Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 20 grudnia 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił powództwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej we W. przeciwko A. G. o zapłatę 11 883,31 złotych.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po ustaleniu, że 30 grudnia 2014 r. pomiędzy Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G. (Cedentem) a (...) sp. z o.o. sp. k. we W. (Cesjonariuszem) została zawarta umowa przelewu wierzytelności. W § 1 umowy Cedent oświadczył, iż przysługują mu wierzytelności wyszczególnione w § 6 umowy i załączniku nr 1 do niej oraz, że na mocy niniejszej umowy przenosi je na Cesjonariusza wraz ze wszystkimi do nich prawami, w szczególności: poręczeniami i innymi zabezpieczeniami, prawem dochodzenia odsetek i wszelkich poniesionych kosztów związanych z dochodzeniem wierzytelności, zasądzonymi przez sądy i przyznanymi przez komorników kosztami postępowań cywilnych, w tym prawem dochodzenia odszkodowań z tytułu ubezpieczeń wierzytelności na wypadek śmierci dłużnika.

Do umowy przelewu załączono wykaz, gdzie pod pozycją nr 224 wskazano na wierzytelność S. G. (1) wynikającą z pożyczki nr (...) z 26 października 2011 r., zaś pod pozycją nr 225 wskazano na wierzytelność S. G. (1), wynikającą z pożyczki nr (...) z 14 grudnia 2012 r. W wyciągu nie wskazano wysokości wierzytelności.

W dniu 26 października 2011 r. pomiędzy Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G. oraz S. G. (1) została zawarta umowa pożyczki konsumenckiej na cele mieszkaniowe nr (...). Na mocy umowy Kasa udzieliła Pożyczkobiorcy pożyczki na cele mieszkaniowe w wysokości 19 900 zł na okres od 26.10.2011 r. do 20.04.2015 r. na warunkach określonych umową i Regulaminem udzielania Kredytów i pożyczek (...). Kwota 18 925 zł została wypłacona na konto S. G. (1) w dniu 26 października 2011 r.

Pożyczka miała być oprocentowana według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd Kasy, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 19,50% w skali roku. Stopa procentowa mogła ulegać zmianom w okresie trwania umowy pożyczki w przypadku zmiany, co najmniej jednego z parametrów:

a)  stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego,

b)  rentowności bonów skarbowych, obligacji Skarbu Państwa,

c)  oprocentowania lokat międzybankowych (stawek WIBOR/ (...)), wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym GUS

oraz w zakresie wynikającym ze zmian tych parametrów. Maksymalna stopa procentowana nie mogła w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

Prowizja z tytułu udzielenia pożyczki wynosiła 4,90% kwoty pożyczki, tj. 975 zł. Całkowity koszt pożyczki wynosić miał 8633,07 zł, a rzeczywista roczna stopa oprocentowania 25,38%. Od dnia 13 maja 2009 r. wysokość stóp procentowych dla należności przeterminowanych w Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. dla pożyczek/kredytów/linii pożyczkowych udzielonych od 20 lutego 2006 r. włącznie oraz dla zobowiązań objętych restrukturyzacją czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. W razie niespłacenia kredytu lub jego raty w terminie, należność z tytułu udzielonego kredytu stawała się w następnym dniu należnością przeterminowaną. W takim przypadku dokonywanie przez pożyczkobiorcę wpłaty w pierwszej kolejności zaliczane są na pokrycie odsetek, a dopiero w dalszej kolejności na kapitał pożyczki.

Na mocy aneksu do umowy nr (...) z 26.10.2011 r. S. G. (1) i Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. oświadczyli, iż należność wynikająca z umowy nr (...) na dzień podpisania aneksu tj. 6 września 2013 r. wynosiła łącznie 11 173,55 zł. Strony zmieniły termin spłaty pożyczki na dzień 20 września 2016 r.

S. G. (1) zmarł dnia 27 lutego 2014 r.

A. G. jest córką S. G. (1). Przyjęła spadek po ojcu z dobrodziejstwem inwentarza. Pismem z 24 czerwca 2015 r., działająca w imieniu powoda Kancelaria (...) sp.k. wezwała A. G. do zapłaty kwoty 11 303,49 zł tytułem zwrotu świadczenia wynikającego z udzielonej pożyczki na nazwisko G. S. o numerze (...) z dnia 26 października 2011 r.

