Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:	SSO Tomasz Kozioł
Sędziowie:	SO Kinga Braty SO Agnieszka Sadecka (spr.)
Protokolant:	st. sekr. Urszula Molczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej del. do Prokuratury Okręgowej Mieczysława Dzięgla

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2013r.

sprawy P. M. i P. R.

oskarżonych o przestępstwo z art. 292 §1 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie

z dnia 13 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II K 664/13

na podstawie art. 437 § 1 i § 2 kpk, art. 438 pkt 2 kpk:

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II Ka 440/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 8 listopada 2013 roku

Prokurator Rejonowy w Tarnowie skierował do Sądu Rejonowego w Tarnowie wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego wobec podejrzanych: W. G., P. B., P. M. oraz P. R. o następujące czyny:

1.  W. G. o przestępstwo z art. 292 § 1 k.k. polegające na tym, że w dniu 24 marca 2012 r. w T. zakupił za kwotę 240 złotych 60 litrów oleju napędowego o wartości 348,00 złotych pochodzącego z kradzieży dokonanej w miejscowości Z. z pompy odprowadzającej wody gruntowe na szkodę (...) S.A., mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

2.  P. B. o przestępstwo z art. 292 § 1 k.k. polegające na tym, że w nieustalonym dniu w okresie od 1 lutego 2012 r. do dnia 29 lutego 2012 r. w T. zakupił za kwotę 150 złotych 60 litrów oleju napędowego o wartości 348,00 złotych pochodzącego z kradzieży dokonanej w miejscowości N. z agregatu prądotwórczego na szkodę (...) S.A., mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

3.  P. M.o przestępstwo z art. 292 § 1 kk w zw. z art. 12 kk polegające na tym, że w nieustalonych dniach w okresie od dnia 1 sierpnia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku w T., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, zakupił na łączną kwotę 1080,00 złotych 270 litrów oleju napędowego o wartości 1566,00 złotych pochodzącego z kradzieży dokonanych w N.na szkodę (...) Sp.j. mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego, a to:

-

w nieustalonym dniu w okresie od 1 sierpnia 2011 roku do dnia 31 sierpnia 2011 roku w T.zakupił za kwotę 120,00 złotych 30 litrów oleju napędowego o wartości 174,00 złotych, pochodzącego z kradzieży dokonanej w N.na szkodę (...) Sp.j. mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

-

w nieustalonym dniu w okresie od 1 sierpnia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku w T.zakupił za kwotę 600,00 złotych 150 litrów oleju napędowego o wartości 870,00 złotych, pochodzącego z kradzieży dokonanej w N.na szkodę (...) Sp.j. mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

-

w nieustalonym dniu w okresie od 01 sierpnia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku w T.zakupił za kwotę 360,00 złotych 90 litrów oleju napędowego o wartości 522,00 złotych, pochodzącego z kradzieży dokonanej w N.na szkodę (...) Sp.j. mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

4.  P. R.o przestępstwo z art. 292 § 1 kk w zw. z art. 12 kk polegające na tym, że w nieustalonych dniach w okresie od dnia 1 sierpnia 2011 roku do dnia 31 stycznia 2012 roku w T., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, zakupił na łączna kwotę 960,00 złotych 240 litrów oleju napędowego o wartości 1392,00 złotych pochodzącego z kradzieży dokonanych w N.na szkodę (...) S.A.i (...) Sp.j. mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego, a to:

-

w nieustalonym dniu w okresie od 01 sierpnia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku w T.zakupił za kwotę 600,00 złotych 150 litrów oleju napędowego o wartości 870,00 złotych, pochodzącego z kradzieży dokonanej w N.na szkodę (...) Sp.j. mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

-

w nieustalonym dniu w okresie od 1 listopada 2011 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku w T. zakupił za kwotę 240,00 złotych 60 litrów oleju napędowego o wartości 348,00 złotych pochodzącego z kradzieży dokonanej w N. na szkodę (...) S.A., mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego,

