Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 09 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. O. prawa do emerytury na tej podstawie, iż do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach ZUS odmówił uwzględnienia okresów zatrudnienia od 14 stycznia 1976 r do 30 kwietnia 1989 r i od 14 listopada 1989 r do 30 kwietnia 1991 r w (...) im. B. N. z uwagi na to, że w świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych zakład pracy nie określił ściśle charakteru prac według pozycji zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r na które się powołał ponadto stanowisko elektromonter nie odpowiada stanowisku wykazanemu w powołanym zarządzeniu.

/decyzja k. 17 akt ZUS/.

Odwołanie od decyzji ZUS w dniu 27 września 2016 r. złożył wnioskodawca wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Wniósł o uznanie, że w okresie od 14 stycznia 1976 r do 30 kwietnia 1989 r i od 14 listopada 1989 r do 30 kwietnia 1991 r w (...) im. B. wykonywał pracę w szczególnych warunkach przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych na stanowisku elektromontera instalacji elektrycznych. Ubezpieczony wskazał, że jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku na dochody budżetu

/ odwołanie k. 2/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podając te same argumenty, co w zaskarżonej decyzji ponadto wskazując, że pracodawca w świadectwach pracy wykonywanej w warunkach szczególnych wskazał pracę wnioskodawcy w (...) na wydziałach produkcyjnych przy urządzeniach elektrycznych

/ odpowiedź na odwołanie k. 32 – 32 odwrót/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

J. O. - urodzony (...), jest z zawodu elektromonterem. W dniu 9 sierpnia 2016 r złożył wniosek o emeryturę . Pozostaje członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku na dochody budżetu / odwołanie k. 2/.

Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 27 lat i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych

/ bezsporne, karta przebiegu zatrudnienia k.16 akt ZUS/.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach 1 rok 5 miesięcy i 28 dni

/ bezsporne/

Wnioskodawca ukończył (...) Szkołę Zawodową w zawodzie elektromontera. W okresie od 14 stycznia 1976 r do 30 kwietnia 1989 r i od 14 listopada 1989 r do 30 kwietnia 1991 r wnioskodawca był zatrudniony w (...) im. B. N. w Ł., zaś w okresie od 26 października 1976 r do 02 listopada 1978 r pełnił służbę wojskową.

Wnioskodawca ma uprawnienia w zakresie urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających energię elektryczną o napięciu nie wyższym niż 1 KW.

/kopia potwierdzenia uprawnień k. 45/.

Wnioskodawca w okresie od 14 stycznia 1976 r do 30 kwietnia 1989 r i od 14 listopada 1989 r do 30 kwietnia 1991 r w (...) im. B. N. w Ł. pracował jako elektryk i elektromonter instalacji elektrycznych na różnych wydziałach w zależności od potrzeb. Jednego dnia pracował na farbiarni innego na tkalni lub przędzalni. Był też warsztat elektryczny w którym rozdzielano pracę na dany dzień. Praca wnioskodawcy polegała na wykonywaniu instalacji elektrycznych wewnątrz budynku do czego wymagane były uprawnienia do 1 KW. Nie wykonywał żadnych prac polegających na wykonywaniu instalacji zewnętrznej, na słupach. Wnioskodawca zajmował się wszystkimi pracami elektrycznymi. Zakładał lampy, montował gniazdka, naprawiał te urządzenia konserwował je, jak również konserwował transformatory, stacje wysokiego i średniego napięcia, podstacje w czasie postoju zakładu. Wykonywał nowe instalacje do maszyn, nie zajmował się uruchomieniem maszyny, gdyż czynili to automatycy. Wnioskodawca nie zajmował się naprawą silników, tylko ich demontażem, wysyłką do naprawy i następnie zamontowaniem ich po naprawie. Zajmował się też przerabianiem instalacji elektrycznej na potrzeby pracowników biurowych. W pomieszczeniach biurowych też wymieniał gniazdka, zakładał światło. Codziennie przez 8 godzin pracował przy tego typu czynnościach.

/ kopia akt osobowych k 3 – 31,przesłuchanie wnioskodawcy k 47 w zw z 41, zeznania świadka C. N. k. 47 odw /

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl ust. 2 art. 184 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z przepisu art. 32 wynika, że możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zasady przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz wykazy stanowisk do tego uprawniających określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm).

