Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

postanowienia z 30 kwietnia 2018 roku

Wnioskodawcy M. T. (1) i M. T. (2) wnieśli o ustanowienie służebności drogi koniecznej na rzecz stanowiących ich własność m dz. ewid. nr 246 i 270 położonych w R.. Jako szlak służebny wskazali istniejący w terenie przejazd po działkach (...). Podali, że opisanym szlakiem komunikowali się od dawna ze swoimi nieruchomościami od swojej posesji, jednakże właściciel dz. ewid. nr 245 w ostatnim czasie zaczął im utrudniać przejazdy.

Uczestnik M. S. (1) wniósł o oddalenie wniosku (k. 112). Po sporządzeniu opinii przez biegłego geodetę wniósł o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia postępowania administracyjnego dotyczącego działki nr (...) (K. 173). Dalej jako służebny szlak wskazywał przejazd oznaczony w opinii biegłego geodety jako wariant II lub III (k. 112/2 i 348).

Uczestnicy S. P. i B. P. – właściciele dz. ewid. nr 269/2 nie brali czynnego udziału w postępowaniu (k. 323 i 325).

Uczestnicy B. S. (1) i A. S. wnieśli o ustanowienie służebności szlakiem nr II lub III (k. 348).

Uczestnik S. K. wniósł o ustanowienie służebności najkrótszym szlakiem (k. 202/2).

Stan faktyczny w sprawie przedstawia się następująco:

Wnioskodawcy są właścicielami dz. ewid. nr 246 i 270. Wraz z działką siedliskową nr (...) wchodzą one w skład prowadzonego przez wnioskodawców gospodarstwa rolnego o łącznej powierzchni 2,16 ha. Na dział ce siedliskowej znajduje się budynek mieszkalno-gospodarczy z dobudowaną oborą D. objęte wnioskiem stanowią grunty rolne położone na pofałdowanym terenie w kompleksie gruntów o takim samym charakterze. Dom na działce nr (...) w przeszłości należał do poprzedników prawnych wnioskodawczyni. Tak wnioskodawcy jak i ich poprzednicy prawni z posesji na działce (...) komunikowali się z działkami (...) drogą nr (...) w pobliżu zabudowań położonych na działce (...). Z tego samego dojazdu lecz w drugą stronę tj. w stronę asfaltowej drogi (...) korzystali i korzystają każdorazowi właściciele dz. ewid. nr 245. W terenie droga (...) widoczna jest tylko w początkowym odcinku. Na dalszym odcinku (w kierunku drogi nr (...)) porośnięta jest trawą. Prowadzi ona aż do drogi asfaltowej nr (...) i stanowi dojazd do kompleksu pól zarówno od drogi (...) jak i nr 310. Poprzedni właściciele dz. ewid. nr 245 wznieśli budynek gospodarczy w taki sposób, że jego część umiejscowiona jest na dz. ewid. nr 262. Rodziny właścicieli dz. ewid. nr 244/1 i 245 były spokrewnione, więc takie usytuowanie nowego budynku gospodarczego nie stanowiło wówczas problemu. K. S. (1) – zbywca działki nr (...) był bratem matki wnioskodawczyni, zaś dom na działce (...) był domem rodzinnym matki wnioskodawczyni. Po zakupie dz. ewid. nr 245 przez M. S. (1) będącego w stosunku do zbywców osobą obcą wnioskodawcy nadal przejeżdżali do swoich pól (dz. ewid. nr 246 i 270) drogą obok zabudowań gospodarczych na działce (...). W 2014 r. M. S. (1) sprzeciwił się tym przejazdom.

(odpisy KW k. 6, 13 i 16, protokół oględzin k. 112, zdjęcia k. 93 – 110, zdjęcie satelitarne k. 23, przesłuchanie wnioskodawczyni, k. 347, opinia biegłego rolnika k. 158)

Właścicielem działki nr (...) jest M. S. (1). Nabył ją (wraz z działką nr (...)) umową kupna – sprzedaży w 2004 r. Na nabytej działce znajdował się stary budynek mieszkalny i budynek gospodarczy. Około 5-6 lat temu M. S. (1) rozpoczął na działce nr (...) hodowlę norek. W tym celu wzniósł nowy budynek za stodołą, około 16 metrów poniżej drogi nr (...).