M. K. pełniąca funkcję w D. Rozliczenia Wierzytelności wskazała, iż S. G. (1) na dzień 4 lutego 2016 r. posiadał zadłużenie w kwocie 11 942,31 zł, przy czym:

–

na dzień 27 lutego 2014 r. wynosiło ono 9 989,82 zł – kapitał 9 959,26 zł,

–

na dzień 14 kwietnia 2014 r. wynosiło 10 157,09 zł – kapitał 9 959,26 zł,

–

na dzień 27 maja 2014 r. wynosiło 10 220,55 zł – kapitał 9 959,26 zł,

–

na dzień 27 maja 2014 r. wynosiło 9 906,38 zł – kapitał 9 906,38 zł,

–

na dzień 9 października 2014 r. wynosiło 10 492,62 zł – kapitał 9 906,38 zł,

–

na dzień 10 lutego 2015 r. wynosiło 10 913,47 zł – kapitał 9 906,38 zł,

–

na dzień 5 marca 2015 r. wynosiło 10 988,38 zł – kapitał 9 906,38 zł,

–

na dzień 29 kwietnia 2015 r. wynosiło 11 140,65 zł – kapitał 9 906,38 zł,

–

na dzień 31 sierpnia 2015 r. wynosiło 11 516,20 zł – kapitał 9 906,38 zł,

–

na dzień 4 lutego 2016 r. wynosiło 11 942,31 zł – kapitał 9 906,38 zł.

Zadłużenie S. G. (1) na dzień 4 lutego 2016 r. wynosiło 11 883,31 zł: kapitał pożyczki – 9 906,38 zł i 1976,93 zł tytułem odsetek.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo z powodu jego nieudowodnienia. Podkreślił, że powód wywodzi swoje roszczenie z umowy o kredyt konsumencki zawartej ze S. G. (1) jako konsumentem. Ogólne uregulowanie umowy kredytu zawiera art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. 2015, poz. 128 ze zm.). Natomiast za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki bądź kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, którą kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (art. 3 ust. 2 pkt 1 i 2 w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim – tekst jedn. Dz.U. 2014, poz. 1497 ze zm.).

Sąd I instancji analizował zawartą między (...) im. (...) a S. G. (1) umowę kredytu gotówkowego w kontekście wynikającej z art. 353 ¹ k.c. zasady swobody umów. Dokonując oceny dopuszczalności ustalonych przez strony warunków umowy kredytu gotówkowego w świetle obowiązującej regulacji ustawowej, Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do uznania, iż postanowienia umowy sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, a zatem przedmiotowe postanowienia były dla stron wiążące.

W ocenie Sądu Rejonowego powód nie zdołał jednak udowodnić skuteczności przejścia wierzytelności (...) im. (...) w G. na jego rzecz. Art. 509 § 1 k.c. przewiduje, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Przedmiotem przelewu może być wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać oraz w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). Strony dokonujące cesji winny wyraźnie określić stosunek zobowiązaniowy, którego elementem jest zbywana wierzytelność .

Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Nie obowiązuje obecnie zasada odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego. Reguła ta znajduje uzasadnienie nawet w przypadku stron występujących w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego. Za niedopuszczalne proceduralnie należy uznać przerzucanie ciężaru dowodu na pozwanego, a tym bardziej na sąd. To nie na sąd, ani też strona pozwana mają bowiem wykazać, że wierzytelność istnieje, jak również, że doszło do jej cesji, obowiązek ten spoczywa na powodzie.

W ocenie Sądu Rejonowego powód nie przedstawił kompletnych dowodów na przejście na niego z (...) im. (...) w G. wierzytelności wobec S. G. (1). Załączone przez niego dokumenty w postaci umowy cesji wierzytelności i stanowiącego jej element wykazu wierzytelności stanowią bowiem dokumenty prywatne. Jako takie – sporządzone w formie pisemnej albo elektronicznej stanowić mogą dowód jedynie tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). Wobec zaprzeczania przez pozwaną zasadności roszczenia dowody te nie miały siły dowodowej równej dokumentom urzędowym, zaś okoliczności na które zostały powołane nie mogły zostać uznanie za udowodnione.

