Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Dorota Goss-Kokot

SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2018 r. w Poznaniu

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji J. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 10 lutego 2017 r. sygn. akt VII U 5701/16

oddala apelację.

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Marta Sawińska

SSA Dorota Goss-Kokot

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 maja 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. z urzędu przeliczył J. S. emeryturę od 1 kwietnia 2016 roku, tj. od daty przyznania świadczenia.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła J. S..

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołująca J. S., urodzona (...), wnioskiem z 1 października 2010 roku wniosła o ustalenie kapitału początkowego.

Do wniosku odwołująca dołączyła m. in. zaświadczenie Powiatowego Urzędu Pracy w P., z którego wynika, że jako bezrobotna od 1 lipca 1993 roku do 1 sierpnia 1994 roku pobrała zasiłek dla bezrobotnych w kwotach: od 2 lipca do 31 grudnia 1993 roku 8 403 000 zł, od 1 stycznia do 28 lutego 1994 roku i od 1 kwietnia do 1 sierpnia 1994 roku 10 008 000 zł. W okresie zarejestrowania odwołująca przedstawiła zwolnienie lekarskie od 25 maja do 31 maja 1994 roku.

Odwołująca przedstawiła również umowę zlecenia zawartą 5 maja 1997 roku z (...) (...), na podstawie której zobowiązała się wykonać pracę księgowej w terminie od 5 maja do 16 maja 1997 roku.

Decyzją z 21 października 2010 roku ZUS ustalił dla odwołującej kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 51,50%.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto:

- okresy składkowe w ilości 12 lat 9 miesięcy 9 dni,

- okresy nieskładkowe w ilości 3 miesiące 9 dni i okresy sprawowania opieki nad dziećmi w ilości 6 lat.

Kapitał początkowy wyniósł 74 508,50 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono m.in. okresów:

- od 1 lipca do 1 lipca 1993 roku i od 1 marca 1994 roku do 31 marca 1994 roku, ponieważ wtedy odwołująca była zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku,

- od 5 maja do 16 maja 1997 roku z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia, gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne z tego tytułu.

Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto zarobki-dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za rok 1993 – 27 660 125,00 zł, a za rok 1994 – 10 008 000,00 zł. Za rok 1994 stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy wyniósł 15,65%.

W latach 2006-2007 odwołująca była zatrudniona w Sklepie (...) na podstawie umowy o pracę i w Wydawnictwie (...) B. P. na podstawie umowy zlecenie.

Z tytułu umowy zlecenia zawartej z Wydawnictwem (...) wysokość opłaconych składek wynosi 160,06 zł. Z tytułu umowy zawartej ze Sklepem (...) wysokość opłaconych składek wynosi 501,66 zł.

8 kwietnia 2016 roku odwołująca złożyła wniosek o emeryturę.

Decyzją z 28 kwietnia 2016 roku ZUS przyznał odwołującej od 1 kwietnia 2016 roku, tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek, emeryturę.

Do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 937,52 zł,

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 244 107,87 zł,

- średnie dalsze trwanie życia 250,60 miesięcy.

Emerytura wyniosła: (937,52 + 244 107,87)/250,60 = 977,83 zł.

Decyzją z 27 kwietnia 2016 roku ZUS ponownie ustalił dla odwołującej kapitał początkowy. Do obliczenia stosunku wynagrodzenia uzyskanego w latach 1984, 1991 i 1994, w których odwołująca pozostawała w ubezpieczeniu jedynie przez część miesięcy, przyjęto kwotę przeciętnego wynagrodzenia odpowiednio do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu. Za rok 1994 stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy wyniósł 26,83%. Ponadto okresy sprawowania opieki nad dzieckiem w ilości 6 lat zostały przeliczone przy zastosowaniu przelicznika 1,3 za każdy rok.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych, tj. z lat 1980-1984 i 1991-1994.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 60,04%. Kapitał początkowy wyniósł 84 651,27 zł.

