Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2018 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu w sprawie z wniosku (...) S.A. z siedzibą w K. z udziałem R. W. o wpis w dziale III księgi wieczystej Kw. Nr (...) – po rozpoznaniu skargi na postanowienie referendarza sądowego z dnia 14 września 2018 roku oddalił wniosek i ustalił, iż każdy z uczestników we własnym zakresie ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie:

I.  przepisów prawa materialnego, tj. art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. 2018.1916 t.j.) poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż Wnioskodawca nie przedłożył dokumentów, na podstawie których możliwe jest dokonanie wpisu w księdze wieczystej, a tym samym nie spełnił minimalnego wymogu formalnego przewidzianego w tym przepisie, podczas gdy poświadczenie za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego radcą prawnym ma charakter dokumentu urzędowego;

II.  przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy tj.:

1.  art. 129 § 2 k.p.c. w związku art. 13 § 2 k.p.c. i art. 626 ² § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i pominięcie faktu, że na gruncie tego przepisu dopuszczalne jest złożenie odpisu dokumentu poświadczonego za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie radcę prawnego;

2.  art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic kognicji Sądu przy ocenie treści i formy sentencji prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Zgierzu Wydziału I Cywilnego z dnia 25 stycznia 2018 r. sygn. akt I Ns 1091/16 i w konsekwencji niewłaściwe uznanie, że służebność gruntowa może zostać wpisana na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego jedynie w sytuacji, gdy orzeczenie sądu stwierdzające nabycie tego prawa przez zasiedzenie zawiera oznaczenie nieruchomości władnącej;

3.  art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez jego zastosowanie na skutek błędnego uznania, że w sprawie zachodzą przeszkody uniemożliwiające dokonanie wpisu (brak przedłożenia dokumentów w odpowiedniej formie i brak oznaczenia w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu nieruchomości władnącej).

W konsekwencji podniesionych zarzutów skarżący wniósł zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez wpisanie w dziale III księdze wieczystej nr (...) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w K. służebności gruntowej polegającej na przeprowadzeniu przez nieruchomość położoną w K., gmina S., ul. (...), oznaczonej w ewidencji jako działka nr (...) linii elektroenergetycznej o napięciu 220 kV relacji J. - Z. wraz ze strefą ochronną o szerokości 50 m (2x25m) przebiegającą wg punktów (...), oznaczoną kolorem czerwonym na mapie sporządzonej przez uprawnionego geodetę K. O. zaewidencjonowanej w dniu 24 października 2017 r. pod nr P. 1020. (...) oraz zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się bezzasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.

Tytułem wstępu stwierdzić należy, że Sąd odwoławczy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne i czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. W konsekwencji, Sąd II instancji nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, wpis może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu.

W postanowieniu z 2 grudnia 2016 r. w sprawie I CSK 819/15 (LEX nr 2238241), Sąd Najwyższy stwierdził, dokonując przy tym wnikliwej wykładni przepisów będących podstawą dokonania wpisu w księdze wieczystej, z uwzględnieniem formy dokumentu, że zarówno w art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, w którym mowa o dokumentach stanowiących podstawę wpisu, jak również w art. 626 ² § 3 k.p.c., w którym mowa o dokumentach, które należy załączyć do wniosku o wpis, chodzi o oryginały tych dokumentów (dokumenty źródłowe), które mogą być zastąpione ich odpisami wtedy, gdy można to wywieść z przepisu szczególnego. Dawna treść art. 129 k.p.c. - która jest tożsama z treścią art. 129 § 1 k.p.c. po zmianie dokonanej ustawą nowelizującą - w konfrontacji z innymi przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, pozwalała na wniosek, że ustawodawca w przepisach ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, posługując się pojęciem dokumentu, miał na uwadze jego oryginał, a nie odpis dokumentu.

Sąd Najwyższy podkreślił, że za restrykcyjną wykładnią art. 129 k.p.c. przemawiają argumenty wynikające także z wykładni językowej. W art. 129 § 1 k.p.c. mowa jest o obowiązku przedstawienia dokumentu w oryginale aktualizującego się na żądanie strony przeciwnej. Konstrukcja tego przepisu jest dostosowana do postępowania opartego na zasadzie kontradyktoryjności, w którym przedmiotem ustaleń są fakty wynikające z dowodów, w tym dokumentów. W postępowaniu toczącym się w trybie procesu, okoliczności - chociażby wynikały one z dokumentów prywatnych albo urzędowych - nie wymagają zawsze dowodu. Z tej przyczyny uregulowanie zawarte w art. 129 § 2-4 k.p.c. należy postrzegać jedynie jako ułatwienie dowodowe strony powołującej się na dokument. Ponadto konstrukcja postępowania wieczystoksięgowego jest tego rodzaju, że w zasadzie uniemożliwia lub znacznie utrudnia wykorzystanie uprawnienia strony przewidzianego w art. 129 § 4 k.p.c., z którego mogłaby ona skorzystać dopiero po dokonaniu wpisu w księdze wieczystej na podstawie załączonego do wniosku o wpis odpisu dokumentu. Zasada kontradyktoryjności ustępuje tu obowiązkowi sądu sprawdzenia z urzędu, czy żądanie wniosku znajduje usprawiedliwienie w dokumentach załączonych do wniosku i treści księgi wieczystej (art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.).

