Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Wojciech Kościołek
Sędziowie:	SSA Teresa Rak SSA Regina Kurek (spr.)
Protokolant:	sekr.sądowy Katarzyna Rogowska

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa S. H.

przeciwko D. K. (1)

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 26 sierpnia 2013 r. sygn. akt I C 564/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

I.  zobowiązuje pozwaną D. K. (1) do złożenia oświadczenia woli mocą którego przeniesie na rzecz S. H. własność nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) składającej się z działek o numerach (...) o łącznej pow. 1,5071 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta KW (...);

II.  zasądza od pozwanej D. K. (1) na rzecz powódki S. H. kwotę 4 500 zł (cztery tysiące pięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III.  nakazuje pobrać od pozwanej D. K. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 4 100 zł (cztery tysiące sto złotych) tytułem opłaty od pozwu od obowiązku uiszczenia której powódka była zwolniona;

2.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Kielcach kwotę 5 000 zł (pięć tysięcy złotych) tytułem opłaty od apelacji od obowiązku uiszczenia której powódka była zwolniona;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2 700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

ACa 1461/13

UZASADNIENIE

Powódka S. H. w pozwie z dnia 13 września 2011 roku wnosiła o nakazanie pozwanej D. K. (1) złożenia oświadczenia woli, którego treścią jest zrzeczenie się wszelkich praw do otrzymanej darowizny na łączną kwotę 18000 złotych.

Żądanie powództwa motywowała tym, że szesnaście lat temu przekazała pozwanej cały swój majątek. Od dwóch lat pozwana nie opiekuje się powódką, która jest wobec niej obojętna. Po rozwodzie z mężem pozwana zamieszkała ze swoim konkubentem. Ostatnimi czasy odcięła prąd do pokoju jej niepełnosprawnego syna, a także odcięła światło w pomieszczeniu , w którym znajduje się piec co spowodowało , iż pozostała bez centralnego ogrzewania. Córka dąży do tego, by powódka wraz z całą zamieszkująca rodziną się wyprowadzili. Pozwana wykazuje zdaniem powódki rażącą niewdzięczność wobec jej osoby.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2013r Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł tytułem kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wydał po ustaleniu następującego stanu faktycznego.

Pozwana D. K. (1) otrzymała w drodze darowizny w dniu 12 grudnia 1995 roku od powódki nieruchomość zabudowaną położoną w K. przy ulicy (...) . W budynku tym na parterze zamieszkuje powódka, jej syn T. H. z żoną B. H.. Często przebywa tam także syn E. H.

Pozwana jesienią 2012 roku opuściła przedmiotową nieruchomość, a powodem tego był narastający konflikt z bratem T. H., jego żoną, a także powódką. Miały miejsce zdarzenia, w trakcie których powódka ubliżała pozwanej. Przyczyną konfliktu było to, że pozwana związała się po rozwodzie z innym mężczyzną K. K.. Syn powódki był autorem pisma o zrzeczeniu się przez pozwaną darowizny, którego pozwana nie chciała podpisać.

W dniu 19 marca 2012 roku pozwana sprzedała przedmiotową nieruchomość K. K..

W sprawie IC 1405/12 z powództwa S. H. przeciwko D. K. (1) i K. K. uwzględnione zostało powództwo o uznanie czynności prawnej w postaci aktu notarialnego przenoszącego własność przedmiotowej nieruchomości przez D. K. (1) na rzecz K. K. za bezskuteczną wobec S. H. .

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie , bowiem nie można mówić o rażącej niewdzięczności pozwanej, w rozumieniu przepisu art. 898 § 1 k.c. W szczególności, jak stwierdził Sąd Okręgowy, pod uwagę należy brać zachowania pozwanej przed dniem złożenia pozwu, czyli przed datą 13 września 2011 roku. Brak jest podstaw do przyjęcia, że przed tą datą nastąpiło złożenie pozwanej przez powódkę oświadczenia o odwołaniu darowizny. Zdaniem Sądu I instancji, nie można za takie uznać pisma syna powódki zobowiązującego pozwaną do zrzeczenia się darowizny.

Sąd Okręgowy skonstatował, że za rażącą niewdzięczność nie może być uznane samo istnienie konfliktu między stronami. Niewątpliwie między stronami powstał konflikt, ale przede wszystkim na skutek niezadowolenia powódki z tego, że pozwana związała się z innym mężczyzną. W tym zakresie same zachowania powódki wobec pozwanej polegające na ubliżaniu jej z tej przyczyny nie były prawidłowe i nagannie wpływały na kontakty między stronami.

