Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Władysław Pawlak
Sędziowie:	SSA Marek Boniecki (spr.) SSA Regina Kurek
Protokolant:	sekr.sądowy Katarzyna Rogowska

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2015 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. w W.

przeciwko (...) sp. z o.o. w G.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 11 kwietnia 2014 r. sygn. akt I C 110/14

oraz sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. w W.

przeciwko (...) sp. z o.o. w G.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 25 czerwca 2014 r. sygn. akt I C 138/14

1.  zmienia wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 25 czerwca 2014r. w sprawie I C 138/14 w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. uznaje za bezskuteczną w stosunku do (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. umowę sprzedaży zawartą w dniu 11 grudnia 2012 r. w Kancelarii Notarialnej w K., przed notariuszem W. D., repertorium A Nr (...), pomiędzy I. P., a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G., dotyczącą sprzedaży przez I. P. na rzecz pozwanej własności udziału ½ części zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), o powierzchni 0,0800 ha, położonej w miejscowości Ż., gmina R., objętej księgą wieczystą nr (...) oraz własności udziału 1/8 części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), o powierzchni 0,0300 ha, położonej w miejscowości Ż., gmina R. objętej księgą wieczystą nr (...) - celem zaspokojenia wierzytelności powoda wynikającej z bankowego tytułu egzekucyjnego Nr (...) wystawionego przez (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W., któremu Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej w K. nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I Co 3250/09/N;

II. zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 7617 zł (siedem tysięcy sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu .”

2.  oddala apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 11 kwietnia 2014 r. w sprawie I C 110/14;

3.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 9400 zł (dziewięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 994/14

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 10 lutego 2015 r.

Strona powodowa (...) Bank (...) S.A. w W. w sprawie o sygn. akt I C 110/14 w pozwie skierowanym przeciwko (...) sp. z o.o. w G. wniosła o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda zawartej pomiędzy K. P. a pozwaną spółką, objętej aktem notarialnym z dnia 11 grudnia 2012 r., Rep. A nr (...)umowy sprzedaży udziału ½ w nieruchomości położonej w miejscowości Ż., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), o powierzchni 0, 0800 ha, położonej w miejscowości Ż., gmina R., objętej księgą wieczystą nr (...) oraz własności udziału ^{(( 1))}/8 części w nieruchomości położonej w miejscowości Ż., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), o powierzchni 0, 0300 ha, objętej księgą wieczystą nr (...), celem umożliwienia zaspokojenia przysługujących powodowi względem K. P. wierzytelności z tytułu umowy pożyczki lombardowej w linii odnawialnej nr (...) (...) z dnia 17 stycznia 2008 r., stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego Nr (...) z dnia 17 sierpnia 2009 r., któremu Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej w K. nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I Co 3250/09/N.

Jednocześnie pozwem w sprawie o sygn. akt I C 138/14 powodowy bank wniósł o uznanie za bezskuteczną względem siebie zawartej pomiędzy I. P. a pozwaną spółką, objętej tym samym aktem notarialnym z dnia 11 grudnia 2012 r. umowy sprzedaży udziału ½ w nieruchomości położonej w miejscowości Ż., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), o powierzchni 0, 0800 ha, położonej w miejscowości Ż., gmina R., objętej księgą wieczystą nr (...) oraz własności udziału ¹/8 części w nieruchomości położonej w miejscowości Ż., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), o powierzchni 0, 0300 ha, objętej księgą wieczystą nr (...), celem umożliwienia zaspokojenia przysługujących powodowi względem I. P. wierzytelności z tytułu umowy pożyczki lombardowej w linii odnawialnej nr (...) (...) z dnia 17 stycznia 2008 r., stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego Nr (...) z dnia 17 sierpnia 2009 r., któremu Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej w K. nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I Co 3250/09/N.

Strona pozwana w obu sprawach wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając brak przesłanek skutecznej skargi pauliańskiej. W odpowiedziach na pozwy wskazano, że nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) była obciążona hipoteką umowną w wysokości 5.000.000 zł i przy wartości nieruchomości – 160.000 zł, strona powodowa nie uzyskałaby zaspokojenia. Niespełniona została także przesłanka wiedzy osoby trzeciej o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Krakowie uwzględnił powództwo w sprawie I C 110/14, zaś wyrokiem z dnia 25 czerwca 2014 r. oddalił powództwo w sprawie I C 138/14.