Zaskarżoną decyzją ZUS z urzędu przeliczył odwołującej emeryturę od 1 kwietnia 2016 roku, tj. od daty przyznania świadczenia. Po korekcie kapitału początkowego na koncie, wysokość emerytury wynosi:

(937,52 + 277 337,98 zł)/250,60 = 1110,44 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych w postaci umowy zlecenia nr (...) wraz z rachunkiem k. 23-24, umowy zlecenie nr (...) wraz z rachunkiem k. 37, umowy o pracę z 16 maja 2006 roku k. 30, raportów imiennych dla płatników uprawnionych do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego k. 49-59, w aktach pozwanego organu rentowego o znaku (...).

Sąd I instancji uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb postępowania dokumenty zgromadzone w aktach pozwanego organu rentowego. Fakt nie kwestionowania przez strony treści kserokopii dokumentów pozwolił na potraktowanie tychże kserokopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozważania prawne na przepisach art. 24 ust. 1, ust. 1 a pkt 10, art. 25 ust. 1, art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.) oraz przykładach z orzecznictwa.

Sąd I instancji wskazał, że kwota składek zewidencjonowanych na koncie odwołującej z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 937,52 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 244 107,87 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 250,60 miesięcy, a zatem wysokość emerytury wyniosła 1110,44 zł. W konsekwencji zatem emerytura odwołującej została wyliczona prawidłowo. Wbrew twierdzeniom odwołującej okres przebywania na zasiłku dla bezrobotnych został uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego, a z tytułu okresów ubezpieczenia po 31 grudnia 1998 roku składki zostały uwzględnione w podstawie wymiaru emerytury, co wynika jednoznacznie z przedłożonych przez ZUS dokumentów.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek odwołującej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, co poparł uzasadnieniem orzeczenia z 25 marca 1997 roku, III CKN 11/97 (OSNC 1997, nr 9, poz. 126, OSP 1997, nr 12, poz. 229), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że decyzję czy do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy potrzebne są wiadomości specjalne i z jakiej dziedziny wiedzy, podejmuje sąd orzekający (art. 278 § 1 kpc) po dopełnieniu czynności w tym przepisie wskazanych.

Zdaniem Sądu I instancji w sprawie nie były potrzebne wiadomości specjalne, bowiem że organ rentowy dla ustalenia wysokości emerytury posiada dostateczną wiedzę i umiejętności, aby dokonać oceny zgromadzonego materiału dowodowego pod kątem obliczenia kwoty składek zewidencjonowanych na koncie odwołującej z uwzględnieniem waloryzacji i kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że obliczenie wysokości emerytury dokonane w zaskarżonej decyzji jest prawidłowe, zgodne z wyżej powołanymi przepisami. Wbrew podnoszonym zarzutom organ rentowy wziął pod uwagę wszystkie istotne dane mające wpływ na wysokość świadczenia, w tym zatrudnienie odwołującej w latach 2006-2007. Natomiast okres od 5 do 16 maja 1997 roku na podstawie umowy zlecenie nie może zostać uwzględniony, gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne z tego tytułu, co wynika wyraźnie z decyzji z 21 października 2010 roku.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie, o czym orzekł w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła J. S., wnosząc o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy, alternatywnie o zmianę wyroku po zrealizowaniu wniosku dowodowego w postaci opinii biegłego z zakresu rachunkowości, celem sprawdzenia, czy w obliczeniach uwzględniono okres zasiłku dla bezrobotnych, który był wypłacany w latach 1993-1994, okres zatrudnienia w latach 2006 i 2007 oraz okres urlopu wychowawczego od 07 lipca 1984 roku do 25 września 1991 roku, jak również prawidłowość wyliczenia stażu pracy w okresie od 8 sierpnia 1974r. do 30 czerwca 1993r. Apelująca podniosła, że Sąd I instancji nie przeprowadził jakiegokolwiek postępowania dowodowego, potwierdził tylko stanowisko ZUS.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja ubezpieczonej okazała się bezzasadna albowiem brak było podstaw do przyjęcia, że Sąd I instancji dokonał ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny w całym zakresie popiera ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, jak również potwierdza zasadność wniosków prawnych, nie widząc jednocześnie konieczności ich powielania w całości.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że zakres postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza treść zaskarżonej decyzji. Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznając sprawę może orzekać w takim zakresie, jaki wynika z treści zaskarżonej decyzji. W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego Sąd I instancji kontroluje jej zgodność z prawem, a Sąd II instancji – prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu I instancji w odniesieniu do stanu rzeczy (faktycznego i prawnego) istniejącego w chwili wydania przez organ rentowy decyzji. O zasadności rozstrzygnięcia organu decydują zatem zawsze okoliczności istniejące w chwili wydania decyzji, natomiast postępowanie sądowe ma charakter odwoławczy, sprawdzający i weryfikujący.