Sąd w tym zakresie dał wiarę zeznaniom pozwanej, które – jego zdaniem -są logiczne i przekonywające. Znajdują odzwierciedlenie w treści zeznań świadka J. R. (1), które też Sąd I instancji uznał za wiarygodne. Oceniając konflikt jaki zaistniał między stronami nie można pominąć też złych stosunków jakie łączą brata pozwanej T. H. i jego żonę B. H., a pozwaną. Wynika to nie tylko z zeznań pozwanej, ale także świadków J. R. (2) oraz K. K.. Zdaniem Sądu te relacje miały również istotny wpływ na konflikt miedzy stronami.

W tej sytuacji- zdaniem Sądu Okręgowego- logiczne też są przyczyny opuszczenia przez pozwaną wspólnego miejsca zamieszkania.

Podstaw do przypisania pozwanej rażącej niewdzięczności , według oceny Sądu I instancji - nie dają zeznania świadków E. H. , H. H. oraz D. H. . Dokonując oceny zeznań świadka T. H. Sąd Okręgowy stwierdził, iż potwierdzają one, że konflikt spowodowany został wprowadzeniem się do pozwanej jej konkubenta. Świadek ten stwierdza, że pozwana za pomoc udzielaną powódce pobierała pieniądze, ale osobiście tego nie widział. Zeznania świadka, co do odmowy udzielania przez pozwaną pomocy powódce nie zasługują na wiarygodność w świetle całokształtu materiału dowodowego. Świadek ten pozostaje w konflikcie z pozwaną i jest zainteresowany w uzyskaniu przez powódkę pozytywnego rozstrzygnięcia. Podobnie ocenił Sąd Okręgowy ocenić zeznania świadka B. H. stwierdzając, iż zeznania te nie zasługują na przyjęcie ich za wiarygodne.

Za wiarygodne co do braku pomocy dla powódki przez pozwaną nie można, zdaniem Sądu I instancji , uznać zeznań byłego męża pozwanej D. K. (2) skoro świadek ten bywa u powódki raz lub dwa razy w miesiącu. Choćby już w oparciu o tak rzadkie wizyty, świadek nie może stawiać stanowczych stwierdzeń. Córki pozwanej M. K. (1) oraz M. K. (2) pozostają w konflikcie z pozwaną, co wpływa w istotny sposób na ocenę wiarygodności ich zeznań. Zeznania te, jak analizuje Sąd Okręgowy, mają jedynie na celu przedstawienie pozwanej w negatywnym świetle i nie odzwierciedlają obiektywnie całego konfliktu, który zaistniał między stronami.

Według Sądu I instancji, podstawy takiej nie stwarzają również zeznania powódki bowiem ,jak sąd zauważa, powódka nie jest w stanie wskazać przyczyny opuszczenia domu przez pozwaną. Przyznaje, że autorem pisma o zrzeczeniu się darowizny był jej syn co potwierdza zainteresowanie innych osób w rozstrzygnięciu przedmiotowego procesu.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek powódki o zażądanie informacji z (...), uzasadniając, że nie miał on znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w oparciu o art.98§1,2 k.p.c. a koszty te obejmują koszty zastępstwa adwokackiego poniesione przez pozwaną.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach złożyła powódka zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając:

1.naruszenie art. 233 §2 k.p.c., art. 328 §2 k.p.c. poprzez dokonanie I oceny materiału dowodowego bez jego wszechstronnego rozważenia, jego wybiórcze potraktowanie, brak analizy dowodów, pobieżne, sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego ich ocenienie, co spowodowało błędną , sprzeczną stanem faktycznym ocenę i miało wpływ na treść wyroku ;

2. naruszenie art.328 §2 k.p.c. przez nie dokonanie w uzasadnieniu ustaleń w staniefaktycznym sprawy odnoszących się do kształtowania się stosunków pomiędzy stronami przed 2012 rokiem, choć należało to do istoty sprawy oraz poprzestanie w tym zakresie jedynie na ocenie materiału dowodowego, co nie pozwala w zasadzie na dokonanie oceny prawidłowości wyroku;

3. błędne przyjęcie, że powódka nie odwołała pisemnie darowizny, w szczególności, że napisanie pod jej dyktando stosownego pisma przez syna oznacza, że on jest jego autorem a nie powódka, która je podpisała i zaniosła pozwanej;

4.naruszenie art. 316§ 1 k.p.c. w zw. z art.900 k.c. przez nie uwzględnienie faktu, iż zarówno pozew, jak i pismo wysłane do pozwanej z dnia 18.04.2012r , domagające się zwrotu darowizny z powodu rażącej niewdzięczności także stanowią pisemne wezwanie do zrzeczenia się darowizny;

5.błędne przyjęcie, że zachowanie pozwanej w stosunku do powódki nie było rażąco niewdzięczne w sytuacji gdy polegało ono na zerwaniu relacji z matką, pozbawieniu jej opieki, wsparcia w ciężkiej chorobie, wywołującego u niej żal i poczucie skrzywdzenia;

6.błędne ustalenie, że przyczyna konfliktów pomiędzy stronami leżała po stronie powódki;

7.naruszenie art.217 k.p.c. przez oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z informacji i notatek z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie Rejonu Opiekuńczego (...) w K. z wywiadów i interwencji podejmowanych w domu powódki zgłoszonego na okoliczność sytuacji powódki i zachowania pozwanej, jako nie mającego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy , pomimo, że dowód teń dawał możliwości uzyskania niezależnego źródła oceny sytuacji stron, istotnego w sprawie.