Sąd Okręgowy w sprawie I C 110/14 ustalił, że w dniu 17 stycznia 2008 r. pomiędzy K. P. i I. P. a powodowym bankiem doszło do zawarcia pożyczki lombardowej w linii odnawialnej nr (...). W dniu 17 sierpnia 2009 r. (...) Bank S.A. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) przeciwko dłużnikom solidarnym K. P. oraz I. P. opiewający na kwotę 1 237 244,75 zł. Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I Co 3250/09/N, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie nadał powyższemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności do kwoty nie wyższej niż 2 400 000 zł. Na podstawie uzyskanego tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie prowadził egzekucję sygn. akt Km 1687/10, która okazała się bezskuteczna. Pismem Komornika z dnia 14 marca 2012 r. wierzyciel został wezwany do wskazania organowi egzekucyjnemu dalszych czynności pod rygorem umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 §1 pkt 3 k.p.c. W toku dalszych czynności egzekucyjnych nie powiodło się także zajęcie wierzytelności przysługujących od (...) sp. z o.o. oraz od innych dłużników K. P. i I. P.. Nie doszło też do licytacji nieruchomości należących do dłużników, ponieważ nie zgłosili się chętni nabywcy. O powyższym (...) Bank S.A. został poinformowany pismem Komornika z dnia 14 października 2013 r. Ponadto nieruchomość dłużników położona przy ul. (...) w G., stanowiąca działkę (...), której wartość rynkową w listopadzie 2011 r. oszacowano na potrzeby postępowania egzekucyjnego na kwotę 594 000 zł, jest obciążona dwiema hipotekami kaucyjnymi - jedna do kwoty 690 600 zł na rzecz (...) Bank (...) S.A., a druga do kwoty 5 000 000 zł na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. W dniu 1 czerwca 2012 r. małżonkowie P. wydzierżawili spółce (...) część budynku posadowionego na nieruchomości składającej się z działki nr (...) w G.. Na mocy tej umowy spółka otrzymała do wyłącznego korzystania i pobierania pożytków pomieszczenia na poddaszu budynku, a współkorzystaniem objęta została sień i hol, salon z jadalnią oraz kuchnia znajdujące się na parterze budynku. Wysokość czynszu dzierżawnego została określona na kwotę 1 200 zł rocznie. Umowę zawarto na czas oznaczony, do 29 lutego 2042 r. Budynek położony na działce (...) przy ul. (...) w G. stanowi siedzibę spółki (...). (...) spółki (...) jest (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G.. Zarząd spółki T. jest jednoosobowy, prezesem zarządu jest P. J.. Spółka (...) została zarejestrowana w KRS w dniu 2 lipca 2012 r. (...) spółki (...) są P. P. (2) i J. P. – brat i ojciec K. P., który jest prezesem zarządu tej spółki. Zarząd spółki jest jednoosobowy. W dniu 11 grudnia 2012 r. przed notariuszem W. D. w K. doszło do zawarcia notarialnej umowy sprzedaży, Rep. A nr (...) Stronami tej umowy byli małżonkowie I. P. i K. P. oraz (...) sp. z o.o. w G.. W drodze tej czynności prawnej małżonkowie P., którzy pozostawali w ustroju rozdzielności majątkowej sprzedali: swoje udziały wynoszące po ½ części każdy, a zatem całą nieruchomość stanowiącą zabudowaną działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 0,0800 ha, objętą księgą wieczystą nr (...) za ceny po 80 000 zł za każdy udział; swoje udziały wynoszące po ¹/8 części każdy, a zatem łącznie udział wynoszący ¼ części w nieruchomości stanowiącej niezabudowaną działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 0,0300 ha, objętej księgą wieczystą nr (...) za ceny po 500 zł za każdy udział. Do umowy sprzedaży zostało dołączone oświadczenie z dnia 10 grudnia 2012 r. z podpisami notarialnie poświadczonymi o wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki, z którego wynikało, że (...) spółka z o.o. spółka komandytowo akcyjna w K. poprzednio działająca pod nazwą (...) Spółka z o.o. spółka komandytowo – akcyjna, wyraża zgodę na wykreślenie hipoteki umownej łącznej kaucyjnej do kwoty 5 000 000 zł, ustanowionej na rzecz tej spółki celem zabezpieczenia względem K. P. zwrotu zaliczek pobranych na podstawie umowy powierniczej z dnia 18 marca 2008 r., na nieruchomości gruntowej składającej się z działki nr (...) położonej w miejscowości Ż..