(odpis KW k. 13, przesłuchanie M. S., k. 347, opinia biegłego rolnika k. 161)

W 2014 r. M. S. (1) złożył do sądu wniosek, w którym domagał się stwierdzenia, że z dniem 1 listopada 2005 roku nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w R. oznaczonej jako działka nr (...) o pow. 0,18 ha, obj. L. 1, w części od działki nr (...) stanowiącej drogę publiczną do styku działek (...). Podał, że jego poprzednicy prawni byli samoistnymi posiadaczami tej działki od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Na szlaku drogi (...) znajduje się stodoła wybudowana w latach 40- tych ubiegłego wieku, a aktualnie on kontynuuje samoistne posiadanie działki (...). Fakt samoistnego posiadania działki (...) został odnotowany na podstawie ustaleń do odnowionego operatu ewidencji obowiązującego od 1982 roku, gdzie działka została wpisana na rzecz władającego K. S. (1) – poprzednika T. S. i E. B.. W trakcie postępowania ograniczył żądanie w ten sposób, że wniósł o zasiedzenie części działki (...) w części przylegającej do działki (...) – od początku granicy tej działki do jej zakończenia. Postanowieniem z dnia 30 września 2016 r. Sąd Rejonowy w Limanowej stwierdził, że pgr. lk. 2036 z L. 1 gm. kat. R. dzieli się na pgr.lk. (...) i (...), a pgr.lk. (...) stanowi działkę ewidencyjną (...); następnie dokonał podziału tej działki na działki (...) o powierzchni 0,04ha, 262/2 o powierzchni 0,0115ha i 262/3 o powierzchni 0,13ha i stwierdził, że M. S. (1) nabył w drodze zasiedzenia z dniem 31 grudnia 2010 roku własność nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 0,0115ha.

(akta Ns 665/14, a w nich wniosek i postanowienie)

Właścicielami działki nr (...) na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej są B. S. (1) i A. S.. Działkę tą nabyli od swego krewnego - M. S. (1) w 2007 r. Na działce tej zamierzają prowadzić działalność gospodarczą.

(odpis KW k. 16, przesłuchanie B. S.)

W maju 2014 r. Wójt Gminy L. wystąpił do Starosty (...) z wnioskiem o ujawnienie w operacie ewidencji gruntów i budynków Gminy L. jako właściciela dz. ewid. nr 262. Wniosek motywował faktem, że w lwh 1 parcela, która utworzyła wskazaną działkę wpisana była jako własność Gminy. W rejestrze gruntów ujawniono po uprawomocnieniu się postanowienia o zasiedzeniu podział dz. ewid. nr 262 na działki (...). Jako właściciela dz. ewid. nr 262/2 wpisano na podstawie postanowienia o zasiedzeniu M. S. (1). Działki (...) wpisano jako własność Gminy L.. W grudniu 2016 r. (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego zwrócił się do Starosty (...) o wszczęcie postępowania administracyjnego dotyczącego wyjaśnienia wpisu własności działek nr (...) oraz ewentualnego ustalenia stanu ich władania. Wskazał, że dokonana w ewidencji zmiana została przeprowadzona z naruszeniem art. 24 Prawa geodezyjnego, ponadto z faktu, że w lwh prawo własności parceli, z której powstała droga było wpisane na rzecz Gminy katastralnej R. nie oznacza możliwości automatycznego wpisania w ewidencji Gminy L. bez ostatecznej decyzji komunalizacyjnej.

(pismo (...) k. 242, wypis z rejestru gruntów k. 245, pismo k. 246)

Decyzją z dnia 30 czerwca 2017 r. Starosta (...) orzekł o wykreśleniu Gminy L. jako właściciela dz. ewid. nr 262/1 i 262/3 oraz o wskazaniu jako współwładających tymi działkami S. P., M. S. (1), A. T., M. T. (2), K. W., C. K., K. M. i K. S. (2). Starosta wskazał, że pierwotny stan władania w ewidencji w latach osiemdziesiątych wykazywał jako władającego wskazaną działką Prezydium (...) Powiatowy Zarząd Dróg (...) w L.. Od wymienionej decyzji odwołanie złożył M. S. (1) kwestionując sposób oceny materiału dowodowego przez organ I instancji. Decyzją z dnia 6 września 2017 r. (...) uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Staroście (...). Organ drugiej instancji nakazał Staroście (...) przeprowadzenie ponownie postępowania wyjaśniającego oraz ocenę materiału dowodowego w świetle zarzutów podniesionych w odwołaniu. Spraw nadal jest w toku.

