Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 20 lutego 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA Jan Kremer
Sędziowie:	SA Jerzy Bess SA Robert Jurga (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2017 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...)Spółki Akcyjnej w S.

przeciwko Syndykowi masy upadłości (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O. w upadłości likwidacyjnej

o ustalenie

na skutek zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 15 września 2016 r. sygn. akt VII GC 148/15

postanawia:

I.  oddalić zażalenie;

II.  zasądzić od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 7.200 ( siedem tysięcy dwieście ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego obejmujących koszty wynagrodzenia pełnomocnika procesowego strony pozwanej.

SSA Jerzy Bess SSA Jan Kremer SSA Robert Jurga

Sygn. akt I ACz 2595/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił pozew(...)Spółki Akcyjnej w S. przeciwko Syndykowi masy upadłości (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O. o ustalenie, że stronie powodowej na dzień ogłoszenia upadłości (...) Sp. z o. o. w O., tj. na dzień 26 listopada 2013r., na mocy umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie zbioru materiałów o zmiennym składzie z dnia 21.07.2011 r. zawartej pomiędzy Powodem a (...) Sp. z o. o. w O. przysługiwało prawo własności kątowników ujawnionych w spisie inwentarza sporządzonym przez stronę pozwaną w ramach postępowania upadłościowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w K. pod sygnaturą akt V GU 46/13, tożsamych gatunkowo z kątownikami wymienionymi w w/w umowie przewłaszczenia (załączniku do niej), o wartości nie wyższej niż 490.745,09 zł oraz, że stronie powodowej nadal przysługuje to prawo własności, a także ustalenie, że w ramach przysługującego prawa własności w toku postępowania upadłościowego stronie powodowej przysługuje prawo do sumy uzyskanej z likwidacji kątowników do kwoty uzyskanej za te kątowniki, lecz nie wyższej niż 490.745,09zł na zaspokojenie umieszczonej na liście wierzytelności w/w postępowaniu upadłościowym wierzytelności Powoda w kwocie 490.745,09zł, zabezpieczonej prawem własności tych kątowników na mocy w/w umowy przewłaszczenia.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że pozew podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny. Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest czynnością kauzalną, gdzie przyczyną przysporzenia jest nie chęć nabycia przez wierzyciela własności przewłaszczonego przedmiotu, a jedynie zabezpieczenie przysługującej mu wierzytelności causa cavendi – w celu zabezpieczenia. Art. 70 ¹ prawa upadłościowego i naprawczego stanowi, że przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności. Do przedmiotów tych oraz do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem. z uwagi na istotę przewłaszczenia na zabezpieczenie, które jest formą zabezpieczenia art. 70 ¹ PrUp stanowi, że przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności. Do przedmiotów tych oraz do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy Prawa upadłościowego dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem. Powyższy przepis art. 70 ¹ pun jest normą szczególną wobec przepisu art. 70 pun i odnosi się do sytuacji, w której przedmiot przewłaszczenia fizycznie znajduje się w masie upadłości. Do wierzytelności zabezpieczonej przewłaszczeniem na zabezpieczenie stosuje się przepisy o wierzytelnościach zabezpieczonych zastawem zwykłym w zakresie sposobu likwidacji tych przedmiotów i prawa odrębności zaspokojenia wierzycieli oraz przepisy o zgłoszeniu wierzytelności i liście wierzytelności. W związku z powyższym skuteczność przewłaszczenia na zabezpieczenie, podobnie jak skuteczność innych zabezpieczeń oceniana jest wraz ze zgłoszeniem wierzytelności przez wierzyciela w ramach listy wierzytelności. Wierzyciel nie ma prawa na tym etapie postępowania upadłościowego dochodzenia od syndyka masy upadłości wierzytelności w drodze zgłoszenia wniosku o wyłączenie z masy upadłości poza możliwością swej zgłoszenia wierzytelności do Sędziego-komisarza. Podkreślić trzeba, że zgłoszenie wierzytelności jest jedynym możliwym prawnie instrumentem, które po ogłoszeniu upadłości dłużnika umożliwia wierzycielowi realizację swoich uprawnień wynikających z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenia. Dlatego poza ramami zgłoszenia wierzytelności nie jest dopuszczalne realizowanie kwestii zabezpieczenia, w tym także w drodze niniejszego wytoczenia powództwa przeciwko syndykowi o ustalenie.