Z umowy przelewu wierzytelności wynika tylko ogólnie sprzedaż wierzytelności (o nieujawnionym składzie), które miały być określone w jej § 6. W § 6 jedynie ogólnikowo wskazane zostało, że przedmiotem umowy przelewu jest wierzytelność Cedenta względem S. G. (1) wynikająca z umowy nr (...). Sposób oznaczenia zbywanej wierzytelności jest w ocenie Sądu Rejonowego niewystarczający. Nie wskazano bowiem, w jakiej kwocie wierzytelność przysługiwała w dniu zawarcia umowy Cedentowi. Przedłożony dokument nie pozwala zatem na ustalenie w jakiej wysokości powód nabył wierzytelność względem S. G. (1), zaś kwota wierzytelności nie wynika jednoznacznie i bezspornie nawet z dokumentacji przedstawionej przez powoda. Wysokość wierzytelności będącej przedmiotem umowy cesji jest zatem wątpliwa i nie została w sposób zindywidualizowana. Dowodem na nabycie wierzytelności nie jest pismo z wezwaniem do zapłaty z dnia 17 czerwca 2015 r. Także kwota wynikająca z wezwania – 11 303,49 zł – jest inna niż dochodzona w niniejszej sprawie. Z powyższych względów roszczenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa we W..

Zaskarżył wyrok w całości. Wniósł o jego zmianę poprzez:

- zmianę wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 11 883,31 złotych z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP nie wyżej jednak niż dwukrotność sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych od dnia wniesienia pozwu (4.02.2016 r.) do dnia zapłaty,

- zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postepowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłatę od pełnomocnictwa.

Apelujący podniósł następujące zarzuty:

1.  naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez ich niewłaściwą interpretację i błędne przyjęcie, że powód nie wykazał cesji wierzytelności, podczas gdy przelew wierzytelności wynika z wyciągu z umowy przelewu wierzytelności z 30.12.2014 r.,

2.  naruszenia przepisu prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegającej na uznaniu, że umowa przelewu wierzytelności z 30.12.2014 r. nie stanowi dowodu cesji zindywidualizowanej wierzytelności należnej od poprzednika prawnego pozwanej – S. G. (1), podczas gdy przelew tej wierzytelności wynika z wyciągu z umowy przelewu wierzytelności z 30.12.2014 r.,

a w konsekwencji powyższego

3.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 509 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na zastosowaniu sankcji nieskuteczności wobec umowy przelewu wierzytelności z 30.12.2014 r. w zakresie przelewu wierzytelności należnej od poprzednika prawnego pozwanej – S. G. (1), podczas gdy brak jest podstaw do przyjęcia, że umowa przelewu jest w tym zakresie nieskuteczna.

Apelujący podkreślił, że wykaz wierzytelności (tabela) jest częścią umowy przelewu wierzytelności z 30.12.2014 r., a mianowicie § 6. W tym paragrafie znajduje się cała tabela z wszystkimi wierzytelnościami (umowa ma 211 stron). Tabela na stronie 14 stanowi część § 6 umowy. Na potrzeby niniejszej sprawy powód przedstawił jedynie część tabeli, w której wyszczególniona została wierzytelność z umowy pożyczki nr (...) (wyciąg z umowy). Dane tam zawarte są wystarczające do zidentyfikowania przelewanej wierzytelności.

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo:

Zgodnie z umową pożyczki nr (...) w jej pierwotnym brzmieniu, S. G. (1) był zobowiązany spłacać pożyczkę w ratach płatnych bez wezwania zgodnie z planem spłaty stanowiącym załącznik nr 2 do umowy. Po zawarciu aneksu do umowy z dnia 6 września 2013 roku, harmonogram spłaty pożyczki uległ zmianie. Począwszy od października 2013 roku raty kapitałowo – odsetkowe były równe i wynosiły po 400 złotych. Ostatnia rata, płatna 20 września 2016 roku miała wynosić 175,54 złotych.