(decyzja k. 342)

Działka nr (...) powstała z części parceli objętej L. 1 gm. Kat. R. gdzie jako właściciel wpisana jest Gmina R..

(opinia geodety k. 145, zaświadczenie z lwh k. 175)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przedłożonych przez uczestników dokumentów i ich twierdzeń, stanu stwierdzonego na gruncie w trakcie oględzin i opinii biegłych. Te ostatnie nie zostały skutecznie zakwestionowane przez uczestników.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 145 k.c. jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej właściciel może żądać od właściciela gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej, a jej przeprowadzenie nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz najmniejszym obciążeniem gruntów przez które droga ma prowadzić. Przeprowadzenie drogi publicznej powinno uwzględniać także interes społeczno gospodarczy. W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje fakt nie posiadania przez wskazane we wniosku działki wnioskodawców prawnie uregulowanego dostępu do drogi publicznej. Do rozstrzygnięcia więc pozostaje, który ze szlaków zaproponowanych w trakcie postępowania odpowiada najpełniej kryteriom wskazanym w przytoczonym art. 145 k.c. Sąd uznał, że szlakiem tym jest szlak wskazywany przez wnioskodawców we wniosku, a oznaczony w opinii geodety jako wariant I.

Działka (...) ( a po podziale : 262/1, 262/2 i 262/3) nie stanowi drogi publicznej w rozumieniu ustawy o drogach, nie została bowiem zaliczona uchwałą Rady Gminy do kategorii dróg publicznych. To powoduje, że ustanowienie służebności po działce (...) (a po podziale po działkach powstałych z podziału) jest koniecznie. Pozostawała jedynie kwestia wyboru, który z pośród wskazanych przez uczestników wariantów jest optymalny w świetle przesłanek wymienionych w przytoczonym wyżej art. 145 kc. Uznając, iż jest to wariant I Sąd oparł się na opinii biegłego rolnika, ale także na pozostałych zgromadzonych w sprawie dowodach, w tym stanie stwierdzonym naocznie na gruncie podczas oględzin. Wersja I szlaku posiada pełne utwardzenie w początkowej części i jest najkrótszym połączeniem działek wnioskodawców z drogą publiczną. Istotnym w sprawie argumentem jest fakt, że droga ta istniała od bardzo dawna , co nie było w sprawie sporne. Uczestnik M. S. (1) kategorycznie sprzeciwiając się takiemu rozwiązaniu (wariantowi I) podnosił, że szlak przebiega blisko jego zabudowań. Jest to połowa prawdy. Nie wspomina, bowiem że ten sam szlak przebiega także obok zabudowań wnioskodawców i to w znacznie bliższej odległości. Wnioskodawcy i uczestnik przejeżdżają więc koło swoich zabudowań. (M. S. (1) przyznaje, że szlak po dz. ewid. nr 262/1 to jedyny dojazd do jego nieruchomości), przy czym uczestnik robi to o wiele częściej niż wnioskodawcy. Ci ostatni muszą obok zabudowań uczestnika przejechać do działek porośniętych użytkowanych rolniczo, a więc najwyżej kilka razy w roku. Uczestnik zaś (a w zasadzie jego ojciec) musi do swojego domu dojechać, codziennie, a prowadząc działalność w postaci hodowli norek nawet kilka razy dziennie. Dalej uczestnik twierdzi, że część szlaku leży na grząskim terenie, jednakże sam umiejscowił hodowlę norek w taki sposób, że także musi korzystać ze wskazanego szlaku i to znacznie częściej. Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut, że szlak miałby utrudnić hodowlę norek. Trudno nawet sobie wyobrazić w jaki sposób miałoby do tego dojść biorąc pod uwagę, że hodowla ta została umieszczona za stodołą i z budynkiem gdzie prowadzona jest hodowla trzeba komunikować się właśnie po działce (...). Nie może być również skuteczny zarzut, że szlak rozdzieli działki (...), które stanowią całość gospodarczą. Zawsze bowiem działki rozdzielała droga i prawdopodobnie zawsze będzie rozdzielać - ze względu na konieczność utrzymania dojazdu do zabudowań na dz. ewid. nr 245, pomijając już fakt, że obie nieruchomości mają innych właścicieli.