-

w nieustalonym dniu w okresie od 1 stycznia 2012 roku do dnia 31 stycznia 2012 roku w T. zakupił za kwotę 120,00 złotych 30 litrów oleju napędowego o wartości 174,00 złotych, pochodzącego z kradzieży dokonanej w N. na szkodę (...) S.A., mogąc przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, iż paliwo to zostało uzyskane za pomocą czynu zabronionego.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2013 r. (sygn. VII K 1195/12) Sąd Rejonowy w Tarnowie postępowanie karne przeciwko W. G. i P. B. o przestępstwo z art. 292 § 1 k.k. warunkowo umorzył na okres próby 2 lat i orzekł od obu na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenie pieniężne w kwotach po 1000 zł. Wyrok ten uprawomocnił się w pierwszej instancji, bez zaskarżenia.

Sprawa P. M. i P. R. została natomiast wyłączona do odrębnego rozpoznania i skierowana na rozprawę, a to z uwagi na zmianę stanowiska oskarżonych co do warunkowego umorzenia postępowania. (sygn. VII K 86/13, następnie II K 664/13). Zakończono ją wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2013 r., którym Sąd Rejonowy w Tarnowie – na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. - uniewinnił obu oskarżonych od czynu zarzucanego im aktem oskarżenia a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wniósł oskarżyciel publiczny, zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonych. Zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na bezkrytycznym uznaniu za całkowicie wiarygodne wyjaśnień oskarżonych i zeznań świadków M. N. i M. K. i jednoczesne odebranie wiarygodności wyjaśnieniom P. J. złożonym w trakcie postępowania przygotowawczego oraz zeznaniom złożonym przez tego świadka przed sądem w toku postępowania jurysdykcyjnego odnośnie przebiegu zdarzenia i osób kupujących od niego paliwo pochodzące z kradzieży pomimo, iż całościowa analiza materiału dowodowego, a w szczególności treść wyjaśnień i zeznań P. J. znajduje potwierdzenie w innych dowodach zalegających w aktach sprawy i prowadzi do wniosku, iż osoby wskazane w akcie oskarżenia dokonały zarzuconego im przestępstwa z art. 292 § 1 k.k., które to uchybienie mogło mieć wpływ na treść wyroku, gdyż skutkowało ekskulpowaniem oskarżonych,

2.  obrazę przepisów postępowania, a to art. 46 k.p.k. poprzez prowadzenie rozprawy w dniu 6 sierpnia 2013 r. przez sąd w trybie zwyczajnym bez udziału prokuratora, które to uchybienie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia.

W uzasadnieniu skargi oskarżyciel podkreśla, iż obaj oskarżeni w trakcie postępowania przygotowawczego przyznali się do popełnienia zarzucanego przestępstwa i wyrazili gotowość dobrowolnego poddania się karze, zaś zmieniając stanowisko w trakcie rozprawy nie przedstawili przekonujących argumentów. Apelant akcentuje także, iż zakwestionowane przez Sąd Rejonowy depozycje P. J.zostały potwierdzone wyjaśnieniami W. G.i P. B., co do których zapadł prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne o zarzucone im czyny. Wskazuje też na niepodjęte, a istniejące możliwości sprawdzenia wiarygodności tego świadka poprzez akcesoryjne przesłuchanie G.i B.czy przeprowadzenie konfrontacji pomiędzy nim a świadkami N.i K.. Stwierdza, iż samo nieprecyzyjne określenie przez P. J.kiedy i komu sprzedawał skradzione paliwo nie dyskredytuje całkowicie jego zeznań, które od samego początku były stanowcze i konsekwentne w zakresie wskazania odbiorców paliwa. Apelant podnosi także, iż nie potwierdziła się wersja P. R.o rzekomym konflikcie z P. J.z powodu nieterminowego regulowania płatności na stacji paliw.

W konkluzji oskarżyciel domaga się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

apelacja jest zasadna.

Zgodzić należy się ze stanowiskiem apelanta tyczącym wadliwej oceny dowodów, która skutkowała błędnymi ustaleniami faktycznymi.

