Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym 21 stycznia 2016 r. w Sądzie Okręgowym w P. (...), powód – (...) S.A. w P., żądał zasądzenia od pozwanej Z. Z., w postępowaniu nakazowym, kwoty 178 277,59 zł, z ustawowymi odsetkami od 17 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powołano się na załączony weksel własny in blanco wystawiony przez pozwaną i uzupełniony przez powoda na sumę dochodzoną pozwem (pozew k. 2-7).

Postanowieniem z 26 stycznia 2016 roku Sąd Okręgowy w P. (...) przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w Ł. – Sądu Gospodarczego, jako miejscowo i funkcjo­nalnie właściwego (postanowienie k. 105).

W dniu 17 marca 2016 roku Sąd Okręgowy w Ł. wydał przeciwko pozwanej nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, na podstawie weksla (nakaz zapłaty k. 117).

W dniu 13 kwietnia 2016 r. pozwana wniosła zarzuty od powyższego nakazu zapłaty, domagając się uchylenia zaskarżonego nakazu i oddalenia powództwa oraz zasą­dzenia na rzecz pozwanej kosztów procesu. Pozwana zakwestionowała podstawę upraw­niającą powoda do wypełnienia wystawionego przez pozwaną weksla in blanco, zarzu­cając nieistnienie swojego zobowiązania jako nieudowodnionego przez wierzyciela. Pozwana wniosła także o wstrzymanie wykonania wydanego w sprawie nakazu zapłaty (zarzuty od nakazu zapłaty k. 122-126).

Postanowieniem z 23 czerwca 2016 roku Sąd wstrzymał wykonanie wydanego w nin. sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla (postanowienie k. 152-153).

Strona powodowa podtrzymała żądania pozwu, nie zgadzając się z zarzutami pozwanej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 grudnia 2006 r. powodowa Spółka zawarła z pozwaną Z. Z.­dek, prowadzącą wówczas działalność gospodarczą pod firmą (...) umowę franczyzy nr (...), dotyczącą prowadzenia na stacji paliw położonej w R. przy ul. (...) II 17 działalności w ramach franczyzowej sieci stacji paliw B. (...). Na mocy tej umowy pozwana zobowiązała się m. in. do:

-

magazynowania, oferowania, prowadzenia sprzedaży wyłącznie paliw wymienio­nych w załączniku nr 3 do umowy stanowiącym jej integralną część (art. 12 § 1 umowy),

-

sprzedaży detalicznej produktów pozapaliwowych, w tym ciągłej sprzedaży tzw. pro­duktów obligatoryjnych (art. 13 umowy),

-

świadczenia na stacji paliw, usług wskazanych przez powoda w załączniku nr 4 do umowy (art. 15 umowy) (dowód: kopia zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k. 59, kopia umowy k. 29-58, kopia załączników do umowy k. 60-84).

Na poczet zabezpieczenia wierzytelności strony powodowej, mogących powstać w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązań wynikających z ww. umowy, pozwana wystawiła i złożyła do dyspozycji powoda weksel własny in blanco, opatrzony swoim podpisem. Warunki wypełnienia weksla określone zostały w deklaracji wekslowej stanowiącej załącznik nr 8 do ww. umowy franczyzowej (dowód: kopia załącznika nr 8 – deklaracja wekslowa k. 84).

Podczas kontroli operacyjnych przeprowadzanych przez powoda na stacji paliw położonej w R. przy ul. (...) II 17 stwierdzono nieprawidłowości narusza­jące postanowienia przedmiotowej umowy, które nie zostały przez pozwaną usunięte pomimo kilkukrotnych wezwań kierowanych do niej przez powoda. W konsekwencji, pismem z dnia 8 kwietnia 2011 r., powód rozwiązał ww. umowę ze skutkiem natychmia­stowym, z przyczyn leżących po stronie pozwanej. Podstawą do wypowiedzenia umowy było przede wszystkim prowadzenie na stacji paliw sprzedaży paliwa zakupionego poza (...) S.A. (dostawcą tego paliwa była spółka (...) sp. j.), a ponadto: sprzedaż paliwa, produktów pozapaliwowych oraz świadczenie usług w sposób sprzeczny z zasa­dami dokonywania transakcji przy użyciu kart paliwowych, w szczególności nieakcepto­wanie kart do sprzedaży; dopuszczenie do sprzedaży stacji paliw w R. przy ul. (...) II 17 z naruszeniem przysługującego powodowi prawa jej pierwokupu; brak prowadzenia na stacji paliw sprzedaży produktów obligatoryjnych (dowód: kopia pisma powoda z 8.04.2011 r. k. 90, zeznania świadka K. C. na posiedzeniu w dniu 30.08.2017 r. k. 252-253).