Wskazując na powyższe zarzuty, wniosła o :

I. zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa w całości przez zobowiązanie pozwanej D. K. (1) do złożenia oświadczenia woli następującej treści: ja D. K. (1), córka J. i S., przenoszę na rzecz S. H., córki M. i J., własność nieruchomości położonej w_w K. przy ul.(...), składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 1,5071 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych;

ewentualnie

II.o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów procesu.

Ponadto wniosła o dopuszczenie dowodu z akt IX K 765/12 Sądu Rejonowego w Kielcach na okolicznośc sytuacji pomiedzy stronami i wiarygodności dowodów , podnosząc , iz powyższy dowód nie mogł być wczesniej zgłosozny z uwagi na to, że powódka nie była stroną tego postepownaia oraz, że wyrok w tej sprawie uprawomocnił sie po zamknięciu rozporawy.

Z uwagi na szczątkowość, lakoniczność i fragmentaryczność ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy, w oparciu o dowody znajdujące się w aktach sprawy, Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu Okręgowego uzupełnił, w poniżej przedstawionym zakresie.

Chcąc zapewnić sobie opiekę na starość i nad niepełnosprawnym synem J. powódka S. H. , w 1995r dokonała darowizny przedmiotowej nieruchomości na rzecz córki a pozwanej D. K. (1). Powódka zajmuje pokój z kuchnią na parterze domu, mieszka wraz z synem T. i jego żoną B. zaś jej niepełnosprawny syn J. zajmuje osobne pomieszczenie składające się z pokoju . Piętro domu zajmowała pozwana. Powódka łożyła na utrzymanie nieruchomości.

Do 2010r relacje między stronami były poprawne, większych konfliktów nie było. Pozwana opiekowała się matką , gotowała na niedzielę obiady , robiła zakupy , prała sprzątała aczkolwiek, za usługi , powódka dawała córce pieniądze. Jak pozwana robiła remont łazienki , powódka finansowo pomagała córce dając jej pieniądze na remont – zakup urządzeń do łazienki . Powódka nie ma łazienki w pomieszczeniach , które zajmuje, nie ma też ciepłej wody -ma tylko zimną , myje się w misce. Kilka razy z tej łazienki powódka korzystała , jak pozwana mieszkała jeszcze razem ze swoim mężem.

( dowód : zeznania świadków T. H. K- 134-135 , D. K. (2) K- 135, M. K. (1) K- 135 verte , M. K. (2) k- 164, B. H. k- 164, D. H. k- 165, E. H. k- 165 verte, J. R. (1) k- 166, zeznania powódki k- 167)

W 2009 r najstarszy brat pozwanej T. chciał kupić od niej jedną z działek. Pozwana radziła się powódki, która odradziła jej sprzedaż mówiąc , że pozwana ma córki . Wówczas zaczęły się konflikty między pozwaną a jej bratem T. i bratową i w tym konflikcie, z bratem i bratową, pozostaje ( dowód ; zeznania świadka J. R. (2) k- 166 verte , zeznania pozwanej k- 167 verte)

W kwietniu 2010r pozwana ( będąc już po rozwodzie ) związała się z innym mężczyzną K. K.. Od kwietnia 2011r do końca sierpnia 2012 zamieszkiwali wspólnie na piętrze przedmiotowego domu. Powódka tego związku córki nie akceptowała ; miała zarzuty , że córka związała się z innym mężczyzną , ubliżała pozwanej mówiąc, że jest szmatą, a nawet sąsiadka stron J. R. (1) raz słyszała, jak pozwana była wyzywana przez matkę od k… To zdarzenie z wyzwiskami miało miejsce w 2011r

( dowód ; zeznania świadka J. R. (1) k- 166, zeznania pozwanej k- 167 verte)

Od czasu związania się pozwanej z K. K. stosunki między stronami uległy zmianie. Pozwana zaprzestała opieki nad matką , do matki już nie przychodziła, nie rozmawiała i nie interesowała się nią . Powódka odczuwa , iż stała się osobą obcą dla córki , że córka jej nie zauważa, że jej przeszkadza we wszystkim i to sprawia jej przykrość. Ponieważ chodzenie po schodach sprawia powódce trudność ( powódka porusza się po domu o kulach ) to wołała , by córka z ‘’ góry’’ do niej zeszła porozmawiać, ale pozwana już nie przyszła.

