Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że J. W. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 19 maja 2017 r. do 31 maja 2017 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w okresie od 20 maja 2016 r. do 18 maja 2017 r. ubezpieczona przebywała na zasiłku macierzyńskim, wobec czego w tym okresie powinna była zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a następnie w terminie 7 dni od zakończenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego, dokonać wyrejestrowania z ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 19 maja 2017 r. oraz ponownego zgłoszenia na dokumencie (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od dnia 19 maja 2017 r. (na wniosek ubezpieczonej do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego). Organ wskazał, że ubezpieczona zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego dokonała od dnia 20 maja 2017 r. Nadto organ rentowy dodał, że składki na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2017 r. zostały opłacone w zaniżonej wysokości i dopłacone po terminie w dniu 9 lipca 2017 r. Organ rentowy dodatkowo wskazał, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie pozwalają na przywrócenie terminu na dokonanie zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z okresem wstecznym. /decyzja – k. 34 – 35 akt ZUS/

W dniu 7 listopada 2017 r. J. W. złożyła do sądu odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę. W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 11 maja 2017 r. dokonano stosownego przerejestrowania i faktycznie błędnie wyliczono okres trwania urlopu macierzyńskiego do 19 maja 2017 r., a powinno być do 18 maja 2017 r. Wskazała, że w dniu 9 lipca 2017 r. dopłaciła należną składkę za maj 2017 r. w kwocie 52,42 zł. Dodała, że w dniu 23 maja 2017 r. miała operację i od tego dnia aż do 23 sierpnia 2017 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Nadto ubezpieczona wskazała, że niedopłaty składek za miesiące od maja do sierpnia 2017 r. wynikają z pomniejszenia podstawy w związku z chorobą. Podniosła także, że działalność gospodarczą prowadzi od 10 stycznia 2011 r. i od samego początku zgłoszona była do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz przez cały okres prowadzenia działalności gospodarczej opłacała składki w terminie. /odwołanie – k. 2 – 3/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 30 listopada 2017 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie – k. 3/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni J. W. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) J. W. od 10 stycznia 2011 r. /bezsporne/

Ubezpieczona zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej:

- od 23 stycznia 2011 r. do 20 września 2012 r.,

- od 8 marca 2013 r. do 19 maja 2016 r.

/bezsporne/

J. W. w okresie od 20 maja 2016 r. do 18 maja 2017 r. przebywała na urlopie macierzyńskim i pobierała zasiłek macierzyński. /bezsporne, zeznania wnioskodawczyni z dnia 29 maja 2018 r. – 00:04:07 – 00:12:17 w zw. z zeznaniami 00:22:16 – 00:23:32 – płyta CD – k. 21/

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego wnioskodawczyni dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 20 maja 2017 r. /zgłoszenie – k. 9, zeznania wnioskodawczyni z dnia 29 maja 2018 r. – 00:04:07 – 00:12:17 w zw. z zeznaniami 00:22:16 – 00:23:32 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka I. Z. z dnia 29 maja 2018 r. – 00:14:34 – 00:21:26 – płyta CD – k. 21/

Pismem z dnia 28 czerwca 2017 r. organ rentowy poinformował ubezpieczoną, że błędnie dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 20 maja 2017 r. i powinna dokonać zgłoszenia od 19 maja 2017 r. /pismo z 28.06.2017 r. – k. 9 akt ZUS/

Ubezpieczona w dniu 9 lipca 2017 r. uiściła brakującą część składki na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2017 r. wynikającą z błędnego ustalenia postawy wymiaru składek. /zeznania wnioskodawczyni z dnia 29 maja 2018 r. – 00:04:07 – 00:12:17 w zw. z zeznaniami 00:22:16 – 00:23:32 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka I. Z. z dnia 29 maja 2018 r. – 00:14:34 – 00:21:26 – płyta CD – k. 21/

Ubezpieczona J. W. w dniu 20 lipca 2017 r. złożyła wniosek o wyrażenie zgody na opłacanie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2017 r. po terminie. W uzasadnieniu wnioskodawczyni wskazała, że przeliczając podstawę do ubezpieczeń społecznych za miesiąc maj 2017 r. popełniła błąd rachunkowy w naliczaniu podstawy do ubezpieczeń, co uczyniło niedopłatę do ubezpieczenia społecznego w wysokości 52,43 zł, którą zapłaciła. /wniosek – k. 12 akt ZUS/

Pismem sporządzonym w dniu 22 sierpnia 2017 r. organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, że nie wyraża zgody na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za maj 2017 r. po terminie. Wskazał, że J. W. nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 19 maja 2017 r. do 31 maja 2017 r. /pismo – k. 14 akt ZUS/

Decyzją z dnia 26 lipca 2017 r. oraz z dnia 1 sierpnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. W. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 20 lipca 2017 r. oraz za okres od 21 lipca 2017 r. do 23 sierpnia 2017 r. wskazując w uzasadnieniu, że ubezpieczona nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 19 maja 2017 r., gdyż za maj 2017 została opłacona należna składka na to ubezpieczenie po ustawowym terminie. /decyzja – k. 25, k. 26 akt ZUS/

