Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach II Wydział Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Banko

Protokolant Tomasz Bałys

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2017 roku w Rybniku

sprawy z powództwa W. I K. G. – S. K. Przedsiębiorstwa Usługowo

Handlowo Produkcyjnego Spółki Jawnej w P.

przeciwko Gminie G.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7.200,00 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  nakazuje pobrać od powódki W. I K. G. – S. (...) Przedsiębiorstwa Usługowo Handlowo Produkcyjnego Spółki Jawnej w P. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 74,00 (siedemdziesiąt cztery) złote tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt II C 388/16

UZASADNIENIE

Powódka W.i K. G. – S. (...) Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowo Produkcyjne Spółka Jawna w P. domagała się zasądzenia od pozwanej Gminy G. kwoty 83.350, 61 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 grudnia 2013r. oraz zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego żądania podano, że powódka jest przedsiębiorcom. W dniu 20 grudnia 2012r. powódka zawarła z konsorcjum firm, tj. spółką (...) Sp. z o. o. oraz (...) Przedsiębiorstwem (...). J. umowę, mocą której zobowiązała się do wykonania robót budowlanych związanych z budową kanalizacji grawitacyjnej w metodzie bezwykopowej na odcinkach 115 – 124. Prace miały zostać wykonane w ramach realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa kanalizacji sanitarnej G. – O. część I”, co do której konsorcjanci – działając jako Generalny Wykonawca – zawarli z pozwaną (Inwestorem) umowę z dnia 25 października 2012r. Zgodnie z pkt 26 umowy za wykonany zakres prac strony ustaliły wynagrodzenie obmiarowe w kwocie 791,15 zł netto za 1 mb kanalizacji grawitacyjnej wykonanej w metodzie bezwykopowej z rur kamionkowych DN 250. Zgodnie z pkt 30 umowy dopuszczono częściowe fakturowanie prac. Umowa z dnia 20 grudnia 2012r. została przedstawiona pozwanej do akceptacji i została ona uzyskana. Pozwana dysponowała wiedzą o zakresie robót powódki oraz zasadach dotyczących wyliczenia należnego jej wynagrodzenia. Front robót przekazany został powódce w dniu 25 stycznia 2013r. W trakcie wykonywania prac napotkano na przeszkodę uniemożliwiająca ich kontynuowanie, tj. duży napływ wód gruntowych. Powódka na bieżąco informowała konsorcjantów o sytuacji na placu budowy i wzywała do przeprowadzenia odwodnienia specjalistycznego, które pozwoliłoby na wznowienie robót, jednakże powyższe nie nastąpiło i spowodowało, iż powódka za zgodą konsorcjantów zdemontowała komory przewiertowe na odcinkach 119 -122, tj. tam gdzie prowadzone były prace. Zadanie w omawianym obszarze nie było wznawiane, co nastąpiło za zgodą i wiedzą konsorcjantów, jak i pozwanej. W dniu 06 maja 2013r. powódka oraz konsorcjanci zawarli Aneks nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r. poprzez, który powódka zobowiązała się do przeprowadzenia robót związanych z budową kanalizacji na odcinku 86 – 88. Zasady wynagrodzenia nie uległy zmianie, tj. powódce przysługiwała stawka 791,15 zł za 1 mb. Powódka zrealizowała prace na odcinku 86 – 87, zostały one odebrane przez pozwaną oraz Generalnego Wykonawcę i na tej podstawie wystawiono konsorcjantom fakturę VAT nr (...) na kwotę 91.579,31 zł płatną do dnia 25 grudnia 2013r. W dniu 30 grudnia 2013r. powódka oraz konsorcjanci zawarli umowę kompensaty wierzytelności i zobowiązań zgodnie, z którą w skutek dokonanego potrącenia zapłacone zostały długi jego stron do wysokości 8.228,70 zł. Na tej też podstawie z faktury VAT nr (...) pozostała do zapłaty kwota 83.350,61 zł. Powódce przyznano status kwalifikowanego podwykonawcy, zatem zgodnie z art. 647 ¹ § 5 k.c. wykonawca oraz inwestor (pozwana) ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowalne wykonane przez podwykonawcę.