Przypomnieć w tym miejscu trzeba, iż – stosownie do jednolitej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego – wyrażona w art. 7 k.p.k. zasada swobodnej oceny dowodów oznacza nakaz dokonywania oceny uwzględniającej kryteria obiektywne (logikę, wiedzę, doświadczenie życiowe), a przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k. tylko wówczas, gdy zostało poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy, realizującym zasady postępowania określone w art. 410 i art. 2 § 2 k.p.k. oraz jest rezultatem rozważenia wszystkich tych okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego, czyli z zachowaniem zasady bezstronności (art. 4 k.p.k.) oraz uwzględnieniem nakazu in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.). Wymogom tym nie sprostał Sąd Rejonowy. Orzeczenie dotyczące oskarżonych P. M. i P. R. oparte zostało o ustalenia dokonane w wyniku powierzchownej i wybiórczej, a zatem dowolnej oceny materiału dowodowego, z naruszeniem obowiązku dochodzenia prawdy i bez oparcia rozstrzygnięcia na całości materiału dowodowego. Trafne są w szczególności spostrzeżenia skarżącego wskazujące na niewłaściwą ocenę wyjaśnień oskarżonych P. M. i P. R.. Nadając walor wiarygodności wyjaśnieniom z rozprawy (odmiennym od tych z postępowania przygotowawczego, w których przyznali się do zarzucanych im czynów i złożyli propozycję poddania się karze), Sąd Rejonowy uczynił to w sposób jednostronny (wszystkie fakty i dowody – wbrew logice i doświadczeniu życiowemu – zinterpretował wyłącznie na korzyść oskarżonych) z pominięciem całokształtu materiału dowodowego, z którego wynikały odmienne wnioski.

Wskazać trzeba, iż Sąd I instancji w sposób mało wnikliwy, a przy tym bezkrytyczny podszedł do podawanych przez oskarżonych powodów zmiany stanowiska. Wbrew odmiennej ocenie Sądu I instancji, przedstawione przez nich tłumaczenie jest pozbawione logiki i sprzeczne z doświadczeniem życiowym. Niepodobna w zgodzie z zasadami racjonalnego rozumowania zakładać, że osoba niewinna przyznaje się do popełnienia przestępstwa tylko dlatego, że jest zapewniana, że nie poniesie negatywnych konsekwencji. Każdy dojrzały i sprawny intelektualnie człowiek (a za takich uznać należy oskarżonych) wie, że najlepszą gwarancją braku konsekwencji prawnych jest niewinność. Historia zna wprawdzie przypadki przyznawania się do niepopełnionych przestępstw, jednak dotyczyło to sytuacji wymuszania takiej treści wyjaśnień bądź istnienia innego szczególnego powodu złożenia przez oskarżonych tego typu nieprawdziwych oświadczeń. W przypadku oskarżonych brak podstaw do zakwestionowania swobody wypowiedzi podczas przesłuchania. Nie ujawniły się też jakiekolwiek inne powody racjonalnie tłumaczące przyznanie się przez nich do winy. Podkreślić też należy, iż obaj oskarżeni w trakcie postępowania przygotowawczego nie tylko przyznali się do winy i wnioskowali o warunkowe umorzenie postepowania ale także na wypadek nie uwzględnienia tego wniosku wystąpili z propozycją dobrowolnego poddania się karze w trybie art. 335 kpk. (k. 80v, 82v) P. R. dodatkowo oświadczył, że żałuje tego co zrobił. Nie sposób uwierzyć, iż takie oświadczenia składały osoby niewinne.