Sąd Najwyższy podniósł również, że księgi wieczyste są rejestrem publicznym, prowadzonym dla ustalenia stanu prawnego nieruchomości, a więc praw o szczególnym znaczeniu ekonomicznym i prawnym. Postępowanie o wpis jest postępowaniem toczącym się w trybie nieprocesowym. Również w tym samym trybie toczy się postępowanie o wpis w innym rejestrze publicznym, tj. w Krajowym Rejestrze Sądowym. W tym drugim postępowaniu - także, jak postępowanie wieczystoksięgowe, opartym na dokumentach - ustawodawca odrębnie uregulował możliwość posłużenia się odpisami dokumentów, wskazując w art. 694 ⁴ § 1 k.p.c., że dokumenty, na których podstawie dokonuje się wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, składa się w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. Skoro więc w odniesieniu do Krajowego Rejestru Sądowego, prawodawca uregulował, na podstawie jakich dokumentów dokonuje się wpisu, to ze względu na równie istotne, jeśli nie bardziej doniosłe - skutki prawne, jakie wiążą się z wpisami w księgach wieczystych, uzasadnione jest stanowisko, że także w postępowaniu wieczystoksięgowym ustawodawca uregulowałby odrębnie możliwość dokonywania wpisów w księgach wieczystych na podstawie odpisów dokumentów, o ile generalnie dopuściłby możliwość posługiwania się odpisami dokumentów mogącymi stanowić podstawę wpisów.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, a według ust. 2 tego artykułu domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje. Ponadto - jak stanowi art. 5 cyt. ustawy, w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi wieczystej nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych). Ze względu na wyżej wskazane, szczególnie doniosłe skutki prawne, jakie wiążą się z wpisami w księgach wieczystych, muszą być one dokonane w oparciu o dokumenty, których istnienie nie budzi wątpliwości. Zastosowanie art. 129 § 2-4 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym znacznie osłabia gwarancje formalne chroniące przed możliwością posłużenia się w postępowaniu wieczystoksięgowym dokumentami podrobionymi.

Przytoczone w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2016 r., sygn. I CSK 819/15 argumenty są w pełni przekonujące i Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Wbrew zapatrywaniu wnioskodawcy, Sąd I instancji prawidłowo zastosował art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, nie naruszając przy tym art. 626 ⁹ k.p.c. i art. 129 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia dyspozycji art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. należy wskazać, iż jest on nietrafny.

Zgodnie z treścią wskazanego przepisu rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy zawsze bada, czy mająca stanowić podstawę wpisu czynność prawna jest zgodna z przepisami bezwzględnie obowiązującymi i w razie stwierdzenia takiej niezgodności, tzn. nieważności czynności (art. 58 § 2 k.c.), oddali wniosek. Jeśli natomiast podstawą wpisu jest orzeczenie sądowe sąd wieczystoksięgowy nie może badać merytorycznej zasadności tego orzeczenia, bada jedynie, czy zawiera ono wszystkie dane konieczne do dokonania wpisu, czy jest prawomocne i czy z przyczyn technicznych nadaje się do wpisu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2014 r., I CSK 631/13, LEX nr 1540628).

Jako podstawę wniosku o wpis do księgi wieczystej wnioskodawca wskazał postanowienie Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 25 stycznia 2018 roku o stwierdzeniu nabycia przez zasiedzenie przez Skarb Państwa służebności gruntowej. W treści postanowienia wyraźnie wskazano, iż wnioskodawca nabył przez zasiedzenie służebność gruntową, a nie służebność przesyłu. Zgodnie z treścią art. 285 § 1 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). Tym samym w postanowieniu winna być oznaczona nieruchomość władnącą, na rzecz której ta służebność została ustanowiona i której użyteczność zostanie zwiększona w myśl art. 285 § 2 k.c. Nie kwestionując zasadności postanowienia o nabyciu służebności gruntowej o określonej treści wskazać należy, że powołane jako podstawa wpisu orzeczenie nie wskazuje nieruchomości władnącej, nie zawiera też sformułowania, iż nabyta przez Skarb Państwa służebność gruntowa odpowiada służebności przesyłu. W tej sytuacji Sąd Rejonowy był władny do dokonania zbadania treści postanowienia i odmowy wpisu na jego podstawie ze względu na brak danych koniecznych do jego dokonania.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez wnioskodawcę apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, w związku z czym, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.