Sąd Okręgowy podzielił utrwalone poglądy w orzecznictwie, iż po ogłoszeniu upadłości nie można wytoczyć powództwa o wierzytelność podlegającą zgłoszeniu do masy upadłości. Jeżeli podmiot, któremu przysługuje wierzytelność sprzed dnia ogłoszenia upadłości dłużnika (tj. wierzytelność, która powinna zostać zgłoszona Sędziemu-komisarzowi) dochodzi takiej wierzytelność w drodze powództwa, to musi się liczyć z tym, że pozew zostanie odrzucony. Powód zgłosił wierzytelności w toku postępowania upadłościowego upadłego i wskazał, że wierzytelność zabezpieczona jest w drodze umowy przewłaszczenia. Niniejsze powództwo o ustalenie zmierza do zaspokojenia wierzytelności uwzględnionej na liście wierzytelności z sum uzyskanych z likwidacji określonych składników masy upadłości. Zaznaczyć przy tym trzeba, iż w postępowaniu upadłościowym zaspokojeniu podlegają wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, w drodze podziału funduszy masy po podziale sumy uzyskanej ze zbycia przedmiotu zabezpieczenia.

W tym konkretnym przypadku wytoczone powództwo przeciwko syndykowi o ustalenie nie jest dopuszczalne, a pozew podlega odrzuceniu na mocy art. 199 §1 pkt 1 kpc. Wobec powyższego dalsze rozważania w przedmiocie skuteczności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenia stały się bezprzedmiotowe.

Zażalenie na postanowienie wniosła strona powodowa zaskarżając je w całości i domagając się jego uchylenia w całości i zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie:

- art. 199 ust. 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego w zw. z art. 263 PU poprzez błędne zastosowanie, w tym poprzez uznanie, że przepisy te przesądzają o bezwzględnej (lub nawet) względnej niedopuszczalności drogi sądowej również w stosunku do spraw cywilnych o prawa rzeczowe, podczas gdy przepisy te odnoszą się wyłącznie do praw obligacyjnych;

- art. 144 ust. 1 i 2 PU poprzez jego niezastosowanie, w tym poprzez pominięcie, że przepis ten daje samodzielną podstawę do wytoczenia powództwa na zasadach ogólnych, zakończonego wyrokiem korzystającym z powagi rzeczy osądzonej, w sprawie cywilnej o ochronę praw rzeczowych, w tym także w drodze powództwa o ustalenie, a w stosunku do takiej sprawy cywilnej zachodzi dopuszczalność drogi sądowej.

W uzasadnieniu zażalenia skarżący wskazywał, że roszczenie swoje wywodzi z prawa do ochrony własności. Przedmiotem niniejszego postępowania nie jest natomiast wierzytelność. Poza tym strona powodowa podniosła, że Sąd Okręgowy powołał się na niewłaściwy przepis orzekając odrzucenie powództwa i nie zrozumiał przedmiotu sporu. Skarżący nie opierał bowiem swojego żądania o art. 145 PU, a o art. 144 PU, do czego Sąd I instancji w ogóle się nie odniósł. Jednocześnie wskazał, że właściciel powierniczy zachowuje swoją własność po ogłoszeniu upadłości, więc musi mieć prawo do jej ochrony. Wg niego w sensie rzeczowym pomiędzy własnością powierniczą a własnością zwykłą nie istnieje żadna różnica. Nie ma on wprawdzie prawa do ochrony sądowej w trybie wyłączenia z masy upadłości, ale nie zostaje pozbawiony własności w sensie materialnoprawnym. Jedynie przepisy proceduralne wykluczają tryb dochodzenia wierzytelności w drodze wyłączenia z masy. Strona powodowa w niniejszej sprawie nie sądzi się o wierzytelność, ponieważ ta została zgłoszona do listy wierzytelności. Chodzi jej natomiast o ochronę prawa rzeczowego, a zatem należy zastosować art. 144 PU.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie strony powodowej nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. sąd odrzuci pozew, jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna.

