Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Edward Panek (spr.)
Sędziowie:	SSO Andrzej Bosak SSR (del.) Jacek Liszka
Protokolant:	st. sekretarz sądowy Paweł Chrabąszcz

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2014 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Powiatu (...)

przeciwko Gminie N.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Bochni

z dnia 5 kwietnia 2012 r., sygn. akt I C 274/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i III, nadając tym punktom nowe brzmienia:

a)  punktowi I: „oddala powództwo o zasądzenie od strony pozwanej kwoty 75.000 zł z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowej, liczonymi od dnia 8 maja 2011 r. do dnia zapłaty”,

b)  punktowi III: „zasądza od strony powodowej Powiatu (...) na rzecz strony pozwanej Gminy N. kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu”;

2.  odrzuca wniosek strony pozwanej o zwrot wyegzekwowanego świadczenia;

3.  zasądza od strony powodowej Powiatu (...) na rzecz strony pozwanej Gminy N. kwotę 12.017 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Sygn. akt I Ca 139/14

UZASADNIENIE

Strona powodowa Powiat (...) wystąpiła z pozwem przeciwko Gminie N., domagając się zasądzenia na jej rzecz kwoty 75.000 zł wraz
z odsetkami - w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych - liczonymi od dnia udzielenia pomocy, tj. od dnia 29 października 2010 roku - z tytułu zwrotu udzielonej pomocy finansowej .

Na uzasadnienie tego żądania strona powodowa podała, iż w umowie z dnia 28 października 2010 roku Powiat (...) i Gmina N. zgodnie ustaliły, że na działce nr (...) w miejscowości O. zostanie przez Gminę urządzony rów ziemny odprowadzający wody opadowe z sąsiednich nieruchomości, jak i służący zabezpieczeniu korpusu drogi powiatowej . Wobec faktu, iż powołane zadanie mieściło się w katalogu zadań własnych realizowanych przez gminę na podstawie ustawy o samorządzie gminnym, a pośrednio służyło zabezpieczeniu mienia powiatu ( korpusu drogi powiatowej) , to z przeznaczeniem na realizację przedmiotowego zadania obejmującego dodatkowo zakup działki nr (...) samorząd powiatowy przekazał gminie kwotę 75.000 zł tytułem pomocy finansowej. Powód podniósł, iż dotacja technicznie została przeznaczona na zakup w/w działki ewidencyjnej, lecz pomoc finansowa ją obejmująca dotyczyła całego zadania wyżej opisanego,
a urządzenie rowu stanowiło warunek udzielenia pomocy. Wskazał, iż pomoc finansowa nie została wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem, a z obowiązkiem jej zwrotu w takim przypadku liczył się Burmistrz N. - zgodnie z § 5 umowy. Powód powołał się na treść umowy, w której strony zgodnie określiły harmonogram realizacji zadania . Zgodnie z tym harmonogramem nabycie nieruchomości przez Gminę N. miało nastąpić w terminie do dnia 15 grudnia 2010 roku , a urządzenie rowu do dnia 30 kwietnia 2011 roku. Zabezpieczeniem terminowej i właściwej rzeczowo realizacji zadania , tj. wykorzystania dotacji zgodnie z przeznaczeniem były postanowienia § 5 ust. 1 umowy, z których wynikało , że w przypadku niewykonania rowu ziemnego na działce nr (...) w terminie do dnia 30 kwietnia 2011 roku Gmina N. dokona zwrotu kwoty 75.000 zł na rachunek bankowy Powiatu.

Następnie powód podkreślił, iż treść w/w umowy bezpośrednio oddaje ustalenia dokonane pomiędzy przedstawicielami obu samorządów na spotkaniu
w dniu 21 października 2010 roku , podczas którego jednoznacznie zdefiniowano celowość zadania poprzez wskazanie , że : dotychczasowy rów ziemny w obrębie działek : nr (...) nie zapewnia sprawnego odprowadzania wód opadowych
i stwarza zagrożenie dla mieszkańców poprzez możliwe podtopienia, stąd koniecznym jest nabycie działki nr (...) i urządzenie na niej rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe bezpośrednio do cieku wodnego O..

Powód podniósł, iż wobec braku jakiejkolwiek informacji pozwanej
o wykonaniu zadania, pracownicy Powiatowego Zarządu Dróg w B. w dniu
6 maja 2011 roku udali się w pobliże działki nr (...) i ustalili, iż rów ziemny zgodnie
z umową nie został wykonany, a nawet jakiekolwiek prace w tym zakresie nie zostały rozpoczęte , zaś woda spływa za pośrednictwem dotychczasowego rowu na działkach : nr (...). Jak się później okazało strona pozwana dopiero
w miesiącu maju 2011 roku wystąpiła o uzyskanie zgody na urządzenie rowu ziemnego zgodnie z umową z dnia 28 października 2010 roku . W trakcie zaś oględzin przeprowadzonych w dniu 13 maja 2011 roku pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego stwierdzili , że na działce nr (...) jest wykonywany nowy rów ziemny, łączący przepust w drodze powiatowej z potokiem O. . Z uwagi na przekroczenie terminu oraz brak wyjaśnień ze strony Burmistrza N. , pismem z dnia 25 maja 2011 roku Powiat (...) zażądał zwrotu dotacji w kwocie 75.000 zł .

Ponieważ zwrot dotacji nie nastąpił , zachodziła potrzeba wystąpienia
z pozwem do Sądu .

Pozwana Gmina N. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu swojego stanowiska podała, że zgodnie z umową z dnia 28 października 2010 roku , na którą powołał się powód zakupiła w dniu 6 grudnia 2010 roku działkę nr (...) położoną w O. za kwotę 100.000 zł i poniosła koszty aktu notarialnego w kwocie 1.176 zł. Pozwana zarzuciła, że powód ewidentnie myli używane w treści umowy z dnia 28 października 2010 roku pojęcia : „urządzenia na działce rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe” z postulowanym dopiero w pozwie „wykonaniem na działce nr (...) nowego rowu ziemnego”. Podniosła, iż wbrew stanowisku powoda, z protokołu ze spotkania przedstawicieli obu samorządów w dniu 21 października 2010 roku wcale nie wynika, że urządzenie na działce nr (...) rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe z drogi powiatowej oraz z sąsiednich nieruchomości polegać będzie na wykonaniu nowego rowu,
a zdefiniowanym wówczas celem zadania, które dofinansować miał Powiat, było „zabezpieczenie korpusu drogi powiatowej nr (...) relacji U. - N., jak i zapewnienie odprowadzania wód opadowych z sąsiednich nieruchomości”. Pozwana podała, że realizując drugi etap zadania określonego w umowie z dnia 28 października 2010 roku polegający na „urządzeniu rowu” na działce nr (...), w dniu 14 kwietnia 2011 roku zawarła umowę z Firmą Usługową (...)
w K., w której przewidziano udrożnienie istniejącego rowu przebiegającego od przepustu pod drogą powiatową równolegle do niej, a następnie prostopadle aż do potoku O., a także wykonanie dodatkowego rowu ziemnego w miejscu naturalnego cieku wodnego, położonego na wprost przepustu pod drogą, który uległ przed laty zamuleniu . Wskazała, iż prace polegające na udrożnieniu istniejącego rowu zostały wykonane przed dniem 22 kwietnia 2011 roku , co zapewniło zabezpieczenie korpusu drogi powiatowej oraz odprowadzanie wód opadowych
z sąsiednich nieruchomości i wyczerpywało zobowiązanie Gminy do „urządzenia” na działce nr (...) rowu odwadniającego przed dniem 30 kwietnia 2011 roku . Pozwana zarzuciła następnie, że jej późniejsze działania zmierzające w szczególności do wykonania na działce nr (...) dodatkowego rowu w miejscu naturalnego cieku wodnego, były podejmowane w celu zabezpieczenia terenu na wypadek kolejnej powodzi w oparciu o przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 2010 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 roku , a nie w celu uporządkowania gospodarki wodnej, tj. zwykłego odprowadzania wód opadowych
z drogi powiatowej oraz nieruchomości sąsiednich , czemu jedynie służyć miała realizacja zadania określonego w umowie stron z dnia 28 października 2010 roku . Dodatkowo strona pozwana podała , iż nawet przy założeniu , że umową objęte było wykonanie nowego rowu , to i tak do realizacji tak rozumianego przedmiotu umowy nie mogło dojść w zakreślonym terminie z przyczyn leżących po stronie powoda. Już bowiem w dniu 14 kwietnia 2010 roku wystąpiono do Powiatowego Zarządu Dróg w B. o udostępnienie danych obliczeniowych zlewni wyremontowanego przepustu pod drogą powiatową na wysokości działki nr (...) oraz kserokopii projektu budowlanego przepustu ramowego planowanego na tymże odcinku drogi, a dane te były niezbędne do zaprojektowania parametrów rowu, który miał odprowadzać wodę właśnie z tego przepustu ramowego znacznie powiększonego w stosunku do istniejącego przepustu rurowego. Powiatowy Zarząd Dróg dopiero w dniu 2 maja 2011 roku przekazał Gminie posiadany przez siebie projekt techniczny budowy rowu na działce nr (...), nie udostępniając natomiast żądanych obliczeń dotyczących zlewni oraz parametrów przyszłego przepustu ramowego .