W 2010r pozwana odcięła prąd do pomieszczenia zajmowanego przez niepełnosprawnego brata J. ( od urodzenia leczącego się umysłowo) .

Jak powódka przestała dawać pieniądze na rachunki za prąd , na zimę 2011r pozwana odcięła prąd do pomieszczenia, w którym znajduje się piec do ogrzewania pomieszczeń zajmowanych przez powódkę . To spowodowało utratę ich ogrzewania . By ogrzać pomieszczenia, powódka paliła w piecyku w kuchni ale i tak było zimno. Syn powódki J. ogrzewał małym piecykiem i również palił w kuchni. Powódka była zmuszona kupić butlę gazową, by ogrzewać mieszkanie.

( dowód : zeznania świadków : T. H. , D. K. (2), M. K. (1), M. K. (2), B. H., E. H., zeznania powódki)

Wiosną 2011r powódka wraz z wnuczką M. K. (2) , a córką pozwanej, poszły do pozwanej z pismem stanowiącym odwołanie darowizny. Powyższe pismo napisał brat pozwanej T. H. i to pismo powódka podpisała. Powyższego pisma pozwana nie przyjęła , powiedziała , że go nie podpisze i nie chciała z powódką rozmawiać . Stwierdziła, że nieruchomość jej i co będzie chciała, to zrobi.

( dowód ; zeznania świadka M. K. (2) k- 164, zeznania powódki)

We wrześniu 2011r powódka złożyła do Sądu Rejonowego w Kielcach pozew o nakazanie pozwanej złożenia oświadczenia woli , którego treścią jest zrzeczenie się wszelkich praw do otrzymanej darowizny. W uzasadnieniu pozwu , między innymi podała iż, nie ma pomocy i opieki ze strony córki , wskazała na odcięcie przez pozwaną prądu do pomieszczenia zajmowanego przez jej syna J., na odcięcie przez pozwaną prądu do pomieszczenia, w którym znajduje się piec centralnego ogrzewania co spowodowało , że na zimę została bez ogrzewania mieszkania i musiała kupić butlę gazową a nadto postawiła zarzut, iż pozwana dąży do tego , aby powódka wspólnie z pozostałymi członkami rodziny wyprowadziła z nieruchomości stanowiącej przedmiot darowizny.

W październiku 2011r , pozwana ustanowiła w sprawie pełnomocnika w osobie adwokata , który zgłosił się do udziału w sprawie. Pismem z dnia 12 kwietnia 2012r – data wpływu do Sądu 17 kwietnia 2012r – pełnomocnik pozwanej poinformował Sąd Okręgowy w Kielcach, iż pozwana sprzedała przedmiot darowizny w dniu 19 marca 2012r K. K., umową zawartą w formie aktu notarialnego .

Pismem bez daty, wysłanym do pozwanej w dniu 18 kwietnia 2012r powódka złożyła oświadczenie o odwołaniu darowizny ( dowód : pismo podpisane przez powódkę k- 132 wraz z dowodem nadania k- 133)

Powyższego pisma pozwana nie otrzymała ( dowód ; zeznania pozwanej )

W dniu 13 kwietnia 2012r ( a zatem niecały miesiąc od daty zawarcia umowy kupna- sprzedaży ) K. K. wystąpił do Sądu Rejonowego w Kielcach z pozwem ,między innymi także i przeciwko powódce S. H. , o eksmisję z przedmiotowej nieruchomości i zapłatą z tytułu bezumownego korzystania . Ostatecznie postępowanie w tej sprawie zostało umorzone.

Pozwem z dnia 29 maja 2012r K. K. wystąpił ponownie do Sądu Rejonowego w Kielcach z pozwem, między innymi także i przeciwko powódce S. H., o wydanie przedmiotowej nieruchomości i odszkodowanie za korzystanie z niej . Postępowanie w tej sprawie zostało zawieszone postanowieniem Sądu z dnia 7 marca 2013r, do czasu zakończenia postępowania niniejszego. ( okoliczności niesporne )

Powódka ma lat 88 , wymaga stałej opieki i pomocy . Po mieszkaniu porusza się przy pomocy kul, zaś na zewnątrz przy pomocy wózka inwalidzkiego. Po raz pierwszy powódka była w szpitalu w 2010r , następnie kilka miesięcy później a potem w 2011r. Pozwana odwiedziła powódkę tylko raz w szpitalu, za drugim i trzecim jej pobytem w szpitalu już jej nie odwiedziła.

( dowód ; zeznania świadków; T. H., D. K. (2), B. H. zeznania powódki )

W październiku 2012 pozwana wyprowadziła się z nieruchomości stanowiącej przedmiot darowizny. Powódka o fakcie wyprowadzki córki nie wiedziała.