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za uzasadnione w świetle art. 527 § 1 k.c. W rozpoznawanej sprawie dłużnik jeszcze przed dokonaniem czynności prawnej sprzedaży udziałów w nieruchomości w grudniu 2012 r. był niewypłacalny, skoro jak ustalono już w marcu 2012 r. prowadzona przeciwko niemu egzekucja nie przynosiła żadnych rezultatów. Na skutek umowy sprzedaży udziałów dłużnik wyzbył się wartościowego składnika majątkowego, z którego mogła być prowadzona egzekucja. Wprawdzie na skutek tej umowy K. P. otrzymał ekwiwalentne świadczenie, jednak nie przesądzało to o braku pokrzywdzenia wierzyciela. Stronie powodowej nie udało się bowiem zaspokoić z uzyskanych przez K. P. środków pieniężnych. Sąd pierwszej instancji zważył też, że wprawdzie nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) była obciążona hipoteką umowną łączną kaucyjną na rzecz spółki (...) (poprzednio Nokturn), ale w dniu 10 grudnia 2012 r., a więc przed zawarciem umowy sprzedaży pomiędzy pozwaną a K. P. zostało złożone oświadczenie przez spółkę (...) o wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki. W chwili zatem zawarcia umowy sprzedaży nieruchomość była wolna od obciążeń. Dłużnik wiedział także, że wyzbycie się udziałów w nieruchomościach uniemożliwi dalsze prowadzenie egzekucji przez (...) Bank S.A. Sąd Okręgowy uznał też za wykazane, iż pozwana spółka miała świadomość, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzyciela. Zwrócono uwagę na fakt, że przedmiotem dzierżawy między dłużnikami a pozwaną spółką była część budynku zamieszkiwana przez dłużników, dzierżawca był na jej podstawie uprawniony między innymi do współkorzystania z takich pomieszczeń jak salon z jadalnią i kuchnia, a roczny czynsz ustalono w wysokości jedynie 1200 zł. Dodatkowo wskazano, że wspólnikiem pozwanej spółki jest (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., zaś wspólnikami tej spółki są brat i ojciec K. P., będącego prezesem zarządu tej spółki.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją strona pozwana, zarzucając naruszenie: 1) art. 217 §2 i 3 k.p.c. poprzez jego zastosowanie mimo braku przesłanek w tym przepisie wskazanych, a tym samym bezpodstawne pominięcie zaoferowanych przez stronę pozwaną dowodów powołanych na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia; 2) art. 527 §2 k.c. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że na skutek zawarcia zakwestionowanej umowy nastąpiło pokrzywdzenie wierzyciela, a tym samym przyjęcie, że gdyby do tej umowy nie doszło, wierzyciel mógłby się zaspokoić z majątku objętego tą umową; 3) art. 527 §1 k.c. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, iż dłużnik zawierając kwestionowaną umowę sprzedaży, działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, mimo nieprzeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na tę okoliczność; 4) art. 527 §3 i 4 k.c. poprzez jego zastosowanie, mimo obalenia przez stronę pozwaną jako osobę trzecią domniemania z tych przepisów wynikającego.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