Pozwana przyznała, iż nie doszło do odbioru - przy udziale pracowników Powiatowego Zarządu Dróg - prac ziemnych związanych z urządzeniem przez Gminę rowu odwadniającego, co winno w świetle § 5 umowy z dnia 28 października 2010 roku nastąpić nie później niż w dniu 7 maja 2011 roku , ale zwróciła uwagę , że przed upływem tego terminu, bo już w dniu 6 maja 2011 roku pracownicy zarządu dokonali kontroli miejsca tej inwestycji.

Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2012 roku Sąd Rejonowy w Bochni zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 75.000 zł z odsetkami
w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych liczonymi od dnia 8 maja 2011 roku do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo i zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 7.350 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

U podstaw tej treści rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne:

Na granicy pomiędzy działkami : nr (...) w O. istniał rów, którym zgodnie z decyzją Starosty (...) z dnia 3 sierpnia 2009 roku
o udzieleniu pozwolenia wodnoprawnego były odprowadzane oczyszczone ścieki opadowe i roztopowe z terenu drogi powiatowej nr (...) U. - N.
w miejscowości O.. Rów pomiędzy działkami : nr (...) w O. został zniszczony w trakcie powodzi w 2010 roku .

W dniu 21 października 2010 roku odbyło się spotkanie przedstawicieli samorządów: Powiatu (...) oraz Gminy N. na okoliczność udzielenia pomocy finansowej Gminie N. z przeznaczeniem na zakup nieruchomości, podczas którego ustalono, że Gmina N. nabędzie na własność działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 0,36 ha położoną
w miejscowości O. i na w/w działce przez Gminę zostanie urządzony rów ziemny odprowadzający wody opadowe z sąsiednich nieruchomości, jak również
z drogi powiatowej, pod warunkiem, że Powiat (...) przekaże w ramach pomocy finansowej kwotę 75.000 zł.

W dniu 27 października 2010 roku Rada Powiatu w B. podjęła uchwałę
( nr (...) ) w sprawie udzielenia pomocy finansowej Gminie N. w formie dotacji celowej w wysokości 75.000 zł z przeznaczeniem na realizację zadania dotyczącego uregulowania stosunków wodnych w miejscowości O. , w obrębie działki ewidencyjnej nr (...) prowadzącego do zabezpieczenia korpusu drogi powiatowej nr (...) relacji : U. - N. - N., jak
i służącego odprowadzaniu wód opadowych z sąsiednich nieruchomości.

W dniu 28 października 2010 roku Powiat (...) i Gmina N. zawarły umowę o udzielenie pomocy finansowej w oparciu o art. 7a ustawy z dnia
5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym oraz Uchwałę Rady Powiatu
w B. z dnia 27 października 2010 roku w sprawie udzielenia pomocy finansowej Gminie N. , w celu zrealizowania zadania dotyczącego uregulowania stosunków wodnych w miejscowości O. - Gmina N. w obrębie działki ewidencyjnej nr (...) prowadzącego do zabezpieczenia korpusu drogi powiatowej nr (...) relacji : U. - N. ­ N., jak i służącego odprowadzaniu wód opadowych z sąsiednich nieruchomości. Strony w umowie ustaliły, że Gmina wykupi przedmiotową działkę nr (...) w miejscowości O.
i urządzi na niej rów ziemny odprowadzający wody opadowe. Zgodnie z umową Powiat udziela ze środków budżetu na 2010 rok pomocy finansowej Gminie w formie dotacji celowej w wysokości 75.000 zł z przeznaczeniem na nabycie przez Gminę na własność działki nr (...). W treści umowy strony zgodnie określiły harmonogram realizacji zadania, zgodnie z którym nabycie nieruchomości przez Gminę N. miało nastąpić w terminie do dnia 15 grudnia 2010 roku ,
a zagospodarowanie działki nr (...) poprzez urządzenie na niej rowu - do dnia 30 kwietnia 2011 roku i Gmina zobowiązała się w w/w terminach wykonać zadanie. Jednocześnie w § 5 ust. 1 umowy Gmina zobowiązała się w przypadku niezagospodarowania nieruchomości w terminie i w sposób opisany w umowie, tj. poprzez urządzenie na niej rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe, iż dokona zwrotu kwoty 75.000 zł na rachunek bankowy Powiatu - w terminie 7 dni po upływie powołanego terminu. W umowie Powiat wskazał, iż w celu potwierdzenia wykonania części zadania planowanego do realizacji w 2011 roku - w jego imieniu
w odbiorze prac ziemnych uczestniczyć będzie Powiatowy Zarząd Dróg w B.. Intencją stron umowy z dnia 28 października 2010 roku było, by w ramach tej umowy Gmina N. wykonała nowy rów ziemny biegnący przez środek działki nr (...) w O..

Powiat (...) przekazał w dniu 29 października 2010 roku na rachunek bankowy Urzędu Miasta N. kwotę 75.000 zł na zakup działki.

W dniu 9 listopada 2010 roku Rada Miejska w N. podjęła uchwałę ( nr (...)) w sprawie wyrażenia zgody na odpłatne nabycie nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) położonej w O.
z przeznaczeniem pod wykonanie na niej rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe z sąsiednich nieruchomości i drogi powiatowej. Gmina N. zakupiła w dniu 6 grudnia 2010 roku od B. C. działkę nr (...) położoną
w O. za kwotę 100.000 zł. W umowie S. G. oświadczył, że jako Burmistrzowi Gminy N. znane są mu : stan prawny, konfiguracja
i położenie w/w nieruchomości oraz że Gmina N. kupuje tę nieruchomość z przeznaczeniem pod wykonanie na niej rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe z sąsiednich nieruchomości i drogi powiatowej.

