Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 25 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący:	SSO Mieczysław H. Kamiński SSO Zofia Klisiewicz (sprawozdawca) SSO Katarzyna Kwilosz – Babiś
Protokolant:	staż. Kinga Burny

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2015 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku Banku S. w N.

przy uczestnictwie Galerii Handlowej (...) Sp. z o.o. w N.

o zasiedzenie służebności gruntowej

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu

z dnia 30 marca 2015 r., sygn. akt I Ns 837/12

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację;

2.  orzec, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt III Ca 344/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 30.03.2015r. (sygn. akt I Ns 837/12) Sąd Rejonowy w Nowym Targu w sprawie z wniosku BankuS. w N.przy uczestnictwie Galerii Handlowej (...) Sp. z o.o.o zasiedzenie służebności drogi koniecznej, oddalił wniosek (pkt I) oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów postepowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca Bank S.w N.będąc następcą prawnym Kasy Spółdzielczej jest właścicielem dz. ewid. nr (...)położonej w N.wraz ze znajdującym się na niej budynkiem (...). Właścicielem dz. ewid. nr: (...), (...), (...), (...), (...)i (...)jest uczestnik - Galeria Handlowa (...) Sp. z o.o.z siedzibą w N.. Działka nr (...)powstała z parcel katastralnych (...), które Bank S.zbył na rzecz Skarbu Państwa umową sprzedaży z dnia 27.11.1971r. Rep. A nr (...), zawartą w trybie wywłaszczenia. Wywłaszczenie to zostało dokonane z przeznaczeniem na budowę domu towarowego w N.. Decyzją z dnia 6.12.1973r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w N.przekazało nabyte nieruchomości w użytkowanie Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwu (...)w T.ustalając w warunkach użytkowanie i przeznaczenie nieruchomości. W uzasadnieniu tej decyzji podniesiono, że wysokość opłaty za korzystanie z przekazanego terenu uzasadniona jest tym, że teren „wyposażony jest mi. in. w drogę o nawierzchni utwardzonej”. W 1976r. (...)był w budowie i wówczas na szlaku były położone płyty betonowe. Sporny szlak drożny znajduje się na zapleczu (...). Został on zaprojektowany w maju 1973r. i zgodnie z tym projektem na szlaku miała być założona nawierzchnia betonowa. W dacie oddania do użytku (...)„dojazdy oraz place na zapleczu były już wykonane”. Na szlaku drożnym była wylewka betonowa, która miała formę płyt betonowych. Ponieważ płyty betonowe zostały położone bezpośrednio na ziemi, w wyniku przejeżdżania uległy one zniszczeniu, a to z kolei spowodowało, że szlak drożny wymagał modernizacji. Modernizację przeprowadzono po opuszczeniu budynku wnioskodawcy przez Wojskową Komendę Uzupełnień, co miało miejsce w styczniu 1995r. Z inicjatywy Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu (...)w 1995r. na spornym szlaku został położony asfalt, do współfinansowania którego włączyły się: Bank (...)w N., BankS. - wnioskodawca oraz najemca restauracji (...)- pan N.. Sporny szlak drożny stanowi nie tylko dojazd do kilku nieruchomości znajdujących się za (...)od strony zachodniej, ale głównie stanowi zaplecze tego Domu. Z przejazdu po szlaku korzystał nie tylko (...)w celu dowiezienia towaru, ale również Bank (...)w N., a od momentu opuszczenia budynku (...)przez (...), także wnioskodawca. Z tego szlaku korzystał również najemca restauracji (...), pan N.. W korzystaniu ze szlaku nie czyniono żadnych przeszkód.

Na tle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek podlegał oddaleniu. Przede wszystkim Sąd I instancji stwierdził, że wnioskodawca nie spełnił przesłanki korzystania jako posiadacz samoistny z trwałego i widocznego urządzenia, a wniosek taki Sąd poparł stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym m. in. w orzeczeniach z dnia 24.05.1974r. III CRN 94/74, z dnia 10.03.1998r. I CKN 543/97 oraz z dnia 24.04.2002r. V CKN 972/00, zgodnie z którym samoistny posiadacz służebności tylko wtedy może nabyć ją przez zasiedzenie, gdy korzysta z trwałego, widocznego urządzenia, które wzniósł sam lub też zostało utworzone przez inny podmiot niż właściciel nieruchomości obciążonej. Ponadto Sąd I instancji uznał, że w rozpoznawanej sprawie, licząc nawet okres korzystania z trwałego i widocznego urządzenia przez siebie i inne podmioty – wykonanego w 1995 r., co zostało udowodnione - brak jest wymaganego ustawą czasu do nabycia zasiedzenia służebności przez wnioskodawcę. Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do ustalenia, że przedmiotowy szlak od 1965r. posiadał trwałe i widoczne urządzenie w postaci betonowych płyt, a więc jeszcze w okresie, kiedy działki, na których obecnie szlak się znajduje, były własnością wnioskodawcy, jak również podstaw do doliczenia do okresu posiadania korzystania z przedmiotowej drogi przez wnioskodawcę, gdyż powyższy fakt nie został udowodniony poprzez dokładne wskazanie kto i w którym roku wyłożył ten szlak płytami betonowymi i do jakiej daty wnioskodawca korzystał z tak urządzonego szlaku, a w związku z powyższym Sąd I instancji uznał, że wnioskodawca nie udowodnił swojego roszczenia.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł na postawie art. 520 § 3 k.p.c. zaliczając do nich należne koszty zastępstwa procesowego według stawki minimalnej na podstawie § 8 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Powyższe postanowienie zaskarżył wnioskodawca apelacją, w której zarzucił:

