Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 25 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Piwko (spr.)

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz

SSR Hubert Wicik del.

Protokolant: starszy protokolant Beata Wodecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 września 2015 r. sprawy

z wniosku T. D.

z udziałem W. S.

o rozgraniczenie

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Busku - Zdroju

z dnia 15 kwietnia 2015 r. sygn. akt I Ns 604/13

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Busku – Zdroju, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

  Sygn. akt II Ca 832/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Busku-Zdroju rozgraniczył nieruchomości położone w K., gm. S. oznaczone w ewidencji gruntów nr (...), wzdłuż linii oznaczonej numerami: (...)na mapie sporządzonej przez geodetę W. K.dnia 19 stycznia 2015r. i zaewidencjonowanej przez Starostę (...) Ośrodek (...) w B. za nr ewid. P. (...).2015.140 dnia 30 stycznia 2015 r. oraz orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych i kosztach postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że działka nr (...) o powierzchni 0.43 ha stanowi własność T. D. i objęta jest księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Busku-Zdroju. Dziadek wnioskodawcy B. M. uwłaszczył się na tę działkę na mocy Aktu Własności Ziemi (...)wydanego dnia 10 maja 1976 roku przez Naczelnika Gminy w K.. Działka nr (...) o powierzchni 0.50 ha stanowi własność W. S. na podstawie umowy darowizny z dnia 14 grudnia 1995 r. i objęta jest księgą wieczystą (...). Poprzednicy prawni uczestniczki, jej rodzice H. i J. małż. S. kupili tę nieruchomość od Skarbu Państwa dnia 3 września 1987 r. Granica pomiędzy nieruchomościami nie była sporna i wyznacza ją miedza. W postępowaniu sądowym strony zgodnie wskazały na gruncie przebieg spornej granicy oznaczonej punktami (...). Jednakże po sporządzeniu przez biegłego geodetę W. K.opinii i szkicu sytuacyjnego, uczestniczka zakwestionowała ustalenie granicy opisanej punktami (...) argumentując , że wyraziłaby zgodę na tak przebieg granicy tylko w sytuacji poniesienia przez wnioskodawcę wszystkich kosztów postępowania rozgraniczeniowego. W tych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał, że skoro uczestniczka nie zgłosiła żadnych merytorycznych zastrzeżeń co do przebiegu granicy ustalonego w oparciu o zgodne oświadczenia, należy rozgraniczyć nieruchomości według linii oznaczonej punktami (...), opisanej na mapie sporządzonej przez biegłego W. K.. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c.

Apelację od tego postanowienia wniosła uczestniczka zaskarżając je w całości. Zarzuciła:

1) nierozpoznanie istoty sprawy polegające na zaniechaniu ustalenia granicy prawnej pomiędzy nieruchomościami oznaczonymi jako działki o numerach ewidencyjnych (...) położonych w K. i rozgraniczeniu tychże nieruchomości w oparciu o zgodne oświadczenia stron złożone przed biegłym W. K. w dniu 31 lipca 2014 r., z których to zgodnych ustaleń uczestniczka przy pierwszej czynności, to jest w piśmie procesowym z dnia 3 sierpnia 2014 r. skutecznie wycofała się;

2) naruszenie prawa procesowego, a to art. 520 § 3 k.p.c. polegające na obciążeniu uczestniczki w całości kosztami sądowymi wyłącznie z powodu cofnięcia przez nią zgody na zaproponowany przez biegłego przebieg granicy pomiędzy nieruchomościami, w sytuacji gdy to wnioskodawca zainicjował przedmiotowe postępowania i swoim działaniem naruszał zakres władztwa i prawa własności uczestniczki.