W kwietniu 2011 roku na zlecenie Burmistrza N. został przygotowany operat wodnoprawny dotyczący obiektu pod nazwą : „budowa rowu na działce nr (...) , odprowadzającego wody deszczowe z drogi powiatowej nr (...) U. - N. w miejscowości O.”. W operacie stwierdzono - odnośnie stanu istniejącego - że aktualnie wody deszczowe odprowadzane są poprzez istniejący rów, który nie spełnia parametrów: hydraulicznych (spadki, niwelacja dna i skarp, rozmycie koryta), bezpieczeństwa mienia prywatnego (bliska lokalizacja domu mieszkalnego) i bezpieczeństwa mienia komunalnego (lokalizacja kabla energetycznego kanalizacji sanitarnej).

W dniu 14 kwietnia 2011 roku Gmina N. zawarła umowę
z M. D. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą: Firma Usługowa (...) w K., w której wykonawca przyjął do wykonania roboty o nazwie: „urządzenie rowu odwadniającego na działce gminnej nr (...)
w O.”. Zgodnie z regulacją zawartą w § 1 pkt 2 umowy szczegółowy zakres robót obejmował : udrożnienie rowu istniejącego, wykonanie rowu odwadniającego na długości 160 mb, zasypanie częściowe istniejącego rowu , odcinkowe umocnienie skarp i dna płytami prefabrykowanymi typu „krata” według wskazań inwestora oraz rozplantowanie urobku.

Wykonawca zobowiązał się do rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy niezwłocznie po jej podpisaniu, a zakończenie realizacji przedmiotu umowy przewidziano na dzień 30 kwietnia 2011 roku . W dniu 15 kwietnia 2011 roku przekazano wykonawcy plac budowy. Pismem z dnia 14 kwietnia 2011 roku Burmistrz N. wystąpił do Powiatowego Zarządu Dróg w B.
z siedzibą w N. o udostępnienie danych obliczeniowych zlewni wyremontowanego przepustu pod drogą powiatową na wysokości działki nr (...) oraz kserokopii projektu budowlanego przepustu ramowego planowanego na tymże odcinku drogi.

W kwietniu 2011 roku firma (...) wykonała prace polegające na udrożnieniu starego rowu pomiędzy działkami : nr (...) w O., który został zniszczony w trakcie powodzi w 2010 roku . W dniu 22 kwietnia 2011 roku M. D. sformułował pisemne oświadczenie, w którym wskazał, iż
w związku z umową z dnia 14 kwietnia 2011 roku w ramach zadania pod nazwą: „urządzenie rowu odwadniającego na działce gminnej nr (...) w O.” wykonał udrożnienie rowu istniejącego wzdłuż drogi powiatowej oraz w miejscu istniejącego rowu aż do rzeki O.. Na całej długości zachowany jest przepływ wody
z przepustu pod drogą powiatową. Oświadczył, iż wykonany zakres robót wyczerpuje pkt 2 umowy i w obecnej sytuacji rów może sprawnie działać. Jednocześnie oświadczył, że mając na uwadze działania po ostatniej powodzi proponuje w terminie późniejszym wykonanie drugiego rowu, który przejmie wodę w przypadku bardzo dużych opadów. W dniu 29 kwietnia 2011 roku w Urzędzie Miejskim w N. została spisana notatka służbowa dotycząca zadania: „urządzenie rowu odwadniającego na działce gminnej nr (...) w miejscowości O. - umowa nr (...)”, w której odnotowano, że ponieważ do dnia dzisiejszego nie otrzymano odpowiedzi z PZD w sprawie udostępnienia dokumentacji , konieczne jest przesunięcie terminu realizacji zadania. W tym samym dniu został sporządzony aneks do umowy nr (...), na podstawie którego zmieniono brzmienie
§ 5 pkt 2 umowy na: „Zakończenie terminu realizacji przedmiotu umowy – 31 maja 2011 rok”.

W dniu 2 maja 2011 roku Powiatowy Zarząd Dróg w B. przekazał Gminie N. kopię studium projektu technicznego rowu w miejscowości O. opracowanego w ramach zadania: „Uregulowanie stosunków wodnych na działkach : nr (...) oraz odbudowa przepustu pod drogą powiatową nr (...) U. - N. w miejscowości O.”, stwierdzając, że projekt przepustu ramowego pod drogą powiatową nie jest ukończony i w związku z tym nie może przekazać kopii takiego projektu.

Pracownicy Powiatowego Zarządu Dróg w B. w dniu 6 maja 2011 roku udali się w pobliże działki nr (...) w miejscowości O. i ustalili, iż Gmina N. nie wykonała rowu ziemnego od przepustu pod drogą powiatową przez środek działki o nr ewidencyjnym (...) , przeznaczonego do odprowadzenia wód opadowych z korpusu drogi powiatowej i sąsiednich nieruchomości. Stwierdzili , iż woda nadal spływa ciekiem wodnym wzdłuż posesji prywatnej, czyli za pośrednictwem dotychczasowego rowu na działkach: nr (...).

W dniu 12 maja 2011 roku do Starostwa Powiatowego w B. wpłynął wniosek Burmistrza N. o wydanie pozwolenia wodno - prawnego na „wykonanie rowu i odprowadzenie wód opadowych z kanalizacji deszczowej chodnika i drogi powiatowej nr (...) U. - N. do istniejącego cieku wodnego na działce nr (...) w miejscowości O.”.

Z kolei w dniu 13 maja 2011 roku pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego B. przeprowadzili oględziny na działce nr (...)
w O. i ustalili, iż jest na niej wykonywany nowy rów odwadniający, łączący przepust w drodze powiatowej z potokiem O., a operator koparki poinformował ich , że prace wykonuje firma (...) z K. na zlecenie Urzędu Miejskiego w N..

Pismem z dnia 25 maja 2011 roku Powiat (...) wystosował do Burmistrza N. wezwanie do zwrotu należności w kwocie 75.000 zł, powołując się na brzmienie umowy z dnia 28 października 2010 roku i fakt nieurządzenia rowu ziemnego do dnia 30 kwietnia 2011 roku . Wyznaczono termin 7 dni od dnia doręczenia wezwania na uregulowanie należności. Pismem z dnia
2 czerwca 2011 roku skierowanym do Starosty (...) , Burmistrz N. odmówił zwrotu kwoty 75.000 zł podnosząc, iż jest to kwota nienależna,
a próbę jej pozyskania traktuje jako działanie zbliżone do wyłudzenia.

Zastępca Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego
w B. zwrócił się w piśmie z dnia 2 czerwca 2011 roku do Burmistrza N. o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji, wskazując, że do urzędu wpłynął w dniu 12 maja 2011 roku wniosek o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na „wykonanie rowu i odprowadzenie wód opadowych z kanalizacji deszczowej chodnika i drogi powiatowej nr (...) U. ­ N. do istniejącego cieku wodnego na działce nr (...) w miejscowości O.”, a przeprowadzona w terenie w dniu 13 maja 2011 roku wizja wykazała, że powołany w tym wniosku rów jest już w znacznej części wykonany. W odpowiedzi na to pismo Burmistrz N. w piśmie
z dnia 15 czerwca 2011 roku wyjaśnił , że sprzęt mechaniczny obecny na działce
w trakcie wizji w dniu 13 maja 2011 roku wykonywał wstępne odwodnienie działki dla obniżenia wysokiego poziomu wody gruntowej uniemożliwiającej wjazd odpowiedniej koparce w celu urządzenia drugiego rowu. Jednocześnie poinformował, że rów odwadniający na działce został urządzony dużo wcześniej, a wniosek o pozwolenie wodnoprawne dotyczy budowy nowego rowu.