Sąd Apelacyjny z uwagi na brzmienie art. 449 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1574 ze zm.) – dalej: p.r. w niniejszej sprawie zastosował przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 233) – dalej p.u.n. Informacja ta ma jedynie charakter porządkowy, albowiem sama treść przepisów nie zmieniła się w wyniku wprowadzenia ustawy p.r.

Na wstępie należy wskazać, że postępowanie upadłościowe ma charakter szczególny i służy urzeczywistnieniu norm prawa cywilnego materialnego. Stanowi egzekucję generalną (uniwersalną), której celem jest zaspokojenie wszystkich wierzycieli wobec całego majątku niewypłacalnego dłużnika. Jednocześnie wierzytelności dochodzone w ramach postępowania upadłościowego nie mogą być aż do wyczerpania tej drogi dochodzone w toku postępowania zwyczajnego.

Na gruncie niniejszej sprawy należy zważyć, że strona powodowa dochodzi ustalenia, że na dzień ogłoszenia upadłości (...) Sp. z o. o. w O., tj. na dzień 26 listopada 2013r., na mocy umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie zbioru materiałów o zmiennym składzie z dnia 21.07.2011 r. zawartej pomiędzy stroną powodową a (...) Sp. z o. o. w O. przysługiwało prawo własności kątowników ujawnionych w spisie inwentarza sporządzonym przez stronę pozwaną w ramach postępowania upadłościowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w K. pod sygnaturą akt V GU 46/13, tożsamych gatunkowo z kątownikami wymienionymi w w/w umowie przewłaszczenia (załączniku do niej), o wartości nie wyższej 490.745,09zł oraz, że stronie powodowej nadal przysługuje to prawo własności, a także ustalenie, że w ramach przysługującego prawa własności w toku postępowania upadłościowego stronie powodowej przysługuje prawo do sumy uzyskanej z likwidacji kątowników do kwoty uzyskanej za te kątowniki, lecz nie wyższej niż 490.745,09zł na zaspokojenie umieszczonej na liście wierzytelności w/w postępowaniu upadłościowym wierzytelności Powoda w kwocie 490.745,09zł, zabezpieczonej prawem własności tych. Roszczenie to z uwagi na charakter prawny umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nie może być rozpatrywane w oderwaniu od wierzytelności, których dotyczy, w związku z czym zastosowanie do niego znajduje art. 70 ¹ p.u.n. Z treści tego przepisu wynika, że przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności. Do przedmiotów tych oraz do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem. Jest to norma szczególna wobec art. 70 p.u.n., zgodnie z którą składniki mienia nienależące do majątku upadłego podlegają wyłączeniu z masy upadłości.

Skuteczność przewłaszczenia na zabezpieczenie oceniana jest wraz ze zgłoszeniem wierzytelności przez wierzyciela w ramach listy wierzytelności. Postępowanie upadłościowe jako szczególne jest na tym etapie jedyną drogą dochodzenia roszczeń i nie ma możliwości wszczynania w tym samym przedmiocie równoległego postępowania przed sądem cywilnym. Powód powinien zatem najpierw zgłosić wierzytelność syndykowi, następnie w przypadku braku akceptacji jego decyzji, powinien wnieść sprzeciw. Niewyczerpanie powyższej drogi uniemożliwia, w czasie trwania postępowania upadłościowego wszczęcie równoległego postępowania , w tym samym przedmiocie, przed sądem cywilnym. Na taki cel regulacji wskazuje m. in. treść art. 263 p.u.n. Jeżeli roszczenia mogłyby być dochodzone równolegle w ramach postępowania upadłościowego i cywilnego zwyczajnego, zaspokojenie wierzycieli upadłego dłużnika byłoby długotrwałym procesem, w którym w zasadzie niemożliwe byłoby podjęcie szybkiego rozstrzygnięcia. To z kolei sprzeciwiałoby się zasadom rządzącym przebiegiem postępowania upadłościowego.