1.  naruszenie art. 292 k.c. przez błędną jego wykładnię i przyjęcie, iż po jego stronie brak jest przesłanek do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie, z braku posiadania samoistnego szlaku drożnego, jak i czasokresu potrzebnego do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie, a także niewytworzenia własnym kosztem i nakładem trwałych i widocznych urządzeń, z których wnioskodawca korzysta do chwili obecnej przez okres prawem przewidziany;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału w zakresie wykazania przez wnioskodawcę okresu samoistnego posiadania niezbędnego do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia, jak również w zakresie budowy własnym kosztem i nakładem trwałych i widocznych urządzeń na tym szlaku drożnym, z którego korzystał on lub jego najemcy, a także w zakresie braku partycypacji w doprowadzeniu prądu i kanalizacji, budowy studzienek, utwardzenia tak szlaku drożnego różnymi materiałami, jak i podjazdu, mimo że jego zdaniem z zebranego materiału dowodowego wynika, że w takich pracach wnioskodawca uczestniczył w całości przed wywłaszczeniem działki stanowiącej własność Banku S.w N., a następnie częściowo partycypując w kosztach utrzymania tego szlaku drożnego po wywłaszczeniu działki przy wykonywaniu dojazdu dojścia do dz. ewid. nr (...)położonej w N., mimo iż z uzasadnienia decyzji z dnia 6.12.1973r. (...)znajdującej się na k. 30 oraz k. 89 akt I Ns 771/06 Sądu Rejonowego w Nowym Targu, a także z dołączonej do pisma z dnia 19.03.2015r. w niniejszej sprawie, wynikają odmienne ustalenia dot. roku 1973;

3.  naruszenie przepisów procesowych, które miały wpływ na treść wydanego postanowienia, a w szczególności art. 225 k.p.c. przez nieustosunkowanie się do wniosku o otwarcie zamkniętej rozprawy na nowo w zw. z art. 162 k.p.c., wobec nieotwarcia rozprawy na nowo i niedopuszczenia uzupełniająco dowodu z protokołu uzgodnień z daty 20.05.1972r. na okoliczność jego treści, w szczególności istnienia ogrodzenia oraz budynku warsztatowego, do którego musiały być doprowadzone wszystkie media po szlaku drożnym (co jest faktem notoryjnym).

Apelujący zarzucił też, że odpis protokołu uzgodnień z daty 20.05.1972r. nie został dopuszczony w sprawie przez Sąd I instancji, mimo że wniosek wpłynął przed ogłoszeniem postanowienia i jego ewentualne dopuszczenie nie spowodowało żadnej zwłoki w wydaniu orzeczenia, tym bardziej, iż uczestnik postępowania jeszcze przed ogłoszeniem postanowienia odniósł się do tego wniosku. Ponadto wnioskodawca podniósł, iż jest faktem notoryjnym, że skoro warsztaty należące do wnioskodawcy były czynne, to miały zapewnioną kanalizację, wodę i prąd po szlaku drożnym, obecnie wskazanym do nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie sprecyzowanego do protokołu rozprawy z dnia 17.06.2014r. wniosku o zasiedzenie służebności gruntowej tam opisanej, jak również zasądzenie od uczestnika na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Nowym Targu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za wszystkie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem podniesione w niej zarzuty są bezpodstawne.