Pismem z dnia 1 lipca 2011 roku Starostwo Powiatowe w B. poinformowało Burmistrza N., że załatwienie sprawy związanej
z wydaniem pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie rowu i odprowadzenie wód opadowych z kanalizacji deszczowej chodnika i drogi powiatowej nr (...) U. - N. do istniejącego cieku wodnego w miejscowości O. jest
w ustawowym terminie niemożliwe i wskazano dzień 31 lipca 2011 roku jako ostateczny termin załatwienia sprawy. Pismem z dnia 10 sierpnia 2011 roku Burmistrz N. cofnął wniosek z dnia 12 maja 2011 roku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego.

Aktualnie na działce nr (...) w O. znajduje się nowy rów, który biegnie od strony przepustu pod drogą powiatową przez środek działki nr (...) w dół do potoku O.. Stary rów na granicy działki został zasypany.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji wskazał, że w związku
z brzmieniem przepisu art. 220 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240 ) nie budzi wątpliwości dopuszczalność drogi sądowej w niniejszej sprawie. Ponadto z przepisu tego jednoznacznie wynika, że podstawą udzielenia pomocy jest umowa. W związku z powyższym oceniając
w niniejszej sprawie zasadność powództwa należało – zdaniem Sądu Rejonowego - poddać analizie treść umowy, z której powód wywodzi swoje roszczenie.

Sąd I instancji wskazał, że w umowie z dnia 28 października 2010 roku ustalono, że Powiat udziela ze środków budżetu na 2010 rok pomocy finansowej Gminie w formie dotacji celowej w wysokości 75.000 zł z przeznaczeniem na nabycie przez Gminę na własność działki nr (...) w miejscowości O., na której Gmina urządzi rów ziemny odprowadzający wody opadowe. Sąd ocenił, że intencją stron tej umowy było wykonanie przez Gminę nowego rowu ziemnego, biegnącego środkiem działki nr (...) od przepustu pod drogą powiatowa.

W uznaniu Sądu Rejonowego, zarzut pozwanej, że powód ewidentnie myli używane w treści umowy z dnia 28 października 2010 roku pojęcia „urządzenia na działce rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe” z postulowanym dopiero w pozwie „wykonaniem na działce nr (...) nowego rowu ziemnego”, był chybiony
w świetle zgromadzonego materiału dowodowego i zasad doświadczenia życiowego. W tym przypadku użyte w umowie potoczne określenie „urządzenie rowu” nie mogło oznaczać - zdaniem Sądu - udrożnienia istniejącego rowu, gdyż potwierdził to sam Burmistrz N., udzielając bezpośrednio po zawarciu przedmiotowej umowy wywiadu, w którym stwierdził, że działka zostanie nabyta za pieniądze od Powiatu po to, by przez jej środek poprowadzić nowy rów odwadniający. Ponadto zaprezentowane w pozwie rozumienie pojęcia : „urządzenie rowu” potwierdzają takie dokumenty jak : uchwała Rady Miejskiej w N. i umowa sprzedaży,
w których stwierdza się , iż Gmina N. kupuje nieruchomość
z przeznaczeniem pod wykonanie na niej rowu ziemnego, odprowadzającego wody opadowe z sąsiednich nieruchomości i drogi powiatowej. Działania podejmowane przez Burmistrza N. w kwietniu i maju 2011 roku – w ocenie Sądu I instancji - również potwierdziły to, że wolą stron umowy z dnia 28 października 2010 roku było wykonanie nowego rowu. Burmistrz zlecił wykonanie operatu wodnoprawnego, a następnie wystąpił z wnioskiem o wydanie pozwolenia wodnoprawnego. Zawarł umowę z wykonawcą M. D. określając jej przedmiot tak samo jak w umowie z dnia 28 października 2010 roku , a w zakresie tej umowy mieściło się również wykonanie nowego rowu.

Zdaniem Sądu Rejonowego, zasady doświadczenia życiowego nie pozwalają na przyjęcie, że Powiat wyłożyłby kwotę 75.000 zł na zakup przez Gminę działki tylko po to, by w jej granicy udrożnić rów istniejący, którego dotychczasowe funkcjonowanie nie wymagało ingerencji we własność działki nr (...).

Dalej Sąd zauważył, że obowiązek zwrotu dotacji został uregulowany w § 5 ust. 1 przedmiotowej umowy, w którym to Gmina zobowiązała się - w przypadku niezagospodarowania nieruchomości w terminie i w sposób opisany w umowie, tj. poprzez urządzenie na niej rowu ziemnego odprowadzającego wody opadowe - iż dokona zwrotu kwoty 75.000 zł na rachunek bankowy Powiatu - w terminie 7 dni po upływie powołanego terminu. W ocenie Sądu, z ustaleń faktycznych jednoznacznie wynikało, że Gmina N. w terminie, tj. do dnia 30 kwietnia 2011 roku nie wykonała na działce nr (...) w O. nowego rowu ziemnego do odprowadzania wód. Rów ten powstał po terminie zakreślonym w umowie. W związku z powyższym Sąd stwierdził, że powstało zobowiązanie Gminy do zwrotu dotacji, wynikające
z postanowień umowy z dnia 28 października 2010 roku , a co za tym idzie roszczenie powoda okazało się uzasadnione.

Sformułowany przez pozwaną zarzut, że do realizacji przedmiotu umowy nie mogło dojść w zakreślonym terminie z powodów leżących po stronie Powiatu
i powoływanie się w tym względzie na niedostarczenie dokumentacji przez PZD, był w ocenie Sądu I instancji chybiony. W umowie z dnia 28 października 2010 roku ,
z której wynikało roszczenie o zwrot dotacji, nie przewidziano bowiem żadnych warunków, które powinien spełnić Powiat w związku z wykonaniem zadania polegającego na urządzeniu rowu na działce nr (...). Zagospodarowanie działki nr (...), do którego zobowiązała się Gmina nie zostało w szczególności uzależnione od przedstawienia przez PZD dokumentacji dotyczącej przepustu pod drogą powiatową.

Za chybiony Sąd I instancji uznał także zarzut, iż żądanie pozwu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie Gmina nie wskazała, jaka konkretnie zasada współżycia społecznego miałaby zostać naruszona w związku z wystąpieniem przez powoda z roszczeniem o zwrot dotacji zgodnie z umową z dnia 28 października 2010 roku . Pozwana jedynie wskazała, że zadanie, które wykonała Gmina, służyło zabezpieczeniu drogi powiatowej, co pozostawało w interesie Powiatu i było obowiązkiem Powiatu. Dla oceny tego zarzutu w uznaniu Sądu Rejonowego istotne jest to, że w przedmiotowej umowie Gmina zobowiązała się do zwrotu dotacji nie tylko w wypadku niewykonania rowu
w ogóle, ale również w przypadku niewykonania rowu w terminie. Dobrowolnie więc przyjęła na siebie tego rodzaju zobowiązanie, a co za tym idzie powoływanie się aktualnie na zasady współżycia społecznego nie jest zasadne .

Powołując się na określoną w § 5 ust. 1 umowy stron podstawę żądania oraz termin zwrotu dotacji , Sąd uznał, że odsetki należy zasądzić od dnia 8 maja 2011 roku , a nie od dnia udzielenia dotacji.