Ubezpieczona nie składała odwołań od w/w decyzji. /zeznania wnioskodawczyni z dnia 29 maja 2018 r. – 00:04:07 – 00:12:17 w zw. z zeznaniami 00:22:16 – 00:23:32 – płyta CD – k. 21/

Ubezpieczona J. W. w dniu 8 września 2017 r. ponownie złożyła wniosek o wyrażenie zgody na opłacanie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2017 r. po terminie. W uzasadnieniu wskazała, że na skutek błędu została zgłoszona do ubezpieczeń od 20 maja 2017 r. zamiast od 19 maja 2017 r. /wniosek – k. 22 akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni z dnia 29 maja 2018 r. – 00:04:07 – 00:12:17 w zw. z zeznaniami 00:22:16 – 00:23:32 – płyta CD – k. 21/

Pismem z dnia 12 września 2017 r. organ rentowy poinformował ubezpieczoną, że stanowisko organu rentowego zawarte w piśmie z dnia 22 sierpnia 2017 r. pozostaje aktualne. /pismo z 28.06.2017 r. – k. 23 akt ZUS/

Wnioskodawczyni J. W. w dniu 2 października 2017 r. złożyła wniosek o wydanie decyzji o okresach podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. /wniosek – k. 33 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron oraz z zeznań ubezpieczonej i świadka. Sąd nie znalazł podstaw, ażeby odmówić dowodom waloru wiarygodności z urzędu. Dodać należy, że stan faktyczny był pomiędzy stronami bezsporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest częściowo tylko zasadne.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół kwestii istnienia przesłanek objęcia J. W. dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od następnego dnia po zakończeniu przez nią urlopu macierzyńskiego tj. od 19 maja 2017 r.

Bezsporne jest, że wnioskodawczyni pobierała zasiłek macierzyński w okresie od dnia 20 maja 2016 r. do dnia 18 maja 2017 r., a następnie złożyła dokument zgłoszeniowy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, z datą przystąpienia do ubezpieczeń – 20 maja 2017 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2016 roku, poz. 963 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Z kolei na podstawie art. 11 ust. 2 cytowanej ustawy dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają (na swój wniosek) osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10.

Natomiast art. 13 pkt 4 ustawy systemowej stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Obowiązek ubezpieczenia społecznego (albo jego brak) powstaje z mocy prawa i trwa przez cały czas spełniania warunków objętych dyspozycją przywołanych norm prawnych. Chwila zarówno powstania, jak i ustania obowiązku ubezpieczenia została określona w sposób ścisły w przepisach prawa i jest ona niezależna od woli lub świadomości stron.

Inaczej rzecz ma się w przypadku ubezpieczenia chorobowego, które jest ubezpieczeniem dobrowolnym.

Zgodnie z brzmieniem art.14 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o takie objęcie, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.

Wykładnia językowa art. 11 ust. 2 oraz art. 14 ust. 1 i 1a ustawy wskazuje na konieczność złożenia przez ubezpieczonego odpowiedniego wniosku jako warunku ponownego objęcia (po wcześniejszym ustaniu) dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W każdym przypadku ustania tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu, ponowne objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi wymaga złożenia nowego wniosku przez zainteresowanego.

Jednocześnie zgodnie z art.9 ust.1c ustawy systemowej osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5) spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów.

Z powyższego wynika więc, że nabycie prawa do zasiłku macierzyńskiego powoduje zmianę schematu podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a co za tym idzie jednoczesne ustanie tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Oznacza to, że w okresie od 20 maja 2016 r. do 18 maja 2017 r. wnioskodawczyni nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności z uwagi na pobieranie zasiłku macierzyńskiego. W tym okresie obowiązkowe dla wnioskodawczyni było wyłącznie ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku wnioskodawczyni datę ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wyznacza data początkowa pobierania zasiłku macierzyńskiego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 3.09.2015 roku, III AUa 365/15).

Inaczej rzecz ujmując wskazać należy, że wnioskodawczyni jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jedynie z tytułu pobierania tego zasiłku. W tym okresie organ rentowy odprowadzał składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe wyłącznie od zasiłku macierzyńskiego, stanowiącego podstawę ich wymiaru. Nie będąc w tym okresie objętą przedmiotowym ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, wnioskodawczyni nie korzystała z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zatem po ustaniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego skarżąca winna była ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a także wnioskować o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Ubezpieczona dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń z datą przystąpienia do tych ubezpieczeń określoną na 20 maja 2017 r. Następnie w dniu 9 lipca 2017 r., czyli po terminie dopłaciła składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2017 r. oraz złożyła w dniach 20 lipca 2017 r. oraz 8 września 2017 r. wnioski o wyrażenie przez organ rentowy zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za maj 2017 r.