Pozwana Gmina G. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska pozwana podała, że generalny wykonawca pismem z dnia 25 stycznia 2013r. wystąpił do pozwanej o zatwierdzenie powódki, jako podwykonawcy w zakresie wykonania kanalizacji sanitarnej na odcinku od studni 115 do 124, podając, że szczegółowy zakres podwykonawstwa został przedstawiony w umowie z dnia 20 grudnia 2012r. nr (...). Pozwana zatwierdziła powódkę jako podwykonawcę. Treść umowy z dnia 20 grudnia 2012r. wyznaczyła granice solidarnej odpowiedzialności pozwanej w oparciu o art. 647 ¹§ 5 k.c. W niniejszej sprawie powódka nie dochodzi zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane na odcinkach od studni 115 do 124, które były objęte zaakceptowaną przez pozwaną treścią umowy podwykonawczej. Powódka nie wykazała, że umowa z dnia 20 grudnia 2012r. w zakresie podstawowego przedmiotu (odcinek od studni 115 do 124) została rozwiązana ewentualnie, że w tym zakresie odstąpiono od umowy. Z przedłożonego przez powódkę aneksu nr (...) jednoznacznie wynika, że w wyniku tego aneksu, zakres przedmiotu umowy z dnia 20 grudnia 2012r. uległ zwiększeniu. W momencie realizowania przez powódkę robót budowlanych na odcinkach 86 – 88 pozwana nie posiadała wiedzy o zawarciu w dniu 06 maja 2013r. pomiędzy powódką a generalnym wykonawcą aneksu nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r., w tym o jego zakresie rzeczowym oraz wysokości i zasadach rozliczania wynagrodzenia. Zarówno bowiem powódka, jak i generalny wykonawca, nie poinformowali pozwanej o rozszerzeniu przedmiotu umowy podwykonawczej, w tym nie umożliwili pozwanej zapoznania się z treścią aneksu nr (...). Pozwana wiedzę o zawarciu tego aneksu powzięła dopiero z przedprocesowej korespondencji. Czynności odbiorowe odcinka 86 -88 odbywały się bez udziału przedstawicieli pozwanej, zatem nie może być mowy o dorozumianej zgodzie na zawarcie pomiędzy powódką a generalnym wykonawca aneksu nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r. Zatem granica solidarnej odpowiedzialności pozwanej za zapłatę żądanego przez powódkę wynagrodzenia została wyznaczona treścią umowy z dnia 20 grudnia 2012r. Ponadto dodała, że powódka przedłożyła niewłaściwy załącznik nr 1, który nie odnosi się do zaakceptowanej przez pozwaną umowy z dnia 20 grudnia 2012r., lecz do kwestionowanego przez pozwaną aneksu nr (...) z dnia 06 maja 2013r. Powódka nie wykazała, że sporna faktura wystawiona generalnemu wykonawcy, obejmuje wynagrodzenie za prawidłowo wykonane prace przewidziane umową z dnia 20 grudnia 2012r. nr (...), a nadto powódka nie wykazała wartości tych robót. Pozwana odebrała roboty budowlane na odcinku 86 – 87 bezpośrednio od generalnego wykonawcy (bez udziału powódki) i w związku z tym nie ma podstaw do przyjęcia, że to prace powódki umożliwiły odbiór tego odcinka. Pozwana zakwestionowała przedłożony przez powódkę protokół odbioru albowiem został on sporządzony przez powódkę i generalnego wykonawcę w dniu 25 listopada 2013r. w sytuacji kiedy pozwana odebrała roboty od generalnego wykonawcy na odcinku 86 -87 w dniu 05 listopada 2013r. Wynika z tego, że protokół odbioru został podpisany pomiędzy powódką a generalnym wykonawcą wyłącznie na potrzeby wystawienia przez powódkę spornej faktury z dnia 25 listopada 2013r. albowiem oczywistym jest, że roboty powódki jako podwykonawcy powinny były być odebrane wcześniej przez generalnego wykonawcę. W konsekwencji tego wskazana przez powódkę kompensata wierzytelności stanowi nieudaną próbę uwiarygodnienia realizacji spornych robót budowlanych przez powódkę. Ponadto pozwana podniosła, że ustalona w aneksie nr (...) stawka wynagrodzenia powódki na kwotę 791,15 zł netto za roboty budowlane na odcinku 86 – 88 jest wygórowana i jako taka nie odpowiada cenom rynkowym. Wykonawstwo kanalizacji sanitarnej na odcinku 86 - 88 było o wiele łatwiejsze aniżeli na odcinku 115 – 124, w tym ze względu na nakład pracy oraz rodzaj i ilość materiału budowlanego. Zgodnie z punktem 26 umowy z dnia 20 grudnia 2012r. powódka nie zwróciła się do pozwanej o cesję płatności przed uregulowaniem wynagrodzenia na rzecz generalnego wykonawcy, a więc obecnie podmiotem zobowiązanym do zapłaty powódce wynagrodzenia jest co najwyżej generalny wykonawca. Niezrozumiałe jest żądanie przez powódkę zapłaty kwoty 3.800,00 zł netto (4.674,00 zł brutto) za usługę koparką i wywrotką oraz kwoty 2.600,00 zł netto (3.198,00 zł brutto) za koszt utraconej rury stalowej, które to należności składają się na sporną fakturę.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 25 października 2012r. pomiędzy (...) Sp. z o. o. w S. (liderem konsorcjum), (...) Spółką Jawną w S. (partner konsorcjum) – jako wykonawcą a Gminą G. – jako zamawiającym została zawarta umowa o roboty budowlane dotycząca realizacji zadania „Budowa kanalizacji sanitarnej G. – O. część I”. Termin zakończenia robót budowlanych ustalono na dzień 30 lipca 2013r. W § 14 powyższej umowy postanowiono, że wykonawca wykona przedmiot zamówienia przy udziale podwykonawców, którzy wykonają część robót wodnokanalizacyjnych, roboty drogowe, zasilanie energetyczne przepompowni oraz część robót przewiertowych. Przed przystąpieniem do robót przez podwykonawcę, wykonawca jest zobowiązany dostarczyć zamawiającemu projekt umowy o podwykonawstwo, z którego wynikał będzie szczegółowy zakres robót/dostaw, dane podwykonawcy, wartość robót oraz zasady rozliczeń. Wykonawca zobowiązany jest na zasadach określonych w art. 647 k.c. uzyskać zgodę zamawiającego na zawarcie umowy z podwykonawcą. Zamawiający powołał inspektora nadzoru w osobie A. S., natomiast wykonawca ustanowił kierownika budowy w osobie W. W. oraz kierowników robót – J. S. i G. F.. W dniu 19 lutego 2013r. W. W. przestał pełnić funkcję kierownika budowy, a funkcję tę objął M. Z..