( dowód ; zeznania stron )

Powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny dokonał w oparciu o dowody osobowe w postaci z zeznań świadków T. H., D. K. (2), M. K. (1), M. K. (2) , B. H., E. H. , zeznań powódki oraz dowodów z dokumentów , których autentyczności ani prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała.

Pomimo, iż w/w świadkowie są skonfliktowani z pozwaną, Sąd dał im wiarę albowiem ich zeznania są spójne, nie zawierają sprzeczności, są konsekwentne, logiczne i razem tworzą logiczną całość. Świadkowie ci , podawali fakty naocznie przez nich stwierdzone, nie starali się ubarwiać treści swoich zeznań, a jako członkowie rodziny stron , uczestniczący w ich życiu – mają najlepsze ‘’ z pierwszej ręki’’ informacje o relacjach między stronami.

W oparciu o zeznania świadka H. H. i J. R. (2) Sąd nie dokonywał ustaleń , albowiem nie mają oni istotnych informacji .

Świadek H. H. zeznał ‘’(…) mało wiem, bo mało jeżdżę. Ostatnio byłem rok temu . Nie wiem jakie były stosunki między stronami (…) nie mam wiedzy o konfliktach . Ja wyprowadziłem się 15-16 lat temu . (…) Rzadko bywam , po wyprowadzeniu się jeden raz w roku lub dwa razy w roku (…)’’

Świadek J. R. (2) zeznał ‘’(…) nie odwiedzałem stron, słyszałem, że była awaria pieca ale na czym polegała nie wiem, nie rozmawiałem z powódką (…)’’

W oparciu o zeznania świadka J. R. (1) ,Sąd dokonał ustaleń odnośnie relacji między stronami tylko za okres do 2010r , skoro świadek zeznała ‘’(..) 3 lata temu ostatni raz byłam u D. (…)’’ Pozostałe informacje świadek ma od pozwanej, a zatem nie naocznie przez siebie stwierdzone.

Zeznaniom świadka K. K. ( konkubenta pozwanej) Sąd wiary odmówił uznając je za nieprawdziwe, niewiarygodne, skoro nie zostały potwierdzone żadnym innym wiarygodnym dowodem.

Świadek K. K. , skoro jest nabywcą przedmiotowej nieruchomości , jest jak najbardziej zainteresowany wynikiem niniejszego procesu i ma interes faktyczny w uzyskaniu korzystnego dla pozwanej rozstrzygnięcia. Od wyniku bowiem sprawy niniejszej, zależy rozstrzygnięcie wytoczonej przez niego sprawy o eksmisję powódki i zapłatę za bezumowne korzystanie .

Odnośnie zeznań pozwanej , Sąd podszedł do nich z dużą dozą ostrożności i dał im wiarę tylko w takiej części, w jakiej były potwierdzone innymi obiektywnymi i wiarygodnymi dowodami. Dotyczyło to zatem relacji między stronami za okres do 2010r , a zatem do momentu, dopóki pozwana nie związała się z K. K.. Relacjom pozwanej , o stosunkach między stronami , za okres po tej dacie Sąd wiary odmówił, albowiem są one nieprawdziwe. Naiwnością jest wierzyć pozwanej gdy twierdzi , że dlatego sprzedała darowaną nieruchomość , bo ‘’(…) chciała być – jak to było wcześniej – blisko z matką , żeby brat przestał mieć na nią wpływ (…)

Robienie komuś krzywdy po to , żeby uzdrowić z nim stosunki i powrócić do dobrych z nim relacji – jest argumentem pokrętnym , wręcz makiawelicznym.

Wymaga w tym miejscu przytoczenia, iż – jak sama pozwana zeznała- w 2009r , gdy brat T. chciał kupić od niej działkę , powódka stanęła w obronie interesów córki , odradzając jej sprzedaż .

Pomimo twierdzeń pozwanej, iż poprzez sprzedaż, jak zeznała ‘’(…)chciała, żeby siłą się wyprowadził brat T. z bratową (…) ‘’– to jej działanie należy ocenić w kategoriach zastosowania tej siły także i względem matki. Nietrudno przewidzieć , że wskutek sprzedaży i przy braku prawnego zabezpieczenia matki , powódka utraci tytuł prawny do nieruchomości, w której przez wiele lat zamieszkiwała. I taki też był cel i zamiar pozwanej ( o czym poniżej )

Mając na uwadze powyższe dodatkowe ustalenia , Sąd Apelacyjny stwierdza , co następuje:

Apelacja powódki jest uzasadniona i w konsekwencji musiała doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku.

Sąd pierwszej instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd drugiej instancji akceptuje, jednakże w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia istniejącego pomiędzy stronami sporu, należało te ustalenia uzupełnić o fakty wyżej przywołane, co w konsekwencji , stało się podstawą orzeczenia reformatoryjnego.