O kosztach postępowania Sąd I Instancji orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Z powyższym wyrokiem nie zgodziła się strona pozwana Gmina N. , która w apelacji zaskarżyła orzeczenie w części zasądzającej od niej na rzecz strony powodowej Powiatu (...) kwotę 75.000 zł z odsetkami
w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia 8 maja 2011 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 7.350 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Strona pozwana w złożonej apelacji zarzuciła w pierwszej kolejności obrazę przepisów prawa procesowego, w postaci:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego uznanie, że użyte w § 1 ust. 2 umowy z dnia 28 października 2010 roku sformułowanie : „i urządzi na niej rów ziemny odprowadzający wody opadowe” oznaczało wykonanie nowego rowu, a nie tylko udrożnienie rowu istniejącego,

- art. 299 k.p.c. poprzez przeprowadzenie dowodu z wywiadu udzielonego przez Burmistrza N. portalowi (...) po przesłuchaniu stron, co uniemożliwiło odniesienie się Burmistrzowi do treści tegoż wywiadu, które to uchybienia miały wpływ na treść zaskarżonego wyroku;

Ponadto strona skarżąca podniosła zarzut obrazy prawa materialnego,
a mianowicie art. 5 k.c., polegającej na błędnej jego wykładni i przyjęcie, że powoływanie się na tenże przepis nie znajduje uzasadnienia, co miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Wskazując na takie zarzuty strona pozwana wniosła w pierwszym rzędzie
o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku zażądała uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania , przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 11 października 2012 roku
( sygn. akt I Ca 204/12 ) oddalił apelację strony pozwanej i zasądził od niej na rzecz strony powodowej kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy podzielił zarówno ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną przyjętą przez Sąd I instancji. Stwierdził, że skoro Gmina poprzez własne zaniechania nie wywiązała się w umówionym terminie z zadania, na które została udzielona pomoc ze środków finansowych Państwa wiedząc, że terminowe wykonanie umowy miało niebagatelne znaczenie dla lokalnej społeczności, to nie może skutecznie powoływać się na ochronę z art. 5 k.c.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony przez stronę pozwaną skargą kasacyjną, w której podniesiony został zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci:

- art. 89 k.c. w zw. z art. 94 k.c. i w zw. z art. 251 , 252 ustawy o finansach publicznych, polegającego na niewłaściwym ich zastosowaniu, pomimo że warunek zawarty w § 5 ust. 1 umowy z dnia 28 października 2010 roku powinien zostać uznany za niezastrzeżony i powinny zostać zastosowane reguły ustawowe,

- art. 251 i art. 252 ustawy o finansach publicznych w zw. z art. 58 § 3 k.c., polegającego na niewłaściwym ich zastosowaniu, pomimo że § 5 ust. 1 umowy łączącej strony powinien być uznany za nieważny i zastosowanie znaleźć powinny reguły ustawowe,

- art. 252 ustawy o finansach publicznych w zw. z art. 359 § 2 k.c., poprzez błędną ich wykładnię, polegającą na przyjęciu, że powinny zostać zasądzone odsetki jak za zaległości podatkowe, a nie ustawowe.

Powołując się na tę podstawę autor skargi wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014 roku ( sygn. akt III CSK 55/13 ) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu
w Tarnowie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadniając wyrok Sąd Najwyższy stwierdził, że dla oceny zasadności skargi kasacyjnej rozstrzygające znaczenie miał zarzut wydania zaskarżonego wyroku z naruszeniem art. 251 i art. 252 ustawy o finansach publicznych w zw. z art. 58 § 3 k.c., sprowadzający się w istocie do nierozważenia przez Sąd kwestii nieważności § 5 ust. 1 zawartej przez strony umowy z dnia 28 października 2010 roku , stanowiącego podstawę dochodzonego w sprawie roszczenia z tytułu zwrotu dotacji celowej. Sąd Najwyższy zauważył, że wprawdzie kwestia nieważności umowy we wskazanym zakresie nie była przedmiotem zarzutów w postępowaniu przed Sądami obu instancji, jednakże nie ma to znaczenia dla oceny tego zarzutów, ponieważ nieważność czynności prawnej – niezależnie od zarzutu strony – brana jest przez Sąd pod rozwagę z urzędu.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że dotacja z budżetu jednostki samorządu terytorialnego jest instytucją prawa finansowego i zasady jej zwrotu zostały kompleksowo uregulowane w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych. Wskazał, że kwestia przesłanek i terminów zwrotu dotacji oraz zapłaty odsetek, uregulowanych w obowiązującej ustawie o finansach publicznych była wielokrotnie przedmiotem rozważań w orzecznictwie administracyjnym, gdzie regionalne izby obrachunkowe konsekwentnie orzekały nieważność uchwał, jeżeli stwierdzały, że zawarte w nich postanowienia dotyczące zwrotu dotacji są sprzeczne z art. 251 lub art. 252 ustawy o finansach publicznych.

W konkluzji Sąd Najwyższy stwierdził, że uzasadniony był zarzut skarżącej, dotyczący wydania wyroku z naruszeniem powołanych wyżej przepisów prawa,
które to naruszenia wyrażały się w nierozważeniu przez Sąd kwestii nieważności § 5 ust. 1 zawartej przez strony umowy z dnia 28 października 2010 roku .

Sąd Najwyższy nakazał więc Sądowi Okręgowemu – przy ponownym rozpoznawaniu sprawy – dokonać oceny ważności zapisów § 5 ust. 1 umowy , wskazując , iż dla kontroli w tym zakresie pomocne mogą okazać się argumenty zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 grudnia 2013 roku .

W toku postępowania apelacyjnego prowadzonego ponownie przez Sąd Okręgowy , strona pozwana podtrzymała zarzuty apelacyjne podniesione w środku odwoławczym, uzupełniając je o argumenty podniesione w skardze kasacyjnej.

Ponadto, wobec wyegzekwowania przez stronę powodową objętej wyrokiem Sądu I instancji należności , wniosła – na podstawie art. 415 k.p.c. w zw. z art. 398 ¹⁵ § 1 k.p.c. - o nakazanie stronie powodowej zwrotu wyegzekwowanej należności
w kwocie 105.602,63 zł, obejmującej należność główną, odsetki, koszty postępowania i koszty egzekucyjne.

Strona powodowa wniosła o odrzucenie wniosku o zwrot wyegzekwowanego świadczenia z uwagi na to, że Gmina N. wystąpiła już z powództwem
o zwrot tej należności i sprawa w tym przedmiocie toczy się przed Sądem Okręgowym w Tarnowie , tyle tylko że została zawieszona do czasu zakończenia niniejszego postępowania .

Strona pozwana przyznając fakt toczącego się postępowania przed Sądem Okręgowym , którego przedmiot stanowi żądanie zwrotu wyegzekwowanego świadczenia w kwocie 105.602,63 zł , podtrzymała wniosek zgłoszony w toku niniejszego postępowania .

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 398 ²⁰ k.p.c., Sąd któremu została przekazana sprawa, jest związany wykładnią prawa, dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

Wskazania zawarte w uzasadnieniu do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2014 roku miały w niniejszej sprawie decydujące znaczenie dla oceny materialnoprawnej żądania objętego pozwem , a tym samym zasadności apelacji strony pozwanej . Przede wszystkim trzeba powtórzyć wypowiedziany w tym orzeczeniu pogląd , zgodnie z którym przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku
o finansach publicznych mające na celu ochronę wydatków budżetowych, w tym przepisy art. 251 i 252 tej ustawy, stanowią regulację o charakterze bezwzględnie obowiązującym, a dochodzenie zwrotu niewłaściwie wydatkowanych dotacji nie zostało pozostawione woli stron umowy. Jakakolwiek umowna modyfikacja zasad dotyczących zwrotu tych dotacji, jest więc niedopuszczalna. Nadto należy zwrócić uwagę , że Sąd Najwyższy zobowiązał Sąd II instancji , aby przy ponownym rozpoznawaniu sprawy zbadał zgodność postanowień zapisanych w § 5 ust. 1 umowy z dnia 28 października 2010 roku z bezwzględnie obowiązującymi regulacjami zawartymi w przepisach art. 251 i art. 252 ustawy o finansach publicznych , a więc skontrolował ważność czynności prawnej w tym zakresie .