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Analiza treści wykazu A, stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac wykonywanych w warunkach szczególnych należą wymienione w Dziale II (zatytułowanym „W energetyce”) „prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych”. Do prac tego rodzaju nie należą wymienione w Dziale II poz. 1 pkt 9 wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. prace na stanowisku: elektromontera instalacji elektrycznych ( pkt 9).

Stosownie zaś do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym, stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Należy jednocześnie wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych, wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż musi ono znajdować oparcie w dokumentacji pracowniczej (zob. wyroki SA we Wrocławiu: z dnia 19 kwietnia 2012 r., III AUa 226/12, LEX nr 1164109 i z dnia 4 kwietnia 2012 r., III AUa 249/12, LEX nr 1164113).

Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. sygn. III AUa 3113/08, opubl. LEX nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 r. sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 r. sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60/.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił warunki do uzyskania emerytury w zakresie wymaganego wieku (ukończone 60 lat) oraz ogólnego stażu pracy (co najmniej 25 lat). Jako okres pracy w warunkach szczególnych organ rentowy uznał wnioskodawcy okres pracy w wymiarze 1 roku 5 miesięcy i 28 dni.

Spór dotyczył okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 14 stycznia 1976 r do 30 kwietnia 1989 r i od 14 listopada 1989 r do 30 kwietnia 1991 r w (...) im. B. N. w Ł. .

Odnosząc się do powyższej kwestii, w pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę, że regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków / por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. III UZP 5/85; uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, opubl. OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562/.

Dlatego też Sąd przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe i uznał, że wnioskodawca nie udowodnił, aby w spornych okresach pracował stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych. Praca wnioskodawcy polegała na wykonywaniu instalacji elektrycznych wewnątrz budynku, do czego posiadał uprawnienia w zakresie urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających energię elektryczną o napięciu nie wyższym niż 1 KW. Nie wykonywał żadnych prac polegających na wykonywaniu instalacji zewnętrznej, na słupach. Wnioskodawca zajmował się wszystkimi pracami elektrycznymi. Zakładał lampy, montował gniazdka, naprawiał te urządzenia konserwował je jak i również konserwował transformatory, stacje wysokiego i średniego napięcia, podstacje w czasie postoju zakładu. Wykonywał nowe instalacje do maszyn, nie zajmował się uruchomieniem maszyny, gdyż czynili to automatycy. Wnioskodawca nie zajmował się naprawą silników, tylko ich demontażem oraz wysyłką do naprawy i następnie zamontowaniem ich po naprawie. Zajmował się też przerabianiem instalacji elektrycznej. Codziennie przez 8 godzin pracował jako elektryk.

Zdaniem Sądu w żadnym razie nie można przyjąć, że wnioskodawca wykonywał prace w energetyce przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. W tej sytuacji również bez znaczenia jest okres służby wojskowej, gdyż we wskazanym okresie wnioskodawca nie wykonywał zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Zatem okres spornego zatrudnienia wnioskodawcy nie może być uznany z okres pracy w warunkach szczególnych, niezależnie od tego, czy faktycznie ubezpieczony był elektromonterem, gdyż nie wykonywał prac w przemyśle energetycznym przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

(...) to gałąź przemysłu zajmująca się przetwarzaniem dostępnych form energii na postać prostszą do wykorzystania przy zasilaniu procesów przemysłowych oraz napędzaniu maszyn i urządzeń. W praktyce energetyka obejmuje dostarczanie energii w dwóch postaciach: energii elektrycznej, dostarczanej do odbiorcy przewodami elektrycznymi, produkowanej za pomocą turbin i prądnic napędzanych różnymi źródłami energii oraz energii cieplnej dostarczanej odbiorcy za pośrednictwem transportującego ciepło nośnika, np. pary wodnej pod dużym ciśnieniem, ogrzanej wody lub innych płynów. Przemysł energetyczny składa się z dwóch segmentów:

1) elektrowni, ciepłowni i elektrociepłowni, czyli przedsiębiorstw, w których energię pierwotną przetwarza się na jej użyteczną postać,

2) energetycznych sieci przesyłowych, czyli systemu urządzeń umożliwiających przesyłanie energii do odbiorcy. Tak więc praca w przemyśle energetycznym to praca przy pozyskiwaniu energii i następnie jej przesyłaniu (w elektrowniach, ciepłowniach i elektrociepłowniach) oraz praca przy montażu, remoncie, eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych (energetycznych sieci przesyłowych).