Niezależnie bowiem od zarzutów apelacji , Sąd Apelacyjny rozpatrując sprawę ponownie , samodzielnie dokonał ustaleń stanu faktycznego. Merytoryczny bowiem charakter postępowania apelacyjnego oznacza miedzy innymi, że sąd drugiej instancji nie może poprzestać na ustosunkowaniu się do zarzutów skarżącego, lecz musi- niezależnie od ich treści – dokonać ponownych , własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego ( por. uchwały składu siedmiu sędziów ( mającej moc zasady prawnej) z dnia 31.01.2008 III CZP 49/07 OSN 2008 nr 6 poz.55, uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 III CZP 59/98 OSN nr 7-8 poz.124, a także wyroki z dnia 24 kwietnia 1997 II CKN 125/97, OSN 1997 nr 11 poz. 172, z dnia 13 kwietnia 2000 III CKN 812/98 OSN 2000 nr 10 poz. 193, z dnia 16 listopada 2000 I CKN 239/99 niepublik., z dnia 25 sierpnia 2004 I PK 22/03 OSN 2005 nr 6 poz. 80, z dnia 21 października 2005 I PK 77/05 OSN 2006 nr 19-20 poz. 293 oraz postanowienie z dnia 17 kwietnia 1998 II CKN 704/97 OSN 1998 nr 12 poz. 214)

Zdaniem Sądu Apelacyjnego , zarzut apelującej powódki , naruszenia przepisów postępowania był uzasadniony. Nie można odmówić racji skarżącej , gdy w uzasadnieniu zarzutu naruszenia art. 233 kpc formułuje pogląd, o dokonaniu oceny materiału dowodowego bez jego wszechstronnego rozważenia , jego wybiórcze potraktowanie ,brak analizy dowodów, pobieżne , sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego ich ocenienie, , co spowodowało błędną ich ocenę i miało wpływ na treść wyroku.

Sąd Apelacyjny uzupełnił ustalenia stanu faktycznego w oparciu o materiał dowodowy zebrany przez sąd I instancji , jednakże inaczej go ocenił i zinterpretował. Nie sposób bowiem odmówić trafności apelacji o ile kwestionuje motywację prawną Sądu I instancji w tej części, która doprowadziła do przyjęcia, że analiza materiału dowodowego nie uzasadnia przyjęcia, iż po stronie pozwanej miała miejsce rażąca niewdzięczność w rozumieniu art. 898 § 1 kc . Do takiej konkluzji doprowadziła Sąd Okręgowy ocena przeprowadzonych w sprawie dowodów . Zgodzić się należy z apelacją, iż prawidłowa ocena tych dowodów , nie potwierdza wyprowadzonych z niej wniosków. Sąd Apelacyjny nie podziela również wywodów prawnych Sądu Okręgowego.

Mianowicie : przewidziany w art. 900 kc warunek formy pisemnej dla oświadczenia o odwołaniu darowizny ustanowiony został jedynie dla celów dowodowych ( art. 74 kc) a więc bez rygoru nieważności. Dla skuteczności odwołania darowizny nie jest wymagane, by oświadczenie w tym przedmiocie zawierało ściśle określoną treść. Musi być ono jednak zrozumiałe. Darczyńca powinien zawiadomić obdarowanego w sposób jednoznaczny , że dokonaną na jego rzecz darowiznę odwołuje i dlaczego. Staje się ono przy tym skuteczne z chwilą, gdy doszło do obdarowanego w taki sposób , iż mógł się zapoznać z jego treścią ( art. 61 kc) Ponieważ Kodeks Cywilny nie przewiduje dla oświadczenia o odwołaniu darowizny wymagania formy pisemnej pod rygorem nieważności , ważne jest także odwołanie ustne ( oczywiście pozostaje wówczas kwestia wykazania treści złożonego oświadczenia woli oraz daty kiedy zostało ono obdarowanemu złożone)

Skoro tak – to stwierdzenie Sądu I instancji , iż brak podstaw do przyjęcia, ażeby przed datą 13 września 2011r nastąpiło złożenie pozwanej przez powódkę oświadczenia o odwołaniu darowizny – nie może się ostać. Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika bowiem, iż na wiosnę 2011 r powódka wraz z córką pozwanej M. K. (2), a swoją wnuczką poszły do pozwanej z pismem – napisanym przez syna powódki ale opatrzonym własnoręcznym podpisem powódki – zawierającym oświadczenie powódki o odwołaniu darowizny. Wprawdzie tego pisma pozwana nie podpisała , ale została poinformowana przez powódkę , iż ta odwołuje darowiznę i dlaczego tak czyni. Oczywistym jest, wbrew stanowisku Sądu I instancji, iż powyższe pismo , wprawdzie sporządzone przez syna powódki ale podpisane przez powódkę a zatem opatrzone jej własnoręcznym podpisem – jest pismem autorstwa powódki i wyrażeniem jej woli .