W świetle powyższych wskazań Sąd Okręgowy był zatem przy ponownym rozpoznawaniu apelacji uprawniony i zobowiązany do kontroli ważności powyższych postanowień umowy z punktu widzenia treści bezwzględnie obowiązujących przepisów art. 251 i 252 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku .

Kontrola ważności postanowień zawartych w § 5 ust. 1 umowy z dnia 28 października 2010 roku została przeprowadzona w oparciu o poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne , które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne . Wprawdzie strona pozwana w złożonej apelacji podważała część ustaleń Sądu Rejonowego , ale nie zdołała wykazać , że ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji narusza kryteria wymienione w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. , a więc , że Sąd nie rozważył wszechstronnie zebranego materiału oraz wyprowadził zeń wnioski pozostające w sprzeczności z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego .

Trzeba zresztą podnieść , iż strona skarżąca łączyła naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wyłącznie z błędnym w jej ocenie ustaleniem , że w umowie został na nią nałożony obowiązek wykonania - do dnia 30 kwietnia 2011 roku - nowego rowu odwadniającego na zakupionej działce nr (...) , a nie jedynie udrożnienia
w tym terminie rowu już istniejącego . Ta okoliczność – wobec bezspornego faktu wykonania przez stronę pozwaną rowu ziemnego przez środek działki nr (...) – nie miała decydującego znaczenia dla oceny , czy udzielona przez stronę powodową dotacja celowa została wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem .

Na tle zaprezentowanych powyżej ustaleń faktycznych , rozważania należy zacząć od przytoczenia treści art. 252 ust. 1 ustawy o finansach publicznych , który stanowi , że dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego : wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub pobrane nienależnie lub
w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami
w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w punktach 1 lub 2. W przypadku, gdy termin wykorzystania dotacji, o których mowa w ust. 1, jest krótszy niż rok budżetowy, podlegają one zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji (ust. 2). Zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego podlega ta część dotacji, która została wykorzystana niezgodnie
z przeznaczeniem, nienależnie udzielona lub pobrana w nadmiernej wysokości (ust. 5).

Tak jak podaje Sąd Najwyższy problematyka dotycząca zasad i terminów zwrotu dotacji oraz odsetek od nich była szeroko rozważana w orzecznictwie administracyjnym, w szczególności w uchwałach regionalnych izb obrachunkowych. W orzecznictwie tym zgodnie przyjmowano, że przepisy art. 251 i 252 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku są regulacjami o charakterze bezwzględnie obowiązującym
i w związku z tym nie mogą być one modyfikowane za pomocą postanowień umownych. Spośród licznych orzeczeń godzi się przytoczyć następujące tezy zawarte w uchwałach regionalnych izb obrachunkowych :

- postanowienia uchwały rady gminy odnoszące się do zwrotu przekazanych beneficjentowi środków publicznych w formie dotacji, poprzez zapis, że przyznana kwota dotacji podlega zwrotowi w terminie 14 dni od dnia żądania ich zwrotu, stanowiąc modyfikację normy wynikającej bezpośrednio z zapisów ustawy
o finansach publicznych , narusza w sposób bezpośredni i istotny art. 252 ust. 1 i 2 tej ustawy ( tak Regionalna Izba Obrachunkowa w Opolu w uchwale z dnia 11 stycznia 2012 roku , 2/2/12 , Lex nr 1107094);

- zasady i terminy zwrotu dotacji i odsetek nie mogą być swobodnie określane w umowie, gdyż pełne regulacje w tym zakresie zostały zawarte w art. 252 ustawy
o finansach publicznych ( tak Regionalna Izba Obrachunkowa w Łodzi w uchwale
z dnia 9 czerwca 2010 roku , 19/95/10 , Lex nr 599361) ;

- skutek w postaci zwrotu dotacji nie może wynikać z dowolnych, wybranych przez dotującego okoliczności, a także nie może zawężać ustawowych przesłanek zwrotu dotacji. Dotujący, żądając zwrotu dotacji musi wykazać, że otrzymujący dotację wykorzystał ją niezgodnie z przeznaczeniem lub otrzymał nienależnie albo pobrał w nadmiernej wysokości ; stąd nie jest dopuszczalne, aby na podstawie art. 403 ust. 5 p.o.ś. w zasadach udzielania dotacji celowej na zadania z zakresu ochrony środowiska z budżetu jednostki samorządu terytorialnego wprowadzić obowiązek zwrotu dotacji w innych jeszcze sytuacjach, niż wskazanych w art. 251
i art. 252 ustawy o finansach publicznych ( tak Regionalna Izba Obrachunkowa
w Poznaniu w uchwale z dnia 26 października 2011 roku , 21/1744/11, Lex nr 1119867) ;

- sytuowanie w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego postanowień dotyczących zasad i terminów zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, wpływających na modyfikację norm wynikających bezpośrednio z zapisów ustawy o finansach publicznych narusza w sposób bezpośredni i istotny art. 251 i art. 252 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku ( tak Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie w uchwale z dnia 9 czerwca 2010 roku , 19/95/10 , Lex nr 1135438 , por. również uchwałę Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2012 roku , 31/12, Lex nr 1215832).

Przechodząc do analizy treści łączącej strony umowy z dnia 28 października 2010 roku oraz oceny zgodności jej postanowień ( zawartych w § 5 ust. 1 )
z regulacjami o charakterze bezwzględnie obowiązującym, w pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę na zapisy dotyczące określenia celu , któremu miały służyć środki przekazane z budżetu strony powodowej .

Otóż w § 1 ust. 1 umowy zastrzeżono, iż pomoc finansowa miała być udzielona Gminie N. w celu zrealizowania zadania, dotyczącego uregulowania stosunków wodnych w miejscowości O. - Gmina N., w obrębie działki ewidencyjnej nr (...). W ust. 2 przewidziano, że w ramach tego zadania Gmina zobowiązuje się do wykupienia przedmiotowej działki i urządzenia na niej rowu ziemnego, odprowadzającego wody opadowe.