(umowa pożyczki – k. 15-16, aneks do umowy – k. 17, harm o nogram spłaty pożyczki – k. 66)

S. G. (1) spłacał pożyczkę terminowo. Ostatniej wpłaty dokonał 20 lutego 2014 roku. Do tej daty pożyczkodawca nie naliczył pożyczkobiorcy żadnych kwot z tytułu odsetek karnych, ani upomnień.

(rozliczenie wysokości zadłużenia – k. 64, zestawienie oper a cji za okres 26.10.2011 – 27.02.2014 z rachunku IKS S. G. e go – k. 67-88)

Na dzień zgonu S. G. (1), pozostała do spłaty należność z tytułu pożyczki (kwota główna) wynosiła 9959,26 złotych. Odsetki umowne wynosiły 30,56 złotych. Łączna wysokość należności pozostałej do spłaty wynosiła 9989,82 złotych.

Do daty wytoczenia powództwa na poczet należności z tytułu pożyczki zaliczono trzy wpłaty:

- kwotę 33,44 zł (14.04.2014 r.) w całości zaliczoną na odsetki,

- kwotę 124,27 zł (27.05.2014 r.) w całości zaliczoną na odsetki,

- kwotę 314,17 zł (27.05.2014 r.) w części zaliczoną na odsetki (261,29 zł), a w części na kapitał (52,88 zł). Dalszych wpłat nie notowano. Po zaliczeniu ostatniej wpłaty, kwota pozostałego kapitału wyniosła 9906,38 złotych.

(harmonogram spłaty pożyczki – k. 66, raport spłaty na dzień 4.02.2016 r. – k. 35)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W apelacji znalazły się zarówno zarzuty naruszenia prawa procesowego, jak i prawa materialnego. Niemniej jednak apelujący nie tyle zakwestionował prawidłowość ustaleń faktycznych, poczynionych przez Sąd Rejonowy, co przeprowadzoną ten Sąd ocenę dowodów. Sąd Okręgowy uznaje poczynione przez sąd I instancji ustalenia faktyczne za prawidłowe, w pełni je podziela i przyjmuje za własne. Na podstawie art. 382 k.p.c. konieczne było jednak uzupełnienie ustaleń faktycznych w oparciu o dowody, które zostały zaoferowane przez stronę powodową na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Sąd Rejonowy dysponował tymi dowodami, ale nie przeanalizował ich wystarczająco dokładnie, przez co pominął fakty istotne dla rozstrzygnięcia, a wynikające z dostarczonych dowodów. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i uzupełnione przez Sąd Okręgowy stanowią stan faktyczny, w oparciu o który sąd II instancji wydał swoje rozstrzygnięcie.

Przechodząc do omówienia zarzutów apelacyjnych, należy stwierdzić, że są one o tyle zasadne, iż skutkują zmianą zaskarżonego orzeczenia. Nie wszystkie jednak zostały trafnie sformułowane.

Zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że ustawodawca przyjął kontradyktoryjny model procesu cywilnego, czego wyrazem jest określenie reguły ciężaru dowodowego, wynikającej z art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. W aktualnym stanie prawnym to na stronach spoczywa odpowiedzialność za wynik postępowania dowodowego i w konsekwencji - za wynik procesu. Są one obowiązane dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody (art. 3 k.p.c.). Wprawdzie dowodzenie własnych twierdzeń nie jest obowiązkiem strony i nie ma możliwości egzekwowania od strony aktywności w sferze dowodowej (sąd nie może nakazać czy zobowiązać do przeprowadzenia dowodu), ale to strony ponoszą negatywne konsekwencje swojej pasywnej postawy. Nie mogą też liczyć na to, że sąd zainicjuje przeprowadzenie dowodów, które mogłyby służyć poparciu ich twierdzeń.

