965 roku S. S. sprzeciwił się przejęciu nieruchomości. Pomimo jego sprzeciwu, decyzja Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydział (...) i Leśnictwa z dnia 26 listopada 1965 roku o nr (...), przejęto przedmiotową nieruchomość na rzecz Skarbu Państwa bez odszkodowania. Aktualnie działce parcelacyjnej nr (...) odpowiadają działki ewidencyjne oznaczone w rejestrze gruntów numerami (...), (...) oraz (...). Dalej, powodowie wskazali, że dnia 11 lipca 2013 roku U. C. wystąpiła do Wojewody (...) o stwierdzenie nieważności decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. z dnia 26 listopada 1965 roku o nr(...). W dniu 14 kwietnia 2014 roku Wojewoda (...) wydał decyzję, w której stwierdził, że decyzja prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia 26 listopada 1965 roku została wydana z naruszeniem prawa.

W odpowiedzi na pozew z dnia 28 maja 2015 roku pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę Powiatu (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował powództwo zarówno co do zasady jak i co do wysokości. Zaprzeczył, jakoby poprzednik prawny powodów w 1965 roku był właścicielem nieruchomości, za którą strona powodowa domaga się obecnie odszkodowania. Nadto, pozwany kwestionował fakt istnienia związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy szkodą powodów, a decyzją wydaną przez prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. z dnia 26 listopada 1965 roku, a także fakt i rozmiar poniesionej szkody. Zdaniem pozwanego, fakt, iż decyzja została wydana z naruszeniem prawa nie przesądza o tym, że skutkiem tej decyzji było poniesienie przez powoda szkody odpowiadającej aktualnej wartości rynkowej przedmiotowej nieruchomości. Pozwany wskazał również, że Wojewódzka Komisja Ziemska przy Wojewodzie (...) w dniu 13 listopada 1949 roku orzeczeniem Nr(...)orzekła o uchyleniu dokumentu nadania ziemi z dnia 24 lutego 1947 roku nr (...) wydanego na nazwisko S. S. i uznaniu go za nieuprawnionego do otrzymania działki rolnej, tym samym nie nabył on przedmiotowej nieruchomości. Pozwany podniósł również, że strona powodowa nie wykazała tożsamości nieruchomości przyznanej S. S. na podstawie aktu nadania ziemi nr (...) z dnia 24 lutego 1947 roku oraz nieruchomości położonej w S. oznaczonej geodezyjnie jako działki ewidencyjne nr (...). Nadto, pozwany wskazał, że przedłożony przez powodów operat szacunkowy jest wadliwy, gdyż przyjęto w nim aktualne przeznaczenie nieruchomości, tj. przeznaczenie mieszkaniowe, podczas gdy powinien być brany pod uwagę stan i przeznaczenie nieruchomości z daty powstania skody, tj. wydania decyzji nacjonalizacyjnej lub wywłaszczeniowej. Pozwany zakwestionował również stan nieruchomości w dacie powstania szkody oraz podniósł, że S. S. zapłacił jedynie 10% ceny kupna nieruchomości, zatem szkoda powinna zostać pomniejszona o nieuiszczoną przez niego cześć ceny wynoszącą 90%.

W piśmie procesowym z dnia 25 września 2015 roku powodowie podnieśli, że powoływanie się przez pozwanego na orzeczenie Wojewódzkiej Komisji Ziemskiej przy Wojewodzie (...) z dnia 13 listopada 1949 roku jest całkowicie bezzasadne, gdyż jest to dokument nieistniejący, nie został doręczony zainteresowanym, ponadto Skarb Państwa nigdy wcześniej nie podnosił wydania decyzji wywłaszczeniowej z dnia 26 listopada 1965 roku w stosunku do nieistniejącego stanu prawnego, tj. wobec własności, która nie przysługiwała poprzednikowi powodów. Powodowie podali również, że nie zrozumiałe jest obecnie kwestionowanie przez pozwanego decyzji z dnia 14 kwietnia 2014 roku. Powodowie wskazali również, że nie zgadzają się z tym, że wartość nieruchomości powinna być oceniana według wartości odnoszącej się do przeznaczenia nieruchomości z chwili wywłaszczenia.