W sprawie nie zaszły uchybienia skutkujące nieważnością postępowania, a których wystąpienie sąd odwoławczy ma obowiązek rozpatrzyć z urzędu - art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Rejonowy dokładnie przeprowadził postępowanie dowodowe i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy w całości akceptuje te ustalenia i przyjmuje je za własne. Również ocena prawna stanu faktycznego sprawy w pełni zasługuje na aprobatę. Należy podkreślić, że ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji są konsekwencją dokonanej przez ten Sąd oceny dowodów, która nie należy do stron, ale do wyłącznej kompetencji sądu orzekającego. Ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Jeżeli z materiału dowodowego sprawy sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi zostać zaakceptowana. W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd I instancji przedstawił fakty, które uznał za udowodnione, wskazał dowody na których się oparł oraz te, którym odmówił wiary, dokonał oceny wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie oraz wyjaśnił podstawę prawną postanowienia z przytoczeniem przepisów prawa. Ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy uwzględnia całokształt materiału dowodowego sprawy, jest szczegółowa, logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym, a zatem skutecznie nie może być zakwestionowana.

Zarzut zawarty w apelacji, a dotyczący sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem w istocie nie został wykazany. Apelacja w całości stanowi polemikę z ustaleniami faktycznymi i oceną prawną Sądu Rejonowego, która nie może odnieść zamierzonego skutku. Podważenie prawidłowości ustaleń faktycznych Sądu I instancji wymaga jednoczesnego wykazania konkretnych błędów w ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, czego w apelacji wnioskodawcy brak. W apelacji brak także wywodu prawnego wykazującego, że zaskarżone postanowienie narusza konkretne przepisy prawa procesowego bądź materialnego.

Należy wskazać, że w myśl art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia; do takiego nabycia stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie. Zgodnie zatem z tymi przepisami posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, jeżeli w dobrej wierze posiada tę nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu, bądź w przypadku złej wiary od lat trzydziestu jako posiadacz samoistny (art. 172 § 1 i 2 k.c.). Odpowiednie stosowanie przepisów o zasiedzeniu nieruchomości powoduje, że przesłankę samoistnego posiadania zastępuje się posiadaniem w zakresie odpowiadającym treści służebności (zgodnie bowiem z art. 352 § 1 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności jest posiadaczem służebności). Oznacza to, że posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej polega na korzystaniu (dla siebie) z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Okoliczność, że wykonanie trwałego i widocznego urządzenia przez posiadacza nieruchomości w zakresie służebności gruntowej drogi dojazdowej jest przesłanką zasiedzenia tej służebności została przesądzona w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9.08.2011r. III CZP 10/11 (OSNIC 2011/12/120) i Sąd Okręgowy w pełni ją akceptuje.

W odniesieniu do zarzutu sprzeczności ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału w zakresie nieuwzględnienia nakładów, które miały być czynione przez wnioskodawcę na początku lat siedemdziesiątych (czyli jeszcze przed wywłaszczeniem) należy podkreślić, że dokumenty dołączone do pisma, jak również protokół uzgodnień z daty 20.05.1972r. w żaden sposób nie mogły wpływać na treść rozstrzygnięcia. Nakłady, na które powołuje się wnioskodawca, w postaci wytworzenia trwałych i widocznych urządzeń (czy to z płyt betonowych, czy też z innych materiałów), jak również doprowadzenia wody, prądu i kanalizacji szlakiem drożnym, jeżeli były czynione w tamtym czasie to na jego własną nieruchomość, a ten okres nie mógłby podlegać zaliczeniu do okresu zasiedzenia. Dokumenty znajdujące się w aktach sprawy (np. o wywłaszczeniu nieruchomości, o rozliczeniu, o przekazaniu protokołem stanu nieruchomości) świadczą o tym, że powyższe nakłady Bank S. poczynił jeszcze przed wywłaszczeniem, czyli na własnym gruncie, w związku z czym jako samoistny posiadacz nie może wykonania tych urządzeń doliczać do okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej. Należy stwierdzić, że taka możliwość istniałaby dopiero po wywłaszczeniu, jeśli równocześnie wytworzone urządzenia byłyby trwałe, widoczne i gdyby wymagany prawem okres posiadania takich urządzeń był spełniony.

W niniejszej sprawie świadek M. K.wyjaśnił (w ocenie Sądu Okręgowego – rzeczowo), że urządzenie spornego szlaku drożnego w postaci wylewki asfaltowej powstało w połowie lat dziewięćdziesiątych XX w., kiedy (...)opuściła budynek (...)w N.(a miało to miejsce w styczniu 1995r., co było bezsporne). Ponadto, niespornym w sprawie było, że najemca restauracji (...), pan N., partycypował w kosztach urządzenia tego szlaku w połowie lat dziewięćdziesiątych. Również poprzednik prawny uczestnika nie zaprzeczył temu, że Bank S.uczestniczył w kosztach wylania asfaltu w 1995r. na przedmiocie sporu. W związku z powyższym, gdyby widoczne i trwałe urządzenia Banku S. (w postaci jego udziału w utworzeniu asfaltowej drogi) oraz jego partycypowanie w kosztach liczyć od 1995r., to należałoby stwierdzić, że wymagany przepisami okres 30 lat posiadania jeszcze nie upłynął.