W ramach zarzutów apelacyjnych możliwe jest podnoszenie naruszenia przez sąd reguły dotyczącej ciężaru dowodu. Nie może on jednak odnosić się do prowadzenia postępowania dowodowego, oceny dowodów i ustalania faktów. Naruszenie art. 6 k.c. polega na przyjęciu przez sąd, że ciężar udowodnienia określonego faktu spoczywa na innej osobie niż w nim wskazana. Błędne określenie rozkładu ciężaru dowodu może prowadzić do wydania orzeczenia niekorzystnego dla strony, której dowód nie obciążał. Skarżący powinien wskazać właściwy rozkład ciężaru dowodu, co może wiązać się z koniecznością wskazania innych przepisów prawa materialnego, z których rozkład ten wynika.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. nie mógł odnieść skutku spodziewanego przez skarżącego. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko sądu pierwszej instancji, że stosownie do art. 6 k.c. na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia istnienia wierzytelności, przysługiwania jej powodowi oraz wysokości roszczenia. Powód jest nabywcą wierzytelności, którą nabył zawierając umowę sprzedaży wierzytelności ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – kredytową im. F. S. w G.. Zatem w procesie o zapłatę powinien udowodnić:

- skuteczność nabycia wierzytelności,

- istnienie i wymagalność wierzytelności,

- wysokość wierzytelności.

Niewątpliwie powód przedstawił wyciąg z umowy przelewu wierzytelności oraz inne dowody dla wykazania istnienia roszczenia kierowanego do pozwanej. Ocena, że nie są one wystarczające może naruszać przepisy prawa procesowego regulujące ocenę dowodów przez sąd (art. 233 k.p.c.) lub przepisy prawa materialnego regulujące kwestie związane z przelewem wierzytelności (art. 509 k.c.). Nie narusza jednak przepisów art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. z przyczyn wskazanych powyżej.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo, uznając je za nieudowodnione tak co do zasady, jak i wysokości. Kwestią zasadniczą jest więc ocena skuteczności umowy przelewu wierzytelności, zawartej 30 grudnia 2014 r. pomiędzy Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G. (Cedentem) a (...) sp. z o.o. sp. k. we W.. Fakt zawarcia tej umowy nie budził wątpliwości i został ustalony przez sąd pierwszej instancji. Braku skuteczności tej umowy, w odniesieniu do wierzytelności z umowy pożyczki, której stroną był S. G. (1), Sąd Rejonowy upatrywał w niedostatecznym skonkretyzowaniu wierzytelności w umowie przelewu, w szczególności zaniechaniu określenia wysokości wierzytelności.

Stosownie do przepisu art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2 art. 509 k.c.). Z przytoczonego przepisu wynika wprost, że wierzytelność (tj. prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi do żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie) może być przedmiotem przelewu. Każda wierzytelność cywilnoprawna jest zbywalna. Wyjątkami są wierzytelności, których zbywalność wyłączona jest ustawą, zastrzeżeniem umownym lub przeciwko ich zbywaniu przemawia właściwość zobowiązania. Przedmiotem przelewu mogą być wierzytelności niewymagalne, przedawnione, wynikające z umów wzajemnych, ze zobowiązań solidarnych, wierzytelności przyszłe. Jeśli przedmiot świadczenia jest podzielny, dopuszczalna jest cesja części wierzytelności. W praktyce kwestią niezwykle istotną okazuje się konkretyzacja przelewanej wierzytelności. Zauważyć należy, że przepisy art. 509 – 518 k.c. regulujące instytucję przelewu, nie regulują wprost sposobu opisywania wierzytelności w umowie przelewu. Art. 511 k.c. reguluje formę umowy wymagając, by – o ile wierzytelność jest stwierdzona pismem - przelew też był stwierdzony pismem. Ani ten przepis, ani żaden inny nie wymaga wskazania w umowie wysokości przelewanej wierzytelności. Zarówno w piśmiennictwie, jak i w judykaturze ugruntował się pogląd, że zindywidualizowanie wierzytelności jest warunkiem skutecznego zawarcia umowy przelewu i rozporządzenia wierzytelnością. Przez zindywidualizowanie wierzytelności rozumie się jej oznaczenie przede wszystkim poprzez określenie stosunku prawnego, z którego ona wynika. Chodzi o wskazanie stron stosunku prawnego, określenie świadczenia i jego przedmiotu. W wyroku z 5.11.1999 r. (III CKN 423/98, OSN 2000, Nr 5, poz. 92) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że zbycie wierzytelności jest skuteczne, gdy co prawda w umowie przelewu nie została ona dokładnie zindywidualizowana, ale jest to możliwe przy pomocy analizy treści stosunku prawnego, z którego ona wynika. Określił to mianem „oznaczalności” wierzytelności. Niewątpliwie wskazanie wierzytelności jest konieczną przesłanką rozporządzenia nią w drodze przelewu, z tym że - jak w każdym wypadku zawarcia umowy - możliwe jest poszukiwanie jej treści w drodze właściwie zastosowanej wykładni (tj. przy zastosowaniu art. 65 § 2 k.c.). Nie można zatem utożsamiać zindywidualizowania wierzytelności z określeniem jej wysokości. Nieruchomość może być oznaczona m.in. poprzez wskazanie jest wysokości (obok wskazania stron stosunku prawnego, określenia rodzaju świadczenia i jego przedmiotu), ale nie jest to konieczne dla skutecznego przelewu.