W sprawie I C 138/14 ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego były zbieżne co do treści z tymi poczynionymi w sprawie I C 110/14. Dodatkowo jedynie ustalono, iż pozwana spółka została założona przez P. J., który jest prezesem jej zarządu. P. J. dowiedział się, że I. P. i jej mąż K. P. chcą sprzedać nieruchomość położoną w Ż.. Był zainteresowany kupnem tej nieruchomości, ale bez żadnych obciążeń. Wiedział, że nieruchomość w Ż. jest obciążona hipoteką w wysokości 5 000 000 zł na rzecz spółki (...). K. P. zapewniał P. J., że hipoteka zostanie wykreślona. W sprawie wykreślenia hipoteki doszło do spotkania pomiędzy K. P., P. J. a prezesem spółki Karter panem D.. Od prezesa spółki Karter prezes pozwanej spółki uzyskał zapewnienie, że hipoteka zostanie wykreślona. Spółka (...), która poprzednio działała pod firmą (...), domagała się od K. P. zapłaty wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Hipoteką była zabezpieczona wierzytelność spółki (...) na udziałach I. P. i K. P.. Ze sprzedaży nieruchomości w Ż. I. P. i K. P. mieli otrzymać kwotę 161 000 zł. Kwota uzyskana ze sprzedaży w wysokości 150 000 zł została przekazana spółce (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za niezasadne w świetle art. 527 k.c. Dokonując oceny dowodów, Sąd obdarzył przymiotem wiarygodności zeznania K. P. i P. J., co do okoliczności towarzyszących wykreśleniu hipoteki kaucyjnej ustanowionej na rzecz spółki (...) oraz wiedzy tego ostatniego o wierzycielach I. P.. Zdaniem Sądu pierwszej instancji powód jako wierzyciel nie mógłby realnie zaspokoić się ze sprzedanych przez dłużniczkę udziałów w nieruchomościach, gdyby wszczął egzekucję. Do wykreślenia hipoteki nie doszłoby, gdyby cena pochodząca ze sprzedaży udziału nie została przekazana dłużnikowi hipotecznemu. Nie doszło zatem do pokrzywdzenia powoda. Ta okoliczność jest wystarczająca do oddalenia powództwa. Nie została spełniona również przesłanka złej wiary kontrahenta dłużnika. Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynikało, że pół roku wcześniej przed zawarciem umowy sprzedaży została zawarta umowa dzierżawy i została zarejestrowana pozwana spółka. P. J. zeznał, że umowa dzierżawy została zawarta w tym celu, aby pozwana mogła mieć siedzibę, natomiast on sam rzadko tam przebywa i nie ma bliskich kontaktów z I. P. oraz jej mężem K. P., a o prowadzonej egzekucji przez powoda dowiedział się na początku 2013 r. z zawiadomienia od komornika. Zdaniem Sądu Okręgowego oddaleniu podlegało również żądanie uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży z dnia 11 grudnia 2012 r. w części dotyczącej sprzedaży udziału ¹/8 części w działce nr (...) położonej w Ż., a to uwagi na wartość tej nieruchomości i uzyskaną cenę za udział dłużniczki wynoszący 500 zł.

Apelację od wyroku w sprawie I C 138 wywiodła strona powodowa, zarzucając naruszenie: 1) art. 527 §1 k.c. poprzez jego niezastosowanie będące konsekwencją nieuprawnionego uznania, że zaskarżona czynność prawna nie pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z pogłębieniem stanu niewypłacalności dłużnika, gdyż wierzyciel nie mógł liczyć na zaspokojenie choćby części swojej wierzytelności, gdyby do zaskarżonej czynności nie doszło i to mimo ustalonych faktów, że: jedna z nieruchomości będących przedmiotem zbycia nie była obciążona w ogóle hipoteką; część ceny sprzedaży nie posłużyła zaspokojeniu żadnego z wierzycieli i została wykorzystana na potrzeby własne dłużniczki bądź jej męża; wierzyciel hipoteczny zakończył swój byt prawny na długo przed wniesieniem powództwa, a więc nawet gdyby zabezpieczona wierzytelność istniała, to najpóźniej wtedy wygasłaby; przed zawarciem zaskarżonej czynności wierzyciel hipoteczny zrzekł się zabezpieczenia, co przesądza, że gdyby wierzytelność rzeczywiście istniała, to nie przysługiwałby jej walor uprzywilejowania; braku podjęcia próby ustalenia, czy i w jakiej wysokości wierzytelność mająca stanowić przedmiot zabezpieczenia hipoteką mogłaby „wyprzedzić” wierzytelność powoda zgodnie z regułami podziału kwot uzyskanych z egzekucji; 2) art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 328 §2 k.p.c. poprzez nieuprawnione, bo nie poparte żadnymi dowodami, albo pozostające w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym oraz zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie, że wierzyciel hipoteczny zgodził się zwolnić z obciążenia hipotecznego przypadający I. P. udział w jednej z będących przedmiotem sprzedaży nieruchomości, pod warunkiem zapłaty kwoty 75.000 zł i kwota ta posłużyła zaspokojeniu spółki (...), a także brak przedstawienia jakiegokolwiek uzasadnienia dla przyjętej w tym zakresie oceny, w szczególności co do odmowy uznania wiarygodności przedłożonym przez powoda dowodom z dokumentów, świadczącym o bezwarunkowym zwolnieniu nieruchomości z obciążenia hipotecznego; 3) art. 233 §1 k.p.c. oraz art. 328 §2 k.p.c. poprzez sprzeczne z treścią dowodów z dokumentów, a ponadto bezkrytyczne co do oceny zeznań składanych przez bezpośrednio zainteresowanych wynikiem sprawy ustalenie, że dokonując zaskarżonej czynności, pozwana nie miała odpowiedniej w świetle art. 527 §1 k.c. świadomości pokrzywdzenia wierzyciela, tj. posiadanej wiedzy tudzież powinności posiadania wiedzy o pokrzywdzeniu wierzyciela, a także brak uzasadnienia toku rozumowania oraz oceny wiarygodności przedłożonych przez powoda dowodów świadczących przeciwnie.