Skoro ubezpieczona od dnia 19 maja 2017 r. ponownie prowadziła działalność gospodarczą, to tym samym od tego też dnia podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Nie ma natomiast możliwości przyjęcia, że od tego samego dnia podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, bowiem, co już wyżej wskazano objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Wyjątek od tej zasady jest ujęty w art. 14 ust. 1 a powołanej ustawy, a dotyczy sytuacji gdy zgłoszenie takiego wniosku następuje w terminie siedmiu dni od momentu powstania obowiązkowych ubezpieczeń. W dalszym jednak ciągu decydująca o objęciu ubezpieczeniem chorobowym pozostaje data wskazana we wniosku i nie ma możliwości jej korekty.

Zgodnie z art. 36 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, każda osoba w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu z zastrzeżeniem ust. 12 i 14. O zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia Zakład poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane (art. 36 ust. 14).

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje okoliczność, że wskazana w zgłoszeniu do ubezpieczeń data objęcia ubezpieczeniami wynika z oczywistej omyłki, będącej skutkiem błędnego określenia przez kancelarię podatkową momentu zakończenia urlopu macierzyńskiego. Odwołująca jako przedsiębiorca odpowiada za działania i zaniechania biura rachunkowego, z którego usług korzysta, jak za własne działania i zaniechania (wyrok Sądu Najwyższego z 19.01.2016 r., I UK 35/15).

W orzecznictwie wyrażony został pogląd, zgodnie z którym zlecenie osobie trzeciej opłacania składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie usprawiedliwia spowodowanego przez tę osobę opóźnienia, ponieważ opłacanie składek obciąża samego ubezpieczonego będącego płatnikiem składek, dlatego nie może on powoływać się na błąd w działaniu swojego biura rachunkowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7.07.2004 r., III AUA 547/03). Opłacanie składek obciąża wyłącznie ubezpieczonego, który nie może powoływać się na błąd w działaniu swojego biura rachunkowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23.04.2013 r., III AUA 1067/12).

Należy jednocześnie wskazać, że przewidziana w ustawie systemowej instytucja przywrócenia terminu odnosi się jedynie do możliwości przywrócenia terminu do opłacania składek na ubezpieczenia chorobowe. Nie ma natomiast możliwości przywrócenia terminu do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Wykładnia językowa i celowościowa przepisu art. 11 ust. 2 oraz art. 14 ust. 1 i 1a ustawy wskazuje na konieczność złożenia przez ubezpieczonego odpowiedniego wniosku jako warunku ponownego objęcia (po wcześniejszym ustaniu) dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Ubezpieczona taki wniosek złożyła i wskazała w nim datę objęcia ubezpieczeniem dobrowolnym. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie przewidują możliwości zmiany na wcześniejszą, daty objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, określonej we wniosku. Bogate orzecznictwo dotyczące przywrócenia terminu odnosi się jedynie do terminu opłacania składek i sytuacji, w których ubezpieczony nie opłacił w terminie składki za dany miesiąc w ogóle, opłacił składki w niepełnej wysokości lub opłacił składki z przekroczeniem terminu, skutkujące ustaniem dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (np. wyrok Sądu Najwyższego z 18.04.2012 roku, II UK 188/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23.04.2013 roku, III AUa 1067/12, wyrok tego Sądu z 13.06.2014 roku, III AUa 2056/13).

Regulacja prawna ubezpieczenia społecznego cechuje się tym, że ma ona charakter regulacji ścisłej, na którą składają się normy bezwzględnie obowiązujące. Z określonymi elementami stanu faktycznego przepisy prawa wiążą powstanie określonych skutków prawnych, niezależnie od woli stron. Stanowisko to jest przyjmowane zarówno w piśmiennictwie (por. np. T. Zieliński, Ubezpieczenia społeczne pracowników, Warszawa-Kraków 1994, s. 85), jak i w judykaturze (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28.10.2003 roku, II UK 122/03, OSNP 2004 nr 15, poz. 270). Rygoryzm tych przepisów wyklucza możliwość dokonywania ich wykładni według reguł słuszności i zasad współżycia społecznego, dlatego też materialnoprawną podstawą rozstrzygnięcia mogą być jedynie przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 14.12.2005 roku, III UK 120/05; wyrok Sądu Najwyższego z 23.10.2006 roku, I UK 128/06).

A zatem mając na względzie powyższe w ocenie Sądu Okręgowego złożenie wniosku o objęcie ubezpieczonej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 20 maja 2017 r. skutkowało objęciem jej tym ubezpieczeniem od daty wskazanej w tym wniosku.

Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę uznał, że odmowa przywrócenia przez organ rentowy terminu do opłaty brakującej części składki za miesiąc maj 2017 r. – w świetle powyższych okoliczności – nie zasługuje na aprobatę. Wnioskodawczyni dokonała tej dopłaty w dniu 9 lipca 2017 r., wcześniej nie miała żadnego zadłużenia.

Dlatego też Sąd zmienił decyzję organu rentowego w tym zakresie orzekając w pkt 1 sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Natomiast na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (pkt 2 sentencji wyroku).

K.K.-W.