Dowód: umowa o wykonanie robót budowlanych nr (...).272.27.2012 wraz ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) k. 135 – 152, dziennik budowy k. 261

W dniu 20 grudnia 2012r. pomiędzy (...) Sp. z o. o. w S. (liderem konsorcjum), (...) Spółką Jawną w S. (partner konsorcjum) – jako wykonawcą a W. i K. G. – S. K. Przedsiębiorstwem Usługowo – Handlowo – Produkcyjnym Spółką Jawną w P. jako podwykonawcą została zawarta umowa nr (...), mocą z której podwykonawca zobowiązał się do wykonania robót budowlanych związanych z budową kanalizacji grawitacyjnej w metodzie bezwykopowej na odcinkach 115 – 124. Prace miały zostać wykonane w ramach realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa kanalizacji sanitarnej G. – O. część I”. Zgodnie z pkt 26 umowy za wykonany zakres prac strony ustaliły wynagrodzenie obmiarowe w kwocie 791,15 zł netto za 1 mb kanalizacji grawitacyjnej wykonanej w metodzie bezwykopowej z rur kamionkowych DN 250. Podwykonawca zobowiązał się wykonać roboty siłami swojego przedsiębiorstwa, mógł zatrudnić dalszych podwykonawców po wcześniejszym pisemnym ich zaakceptowaniu przez wykonawcę i zamawiającego. Zatrudnienie dalszych podwykonawców w żadnym razie nie zwalniało podwykonawcy z odpowiedzialności za cały zakres prac powierzonych umową, a także za wszelkie szkody powstałe w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem robót przez dalszych podwykonawców, tak w imieniu wykonawcy, zamawiającego, jak i osób trzecich. Prace miały zostać wykonane do dnia 15 czerwca 2013r. Strony tej umowy postanowiły także, że będą stosowane następujące rodzaje odbiorów robót:

a.  odbiory częściowe stanowiące podstawę do wystawienia faktury częściowych za wykonanie danego rodzaju robót,

b.  odbiory robót zanikających oraz robót ulegających zakryciu,

c.  odbiór końcowy przedmiotu umowy.

Odbiory częściowe, odbiory robót zanikających oraz robót ulegających zakryciu dokonywane będą przez Wykonawcę przy udziale Inspektora Nadzoru Inwestorskiego. Podwykonawca powinien zgłaszać pisemnie gotowość powyższych odbiorów. Wykonawca wyznaczy terminy i rozpocznie odbiory w ciągu 3 dni od daty zawiadomienia go o osiągnięciu gotowości do odbioru, zawiadamiając o tym podwykonawcę. Wykonawca zakończy odbiór w terminie 3 dni licząc od daty jego rozpoczęcia. Z dokonanego odbioru zostanie sporządzony protokół, który będzie podstawą do wystawienia faktury przez podwykonawcę. Podstawą do zgłoszenia przez podwykonawcę gotowości odbioru będzie faktyczne wykonanie robót potwierdzone w Dzienniku budowy wpisem dokonanym przez kierownika budowy Wykonawcy potwierdzone przez Inspektora Nadzoru.