Z uwagi na fakt, iż przyczyną rozwiązania umowy było nieprawidłowe jej wyko­nywanie przez pozwaną, powód zażądał również zapłaty kary umownej przewidzianej w art. 32 § 2 w zw. z art. 1 pkt 5 oraz art. 35 § 2 umowy, wraz z odszkodowaniem, do którego naliczenia uprawniony był zgodnie z art. 32 § 2 umowy. W konsekwencji, w dniu 15 czerwca 2011 r. została wystawiona nota obciążeniowa nr (...) z tytułu rozwiązania umowy franczyzy nr (...) z dnia 04.12.2006 r., opiewająca na kwotę 345 508,04 zł, z terminem płatności upływającym w dniu 28 czerwca 2011 r. (dowód: kopia noty obciążeniowej k. 91).

Pozwana zwróciła się z pisemnie do powoda o wskazanie i wyjaśnienie sposobu wyliczenia tej kwoty określonej w ww. nocie obciążeniowej. Powód w odpowiedzi na powyższe pismo pozwanej oświadczył, że wskazana w nocie obciążeniowej Nr (...) kwota 345 508,04 zł obejmuje karę umowną obliczoną na podstawie art. 32 § 2 w zw. z art. 1 § 8 umowy oraz odszkodowanie na podstawie art. 32 § 2 i art. 35 § 4 umowy (dowód: kopia pisma powoda k. 130).

W dniu 27 września 2011 r. pozwana uiściła na rzecz powoda kwotę 189 705,51 zł, stanowiącą częściową spłatę zadłużenia wynikającego z noty obciążeniowej nr (...) (dowód: kopia polecenia przelewu k. 92).

Pismem z dnia 10 października 2011 r. powód oświadczył, że na żądaną przez niego kwotę 345 508,04 zł składają się kara umowna w wysokości 189 000 zł oraz odszkodowanie w wysokości 156 508,04 zł. W piśmie tym wskazano również sposób obliczenia kary umownej. Jednakże nie wskazano ani szkód jakie rzekomo pozwana wyrządziła powodowi ani sposobu obliczenia wartości pieniężnej tych szkód (dowód: kopia pisma powoda k. 131).

Powód obliczył szkodę poniesioną na skutek naruszenia umowy franczyzy przez pozwaną, w sposób standardowy, przyjęty według obowiązujących wewnętrznych proce­dur, biorąc pod uwagę wysokość marży sprzed naruszenia umowy oraz szacunkową wysokość utraconej marży handlowej na skutek naruszenia umowy (dowód: zeznania świadka W. S. na rozprawie w dniu 8.03.2017 r. k. 208-209).

Wobec braku spłaty pozostałej części zobowiązań wobec (...) S.A, w dniu 26 marca 2012 r. wystosowano do pozwanej wezwanie do wykupu weksla in blanco złożonego przez nią jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy. Kwota, na którą wypełniony został weksel, tj. kwota 178 277,59 zł, odpowiadała pozostałej do zapłaty części należności wskazanej w nocie obciążeniowej nr (...) wraz z odsetkami ustawowymi wyliczonymi na dzień 16 kwietnia 2012 r. Jako dzień płatności w wezwaniu wskazany został dzień 16 kwietnia 2012 r. (dowód: weksel k. 86, kopia wezwania k. 93).

Pomimo otrzymania powyższego wezwania, w terminie określonym w deklaracji wekslowej pozwana nie dokonała wykupu ww. weksla (bezsporne).

Sąd zważył, co następuje:

Strona powodowa w niniejszej sprawie wystąpiła przeciwko pozwanej z rosz­czeniem wywie­dzionym z weksla załączonego do pozwu.

Zobowiązanie wekslowe jest co do zasady zobowiązaniem abstrakcyjnym, oderwa­nym od przyczyny prawnej jego powstania. Za zapłatę weksla własnego odpo­wiada m.in. wystawca (art. 9 w zw. z art. 103 ustawy z dnia 28.04.1936 r. Prawo wekslowe, Dz. U. z 1936 r. Nr 37, poz. 282, z późn. zm. – zwanej dalej „prawem wekslowym”). Każdy posiadacz weksla, po wykaza­niu nieprzerwanego ciągu indosów, może dochodzić przeciwko dłużnikowi wekslowemu zapłaty sumy wekslowej, zgodnie z regułami określonymi w art. 38–54 prawa wekslowego.

Zasada abstrakcyjności zobowiązania wekslowego doznaje jednak istotnego przeła­mania w sytuacji, gdy weksel nie został puszczony w obieg, lecz remitent dochodzi należno­ści z weksla przeciwko wystawcy weksla własnego.

Zgodnie bowiem z art. 17 prawa wekslowego, osoby, przeciw którym dochodzi się praw z weksla, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.