W § 2 ust. 1 umowy strony bardziej szczegółowo określiły sposób wykonania umowy, dzieląc zlecone zadanie na dwa etapy. W ramach pierwszego etapu Gmina miała zakupić opisaną wyżej działkę w terminie do dnia 15 grudnia 2010 roku . Drugi zaś etap miał polegać na zagospodarowaniu działki ewidencyjnej nr (...) w sposób opisany w § 1 – w terminie do dnia 30 kwietnia 2011 roku . Istotny jest zapis zawarty w ust. 2 tego paragrafu , w którym wskazano, że Powiat udziela ze środków budżetu na 2010 rok pomocy finansowej Gminie w formie dotacji celowej w wysokości 75.000 zł z przeznaczeniem na wykonanie części przedmiotowego zadania, opisanego
w ust. 1 pkt 1. W § 3 ust. 1 określono , że Gmina ma nabyć nieruchomość w terminie nie dłuższym niż do 15 grudnia 2010 roku , jak i urządzić na niej rów ziemny
w terminie, o którym mowa w § 2. W ust. 2 nałożono na Gminę obowiązek rozliczenia udzielonej dotacji poprzez przedłożenie Powiatowi - w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy kupna – sprzedaży działki ewidencyjnej nr (...) - kserokopii aktu notarialnego wraz z dowodem uiszczenia należności z tytułu przeniesienia własności nieruchomości. Wreszcie w kwestionowanym przez stronę pozwaną § 5 ust. 1 umowy podano , że w przypadku niezagospodarowania nieruchomości
w terminie i w sposób opisany w § 2 ust. 1 pkt 2 , Gmina zobowiązuje się, że dokona zwrotu kwoty, o której mowa w § 2 ust. 2 na rachunek bankowy Powiatu – w terminie 7 dni po upływie powołanego terminu.

Biorąc pod uwagę przytoczoną już wyżej treść bezwzględnie obowiązującej regulacji, zawartej w art. 252 ustawy o finansach publicznych oraz uwzględniając przywołane wcześniej wypowiedzi zawarte w uchwałach regionalnych izb obrachunkowych , należy stwierdzić, iż postanowienie umowne zawarte w § 5 ust. 1 umowy, modyfikujące określone w powołanym przepisie zasady zwrotu dotacji
i zastrzegające zwrot dotacji w terminie 7 dni w przypadku, gdy zadanie nie zostanie ukończone w terminie do 30 kwietnia 2011 roku , jest – stosownie do treści art. 58 § 3 k.c. - dotknięte bezwzględną nieważnością i nie wiąże stron, a co za tym idzie, nie może stanowić podstawy do domagania się zwrotu tej dotacji.

Jak już bowiem uprzednio wskazano, przepis art. 252 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy
o finansach publicznych w sposób wyczerpujący określa warunki zwrotu dotacji udzielonej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zwrotu dotacji strona powodowa mogłaby się zatem domagać jedynie, o ile wykazałaby, że zachodzą przewidziane w tym przepisie warunki, a zatem że wykorzystano ją niezgodnie
z przeznaczeniem, bądź też pobrano ją nienależnie lub w nadmiernej wysokości.

Zgodnie z utrwalonym w piśmiennictwie i judykaturze stanowiskiem, wykorzystanie dotacji celowej niezgodnie z przeznaczeniem polega w szczególności na zapłacie ze środków pochodzących z dotacji, za inne zadania niż te, na które dotacja była udzielona albo realizację innych celów, niż cele wskazane w przepisach odrębnych, stanowiących o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji. Przeznaczenie dotacji, rozumiane jako określenie celu, któremu mają służyć środki przekazane
z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, powinno być określone w sposób niebudzący wątpliwości (por. Ludmiła Lipiec – Warzecha : Komentarz do art. 252 ustawy o finansach publicznych, Lex nr 37/2014, zob. także powołany
w uzasadnieniu do orzeczenia Sądu Najwyższego wyrok Sądu Okręgowego
w Olsztynie z dnia 2 grudnia 2013 roku , I C 520/13, Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie).

W rozpatrywanym przypadku w świetle poczynionych przez Sąd I instancji
i zaakceptowanych przez Sąd Odwoławczy ustaleń faktycznych , uznać trzeba, że dotacja została wykorzystana zgodnie z przewidzianym przez strony celem. Postępowanie dowodowe potwierdziło w sposób nie budzący wątpliwości, że cała przekazana Gminie kwota 75.000 zł została przeznaczona na zakup określonej
w umowie działki ewidencyjnej nr (...), której koszt zakupu był zresztą wyższy od pierwotnie oszacowanego, bowiem wyniósł ostatecznie 100.000 zł. Gmina ten etap zadania zrealizowała terminowo, bowiem zakupiła nieruchomość w dniu 6 grudnia 2010 roku i przedstawiła Powiatowi kserokopię aktu notarialnego wraz
z potwierdzeniem uiszczenia należności za zakup działki.

Nie można także postawić Gminie zarzutu, iż wykorzystała ona zakupioną
w ten sposób działkę niezgodnie z przyjętym w umowie celem. Chociaż bowiem do wykonania nowego rowu nie doszło w terminie do dnia 30 kwietnia 2011 roku ( do tego czasu udrożniono bowiem jedynie istniejący już na tej działce rów odprowadzający wody opadowe ) , to jednak ostatecznie taki nowy rów został na działce nr (...) wykonany z nieznacznym przekroczeniem ustalonego terminu . Nabyta za udzielone w ramach pomocy finansowej działka nr (...) została więc
w efekcie wykorzystana ściśle , zgodnie z określonym zarówno w uchwale Rady Powiatu w B. z dnia 27 października 2010 roku , jak i w umowie stron celem, jakim było uregulowanie stosunków wodnych w miejscowości O., prowadzące do zabezpieczenia korpusu drogi powiatowej nr (...) relacji U. – N., jak i służące odprowadzaniu wód opadowych z sąsiednich nieruchomości.

Tym samym uznać należało, że strona powodowa bezpodstawnie domagała się zwrotu udzielonej Gminie N. dotacji, która w sposób prawidłowy
i zgodny z umową została w całości przeznaczona na realizację zleconego zadania, przy czym posłużyła ona do pokrycia jedynie części kosztów potrzebnych na realizację tej inwestycji.

Z uwagi na powyższe , uzasadniona stała się zmiana zaskarżonego orzeczenia w punkcie I, poprzez oddalenie powództwa o zasądzenie od strony pozwanej kwoty 75.000 zł wraz z odsetkami.

Konsekwencją oddalenia powództwa w całości stała się zmiana rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zawartego w punkcie III zaskarżonego orzeczenia i zasądzenie - w oparciu o art. 98 k.p.c. - od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kosztów procesu w kwocie 3.600 zł. Na koszty te złożyło się jedynie wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika , którego wysokość ustalono
w oparciu o § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu .

Zmiana orzeczenia w tym zakresie została dokonana w oparciu o powołane wyżej przepisy oraz art. 386 § 1 k.p.c.

Na uwzględnienie nie zasługiwał natomiast zgłoszony przez stronę pozwaną wniosek – na podstawie art. 415 k.p.c. w zw. z art. 398 ¹⁵ § 1 k.p.c. - o nakazanie stronie powodowej zwrotu wyegzekwowanej należności w kwocie 105.602,63 zł .

Niesporny fakt wyegzekwowania przez stronę powodową należności zasądzonej zaskarżonym wyrokiem Sądu I instancji oraz zmiana tego wyroku
w kierunku oddalenia w całości powództwa strony powodowej uzasadniały co do zasady zgłoszenie takiego żądania przed Sądem II instancji . Co więcej przyjmuje się , że Sąd, do którego zgłoszono wniosek w trybie art. 415 k.p.c. w zw. z art. 398 ^{( 15 )}§ 1 k.p.c. jest nim związany, wobec czego nie może go pozostawić bez rozpoznania, albo odesłać strony w tym zakresie do osobnego procesu (por. wyrok Sądu Naj.
z dnia 14 lutego 1968 roku , I PR 441/67, OSNC z 1968 roku , Z. 11 , poz. 192 oraz wyrok Sądu Naj. z dnia 25 lutego 2008 r., I PK 205/07, OSNP z 2009 roku , Z. 11-12, poz. 137 ).