Żądanie strony powodowej sformułowane w pozwie nie podlega rozpoznaniu w toku postępowania przed sądem cywilnym, ponieważ dotyczy ono ustalenia prawa własności do składników majątkowych w masie upadłości oraz kwoty uzyskanej w toku postępowania likwidacyjnego. Jak już wskazano zastosowanie w sprawie znajdzie art. 70 ¹ p.u.n., a podkreślić trzeba, że strona powodowa nie wykorzystała przysługującej jej w tym zakresie drogi odwoławczej. Zgłoszenie wierzytelności było jednak przedmiotem oceny w toku postępowania upadłościowego dokonanej przez syndyka. Nawet gdyby przyjąć za uzasadnioną koncepcję strony powodowej co do charakteru jej roszczenia oraz relacji pomiędzy wierzytelnościami a umową przewłaszczenia na zabezpieczenie, to i tak należałoby przyjąć możliwość wyłączenia wskazywanych ruchomości z masy upadłości w trybie art. 70 p.u.n., więc również przysługiwałaby tu w pierwszej kolejności droga postępowania upadłościowego, a nie przed sądem cywilnym.

Odnosząc się szczegółowo do zarzutów skarżącego należy wskazać, że Sąd Okręgowy nie dopuścił się w swoim postanowieniu naruszenia wskazanych w zażaleniu przepisów art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 145 ust. 1 p.u.n. w zw. z art. 263 p.u.n. ani art. 144 ust. 1 i 2 p.u.n.

Jak wskazano wyżej, pozew strony powodowej w niniejszej sprawie należało odrzucić i Sąd I instancji wydał prawidłową decyzję w tym przedmiocie. Strona powodowa formułując swoje roszczenie oraz koncepcję na temat jego charakteru powołuje się na nieuregulowanie przez ustawodawcę konieczności wyczerpania trybu upadłościowego w ramach dochodzenia roszczeń wywodzących się np. z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jak w niniejszej sprawie, pomijając, że kwestia może jednak być wyinterpretowana na podstawie obowiązujących przepisów, o czym była we wcześniejszej części uzasadnienia. Na uwagę zasługuje przy tym, że skarżący swoje roszczenie opiera o treść art. 144 p.u.n., który to przepis określa przede wszystkim legitymację prawną syndyka w sprawach wskazanych w przepisie, a nie dotyczy on przesłanek pozwalających na wszczęcie postępowania zwyczajnego przed sądem cywilnym zgodnie z żądaniem strony powodowej.

W związku z powyższymi rozważaniami należy stwierdzić, że stronie powodowej w związku z dochodzonym przez nią roszczeniem, z uwagi na charakter postępowania upadłościowego, które ma pierwszeństwo w stosunku do postępowania przed sądem cywilnym, nie przysługuje wskazana przez nią droga sądowa, w związku z czym pozew podlega odrzuceniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie.

Sąd Apelacyjny wydając postanowienie kończące postępowanie w sprawie na zasadzie art. 108 § 1 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania zażaleniowego, zasądzając od strony przegrywającej (strony powodowej) na rzecz strony pozwanej kwotę 7.200 zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego obejmujących koszty wynagrodzenia pełnomocnika na zasadzie § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) w wersji obowiązującej w dacie złożenia zażalenia. Zażalenie zostało bowiem wniesione w dniu 17 października 2016 r. (k. 226 i nast. t. II akt sprawy), a stronę pozwaną w I i II instancji reprezentował ten sam pełnomocnik.

SSA Jerzy Bess SSA Jan Kremer SSA Robert Jurga