Istotne jest także, iż odrzucone przez Sąd Rejonowy jako niewiarygodne wyjaśnienia obu oskarżonych przyznających się do popełnienia zarzucanych czynów nie były jedynymi obciążającymi dowodami. Zasadniczym dowodem potwierdzającym udział oskarżonych w zarzucanym przestępstwie są zeznania P. J., którego relacje należało oceniać w powiązaniu z wyjaśnieniami oskarżonych a także w aspekcie innych dowodów związanych zarówno z czynami zarzuconymi M. i R. jak też G. i B.. Przy ocenie wyjaśnień i zeznań J. istotne było również to, że P. J. w pierwszym rzędzie obciążył samego siebie opisując okoliczności nabywania (bądź kradzieży) kolejnych partii paliwa. Umknęło uwadze Sądu I instancji, że P. J. od momentu zatrzymania składał jednoznaczne i konsekwentne wyjaśnienia co do tego, że wśród nabywców kradzionego paliwa byli pracownicy określonej stacji benzynowej, gdzie w tym czasie zatrudnieni byli wszak obaj oskarżeni. Wprawdzie nie użył ich nazwisk lecz jedynie imiona, jednak kwestia tożsamości nabywców została jednoznacznie wyjaśniona w trakcie konfrontacji P. J. z P. M. i P. R.. Prawdą jest, iż relacja J. w zakresie ilości paliwa sprzedanego każdemu z nich nie była precyzyjna jednak okoliczność ta nie stanowi wystarczającej podstawy do zanegowania wiarygodności całości złożonych przez niego wyjaśnień i zeznań. W tym kontekście zauważyć należy, iż przestępcza działalność, którą P. J. zdecydował się ujawnić, miała miejsce na przestrzeni kilku miesięcy i za wyjątkiem dwóch przypadków – dotyczyła tych samych nabywców identyfikowanych przez świadka w powiązaniu z miejscem ich pracy (stacja benzynowa), gdzie dochodziło do owych transakcji. Kolejną jeszcze okolicznością, którą nie sposób bagatelizować jest to, że P. J. ujawniając przestępny proceder, dostarczył przede wszystkim dowodów świadczących o jego winie. Nieprzekonujące są rozważania Sądu Rejonowego tyczące motywów fałszywego obciążenia oskarżonych przez P. J.. Zauważyć trzeba, że prezentowana przez oskarżonego P. R. wersja odwetu za zakaz sprzedaży towaru na przysłowiową „kreskę”, nie znalazła potwierdzenia w żadnym innym dowodzie. Przeciwnie, z zeznań M. K. wynika, iż z P. J. – jako klientem – nie było problemów, że zawsze za towar płacił. (k. 61). Sam P. J. przyznał, iż zdarzało mu się kupić na tzw. kreskę (co swoją drogą świadczy o dobrych relacjach J. z obsługą stacji) ale zaprzeczył by którykolwiek z oskarżonych zwracał mu na to uwagę. (k.56) Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, nie jest okolicznością dezawuującą zeznania (wyjaśnienia) P. J., fakt iż P. M. pomiędzy 26.09.2011 r. a 14.01.2012 r. nie pracował z uwagi na uraz nogi. Wszak podawany przez świadka czasookres, w którym sprzedawał paliwo pracownikom stacji benzynowej wykraczał poza zakres udokumentowanej absencji chorobowej P. M.. Istotne jest także, że jak wynika z zeznań P. J., pierwszą dostawę paliwa poprzedziła rozmowa jaką odbył z oboma oskarżonymi na temat możliwości sprzedaży oleju napędowego. Nastąpiło to zatem przed urazem nogi P. M.. Oskarżeni przystali wówczas na propozycję, stwierdzając, że jak będzie miał taką możliwość aby paliwo przywiózł na stację. (k.55v) Te uzgodnienia mogą sensownie tłumaczyć dlaczego P. J. obu oskarżonych wskazał jako odbiorców paliwa dostarczanego na wskazaną stację paliw. Odnośnie ilości paliwa sprzedanego każdemu z oskarżonych i terminów kolejnych dostaw istotnie w relacji świadka pojawiały się rozbieżności, jednak P. J. przedstawił tłumaczenie owych rozbieżności a rolą Sądu było przeanalizowanie tych argumentów wedle kryteriów określonych w art. 7 kpk. Sąd Rejonowy jednak od analizy tej się uchylił poprzestając na przytoczeniu treści poszczególnych relacji świadka i akcentując zachodzące różnice. Sąd I instancji kwestionując wiarygodność P. J. pominął wreszcie znaczenie tego dowodu dla osądu innych osób uczestniczących w procederze handlu nielegalnie uzyskanym paliwem. Nie można nie zauważyć, że zeznania (wyjaśnienia) P. J. w pełni korespondują z wyjaśnieniami pozostałych współpodejrzanych objętych prokuratorskim wnioskiem o warunkowe umorzenie postepowania, a to P. B. (k. 7-8, 68v) i W. G. (k. 29v, 70v), co do których zapadł prawomocny wyrok potwierdzający ich winę. Relacje P. J. korespondują też z wyjaśnieniami E. P. (k. 16-17) i J. R. (k. 18v, 45-46) - od których kupował paliwo, celem dalszej jego odsprzedaży, a także zeznaniami świadków: A. S., M. S., R. P., K. N. i W. P. - którzy pośrednio potwierdzili ich wiarygodność. Fakt, iż z kolei M. N. i M. K. nie potwierdzili zeznań P. J. nie może podważać prawdziwości jego zeznań. Naiwnością byłoby oczekiwać, że wskazani świadkowie przyznają okoliczności, które ich samych stawiały w niekorzystnym świetle i mogły powodować negatywne konsekwencje. Skoro z zeznań P. J. wynikało, że były przypadki przekazania mu pieniędzy za dostarczone paliwo przez innych pracowników (k.55v), istniało podejrzenie, że osoby te działały w porozumieniu z oskarżonymi. Sytuacja ta wymagała uprzedzenia świadków przed odebraniem zeznań o treści art. 183 § 1 kpk. Z treści protokołu rozprawy wynika, że takie pouczenie nie zostało jednak udzielone. Znajduje się tam natomiast zapis o pouczeniu co do treści art. 182 i 185 kpk, co jest oczywistym nieporozumieniem skoro żaden ze świadków nie miał statusu osoby najbliższej ani nie pozostawał w szczególnie bliskim stosunku osobistym z oskarżonymi. Mniemać należy, iż pozostawienie tego uprzedzenia stanowi wynik niedbałego opracowania protokołu a pouczenia takie nie było rzeczywiście udzielane, niemniej jednak zapis protokołu nie pozwala zakładać, że świadków pouczono z kolei o rzeczywiście przysługującym im prawie odmowy odpowiedzi w sytuacji określonej treści art 183 § 1 kpk.