Na rozprawie w dniu 1 października 2015 roku Sąd postanowił wezwać do udziału w sprawie w charakterze statio fisci Skarbu Państwa Wojewodę (...).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. S. na podstawie dokumentu nadania ziemi nr (...) z dnia 24 lutego 1947 roku nabył na własność od Skarbu Państwa nieruchomość ziemską S. zapisaną w księdze wieczystej (...) S., obszar dworski tom XXV wykaz 77. Nieruchomość obejmowała działkę o numerze (...), o pow. 6,00 ha. Pismem z dnia 27 grudnia 1947 roku Sąd Grodzki w S. zawiadomił S. S. o wpisie jego własności do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.

Pismem z dnia 17 maja 1947 roku Państwowy Bank Rolny z siedzibą w P. wezwał S. S. do zapłaty 10% ceny kupna wraz z dodatkiem administracyjnym. Należność wynikająca z wezwania została uregulowana w terminie wskazanym w piśmie, tj. dnia 30 czerwca 1947 roku.

Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. decyzją z dnia 22 listopada 1965 roku nr RL. V-2/70/65 przejęło ma własność Skarbu Państwa bez odszkodowania i wolną od obciążeń nieruchomość rolną, położoną w S. – Osiedle o pow. 6,00 ha zapisaną w księdze wieczystej Sądu Powiatowego w S., S. obszar dworski tom XXV wykaz 77.

W dniu 9 grudnia 1957 roku S. S. złożył pozew do Sądu Powiatowego w S. o zwrot własności przedmiotowej nieruchomości oraz wypowiedzenie zawartych przez Gromadzką Radę Narodową umów dzierżawnych. Pozew został zwrócony na skutek nieuiszczenia opłaty sądowej.

Pismem z dnia 19 marca 1990 roku S. S. zwrócił się do Urzędu Miasta i Gminy w S. o ponowne przywrócenie mu własności ziemi położonej w S. przy ul. (...).

Decyzją z dnia 14 kwietnia 2014 roku Wojewoda (...) stwierdził, że decyzja Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia 26 listopada 1965 roku została wydana z naruszeniem prawa.

Aktualnie działce parcelacyjnej nr (...) odpowiadają działki ewidencyjne oznaczone w rejestrze gruntów (...), 4250, (...) (okoliczność bezsporna).

Dowód: dokument nadania ziemi nr (...) z dnia 24 lutego 1947 roku (k. 233); zawiadomienie Sądu Grodzkiego w S. z dnia 27 lutego 1947 roku (k. 20—20v); pismo Państwowego Banku Rolnego w P. z dnia 17 maja 1947 roku (k. 21-21v); pismo S. S. zawierające pozew z dnia 4 grudnia 1957 roku (k. 234-234v); decyzja Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. z dnia 22 listopada 1965 roku nr (...) (k. 22); pismo S. S. z dnia 19 marca 1990 roku (k. 23); decyzja Wojewody (...) z dnia 14 kwietnia 2014 roku (k. 27-31); akta księgi wieczystej KW nr (...) (k. 1, 17-17, 25-26, 27, 30, 31, 36, 37), akta księgi wieczystej KW nr (...) (k. 1, 10, 11), akta księgi wieczystej KW nr (...) (k. 1-26); prywatna opinia geodety K. L. (k. 179-186); zeznania powódki U. C. (k. 188-189); zeznania powoda A. S. (k. 189);

Powodowie są spadkobiercami S. S., który zmarł w dniu 6 grudnia 1993 roku, a spadek po nim nabyli jego żona M. S., córka U. C. oraz syn A. S. w udziale po 1/3. Z kolei w dniu 13 maja 2005 roku zmarła M. S., a spadek po niej nabyli dzieci zmarłej U. C. oraz A. S. w udziale po 1/2.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Szamotułach z dnia 29 marca 2011 roku, sygn. akt I Ns 150/11 (k. 24), postanowienie Sądu Rejonowego w Szamotułach z dnia 16 listopada 2011 roku, sygn. akt I Ns 1073/11 (k. 26);

Wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości, stanowiącej parcelę nr 4 (obecnie działki (...) razem wzięte) według stanu na listopad 1965 roku wynosi łącznie 446.210 zł, w tym:

-

wartość działki (...) – 213.437 zł;

-

wartość działki (...) – 192.614 zł;

-

wartość działki (...) – 55.776 zł.

Dowód: pisemna opinia biegłego sądowego J. K. wraz z opinią uzupełniającą oraz ustnymi wyjaśnieniami (k. 258-272; k. 304-309; adnotacja 00:01:27 e-protokołu z dnia 9 października 2017 r. k. 319 akt);

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie kserokopii dokumentów urzędowych i prywatnych zgromadzonych w aktach sprawy, a także dokumentów załączonych do akt w postaci akt administracyjnych o sygn. (...) oraz dokumentów zgromadzonych w aktach ksiąg wieczystych (...), opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego J. K. oraz zeznań powodów.