W realiach rozpoznawanej sprawy przedmiotem umowy przelewu z 30.12.2014 r. był cały pakiet wierzytelności. Z § 1 umowy wynika niewątpliwie, że cedent przeniósł na cesjonariusza w całości przysługujące mu wierzytelności (a zatem w pełnej wysokości, istniejącej w dacie przelewu, bez żadnych ograniczeń). Wierzytelności zostały opisane w § 6 umowy. Strony skonkretyzowały je poprzez wskazanie:

- numeru, imienia i nazwiska klienta,

- numeru umowy,

- daty zawarcia umowy,

- sygnatury akt sprawy sądowej lub egzekucyjnej (jeśli się toczyła) i organu prowadzącego postępowanie ,

- daty wydania orzeczenia, ewentualnie wskazania zabezpieczeń dodatkowych.

Przedmiotem przelewu były dwie wierzytelności przysługujące (...) do S. G. (1): z umowy nr (...) z 14.12.2012 r. i nr (...) z 26.10.2011 r. A zatem również wierzytelność będąca przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Wskazanie imienia i nazwiska pożyczkobiorcy, numeru umowy i daty jej zawarcia jest wystarczające dla właściwego skonkretyzowania przelewanej wierzytelności. Nie ma najmniejszej wątpliwości, o jaką wierzytelność chodzi. Określenie jej wysokości nie było konieczne, bo z treści umowy przelewu wynika, że powód nabył ją w pełnej wysokości. Udowodnienie wysokości wierzytelności jest kwestią dalszą, o czym będzie mowa poniżej.

Podsumowując tę część rozważań: omawianą umowę wierzytelności należy uznać za skuteczną, a odmienna ocena Sądu Rejonowego narusza art. 509 § 1 k.c.

Dodać należy, że stanowisko sądu I instancji nie jest jednoznaczne i zrozumiałe. Wydaje się, że Sąd Rejonowy odmówił mocy dowodowej wyciągowi z umowy wierzytelności przelewu także i z tego powodu, że jest to dokument prywatny. Stanowisko takie jest nieuprawnione.

Podstawą swobodnej oceny dowodów, wynikającej z art. 233 § 1 k.p.c. jest założenie o relatywności waloru poszczególnych konkretnych środków dowodowych w tym sensie, że muszą być one oceniane konkretnie i w swoim całokształcie. Odmiennie niż przy przyjęciu legalnej oceny dowodów, przy swobodnej ocenie dowodów nie ma podstaw do przyjęcia jakiejś formalnej hierarchii środków dowodowych z punktu widzenia ich wiarygodności i mocy, a możliwość skorzystania z dowodów określonego rodzaju nie zwalnia sądu od przeprowadzenia innych dowodów. Reguły swobodnej oceny dowodów są w minimalnym tylko stopniu sformalizowane. Ocena dowodów polega na poddaniu ich analizie według określonych kryteriów i wyraża się w porównaniu wyników postępowania dowodowego z przedmiotem postępowania dowodowego i w syntetyzowaniu wniosków. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego uznania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to konieczność wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu i okoliczności towarzyszących ich przeprowadzeniu, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności oraz przedstawienia argumentacji pozwalającej na weryfikację przeprowadzonej oceny wiarygodności dowodów przez sąd wyższej instancji. Biorąc to pod uwagę, co do zasady nie można bez naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, odmówić mocy dowodowej dokumentom prywatnym. Okoliczność, że omawiana umowa przelewu jest dokumentem prywatnym sama w sobie nie pozbawia jej mocy dowodowej.