W konkluzji strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja strony pozwanej od wyroku z dnia 11 kwietnia 2014 r. nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł oceny dowodów wskazanych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, który Sąd Apelacyjny mógł przyjąć za własny. Zauważyć wypada, że skarżący nie zakwestionował w swoim środku odwoławczym ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, a jedynie wyciągnięte z nich wnioski.

Zarzut naruszenia art. 217 §2 i 3 k.p.c. okazał się częściowo bezprzedmiotowy, a to wobec dopuszczenia dowodu z zeznań świadka K. P. oraz reprezentującego stronę pozwaną P. J.. W pozostałym zakresie zarzut okazał się chybiony. W istocie zeznania świadka B. D. na okoliczność prac remontowych przeprowadzonych na nieruchomości będącej przedmiotem skarżonej czynności pozostawały bez jakiegokolwiek znaczenia dla rozstrzygnięcia. Okoliczność ta nawet pośrednio nie dotyczyła którejkolwiek z przesłanek akcji pauliańskiej. Z kolei okoliczność zajęcia wierzytelności pozwanej spółki przez Komornika w dniu 17 stycznia 2013 r. nie była w sprawie sporna, a z pewnością nie była ona wystarczająca do uznania, że dopiero w tym dniu spółka (...) dowiedziała się o sytuacji finansowej dłużników.

Po przesłuchaniu K. P. oraz P. J. Sąd Apelacyjny ustalił dodatkowo, że osoby te znały się co najmniej kilka lat przed zawarciem zaskarżonej czynności, zasiadając w organach tej samej spółki handlowej. Okoliczność ta nie została zakwestionowana przez żadną ze stron, podobnie jak fakt, iż I. D., który miał podpisać oświadczenie o zgodzie na wykreślenie hipoteki był solidarnie odpowiedzialny z K. P. za zwrot zaliczek pobranych od spółki (...), które to zobowiązanie zabezpieczone zostało hipoteką kaucyjną w wysokości do 5.000.000 zł na spornej nieruchomości. Sąd Apelacyjny dopuścił także dowód z odpisów aktów notarialnych zawierających ustanowienia hipotek kaucyjnych, które zresztą także nie zostały w żaden sposób podważone.

Sąd Okręgowy nie naruszył także przepisów prawa materialnego.