Zaakcentować zatem trzeba, że przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu jest decyzja z dnia 16 maja 2016 roku przeliczająca wysokość emerytury od dnia 1 kwietnia 2016 r. Analiza stanowiska ubezpieczonej prezentowanego w apelacji prowadzi do wniosku, że ostatecznie jedynym konkretnym uchybieniem organu rentowego oraz Sądu I instancji, na który wskazuje ubezpieczona, jest nieprawidłowe obliczenie w ustalaniu wysokości emerytury okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, który był wypłacany w latach 1993-1994 oraz okresu urlopu wychowawczego od 07 lipca 1984 roku do 25 września 1991 roku (co w konsekwencji powoduje zaliczenie krótszego okresu do stażu), a także okresu zatrudnienia w latach 2006-2007. Nadto niedopuszczenie przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność wyliczenia wysokości emerytury. Apelacja nie przedstawia w tym zakresie żadnego logicznego wywodu poprzestając jedynie na trudnej do oceny merytorycznej polemice.

Odnośnie kwestionowanej przez apelującą decyzji dotyczącej wysokości emerytury zauważyć należy, że kwestię tę w sposób prawidłowy przedstawił Sąd Okręgowy. Sąd ten trafnie odniósł okoliczności faktyczne do treści przepisów z art. 24 ust. 1, ust. 1 a pkt 10, art. 25 ust. 1, art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nieuprawnione są żądania ubezpieczonej w zakresie ponownego ustalenia emerytury przy uwzględnieniu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, który był wypłacany w latach 1993-1994 oraz okresu urlopu wychowawczego od 07 lipca 1984 roku do 25 września 1991 roku. Okresy te były już bowiem przyjęte przez organ przy obliczaniu wysokości emerytury. Wynika to wprost z decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dnia 27 kwietnia 2016 roku (k. 55 akt ZUS). Jeżeli brak jest podstaw do przeliczenia kapitału początkowego, również przeliczenie emerytury nie znajduje żadnego uzasadnienia. Trzeba mieć bowiem na uwadze, że apelującej przysługuje emerytura obliczona według zasad określonych w art. 25-26 ustawy, a zatem jej wysokość zależy od wartości kapitału początkowego. Podstawę obliczenia takiej emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Wysokość kapitału początkowego ma zatem bezpośredni wpływ na wysokość emerytury.

Sąd Apelacyjny wskazuje ponadto, że okresami składkowymi są przypadające po dniu 14 listopada 1991 r. okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku szkoleniowego i stypendium z Funduszu Pracy. Zatem okres pozostawania bez pracy, jeżeli przypada po dniu 14 listopada 1991 r., może być uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury pod warunkiem, że w tym okresie był pobierany zasiłek dla bezrobotnych. Dokumentem potwierdzającym okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych jest zaświadczeni z powiatowego urzędu pracy. Jeżeli więc, zainteresowana po dniu 14 listopada 1991 r. była zarejestrowana w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna lecz bez prawa do zasiłku – to taki okres pozostaje bez wpływ na prawo do emeryturę. (art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 6 ust 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2004 r., nr 39, poz. 353 z późn. zm.). Jak wynika z zaświadczenia PUP w P. z dnia 18.04.2007 r. (k. 25 akt rentowych) apelująca pobierała zasiłek w okresach: 02.07.1993 r. do 31.12.1993 r., od 01.01.1994 r. do 28.02.1994 r. oraz od 01.04.1994 r. do 01.08.1994 r.