Odrębną kwestią jest udowodnienie wysokości dochodzonego roszczenia. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana podniosła zarzut nieudowodnienia wysokości roszczenia. Nie zarzuciła wprost, że wysokość wierzytelności nie istnieje lub jest inna niż wskazywania w pozwie. Nie zgłosiła w tym zakresie twierdzeń przeciwnych do twierdzeń powoda i nie wykazała inicjatywy dowodowej dla wykazania okoliczności przeciwnych do okoliczności stanowiących podstawę faktyczną powództwa. Nie można jednak uznać, że wysokość roszczenia była bezsporna. Dlatego po stronie powoda zaktualizował się obowiązek udowodnienia jego wysokości.

Udowodnienie wysokości wierzytelności powinno polegać na przedstawieniu dokumentów źródłowych, w oparciu o które została obliczona wysokość kwoty dochodzonej pozwem. Powód złożył w tej sprawie dwa dokumenty: raport spłaty na dzień 4.02.2016 r. (k. 35) i rozliczenia wysokości zadłużenia (k. 64). Są to dokumenty prywatne, sporządzone przez powoda. Jako takie należało je uwzględnić przy dokonywaniu ustaleń faktycznych, choć tylko te dokumenty nie byłyby wystarczające do udowodnienia wysokości dochodzonego roszczenia. Istotą rozstrzygnięcia sporu cywilnego nie jest sprawdzenie formalnej poprawności dokumentów przedstawianych przez powoda. Konieczne jest sprawdzenie przez sąd, czy i kiedy zaistniało zadłużenie z tytułu pożyczki, czy pozwana dokonywała wpłat na jego pokrycie, w jakich terminach i wysokości, jak były zaliczane przez powoda, czy naliczenia odsetek zgodne są z umową.

Sąd Okręgowy, odmiennie od Sądu Rejonowego uznał, że powód sprostał swoim obowiązkom procesowym. Same tylko dokumenty przedstawiające rozliczenie należności z tytułu pożyczki, sporządzone przez powoda byłyby niewystarczające do przyjęcia, że wysokość roszczenia została udowodniona. Jednak w połączeniu z innymi dowodami: umową pożyczki, aneksem do niej, harmonogramem spłat, wyciągiem z konta IKS S. G. (1) stanowią kompletną całość, w oparciu o którą sąd miał możliwość sprawdzić prawidłowość wyliczeń powoda. Jak to odnotowano w uzupełnieniu stanu faktycznego, do daty zgonu S. G. (1), pożyczka była spłacana terminowo, zgodnie z umową. (...) nie naliczył żadnych dodatkowych należności. Zaległość powstała dopiero po zgonie pożyczkobiorcy. Trzy drobne wpłaty pozwoliły na częściową spłatę odsetek (w tym odsetek karnych) i niewielkie obniżenie kwoty głównej. Po dacie 27.05.2014 r. początkowo pożyczkodawca, a następnie powód, nie odnotowali żadnych wpłat na poczet wierzytelności. Podkreślenia wymaga, że pozwana nie twierdziła, że pożyczka została spłacona przez jej ojca w całości albo, że ona dokonywała wpłat na poczet tej pożyczki. Gdyby takie twierdzenia zgłaszała, to zgodnie z art. 6 k.c. do niej należałoby ich udowodnienie. Uwzględniając analizowane dokumenty (w tym wyliczenia powoda), jak i stanowisko pozwanej, która wprost co do wysokości roszczenia nie zajęła skonkretyzowanego stanowiska, należy uznać roszczenie za udowodnione co do wysokości. Powód przedstawił też szczegółowo sposób naliczenia odsetek od kwoty głównej, jest ono prawidłowe.

Reasumując: przedstawione wyniki kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku uzasadniają jego zmianę na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu. Roszczenie w zakresie odsetek podlegało uwzględnieniu w całości, tak co do daty początkowej (art. 482 k.c.), jak i ich wysokości. Wysokość odsetek została określona zgodnie z art. 481 k.c.