Braku pokrzywdzenia wierzyciela w dokonaniu zaskarżonej czynności strona pozwana upatrywała w fakcie obciążenia jednej z nieruchomości hipoteką kaucyjną do kwoty 5.000.000 zł, której wykreślenie uzależnione zostało od zapłaty na rzecz wierzyciela hipotecznego ceny uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości. Na wstępie zauważyć należy, iż hipoteka, o której mowa była hipoteką kaucyjną. Stosownie do art. 102 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu sprzed dnia 20 lutego 2011 r., istotą hipoteki kaucyjnej było to, że zabezpieczała ona, w przeciwieństwie do hipoteki zwykłej, wierzytelność o wysokości nieustalonej. W konsekwencji, wpis takiej hipoteki nie kreował domniemania istnienia wierzytelności określonej wysokości (art. 105 u.k.w.h., por. także orzeczenia Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2009 r., II CSK 12/09 oraz z 21 grudnia 2007 r., II CSK 547/07). W ocenie Sądu Apelacyjnego sytuacja ta nie uległa zmianie również po wejściu w życie nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece wprowadzonej ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. (Dz. U. Nr 131, poz. 1075), która uchyliła przepisy o hipotece kaucyjnej. Zauważyć bowiem należy, iż aktualna jednolita hipoteka umowna zbliżona jest w swej istocie do dawnej hipoteki kaucyjnej, o czym świadczy dobitnie treść art. 68 §2 u.k.w.h. Ponadto ustawodawca uchylił jednocześnie art. 71 u.k.w.h. przewidujący domniemanie istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. W tej sytuacji, to na stronie pozwanej spoczywał ciężar udowodnienia wysokości wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Obowiązkowi temu skarżąca nie sprostała. Złożone w tym zakresie przez K. P. na rozprawie apelacyjnej zeznania ocenić należało jako całkowicie niewiarygodne. Świadek wskazywał, że wierzytelność ta wynosi 5.000.000 zł, a zatem wartość maksymalną. Z drugiej strony nie potrafił, jakie kwoty zaliczek pobrał, w jakiej części się z nich rozliczył, co zrobił z pobranymi środkami, jakie zaliczki pobrał współodpowiedzialny I. D., nota bene związany personalnie z wierzycielem hipotecznym. Trudno także w zgodzie ze zdrowym rozsądkiem przyjąć, że jakikolwiek wierzyciel zgodziłby się na wykreślenie hipoteki w wysokości 5.000.000 zł za zapłatą 150.000 zł. Całkowicie niezrozumiałe i nielogiczne jest wręcz, dlaczego wierzyciel nie zażądał przekazania mu całej ceny, która miała zostać uzyskana ze sprzedaży. W konsekwencji, wobec niewykazania przez stronę pozwaną w najmniejszym stopniu ani istnienia jakiejkolwiek wierzytelności względem spółki (...), ani – co oczywiste – jej ewentualnej wysokości, za aktualne uznać należało wywody Sądu Okręgowego w zakresie istnienia pokrzywdzenia strony powodowej jako wierzyciela zaskarżoną czynnością, na podstawie której dłużnicy wyzbyli się istotnych składników swojego majątku, czyniąc prowadzoną przeciwko nim egzekucję w istocie nieskuteczną. Spełniona tym samym została przesłanka, o której mowa w art. 527 §2 k.c.

Sąd pierwszej instancji nie naruszył także art. 527 §1, 3 i 4 k.c., przyjmując, że strona pozwana, a zasadniczo reprezentujący ją prezes zarządu spółki P. J., wiedziała, że dłużnik K. P. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy można mówić o istnieniu stosunku bliskości między dłużnikiem a prezesem zarządu pozwanej spółki. Stosunek bliskości, o którym mowa w art. 527 §3 k.c. nie musi wynikać z więzi rodzinnych, ale również tych o charakterze przyjacielskim, towarzyskim czy majątkowym. O stosunku bliskości świadczy przede wszystkim fakt wydzierżawienia przez oboje dłużników pozwanej spółce na pół roku przed zawarciem zaskarżonej czynności części pomieszczeń w zajmowanym przez dłużników domu, w tym kuchni, salonu, jadalni. Jest to ocenie Sądu Apelacyjnego naturalna konsekwencja długoletniej znajomości P. J. i K. P., którzy już wcześniej wspólnie działali w organach innej spółki handlowej, co również przemawia za przyjęciem istnienia stosunku bliskości (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., IV CSK 452/12). Zgodzić należy się ze stroną powodową, że takie ukształtowanie umowy dzierżawy musi świadczyć co najmniej o znacznej dozie zaufania między jej stronami, które musi mieć przecież jakieś źródło, a jedynym logicznym wyjaśnieniem jest bliskość relacji osobistych bądź majątkowych. W tej sytuacji zastosowanie domniemania z art. 527 §3 k.c. było jak najbardziej uzasadnione, co czyniło także bezzasadnym zarzut naruszenia art. 527 §1 k.c., zaś obrazy art. 527 §4 k.c. bezprzedmiotowym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację strony poznanej jako bezzasadną.

Apelacja strony powodowej od wyroku wydanego w sprawie o sygn. I C 138/14 okazała się uzasadniona.