Z kolei odnośnie okresu przebywania na urlopie wychowawczym, Sąd Apelacyjny nadmienia, iż zgodnie z art. 7 ust. 5a w/w cytowanej ustawy, okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy – powodu opieki nad dzieckiem w wieku do 4 lat – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie – bez względu na liczbę dzieci – do 6 lat. W przypadku apelującej został uwzględniony okres maksymalny – 6 lat, z zatem nie cały okres od od 07 lipca 1984 r. do 25 września 1991 r. lecz okres o prawie 11 miesięcy krótszy. Wobec powyższego, Sąd Odwoławczy ustalenie w tym zakresie tak organu rentowego jak i Sądu I instancji ocenił jako prawidłowe.

Odnosząc się do okresu zatrudnienia w latach 2006-2007, Sąd Apelacyjny wskazuje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych w P. prawidłowo obliczył wysokość składek opłaconych z tytułu umowy zlecenia zawartej z Wydawnictwem (...) (160,06 zł) oraz z tytułu umowy zawartej ze Sklepem (...) (501,66 zł), co zostało również poparte stosownymi dokumentami dołączonymi do akt niniejszej sprawy (k. 49-59 akt sądowych), a przy tym nie zostały zakwestionowane przez odwołującą.

Sąd Apelacyjny nadto wskazuje, że wartości, które organ rentowy zastosował przy dokonywaniu obliczenia wysokości emerytury wyraźnie wynikają z akt ubezpieczonej oraz znajdują potwierdzenie w przedłożonych dokumentach. Weryfikując prawidłowość zaskarżonej decyzji, Sąd Apelacyjny nie dostrzegł także błędów rachunkowych. I tak chociażby dodanie do kwoty 19 257 125 zł (wynagrodzenie odwołującej w 1993r. w (...) S.A.) kwoty 8 403 000 zł (kwota zasiłku dla bezrobotnych uzyskana przez odwołującą w 1993r.) daje kwotę 27 660 125 zł i taka też kwota została przyjęta przez ZUS za rok 1993.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu przed Sądem I instancji, przez pryzmat powołanych w uzasadnieniu wyroku podstaw prawnych rozstrzygnięcia nie doprowadziła Sądu Apelacyjnego do przekonania o zasadności uzupełnienia postępowania dowodowego. Ostateczne rozstrzygnięcia rozbieżności i usunięcie wszelkich kwestii spornych w zakresie oceny prawidłowości wyliczeń dokonanych przez organ rentowy przy ustalaniu emerytury J. S. nastąpiło w oparciu o materiał dowodowy prawidłowo zgromadzony i oceniony przez Sąd Okręgowy. Ubocznie Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że potrzeba powołania biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego przekonania strony, że wiedza fachowa biegłego danej specjalności jest konieczna dla wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 listopada 2017 r., sygn. akt III APa 9/17), LEX nr 2463415).

W toku postępowania apelacyjnego, jak i przed Sądem Okręgowym ubezpieczona nie przedstawiła żadnych merytorycznych argumentów, które mogłyby podważyć prawidłowość zaskarżonej w tej sprawie decyzji i brak było podstaw do uznania by do rachunkowych wyliczeń winien zostać powołany biegły.

Konkludując Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że apelacja opiera się jedynie na ogólnikowo sformułowanych zarzutach. W tej sytuacji Sąd II instancji samodzielnie dokonał jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontował ją z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że zarzuty apelującej są nieuzasadnione, a ponieważ brak jest też innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu I instancji, które Sąd Odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu - apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Marta Sawińska

SSA Dorota Goss-Kokot