W rozpoznawanym przypadku przeszkodę do merytorycznego rozpoznania przedmiotowego wniosku stanowiła niesporna pomiędzy stronami okoliczność ,
a mianowicie fakt , że w sprawie prowadzonej również przed Sądem Okręgowym
w Tarnowie pod sygnaturą akt I C 561/14 , Gmina N. w osobnym pozwie, skierowanym przeciwko Powiatowi (...) ( który wpłynął do Sądu Okręgowego w Tarnowie w dniu 3 czerwca 2014 roku ) , dochodzi zapłaty na swoją rzecz objętej zgłoszonym w niniejszym postępowaniu wnioskiem kwoty 105.602,63 zł. Sprawa ta już po złożeniu przez Powiat odpowiedzi na pozew została zawieszona postanowieniem z dnia 10 września 2014 roku do czasu zakończenia niniejszego postępowania .

Za utrwalony w orzecznictwie (choć kontrowersyjny w literaturze) uznać trzeba pogląd, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące roszczenia restytucyjnego (art. 338 k.p.c. i art. 415 k.p.c. oraz art. 415 k.p.c. w zw. z art. 398 ¹⁵
§ 1 k.p.c.) są przepisami o charakterze proceduralnym i wprowadzają jedynie uproszczony tryb dochodzenia roszczenia, którego podstawę materialnoprawną stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (nienależnym świadczeniu). Mieszany charakter restytucji – w zakresie podstaw i zasad orzekania – wymaga stosowania przepisów prawa materialnego i procesowego (zob. wyrok Sądu Naj.
z dnia 6 czerwca 2001 roku , V CKN 1240/00, OSNC z 2002 roku , Z. 4 , poz. 51; zob. także D. Zawistowski : Komentarz do art. 415 k.p.c., Lex Omega 37/2014
i przywołane tam orzecznictwo).

Wśród argumentów, które mają przemawiać za takim rozumieniem przepisu art. 415 k.p.c., wskazuje się : po pierwsze, umiejscowienie tego przepisu
w Kodeksie postępowania cywilnego, a po drugie funkcję postępowania restytucyjnego, które służyć ma jedynie wzmocnieniu procesowego uprawnienia strony do rozpoznania żądania restytucyjnego w uproszczonym trybie. Zwolennicy tego poglądu opowiadają się przeciwko stanowisku spotykanemu w doktrynie, iż roszczenie restytucyjne ma różny charakter i opiera się na różnych podstawach materialnoprawnych w zależności od tego, czy zostało zgłoszone w trybie określonym w art. 338 k.p.c. i art. 415 k.p.c., czy też jest dochodzone w osobnym procesie.

Ostatecznie powyższy pogląd potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 11 lipca 2012 roku (II PZP 1/12, OSNP z 2013 roku ,
Z. 5-6 , poz. 49 ) , wskazując wprost, że przepis art. 415 zd. 1 w zw. z art. 398 ¹⁵ § 1 k.p.c. nie stanowi materialnoprawnej podstawy roszczenia o zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia.

Podzielając to stanowisko , bezsprzecznie trzeba uznać , że w przypadku wniosku zgłoszonego w niniejszym postępowaniu oraz pozwu złożonego w sprawie
I C 561/14 mamy do czynienia z tożsamością roszczeń .

O tożsamości roszczeń można bowiem mówić wówczas, gdy identyczne są zarówno przedmiot sporu, jak i podstawa prawna roszczenia. Identyczność ta istnieje, gdy żądanie zawarte w poszczególnych pozwach i ich podstawie, tj. okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie są te same (tak Sąd Naj.
w postanowieniu z dnia 22 kwietnia 1967 roku , I CR 570/66, OSPiKA z 1968 roku Z. 7-8 , poz. 158 oraz w postanowieniu Sądu Naj. z dnia 9 stycznia 1974 roku , I CZ 144/73).

Prawdą jest , że w orzecznictwie panuje pogląd , w myśl którego zgłoszenie wniosku restytucyjnego nie powoduje wszczęcia nowego procesu i przedmiotowy wniosek nie stanowi sposobu wytoczenia nowego procesu i w rezultacie nie mają do niego zastosowania przepisy o pozwie . Z drugiej jednak strony podkreśla się ,iż wystąpienie z wnioskiem o zwrot świadczenia jest dochodzeniem roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia i w konsekwencji w zakresie żądania objętego wnioskiem powstaje stan sprawy w toku . Na skutek złożenia takiego wniosku dochodzi do zmiany przedmiotu ochrony sądowej . Przedmiotem tej ochrony staje się roszczenie o zwrot świadczenia przy częściowym odwróceniu ról procesowych , tj. pozwany
w zakresie rozpoznawanego wniosku staje się stroną czynną , a powód zajmuje pozycję obronną ( zob. uzasadnienie wyroku Sądu Naj. z dnia 22 marca 2006 roku , III CSK 30/06 , Lex nr 196599 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Naj. z dnia 6 czerwca 2001 roku , V CKN 1240/00 , OSNC z 2002 roku , Z. 4 , poz. 51 ) .

Nie może więc pozostawać obojętna – przy rozpoznawaniu wniosku restytucyjnego - okoliczność , że w odrębnym procesie ta sama strona dochodzi tego samego roszczenia i sprawa jest już w toku . Właśnie z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w rozpoznawanym przypadku .

Zarówno w zgłoszonym w niniejszym postępowaniu wniosku o zwrot wyegzekwowanej należności, jak i w postępowaniu w sprawie I C 561/14 Gmina N. zgłosiła dokładnie to samo żądanie, dotyczące zwrotu kwoty 105.602,63 zł z tytułu nienależnego świadczenia, spełnionego w wykonaniu wyroku Sądu Rejonowego. Niewątpliwie w obu przypadkach materialnoprawną podstawę żądania stanowią przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia), tj. art. 405 i następne k.c.

Wniosek w niniejszej sprawie został zgłoszony dopiero na rozprawie apelacyjnej w dniu 25 września 2014 roku , a zatem już w toku sprawy prowadzonej pod sygnaturą I C 561/14 . Od chwili doręczenia pozwu niedopuszczalne stało się więc wszczęcie pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie, a wniesiony później wniosek strony pozwanej podlegać musiał odrzuceniu . Skoro do wniosku zgłoszonego na podstawie art. art. 415 k.p.c. w zw.
z art. 398 ¹⁵ § 1 k.p.c. nie mają zastosowania przepisy o pozwie , nie jest jasne jaka winna być podstawa prawna odrzucenia wniosku , a w szczególności , czy podstawę tą może stanowić przepis art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
W orzecznictwie opowiedziano się za stosowaniem do odrzucenia wniosku restytucyjnego przepisów o odrzuceniu apelacji , tj. art. 370 k.p.c. lub art. 373 k.p.c.
( zob. uzasadnienie powołanego wyżej wyroku Sądu Naj. z dnia 6 czerwca 2001 roku, V CKN 1240/00 ) .

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy wydał w oparciu o art. 98 k.p.c. i zasądził je w całości od strony powodowej na rzecz strony pozwanej. Na koszty te złożyły się zarówno koszty postępowania apelacyjnego,
a wśród nich: opłata od apelacji w wysokości 3.750 zł i koszty zastępstwa procesowego w kwocie 1.800 zł, jak i koszty postępowania kasacyjnego, tj. opłata od skargi kasacyjnej w kwocie 3.750 zł oraz koszty zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym w wysokości 2.717 zł ( wynagrodzenie pełnomocnika oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa ) . Łącznie dawało to kwotę 12.017 zł i taka kwota podlegała zasądzeniu na rzecz strony pozwanej .