Już po wywłaszczeniu, w latach 1973-1976 był budowany (...) Handlowy (...). W trakcie budowy korzystano z urządzonego szlaku drożnego, nie tylko na wywłaszczonej od Banku S.działce, na której to wnioskodawca wyłożył betonowe płyty, ale i na dalszym odcinku. Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę stwierdza, że w aktach nie ma takiego dowodu, który świadczyłby o tym, że w latach osiemdziesiątych te płyty były przez wnioskodawcę zmieniane oraz aby szlak drożny był wtedy urządzany przez Bank S. w sposób trwały i widoczny. Dopiero przeprowadzenie dowodu m.in. z zeznań świadka K. C., który był pracownikiem (...), jak również z zeznań M. K.wykazało, że miało to miejsce w połowie lat 90 - tych. Do 1995r. szlak drożny był natomiast popękanym betonem, częściowo zniszczonym na skutek budowy (...) Handlowego (...). Z powyższego wynika, że nie upłynął jeszcze wymagany prawem okres do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej.

Nie można też zgodzić się z twierdzeniem wnioskodawcy, że swoje uprawnienia z tytułu przejazdu i przechodu szlakiem drożnym oraz korzystania z trwałych i widocznych urządzeń realizował jak posiadacz samoistny, według swoich potrzeb i bez jakichkolwiek przeszkód. Sąd Okręgowy wskazuje, że pojęciem "posiadania samoistnego służebności" - bez bliższego uzasadnienia - posłużył się Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 10.07.2008r. III CSK 73/08, z dnia 27.01.2006r. III CSK 38/05 oraz z dnia 29.05.2000r. III CKN 742/98. W nauce prawa wskazuje się, że jest to posiadanie prawa (posiadanie służebne), a więc posiadanie odrębne w stosunku do posiadania rzeczy (posiadania samoistnego i zależnego). Według drugiego zapatrywania, posiadanie służebności jest posiadaniem zależnym rzeczy, tyle że specyficznym, gdyż przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej należy mieć na względzie faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność (np. stałe przejeżdżanie przez grunt sąsiedni), nie zaś posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Z punktu widzenia rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie szczegółowa analiza obu koncepcji nie jest konieczna, ale Sąd Okręgowy stwierdza jedynie, że podziela pogląd prezentowany w licznym orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w przypadku posiadania służebności gruntowej w rachubę nie wchodzi, jak przy nabyciu własności, posiadanie samoistne, lecz posiadanie w zakresie odpowiadającym treści służebności.

W niniejszej sprawie najistotniejsze znaczenie dla rozstrzygnięcia ma jednak brak wymaganego okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia – posiadania polegającego na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń.

Podsumowując, poza ogólnymi przesłankami nabycia nieruchomości w drodze zasiedzenia (nieprzerwane posiadanie służebności w zakresie odpowiadającym jej treści przez lat 20 lub 30 w zależności od dobrej lub złej wiary), konieczne jest jeszcze istnienie trwałego i widocznego urządzenia. Służebność ma polegać na korzystaniu z takiego urządzenia przez osoby uprawnione. Urządzenie takie musi być wynikiem świadomego i pozytywnego działania ludzkiego, w przypadku przedmiotowej służebności – w celu przystosowania gruntu obciążonego jako drogi, na przykład utwardzenie szlaku drożnego, nasypy, budowa mostów (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.01.1969r. II CR 516/68; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.10.1999r. III CKN 379/98; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7.03.2002r. II CKN 160/00).

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przyjąć należy, iż nie doszło do spełnienia przesłanek gwarantujących stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie na rzecz wnioskodawcy. Wprawdzie Bank S.partycypował w kosztach urządzenia szlaku drożnego - asfaltowej nawierzchni wylanej na płytach betonowych w 1995r. i bezspornie od tamtego okresu można uznać jego udział w utworzeniu powyższego urządzenia, jednakże warunek nieprzerwanego posiadania służebności w zakresie odpowiadającym jej treści przez lat 30 nie został spełniony, a brak podstaw do przyjęcia dobrej wiary na dzień orekania.

Stosownie zatem do powyższego Sąd Okręgowy, nie podzielając zarzutów zawartych w apelacji, orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, co zresztą jest zasadą postępowania nieprocesowego. W niniejszej sprawie uczestnik nie wykazał aby zaistniały przesłanki do odstąpienia od tej zasady. Wprawdzie wnioskodawca przegrał apelację, ale jego niniejszy wniosek mógł być spowodowany treścią zeznań świadka M. K., wnioskowanego przez poprzednika prawnego uczestnika w sprawie I Ns 771/06 tamt. Sądu.

(...)