Wnioskodawca nie pracował w przemyśle energetycznym w powyższym znaczeniu. W orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, że dział II wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. odnosi się do prac szkodliwych w energetyce, a nie do wszystkich robót i eksploatacji urządzeń elektrycznych (tak SN w wyroku z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09

Natomiast praca w zawodzie elektromontera i elektryka związana jest z montażem i naprawą instalacji elektrycznych. W ramach uprawnień elektryka mieści się m.in. projektowanie instalacji elektrycznych, sieci elektrycznych, montaż instalacji zgodnie z dokumentacją techniczną, instalowanie i uruchamianie maszyn i urządzeń elektrycznych oraz regulowanie parametrów ich pracy, wykonywanie przeglądów technicznych, konserwacji oraz napraw instalacji, maszyn i urządzeń elektrycznych, wykonywanie przeglądów technicznych, konserwacji oraz napraw linii napowietrznych i kablowych. W praktyce, w zależności od tego, które obowiązki przeważają, zatrudnia się osoby z kwalifikacjami elektryka nie tylko w charakterze elektryka, ale na stanowiskach o różnym nazewnictwie: elektromontera, konserwatora urządzeń elektrycznych, instalatora urządzeń elektrycznych, montera instalacji i urządzeń elektrycznych itp. Taką pracę osoby z uprawnieniami elektrycznymi wykonują w wielu gałęziach gospodarki i dziedzinach przemysłu ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2016 r ).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że obowiązki, jakie wnioskodawca wykonywał w spornym okresie na stanowisku elektromontera odpowiadają pracy zwykłego elektryka z uprawnieniami do 1KW, która to praca nie należy do prac szczególnych w energetyce przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

Zważyć nadto należy, że wyodrębnienie prac w rozporządzeniu RM z dnia 7 lutego 1983 r. ma charakter stanowiskowo-branżowy, a sposób kwalifikacji prawnej tych prac nie jest dziełem przypadku. Nie można więc zupełnie dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których w ogóle nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (tak SN w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10, jak też z dnia 19 marca 2012 r., II UK 166/11). Niewątpliwie inna jest ekspozycja na czynniki szkodliwe w środowisku pracy montera w elektrowni, ciepłowni i elektrociepłowni, a inna elektryka czy elektromontera na placu budowy.

W konsekwencji stwierdzić trzeba, że wnioskodawca w spornym okresie nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale II, stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 roku, ponieważ nie pracował w przemyśle energetycznym. Gdy chodzi o zarządzenia resortowe, to podkreślenia wymaga, że przepisy tej rangi nie kształtują praw podmiotowych. O określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 roku. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05). Ponieważ wnioskodawca w okresie od 14 stycznia 1976 r do 30 kwietnia 1989 r i od 14 listopada 1989 r do 30 kwietnia 1991 r w ogóle nie pracował w energetyce - przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, nie może nabyć uprawnień w związku z treścią zarządzenia resortowego, dotyczącego pracowników innych gałęzi przemysłu.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma decydującego znaczenia nazwa określonego przez pracodawcę stanowiska, tylko rodzaj powierzonej i rzeczywiście wykonywanej pracy. Praca w szczególnych warunkach jest to bowiem praca wykonywana, niezależnie od faktycznego nazewnictwa, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Wnioskodawca, będąc zatrudnionym na stanowisku elektromontera rzeczywiście pracował w takim charakterze, ale nie w energetyce przy pracach polegających na wytwarzaniu i przesyłaniu energii cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, tylko w włókiennictwie zajmując się wykonywaniem zwykłych instalacji elektrycznych i prac z tym związanych a taka praca nie została uwzględniona we wskazanym wykazie. Nadto w zarządzeniu resortowym nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r Dział II W energetyce w wykazie stanowisk pracy przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektrycznych i cieplnych nie znajduje się stanowisko elektromontera instalacji elektrycznych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

D.D –Z.