Ponadto – trafnie podnosi apelująca, iż skierowanie pozwu do sądu i jego doręczenie pozwanej , dostatecznie określa wolę darczyńcy odwrócenia skutków prawnych darowizny. Wymaganiu normy art.900 kc czyni zadość także wystąpienie przeciwko obdarowanemu z powództwem o powrotne przeniesienie własności rzeczy z obdarowanego na darczyńcę. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11.10.2002r I CKN 1036/00 stwierdził, że doręczenie odpisu pozwu ‘’ o odwołanie ‘’ darowizny spełnia wymagania formy pisemnej określone w art. 900 kc.

Nie ulega zatem wątpliwości, iż oświadczenie o odwołaniu darowizny zostało przez powódkę skutecznie złożone.

Dalej – skuteczność odwołania darowizny jest dokonywana według stanu z daty oświadczenia w tym przedmiocie. Badaniu podlega zatem, czy w momencie złożenia tego oświadczenia istniały przesłanki z art. 898 § 1 kc ; inaczej mówiąc, badaniu podlega , czy fakty przywołane w oświadczeniu o jej odwołanie , spowodowały , że odwołanie było skuteczne.

W realiach sprawy niniejszej, na to pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej, a wskazują na to następujące okoliczności.

W pozwie powódka wskazała na następujące przesłanki skutkujące odwołaniem darowizny:

- brak opieki i pomocy ze strony pozwanej od momentu związania się pozwanej z K. K.

- odcięcie przez pozwaną prądu w pomieszczeniu zajmowanym przez niepełnosprawnego syna powódki J. , którym powódka się opiekowała

- pozbawienie ogrzewania mieszkania powódki, poprzez odcięcie przez pozwaną prądu w pomieszczeniu w którym znajdował się piec centralnego ogrzewania,

- zarzut, że pozwana dąży do tego , aby powódka, wraz z pozostałymi członkami rodziny wyprowadzili się z przedmiotowej nieruchomości.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż wszystkie powyższe przyczyny odwołania darowizny , istniały w dacie składania przez powódkę oświadczenia o jej odwołaniu. Wskazana przez powódkę podstawa faktyczna odwołania darowizny , sprowadzająca się do twierdzenia, iż córka dąży do tego by się wyprowadziła z przedmiotowej nieruchomości( wraz z pozostałymi członkami rodziny) została urzeczywistniona i urealniona w toku procesu , poprzez sprzedaż darowanej nieruchomości.

By odnieść się do stanowisk stron należy poczynić kilka ogólnych uwag.

Nieodpłatne świadczenie darczyńcy , będące aktem szczodrobliwości , nakłada na obdarowanego etyczny obowiązek wdzięczności . Ten element zaważył na daniu darczyńcy prawa odwołania darowizny ( art. 898 § 1 kc) jednakże niezbędną przesłanką skorzystania z uprawnienia przewidzianego w powyższym przepisie ,jest rażąca niewdzięczność obdarowanych. Same zewnętrzne przejawy zachowania obdarowanego nie są wystarczającą podstawą do ustalenia przesłanki rażącej niewdzięczności. Istotne znaczenie ma ustalenie w każdym przypadku motywów i intencji postępowania obdarowanego. Przez pojęcie rażącej niewdzięczności należy rozumieć tylko takie czyny obdarowanego, które są skierowane przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym , wrogim , nacechowane złą wolą i mające na celu wyrządzenie darczyńcy krzywdy. Niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego , niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę , przy czym aby zostało uznane za ‘’rażąco niewdzięczne ‘’musi cechować je znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Cechy rażącej niewdzięczności mogą mieć także inne zachowania wysoce nieprzyjazne kierowane bezpośrednio wobec darczyńcy , jak i także w stosunku do osoby jemu bliskiej. W każdym jednak przypadku , niezależnie od tego , czy będą to działania czy zaniechania obdarowanego , wymagane jest ujawnienie po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy ( zob. wyrok z dnia 26 lipca 2000 r I CKN 919/98 Lex 50820)

Za rażąco niewdzięczne winno się uważać takie działania ( zaniechania), które są dokonywane z rozmysłem , jednocześnie znamionują znaczne nasilenie złej woli , czy takie ,które są podejmowane w złym zamiarze , przedsiębrane celowo po to , by darczyńcy w sposób szczególnie dla niego dotkliwy, dokuczyć ( por. bliżej powołane jedynie dla przykładu poglądy Sądu najwyższego zawarte w orzeczeniach z : 7 maja 1997 sygn. I CKN 117/97 lex 137781, z dnia 5 października 2000 r II CKN 280/00 Lex 52563, z dnia 22 marca 2001 r V CKN 1599/00 publ. PiP z 2002 nr 5 str. 40 , z dnia 2 grudnia 2005 II CK 265 /05 publik. Biuletyn SN z 2006 nr 3 str. 11)

Cechy rażącej niewdzięczności może mieć także ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych wskutek niedostarczenia środków utrzymania lub nieudzielania pomocy osobistej , odmawiania pomocy w okresie choroby.