Odnośnie ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji, Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne jedynie te, które pokrywały się ze stanem faktycznym przyjętym w sprawie I C 110/14. Nie było także sporne, że P. J. założył pozwaną spółkę i był prezesem jej zarządu. Z pozostałych ustaleń zgodzić można się jedynie z tym, że P. J. wyraził chęć kupna nieruchomości od małżonków P., wiedział o obciążeniu hipotecznym i chciał kupić nieruchomość bez tego obciążenia. Zważywszy na bezsporną okoliczność nabycia nieruchomości bez obciążeń, ww. elementy stanu faktycznego nie budzą wątpliwości. Można też zgodzić się z tym, że uzyskano od wierzyciela hipotecznego zapewnienie, że hipoteka zostanie wykreślona, o czym świadczy tak sam fakt złożenia stosownego oświadczenia, jak i zbieżność czasowa między datą oświadczenia a zawarciem zaskarżonej czynności. Brak jest natomiast jakichkolwiek przekonujących dowodów co do tego, że wierzyciel hipoteczny domagał się zapłaty jakiejkolwiek kwoty od dłużnika oraz że część ceny sprzedaży przekazana została spółce (...). Zeznania świadka K. P., któremu nie sposób przyznać waloru obiektywizmu, złożone przed Sądem pierwszej instancji, a także na rozprawie apelacyjnej były w tym względzie całkowicie niewiarygodne. Trudno wyobrazić sobie, aby osoba wykształcona, występująca od lat czynnie w profesjonalnym obrocie gospodarczym nie potrafiła wskazać wysokości swojego zadłużenia, wartości pobranych od spółki (...) zaliczek, ich rozliczenia, wydatkowania pozyskanych środków, nie zachowała ewentualnego wezwania do zapłaty czy pokwitowania przekazanych środków, tudzież akceptowała wyłącznie ustne wezwania do zapłaty. Zestawienie oczywistego zainteresowania świadka rozstrzygnięciem sprawy, sprzeczności przedstawianej wersji z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oraz braku jej wsparcia jakimkolwiek wiarygodnym dowodem, doprowadzić musiało do zdyskwalifikowania wartości dowodowej zeznań K. P..

Przy takich ustaleniach faktycznych aktualne pozostają poczynione wyżej przy ocenie apelacji do sprawy I C 110/14 uwagi i rozważania odnośnie spełnienia przesłanek określonych w art. 527 §1 k.c. Także w przypadku I. P. prowadzona była bezskuteczna egzekucja (k. 37), co świadczy o jej niewypłacalności w dacie dokonywania zaskarżonej czynności. Tożsame pozostają argumenty co do niewykazania, aby istniała wierzytelność względem spółki (...), która mogłaby uniemożliwiać skuteczną egzekucję z nieruchomości będącej przedmiotem umowy sprzedaży. Za oczywistą uznana być musi też świadomość I. P. działania z pokrzywdzeniem wierzycieli, skoro wiedziała ona o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym, jego rezultatach, a mimo to zdecydowała się na wyzbycie istotnych składników swojego majątku. Także w tym wypadku strona pozwana miała świadomość, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzyciela. Pamiętać należy, że także I. P. była stroną umowy dzierżawy z dnia 1 czerwca 2012 r. Nawet jednak gdyby przyjąć, że w jej wypadku nie ma zastosowania domniemanie z art. 527 §3 k.c., to mając na uwadze fakt wiedzy pozwanej spółki o działaniu ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela przez drugiego dłużnika, uznać należałoby w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, że przy zachowaniu należytej staranności strona pozwana mogła łatwo dowiedzieć się o podobnym charakterze zachowania I. P..

W świetle powyższych okoliczności, większość zarzutów zawartych w apelacji strony powodowej nie miała pierwszorzędnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zgodzić można się z powodem co do tego, że kwestia obciążenia hipotecznego nie była aktualna co do nieruchomości stanowiącej działkę nr (...). Sam fakt jej relatywnie niskiej wartości nie mógł mieć natomiast znaczenia dla skuteczności skargi pauliańskiej. Nie miał natomiast racji skarżący co do zakończenia bytu prawnego przez spółkę (...), która uległa jedynie przekształceniu. Z kolei co do kwestii bezwarunkowego zwolnienia nieruchomości z obciążenia hipotecznego wskazać trzeba jedynie, że wobec niewykazania, aby spółce (...) przysługiwała jakakolwiek wierzytelność, stała się ona irrelewantna.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie powodowej ograniczyły się do wynagrodzenia radcy prawnego w obu sprawach połączonych do wspólnego rozpoznania (2 x 2700 zł) oraz opłaty od apelacji w sprawie I C 138/14, przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. w zw. z §6 pkt 6 i §12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).