Pozwana nabyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza, dlatego zgodnie z art. 319 k.p.c. Sąd Okręgowy zastrzegł A. G. prawo do powoływania się w toku egzekucji zasądzonego od niej świadczenia pieniężnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości spadku nabytego po S. G. (1). Należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że w toku postępowania rozpoznawczego nie podlega weryfikacji okoliczność, czy długi spadkowe przekraczają stan czynny spadku wobec jego przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza. Nie jest to przesłanka oddalenia powództwa o zapłatę. Ograniczenie odpowiedzialności dłużnika – spadkobiercy, który nabył spadek z dobrodziejstwem inwentarza - może być zastrzeżone w wyroku (art. 319 k.p.c.) bądź w klauzuli wykonalności nadanej przeciwko spadkobiercy (art. 792 k.p.c.). Zastrzeżenie to staje się podstawą do powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności w toku postępowania egzekucyjnego. To w jego ramach musi nastąpić ustalenie, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności.

Modyfikacja rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu skutkowała koniecznością zmiany orzeczenia o kosztach postępowania. Ostatecznie powodowi – jako stronie wygrywającej sprawę –należy się zwrot kosztów procesu (art. 98 k.p.c.). Składają się na nie koszty poniesione przed Sądem I instancji:

- opłata od pozwu – 595 zł,

- opłata od pełnomocnictwa – 17 zł,

- koszty zastępstwa – 4800 zł (obliczone stosownie do § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. z 2015, poz. 1804, w brzmieniu obowiązującym do 26.10.2016 r.).

Dodać należy, że na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego powód żądał jeszcze zwrotu dodatkowych kwot jako kosztów postępowania, wydatkowanych na uzyskanie odpisów aktów stanu cywilnego, informacji o postępowaniu spadkowym i opłat od składanych pełnomocnictw przy okazji uzyskiwania powyższych dokumentów. W apelacji ten wniosek nie został powtórzony. Zatem jedynie na marginesie należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 98 § 3 k.p.c. nie należą one do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę reprezentowaną przez zawodowego pełnomocnika. Nie stanowią też wydatków wyszczególnionych w art. 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz. U. z 2016r., poz. 623).

Przywołane przepisy: ani art. 98 k.p.c., ani art. 5 ustawy o kosztach, nie wymieniają wprost wydatków takich, jak wyszczególnione powyżej. Nie można ich również potraktować jako wynagrodzenia należnego innym osobom lub instytucjom, bo do tej kategorii wydatków zalicza się np. koszty związane z podróżą sędziego i pracownika celem dokonania czynności poza siedzibą sądu, koszty należne zakładom opieki zdrowotnej za udostępnienie dokumentacji lekarskiej, czy koszty związane z udzielaniem informacji przez banki. Wprawdzie katalog wydatków z art. 5 ustawy o kosztach nie jest pełny, ale dotyczy on wydatków poniesionych w toku postępowania sądowego, nie zaś przed jego wszczęciem. Są wprawdzie wypadki, gdy koszty poniesione przez strony przed wszczęciem postępowania zostają następnie rozliczone w orzeczeniu kończącym postępowanie, np. koszty postępowania zabezpieczającego toczącego się przed wszczęciem sprawy, w sprawie o rozgraniczenie wydatki poniesione przed przekazaniem sprawy sądowi przez organ administracyjny. Jednak rozpoznawana sprawa do takich wypadków nie należy. Powód był zmuszony ustalić spadkobierców S. G. (1). Takie ustalenia czyniłby niezależnie od tego, czy spadkobierczyni zmarłego dobrowolnie uiściłaby dług wchodzący w skład spadku, czy też – jak w niniejszej sprawie – konieczne okazałoby się wystąpienie z pozwem do sądu. W tym sensie omawiane koszty, zostały poniesione przez powoda w związku z jego działalnością. Nie należą do kosztów wyszczególnionych w art. 98 k.p.c. i nie stanowią kosztów celowych w rozumieniu tego przepisu.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, wyrażoną w art. 98 k.p.c. Apelacja powoda została uwzględniona w całości, dlatego należy się mu od pozwanej zwrot pełnych kosztów. Obejmują one: opłatę od apelacji (595 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego wynoszące 1800 zł, a ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 i § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015, poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym od 27.10.2016 r.