W odniesieniu zaś do weksla in blanco, zastosowanie znajduje art. 10 prawa wekslowego, który stanowi, iż w przypadku, jeżeli weksel, niezupełny w chwili wysta­wienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbal­stwa

Zarówno w literaturze prawniczej, jak i w judykaturze, powszechnie przyjmuje się, iż przepisy powyższe dotyczą sytuacji, w których weksel znajduje się już w obiegu, tj. został przeniesiony na inną osobę niż pierwotny wierzyciel–remitent. Remitent nie może powoły­wać się bowiem na cyt. przepis art. 17 prawa wekslowego, i to nie dlatego, że zobowiązanie wekslowe w stosunku do niego jest „mniej” abstrakcyjne, ale z tego powodu, że nie nabył weksla przez indos, a więc nie jest objęty dyspozycją ww. przepisu. Jeszcze dalej idąca moż­liwość podniesienia w takim wypadku zarzutów ze stosunku osobistego wynika z przytoczo­nego art. 10 prawa wekslowego.

Powyższe przepisy, jakkolwiek czynią swoisty wyłom w zasadzie abstrakcyjno­ści zobowiązania wekslowego, to jednak nie zmieniają samej podstawy tej odpowiedzial­ności, jaką jest wystawienie weksla. Dlatego też, w procesie o należność wynikającą z weksla, na powodzie ciąży jedynie ciężar wykazania posiadania prawidłowo wypełnio­nego weksla, obejmującego zobowiązanie pozwanego o treści zgodnej z treścią żądania pozwu. Natomiast ciężar wykazania wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z deklara­cją wekslową spoczywa na stronie pozwanej – służy jej tu bowiem stosowny zarzut w procesie.

W rozpoznanej sprawie powód przedstawił prawidłowo wypełniony (ważny) weksel, obejmujący zobowiązanie pozwanego wystawcy do zapłaty kwoty objętej żąda­niem pozwu. Powód – wbrew zarzutom pozwanej co do braku wystarczających dowodów na poparcie roszczenia pozwu − wypełnił zatem spoczywający na nim ciężar wykazania istnienia zobo­wiązania wekslowego strony pozwanej.

Natomiast pozwana ograniczyła swoje zarzuty jedynie do twierdzeń o braku innych dowodów potwierdzających jej obowiązek zapłaty oraz o ogólnie sformułowanej bezpod­stawno­ści i braku uzasadnienia żądania pozwu. Pozwana nie wykazała w szcze­gólności takich okoliczności, które umoż­liwiałyby zakwestionowanie ważności weksla złożonego przez stronę powodową.

Mając na uwadze powyższe rozważania stwierdzić należy, że podstawowy zarzut pozwanej, dotyczący nieudowodnienia wysokości szkody poniesionej przez stronę powo­dową na skutek naruszenia umowy przez pozwaną, jest nieuzasadniony. Z uwagi na opisany wyżej charakter zobowiązania wekslowego, w procesach opartych na niezakwe­stionowanym co do ważności wekslu, następuje przerzucenie ciężaru dowodu w zakresie wykazania podstaw do wypełnienia weksla in blanco, na stronę pozwaną. To strona pozwana powinna wykazać dowodami, że powód wypełnił weksel in blanco niezgodnie z deklaracją wekslową. Powód bowiem podstawę swojego żądania wykazał ważnym wekslem, na którym żądanie to zostało oparte.

Skoro w niniejszej sprawie strona pozwana nie złożyła dowodów na to, że powód błędnie wyliczył wysokość szkody mającej odzwierciedlenie w sumie wekslowej, brak było podstaw do uwzględnienia jej stanowiska procesowego i uchylenia wydanego nakazu zapłaty. Pozwana złożyła bowiem jedynie dowody na to, że bezskutecznie żądała od strony powodowej wyliczenia wysokości szkody. Nie wystarcza to jednak do wykaza­nia bezzasadności żądania pozwu. W toku procesu pozwana miała wszak możliwość złożenia innych stosownych wniosków dowodowych, zmierzających do ustalenia szkody poniesionej przez powoda - przy uwzględnieniu, że okoliczność ta wymaga wiedzy specjalnej z zakresu ekonomii i rachunkowości - jednakże z możliwości tej nie skorzy­stała.

W zakresie odsetek ustawowych od należności głównej roszczenie to znajduje nato­miast podstawę w art. 481 § 1 i 2 k.c., biorąc pod uwagę daty płatności sumy wekslowej oznaczonej na złożonym przez stronę powodową wekslu.

Podstawę prawną orzeczenia o kosztach procesu stanowi art. 98 k.p.c. Na koszty procesu poniesione przez stronę powodową złożyła się opłata od pozwu, opłata za czynności radcy prawnego oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego.

Z powyższych przyczyn, na podstawie art. 496 k.p.c., Sąd utrzymał nakaz zapłaty w mocy.