Zgromadzone w sprawie dokumenty urzędowe i prywatne, Sąd uznał za w pełni wiarygodne. Zgodnie z treścią art. 244 k.p.c. dokumenty urzędowe stanowią dowód tego co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Zgodnie natomiast z treścią art. 245 k.p.c. dokumenty prywatne stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Zgromadzone w sprawie dokumenty nie były kwestionowane przez strony. Również Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować zgromadzone w sprawie dokumenty urzędowe i prywatne z urzędu. Wiarygodność kserokopii dokumentów również nie budziła wątpliwości Sądu. Mimo, że kserokopia nie jest dokumentem, a stanowi jedynie element twierdzenia strony o istnieniu dokumentu o treści odpowiadającej kserokopii, to w niniejszej sprawie żadna ze stron nie podniosła zarzutów kwestionujących istnienie określonych dokumentów prywatnych czy urzędowych.

Sąd uznał również za wiarygodne dokumenty załączone do akt w postaci akt administracyjnych o sygn. (...) oraz dokumenty zgromadzone w aktach ksiąg wieczystych (...), gdyż nie były one kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd uznał za przydatną dla rozpoznania niniejszej sprawy opinię biegłego sądowego J. K. biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości. Biegły sporządził opinię na okoliczność ustalenia jaka była wartość nieruchomości położonej w S. w skład której wchodzą obecnie działki: nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Szamotułach prowadzi księgę wieczystą nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Szamotułach prowadzi księgę wieczystą nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Szamotułach prowadzi księgę wieczystą nr (...) według stanu na dzień 26 listopada 1965 roku (uwzględniając nie tylko parametry fizyczne i geodezyjne nieruchomości, ale także jej ówczesne funkcjonalne przeznaczenie społeczno – gospodarcze) i cen na chwilę ustalenia odszkodowania.

W piśmie z dnia 30 maja 2017 roku powodowie zakwestionowali opinię biegłego w całości i wnieśli o przesłuchanie biegłego na rozprawie. Powodowie zarzucili biegłemu, że w sposób wadliwy wyselekcjonował transakcje gruntami rolnymi wybranymi do porównania, gdyż wziął do porównania nieruchomości położone na wsiach, co skutkowało znaczącym obniżeniem wyceny opiniowanych nieruchomości. Strona powodowa zakwestionowała również sposób określenia wagi cechy określonej na stronie 14 opinii, która wpłynęła na ostateczne wyliczenia wartości nieruchomości.

Pozwany w piśmie z dnia 1 czerwca 2017 roku wniósł o dopuszczenie dowodu z pisemnej uzupełniającej opinii biegłego w celu sporządzenia opisu stanu prawnego nieruchomości na dzień 26 listopada 1965 roku w zakresie ciężarów i ograniczeń prawa własności i uwzględnienie tych obciążeń o ile wpływają one na jej wartość. Pozwany wniósł również o wyjaśnienie, czy na rynku nie dokonano innych transakcji nieruchomościami podobnymi, które byłyby w wyższym stopniu podobne do nieruchomości wycenianej, a w konsekwencji pozwoliłyby na ustalenie węższego zakresu współczynników korygujących. Ewentualnie w przypadku braku odpowiedniej liczby transakcji nieruchomościami podobnymi, czy właściwym nie byłoby zastosowanie metody porównywania parami zamiast metody korygowania ceny średniej. Pozwany zwrócił się również o wyjaśnienie na jakiej podstawie przyjęto, że nieruchomości wskazane w tabeli na s. 11 opinii w rzędzie 9 i 10 są podobne do nieruchomości wycenianej, jeżeli są one kilka lub kilkanaście razy mniejsze od nieruchomości wycenianej oraz o wyjaśnienie jakie cechy nieruchomości ze strony 11 za cenę jednostkową za 1 hektar na kwotę równą lub wyższą od 70.000 zł położonej w miejscowości P. zdecydowały o ukształtowaniu tej nieruchomości na wskazanym poziomie. Nadto, pozwany domagał się wyjaśnienia przyjęcia współczynnika 0,26 dla oceny średniej i a w dalszej kolejności przedstawienia obliczeń prowadzących do ustalenia wartości rynkowej nieruchomości.