Bez znaczenia w sprawie jest fakt, że cały czas toczy się postępowanie dotyczące wpisu stanu władania w ewidencji gruntów. Rozstrzygnięcie tej kwestii nie ma bowiem znaczenia w niniejszej sprawie. Władanie nie jest tożsame z prawem. Biegły geodeta w swojej opinii wystarczająco wskazał stan prawny działki (...) odwołując się do odpowiednich zapisów w dawnych księgach wieczystych, który to stan został zmodyfikowany postanowieniem o zasiedzeniu. Samo zasiedzenie, a wcześniej prowadzące do niego wybudowanie przez poprzedników prawnych M. S. (1) stodoły miało znaczenie tylko o tyle, że zmienił się przebieg szlaku od dawna istniejącego w terenie. Obecnie M. S. (1) usiłuje doprowadzić do stanu, w którym uzyska także prawo do dz. ewid. nr 262/1. Zakwestionował bowiem decyzję organu administracji wskazującą jako władających kilka osób, do których nieruchomości prowadzi ta droga. Wyraźnie widać, że uczestnik traktuje podnoszone przez siebie argumenty wybiórczo. Używa ich zapominając, że w większym stopniu mają one zastosowanie także w druga stronę. Postawa uczestnika jest przy tym daleka od zasady dbania o dobre relacje sąsiedzkie. Poza sporem jest, że obecną drogę nr (...) jako dobro publiczne wpisano w odpowiednich dokumentach w XIX wieku (k. 175). Już wnosząc o zasiedzenie początkowo wskazywał cały początkowy fragment drogi, uwzględnienie tak sformułowanego wniosku pozbawiłoby dojazdu wnioskodawców, którzy z drogi tej korzystali o wiele dłużej. Dopiero po stwierdzeniu absurdalności takiego wniosku ograniczył żądanie. Obecni wnioskodawcy nie przeciwstawiali się ograniczonemu żądaniu szanując fakt wzniesienia przez poprzedników uczestnika stodoły w obecnym miejscu. Oczywistym przy tym było, że skoro stodołę wzniesiono w obecnym miejscu, przejazdy musza odbywać się obok. Uczestnik zaś po uzyskaniu stwierdzenia zasiedzenia konieczność taką kwestionuje. Nie dość na tym: wyraźnie podkreśla konieczność przejeżdżania pod oknami wnioskodawców, idzie nawet dalej podejmując działania do wpisania w ewidencji wyłącznie jego władania. Kwestionując wariant I szlaku wskazuje na podmokły teren, co nie przeszkadza mu dojeżdżać nim do hodowli norek, trudno przy tym porównywać ilość przejazdów do łąki i do hodowli około 1000 (k. 348) zwierząt.

Podobnie mało wiarygodne są argumenty podnoszone przez B. S. wskazującego na plan prowadzenia na działce (...) działalności gospodarczej. Uczestnik wskazał, że planował wzniesienie budynku w miejscu stodoły (k. 348), a więc na działce nie stanowiąc jego własności. Nie wiadomo zresztą dlaczego mając dużą nieruchomość budynek miałby stanąć akurat w tym miejscu biorąc pod uwagę kształt i konfigurację działki nr (...).

Służebność ustanowiono po dz. ewid. nr 262/1, 262/3, 245, 272 i 269/2 zgodnie z opisem sporządzonym przez biegłego geodetę. Ustanowienie służebności po działce, do której obecnie ujawniony w dokumentach tytuł własności przysługuje Gminie powodowany był faktem, iż działka ta nie ma charakteru drogi publicznej.

Konsekwencją ustanowienia służebności było zasądzenie od wnioskodawców na rzecz właścicieli nieruchomości obciążonych wynagrodzenia za ustanowienie służebności o czym orzeczono w punktach 2 – 4. Także w tym, zakresie Sąd oparł się w całości na wyliczeniach biegłego przyjmując, że brak jakichkolwiek podstaw do kwestionowania rzetelności wyliczenia wysokości tego wynagrodzenia. Nie może być skutecznym zarzut, iż biegły nie posiada uprawnień do szacowania nieruchomości (k. 209), bo w istocie nie chodzi o ustalenie wartości nieruchomości (do czego rzeczywiście potrzebne są oddzielne uprawnienia) lecz o ustalenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Sąd nie przyznawał wynagrodzenia Gminie L. bowiem pomimo, iż dz. ewid. 262/1 nie jest drogą publiczną to jednak stan ten ma tylko charakter formalny; trudno zaprzeczyć, by cała działka z uwagi tak na jej kształt jak i sposób wykorzystywania nie była faktycznie drogą.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc.

ZARZĄDZENIE

1.  Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć wszystkim pełnomocnikom,

2.  K.. 14 dni.