Wprawdzie do essentialia negotii umowy darowizny nie należy obowiązek sprawowania opieki nad darczyńcą , jednak umowa darowizny rodzi po stronie obdarowanego moralny obowiązek wdzięczności , który nabiera szczególnego charakteru zwłaszcza wtedy , gdy dochodzi do zawarcia umowy między osobami najbliższymi ,których powinność świadczenia pomocy i opieki wynika już z łączących strony stosunków rodzinnych ( por. wyrok SN z 13 października 2005 I CK 112/05 Lex 186998)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej stanowczo stwierdzić należy, że postępowaniu pozwanej względem darczyńcy – matki , należy przypisać ‘’ rażącą niewdzięczność’’ .

Faktem jest, iż podłożem konfliktu między stronami było to, że powódka nie akceptowała związku pozwanej z innym mężczyzną. Faktem jest, iż użyła pod adresem córki uwłaczających sformułowań , co jest naganne i wymaga dezaprobaty. Ale faktem jest i to, że dalszą eskalację tego konfliktu , należy przypisać wyłącznie pozwanej i podjęte przez pozwaną działania przybrały postać rażącej niewdzięczności.

Mianowicie : pozwana zaprzestała opiekować się i pomagać matce, nie interesowała się jej stanem zdrowia i nie odwiedzała matki w szpitalu , podjęła działania skierowane bezpośrednio przeciwko matce jak i bratu J. ( odnośnie którego zobowiązała się do opieki ) pozbawiając matkę ogrzewania mieszkania a brata prądu, czyniąc to celowo i z zamiarem wyrządzenia im krzywdy, a już nasileniem złej woli pozwanej , był fakt dokonania sprzedaży przedmiotu darowizny. To działanie pozwanej zostało podjęte w złym zamiarze , rozmyślnie i po to, by powódce w sposób szczególnie dla niej dolegliwy dokuczyć. ‘’Uderzenie’’ w matkę w ten sposób , skutkiem czego pozbawiła ją dachu nad głową ( także i zamieszkujących z nią pozostałych członków rodziny ) – ewidentnie świadczy o zawinionym działaniu pozwanej. Co więcej. Pozwana działała z pełnym rozeznaniem chcąc się pozbyć ‘’w sposób siłowy’’ zarówno powódki jak i pozostałych członków rodziny , skoro miesiąc po dokonanej sprzedaży , jej konkubent z którym wówczas zamieszkiwała ,wystąpił do sądu z pozwem o eksmisję zarówno powódki jak i pozostałych członków rodziny ,nadto żądając zapłaty za bezumowne korzystanie. Powyższy pozew został ponowiony w maju 2012r. Skoro z konkubentem pozwana wówczas wspólnie zamieszkiwała ,to z doświadczenia życiowego , z całą pewnością należy przyjąć, iż doskonale o tym wiedziała . Nie może umykać z pola widzenia także i ta okoliczność, iż ujemne zachowanie pozwanej , odnosiło się także do osób bliskich darczyńcy.

Sprzedając konkubentowi darowaną nieruchomość , pozwana nie zadbała ani o los matki , ani niepełnosprawnego brata J. , skoro nie zabezpieczyła im żadnego dachu nad głową ( czy to poprzez określoną służebność czy w inny sposób ) Naraziła matkę i brata na procesy sądowe. Taki brak wsparcia , pomocy, działania wysoce niewłaściwe ze strony córki i ją krzywdzące , zrodził u powódki żal , poczucie opuszczenia i pokrzywdzenia , gorycz, co miało przełożenie na pogorszenie jej stanu zdrowia. Powódka była trzykrotnie w szpitalu , nie mogąc udźwignąć takiego ciężaru kłopotów, które córka na nią rozmyślnie i z premedytacją ściągnęła.

Reasumując - zdaniem Sądu Apelacyjnego - wszystkie powyższe działania pozwanej , przekroczyły typowe ramy konfliktów rodzinnych i na tle zaistniałej sytuacji, należy ocenić je jako przejaw rażącej niewdzięczności ze strony pozwanej, w rozumieniu art. 898 kc.

Uznając zatem apelację powódki za uzasadnioną , Sąd Apelacyjny ,na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok.

Skutkiem reformatoryjnego orzeczenia co do istoty sprawy , jest konieczność oparcia rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję , na podstawie art. 98 kpc. Na zasądzoną sumę składa się kwota 900 zł uiszczonej przez powódkę opłaty od pozwu oraz kwota 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego obliczona co do wysokości stosownie do treści §6ust.6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu , natomiast co do wysokości stosownie do treści § 6 ust.6 w zw. z § 12 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.