W piśmie z dnia 22 września 2017 roku biegły sądowy J. K. podtrzymał w całości sporządzoną przez siebie opinię. Jednocześnie biegły ustosunkowując się do zarzutów powodów wskazał, że ocena atrakcyjności lokalizacji gruntów ornych nie jest tożsama z ocena lokalizacji gruntów budowlanych, w szczególności w obrębie administracyjnym miast grunty orne w zasadzie nie występują, stąd też wycenianej nieruchomości nie można porównywać z nieruchomościami znajdującymi się w obrębie miasta S.. Odpowiadając natomiast na zarzuty pozwanego biegły wyjaśnił, że nie posiada dostępu do dokumentów papierowych znajdujących się w teczce księgi wieczystej „S. obszar dworski. Tom XXV k. 77”, natomiast znajdująca się w aktach sprawy poświadczona kopia skróconego odpisu tej księgi wieczystej nie zawiera żadnej informacji o obciążeniach. Odnośnie wątpliwości dotyczących powierzchni działek nr (...) z działką (...) w K. biegły wskazał, że są to działki w pełni użytkowane rolniczo jako grunty orne razem z innymi działkami wśród których są rozlokowane, a ich mniejsza powierzchnia nie ma większego znaczenia w procesie prowadzonych prac agrotechnicznych. Biegły wyjaśnił również, że szacowana działka posiada dominujące klaso użytki w ramach III b i IVa wobec czego w pełni uzasadnione jest przyjęcie wartości tej cechy na poziomie „dość dobry”.

Na rozprawie w dniu 9 października 2017 roku biegły wyjaśnił, że przy wycenach stosuje się dobór w ten sposób żeby współczynnik, cechy, różnica między maksymą a minimum nie była większa niż 1. Biegły wskazał również, że wyceniane tereny w 1965 roku znajdowały się na tzw. „ głębokiej wsi”, w związku z czym grunty wzięte do porównania w opinii spełniają te same funkcje oraz, że badał wszystkie transakcje z ostatnich trzech lat. Biegły wskazał też wyraźnie, że przedmiotowa nieruchomość nie mogła być przeznaczona na inny cel niż rolny. Wyjaśnił również, że nie mógł uwzględnić tego, że nieruchomości nie można sprzedać lub wydzierżawić, bo wtedy w ogóle nie mógłby dokonać wyceny.

Pisemna opinia biegłego sądowego wraz z opinią uzupełniającą oraz wyjaśnieniami złożonymi na rozprawie, podlegała ocenie, jak każdy inny dowód, według art. 233 § 1 k.p.c. Sąd nie miał zastrzeżeń, co do poziomu wiedzy biegłego, sposobu motywowania jego stanowiska czy podstaw opinii. Opinia została wykonana w sposób rzetelny i fachowy, w oparciu o zgromadzoną dokumentację. Biegły w sposób precyzyjny wyjaśnił podstawy sporządzenia opinii, a ich wnioskowanie w obu przypadkach było logiczne i poparte rzeczową argumentacją. Opinia nie zawierała niejasności, ani sprzeczności, a konkluzje były konkretne i przekonujące. Poza tym biegły wyczerpująco odniósł się do stawianych opiniom zarzutów. Sąd zaaprobował również ustalenie przez biegłego wartości nieruchomości położonej w S. wg stanu na dzień 26 listopada 1965r. przy jednoczesnym uwzględnieniu ówczesnego funkcjonalnego przeznaczenia społeczno – gospodarczego gruntu, który był gruntem rolnym, albowiem było to zgodne ze zleceniem Sądu.

W związku z powyższym, Sąd stanął na stanowisku, iż sporządzona opinia mogła być postawą ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie. Nie było zatem potrzeby przeprowadzania dowodu z opinii innego biegłego, ani z opinii uzupełniającej biegłego J. K., stąd też wnioski stron w tym zakresie podlegały oddaleniu.

Zeznania powodów U. C. i A. S. były w całości wiarygodne. Zeznania te były konsekwentne, logiczne, spójne, rzeczowe oraz korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym w postaci dokumentów. Podkreślić jednak należy, iż ich przydatność dla sprawy była niewielka, albowiem jej rozstrzygnięcie wymagało w głównej mierze oparcia się na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powodowie domagali się zasądzenia po 3.090.000 zł na rzecz każdego z nich tytułem odszkodowania za wywłaszczenie z naruszeniem prawa nieruchomości położonej w S. przy ul. (...).