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia; ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia zawartego w pkt II i obciążenie kosztami sądowymi w całości wnioskodawcy; ewentualnie zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się zasadna i doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

W przedmiotowej sprawie nierozpoznanie istoty sprawy wyrażało się w zaniechaniu zbadania przez Sąd Rejonowy materialnej podstawy wniosku o rozgraniczenie nieruchomości, a mianowicie zbadania stanu prawnego sąsiadujących nieruchomości, który w myśl. art.153 k.c. stanowi pierwsze kryterium rozgraniczenia. Kryterium to ma charakter pierwszoplanowy, a zatem dopóki możliwe jest ustalenie stanu prawnego, ów stan powinien być w postępowaniu rozgraniczeniowym decydujący. Jego ustaleniu służą nie tylko dokumenty, na których brak wskazał geodeta T. P. (k. 35). W przypadku, gdy własność nieruchomości została nabyta na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250), stan prawny wynika ze stanu samoistnego posiadania gruntu na datę 4 listopada 1971 r. Podstawową przesłanką nabycia prawa własności nieruchomości na podstawie ww. ustawy było bowiem samoistne posiadanie nieruchomości przez rolnika w dacie wejścia w życie ustawy uwłaszczeniowej. Samoistny posiadacz nabywał własność nieruchomości w granicach faktycznego władania w dacie 4 listopada 1971 r. , nawet jeżeli nie było ono zgodne z obszarem i konfiguracją działek wynikających z ewidencji gruntów (post. SN z dnia 19.08.2009r. III CZP 51/09 ). Nie ulega również wątpliwości, że nabycie własności na podstawie ustawy z 26.10.1971 r. miało charakter „automatyczny” (ex lege ) oraz że akty nadania ziemi były wyłącznie deklaratywne. Oznacza to, że gdy rozgraniczenie ma nastąpić według stanu prawnego, to sąd nie jest związany w tym zakresie treścią aktu własności ziemi i może samodzielnie ustalić „granice posiadania” – dokąd sięgał zakres samoistnego posiadania nieruchomości w dniu 4 listopada 1971 r. i zgodnie z tym stwierdzeniem wytyczyć granice działki. Możliwa jest tym samym w rezultacie postępowania rozgraniczeniowego korekta obszaru gruntu nadanego aktem własności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1998 r., III CKN 475/97, LEX nr 465042; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2000 r., I CRN 126/94, LEX nr 465019).

W sytuacji, gdy pierwotnym tytułem własności jednej z działek objętych wnioskiem, a mianowicie działki nr (...) był Akt Własności Ziemi nr (...)wystawiony na poprzednika prawnego wnioskodawcy B. M., to zbadać należało jak kształtował się stan jej posiadania w dacie 4 listopada 1971 r., co mogło pozwolić na ustalenie granic, w jakich poprzednik prawny wnioskodawcy nabył własność działki. Sąd Rejonowy żadnych ustaleń w tym zakresie nie poczynił, rozgraniczając nieruchomości o dowolne kryterium tzw. ,,zgodnych oświadczeń woli”, którego nie wymienia art. 153 k.c. Nawet jeśliby przyjąć, że podpada ono pod ostanie w kolejności kryterium rozgraniczenia według tzw. ,,wszelkich okoliczności”, to i tak w świetle stanowiska procesowego uczestniczki nie było uprawnione założenie Sądu, iż wyraziła ona zgodę na przebieg granicy według linii oznaczonej punktami (...).

Sąd Rejonowy niewątpliwie naruszył art. 153 k.c., który nie tylko wyznacza trzy kryteria rozgraniczenia, ale jednocześnie reguluje kolejność ich zastosowania i określa, że każde z nich ma pierwszeństwo przed następnym. Skoro Sąd nie sprostał obowiązkowi rozważenia w pierwszej kolejności rozgraniczenia nieruchomości według stanu prawnego, tym samym nie rozpoznał istoty sprawy.

Skutkować to musiało uchyleniem zaskarżonego postanowienia przez Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §4 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c. i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Na podstawie zaś art. 108 §2 k.p.c. Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi Rejonowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy poczyni ustalenia na okoliczność, dokąd sięgała granica prawna według tytułu własności poprzedników prawnych wnioskodawcy, w szczególności zbada jaki był stan faktycznego posiadania działki nr (...) na dzień 4 listopada 1971r., co wymagać będzie przeprowadzenia na tę okoliczność postępowania dowodowego.

Sąd Rejonowy w zależności od wyników powyższych ustaleń, dokona rozgraniczenia stosując kryteria wskazane w art.153 k.c.

SSO C. Klepacz SSO B. Piwko SSR (del.) H.Wicik