Reasumując, kontrola odwoławcza potwierdziła zasadność apelacji w części dotyczącej zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, co skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tarnowie. Wobec tego rozstrzygnięcia, nie miał znaczenia drugi zarzut skargi prokuratorskiej, aczkolwiek obowiązkiem Sądu Okręgowego jest stwierdzić, iż sam zarzut nie był trafny. Udział prokuratora w rozprawie jest w określonych sytuacjach procesowych obligatoryjny, jednak jego nieobecność nie tamuje biegu rozprawy i nie powoduje sama przez się wadliwości przeprowadzonych czynności. Prokurator w apelacji nie wykazał związku przyczynowego między treścią rozstrzygnięcia a jego nieobecnością na jednym z terminów rozpraw, w której z własnego wyboru nie uczestniczył.

Wobec uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sąd Okręgowy zaleca ponowne szczegółowe przesłuchanie oskarżonych i świadka P. J. oraz wyjaśnienie zachodzących rozbieżności i sprzeczności pomiędzy kolejnymi wypowiedziami tych osób. Podczas przesłuchania wskazanych osób skoncentruje się Sąd na zbadaniu relacji między oskarżonymi w kontekście współsprawstwa w odniesieniu do przypadków zakupu paliwa z wyłączeniem okresu absencji chorobowej oskarżonego P. M.. Co do innych dowodów koniecznym będzie nadto przesłuchanie M. N. i M. K., po uprzedzeniu ich o treści art. 183 § 1 kpk i skonfrontowanie ze świadkiem P. J. w kwestii opisywanej przez J. praktyki dostarczania beczek z paliwem i odbierania pieniędzy od innych niż oskarżeni pracowników stacji. Odnośnie pozostałych dowodów może Sąd poprzestać na ich ujawnieniu w trybie art. 442 § 2 kpk.

Całość zebranych dowodów podda Sąd szczegółowej i wszechstronnej analizie i na tej podstawie poczyni prawidłowe ustalenia faktyczne uwzględniając uwagi zawarte powyżej, a w oparciu o nie podejmie sprawiedliwe rozstrzygnięcie.