Decyzja z którą powodowie wiązali powstanie szkody, została wydana w dniu 26 listopada 1965 roku , a zatem podstawę roszczeń powodów stanowił przepis art. 160 k.p.a. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 31 marca 2010 r., III CZP 112/10, do roszczeń naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a.

Przepis art. 160 § 1 k.p.a. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 września 2004 r. stanowił, że stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Do odszkodowania stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 418 tego kodeksu (§ 2). Odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisu art. 156 § 1, chyba że winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji; w tym ostatnim przypadku roszczenie o odszkodowanie służy w stosunku do strony winnej powstania tych okoliczności (§ 3).

W świetle art. 160 § 1 k.p.a. możliwość żądania naprawienia szkody otwiera się dopiero z chwilą wydania ostatecznej decyzji nadzorczej. Decyzja taka wiąże w sprawie o odszkodowanie, a zatem ma charakter prejudykatu, przesądzającego o jednej z przesłanek odpowiedzialności deliktowej, tj. bezprawności działania organu przy wydaniu decyzji. Decyzja dotknięta wymienionymi w art. 156 § 1 k.p.a. wadami, uzasadniającymi jej nieważność, nie jest aktem pozornym, lecz istniejącym i funkcjonującym w obrocie prawnym. Decyzja taka korzysta z domniemania prawidłowości i ma moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie usunięta z obrotu prawnego w trybie i na zasadach określonych w kodeksie postępowania administracyjnego. Decyzja nadzorcza, zarówno stwierdzająca nieważność wadliwej decyzji, jak i wydanie jej z naruszeniem prawa, ma moc wsteczną. W sprawie o odszkodowanie należy zatem na podstawie ostatecznej decyzji nadzorczej przyjąć, że będąca jej przedmiotem decyzja była aktem bezprawnym, a więc stanowiła czyn niedozwolony rodzący obowiązek odszkodowawczy już w chwili jej wydania.

W okolicznościach niniejszej sprawy poprzednik prawny powodów został pozbawiony prawa własności ww. nieruchomości na mocy orzeczenia z dnia 26 listopada 1965 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S.. Do czasu wydania przez Wojewodę (...) decyzji z dnia 14 kwietnia 2014 r., w której stwierdzono, że decyzja z 1965 roku została wydana z naruszeniem prawa, pozostawała ona w mocy, przez co nie było możliwym podjęcie starań o odzyskanie utraconego prawa własności. W konsekwencji, pomiędzy wydaniem decyzji z dnia 26 listopada 1965 roku, a niemożnością odzyskania własności opisanej wyżej nieruchomości zachodzi związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c.

Zgodnie z art. 361 § 2 k.c., szkoda majątkowa może wystąpić w dwóch postaciach: strat, które poszkodowany poniósł (damnum emergens) oraz utraty korzyści, które mógłby osiągnąć (lucrum cessans). Na podstawie art. 160 § 1 k.p.a. strona mogła domagać się odszkodowania za poniesione straty oraz za utracone korzyści, jednakże tylko wówczas, gdy wadliwa decyzja została wydana po dniu wejścia w życie Konstytucji, tj. pomiędzy dniem 17 października 1997 r., a dniem 31 sierpnia 2004 r. W przypadku natomiast, jeżeli decyzja taka została wydana przed wejściem w życie Konstytucji, tj. przed dniem 17 października 1997 r., odszkodowanie przysługujące na podstawie tego przepisu nie obejmowało korzyści utraconych wskutek jej wydania, choćby ich utrata nastąpiła po wejściu w życie Konstytucji (tak: uchwała pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r., III CZP 112/10). Zatem w niniejszej sprawie powód mógł domagać się naprawienia szkody obejmującej wyłącznie stratę, którą poniósł w związku z decyzją z dnia 26 listopada 1965 roku.

Pozwany zarzucał że S. S. zapłacił jedynie 10% ceny kupna wartości nieruchomości. Zarzut ten okazał się bezzasadny. Powodowie jednoznacznie zeznali, że cena za nieruchomość została w całości zapłacona przez ich poprzednika prawnego, co znajduje potwierdzenie w treści samej decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. z dnia 26 listopada 1965 roku, z której jednoznacznie wynika, że nieruchomość w chwili przejęcia była wolna od jakichkolwiek obciążeń.

Mając na uwadze wszystkie powyższe ustalenia, wobec wykazania roszczenia przez powodów, zgłoszone roszczenie należało uznać co do zasady za słuszne, jednakże nie w całej dochodzonej przez powodów wysokości. Powodowie domagali się zapłaty kwoty 6.180.000 zł. Podstawą ustalenia wartości nieruchomości w niniejszej sprawie była opinia biegłego sądowego J. K.. Zgodnie z opinią wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości, stanowiącej parcelę nr 4 (obecnie działki (...) razem wzięte) według stanu na listopad 1965 roku wynosi 446.210 zł. Przy czym wartość nieruchomości została ustalona według stanu na datę 26 listopada 1965 roku tj. na datę wydania decyzji wywłaszczającej, a według cen na chwilę ustalenia odszkodowania. Skutkowało to m.in. tym, że należało wziąć pod uwagę to, że przedmiotowy grunt w latach 60-tych dwudziestego wieku był gruntem rolnym i takie jego przeznaczenie należało uwzględnić w niniejszej sprawie. Zaś ocena atrakcyjności lokalizacji gruntów ornych nie jest tożsama z oceną lokalizacji gruntów budowlanych, w szczególności w obrębie administracyjnym miast grunty orne w zasadzie nie występują, stąd też wycenianej nieruchomości nie można porównywać z nieruchomościami znajdującymi się w obrębie miasta S., co wynika jednoznacznie z opinii biegłego sądowego z dziedziny szacowania nieruchomości. Biegły wskazał również, że wyceniane tereny w 1965 roku to była wieś, w związku z czym grunty wzięte do porównania w opinii spełniają te same funkcje oraz, że badał wszystkie transakcje z ostatnich trzech lat. Biegły wskazał też wyraźnie, że przedmiotowa nieruchomość nie mogła być przeznaczona na inny cel niż rolny. Wyjaśnił również, że nie mógł uwzględnić tego, że nieruchomości nie można sprzedać lub wydzierżawić, bo wtedy w ogóle nie mógłby dokonać wyceny. Przede wszystkim jednak wskazać należy, że zakaz dzielenia, sprzedawania, wydzierżawiania i zastawiania nieruchomości obowiązujący na podstawie art. 13 Dekretu (...) Komitetu (...) z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej (w wersji obowiązującej od dnia 19 stycznia 1945 roku) obowiązywał jedynie do dnia 26 lipca 1957 r., kiedy to został uchylony na mocy art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 13 lipca 1957 roku o obrocie nieruchomościami rolnymi (Dz. U. 1957.39.1720). Zatem zarzut strony pozwanej odnośnie konieczności obniżenia wartości ze względu na wspomniany powyżej zakaz jest całkowicie bezzasadny.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. i art. 363 § 2 k.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonych kwot od dnia następnego po dniu wydania wyroku. Przyjęcie zasady, że szkodę ustala się według wartości na datę orzekania o odszkodowaniu uzasadnia przyjęcie, że wierzyciel nie ponosi negatywnych skutków spadku wartości pieniądza w okresie od wymagalności zobowiązania do orzekania o obowiązku zapłaty przez dłużnika, zapewnia zatem pełną kompensatę i odsetki należą się od daty wyrokowania (por. m.in. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1994 r., III CZP 184/93, OSNCP 1994 nr 7-8, poz. 155, z dnia 6 września 1994 r., III CZP 105/94, OSNCP 1995, nr 2, poz. 26). Zasada ta ma chronić dłużnika przed nałożeniem na niego ciężarów nie do udźwignięcia na skutek skumulowania znacznej kwoty odsetek (przekraczającej w praktyce nawet wielokrotnie należność główną), zapobieżeniu jego sankcjonowania bezczynnością wierzyciela oraz niedopuszczalnością uzyskania przez poszkodowanego przysporzenia majątkowego wykraczającego poza szkodę ( wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2014r. sygn. akt III CSK 152/13).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punktach I ppkt 1 i II ppkt 1 wyroku, przy czym kwota odszkodowania została orzeczona odrębnie na rzecz każdego z powodów ze względu na występujące pomiędzy nimi współuczestnictwo formalne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., w świetle którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Każdy z powodów wygrał proces w 7%, co uzasadniało stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu. W związku z tym Sąd obciążył kosztami procesu każdego z powodów w 93 %, a pozwanego w 7%, pozostawiając szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu (art. 108 § 1 zd. 2).

/-/ SSO Małgorzata Małecka