Umowa miała zostać przedstawiona zamawiającemu celem zgłoszenia podwykonawcy do zatwierdzenia pod rygorem nieważności umowy (punkt 60 umowy). Pismem z dnia 25 stycznia 2013r. S. Sp. o. o. w S. zwróciła się do pozwanej Gminy G. o zatwierdzenie jako podwykonawcy W. i K. G. – S. K. Przedsiębiorstwa Usługowo – Handlowo – Produkcyjnego Spółki Jawnej w P., który miał wykonać kanalizację sanitarną na odcinku od studni 115 do 124. W związku z pismem konsorcjantów z dnia 25 stycznia 2013r. pozwana Gmina G. zaakceptowała jako podwykonawcę W. i K. G. – S. K. Przedsiębiorstwo Usługowo – Handlowo – Produkcyjne Spółkę Jawną w P. oraz warunki umowy z dnia 20 grudnia 2012r. z wyjątkiem punktu 26 umowy dotyczącego cesji płatności. Zgodnie z umową w przypadku nieterminowej płatności faktury podwykonawca miał prawo zwrócić się do zamawiającego o cesję płatności. Ponadto podwykonawca miał prawo przerwać roboty, a tym samym wydłużyć termin wykonania oraz obciążyć wykonawcę kosztami przestoju w kwocie 2.500,00 zł za każdy dzień przestoju. W piśmie z dnia 31 stycznia 2013r. Gmina G. podała, że nie jest możliwe wyrażenie zgody na cesję należności wynikających z umowy z dnia 25 października 2012r., gdyż zgodnie z § 6 umowy przelewu wierzytelności nr (...) z dnia 08 listopada 2012r. wykonawcy wyrazili zgodę, aby należności za prace wykonane przez konsorcjum wpływały na rachunek bankowy w Banku Spółdzielczym w M.. Na podstawie powyższej umowy przelewu wierzytelności Gmina G. w dniu 14 listopada 2012r. wyraziła zgodę na cesję należności na rzecz Banku Spółdzielczego w M.. Dopiero całkowita spłata zobowiązań wynikających z umowy kredytu, może warunkować zgodę na cesję należności dla podwykonawcy robót.

dowód: umowa z dnia 20 grudnia 2012r. zawarta pomiędzy (...) Sp. z o. o. w S. (liderem konsorcjum), (...) Spółką Jawną w S. (partner konsorcjum) – jako wykonawcą a W. i K. G. – S. K. Przedsiębiorstwem Usługowo – Handlowo - Produkcyjnym Spółką Jawną w P. jako podwykonawcą nr (...) k. 23 – 32, pismo Gminy G. k. 33, pismo (...) Sp. z o. o. w S. z dnia 25 stycznia 2013r. k. 72,

Front robót przekazany został powódce w dniu 25 stycznia 2013r. W trakcie wykonywania komór przewiertowych studni S19 - S20 napotkano na przeszkodę, tj. duży napływ wód gruntowych uniemożliwiający kontynuowanie prac. Powódka na bieżąco informowała konsorcjantów o sytuacji na placu budowy i wzywała do przeprowadzenia odwodnienia specjalistycznego, które ostatecznie nie zostało wykonane. W związku z powyższym powódka zdemontowała komory przewiertowe na odcinkach 119 – 122.

dowód: pisma powódki z dnia 30 stycznia 2013r., 06 lutego 2013r., 19 lutego 2013r., 03 kwietnia 2013r., 14 czerwca 2013r. k. 34 – 39, zeznania świadków M. K., R. K., D. G. – zapis audio – video k. 237, przesłuchanie stron ograniczone do przesłuchania przedstawiciela powódki – zapis audio – video k. 381

W dniu 06 maja 2013r. powódka oraz konsorcjanci zawarli Aneks nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r., w którym strony postanowiły, że zakres przedmiotu umowy nr (...) ulega zwiększeniu o kompleksową budowę kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej z rur kamionkowych o średnicy 250 mm w technologii bezwykopowej o łącznej długości 89,00 m na odcinku 86 – 88. Zasady wynagrodzenia nie uległy zmianie, tj. powódce przysługiwała stawka 791,15 zł za 1 mb. Ponadto w § 3 aneksu strony postanowiły, że pozostałe warunki umowy nr (...) pozostają niezmienne. Wprowadzenie Aneksu nr (...) nie powoduje wydłużenia terminu realizacji zadania.

Dowód: aneks nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r. nr (...) k. 40 – 41

Powódka zrealizowała prace na odcinku 86 - 87, a następnie wystawiła konsorcjantom fakturę VAT nr (...) na kwotę 91.579,31 zł płatną do dnia 25 grudnia 2013r. Protokół odbioru odcinka 86 - 87 został sporządzony w dniu 25 listopada 2013r. i podpisany przez przedstawiciela S./R. J. Nowowiejskiego oraz przedstawiciela W.i K. G. – S. K. – R. K.. W dniu 30 grudnia 2013r. powódka oraz konsorcjanci zawarli umowę kompensaty wierzytelności i zobowiązań, zgodnie z którą w skutek dokonanego potrącenia zapłacone zostały długi jego stron do wysokości 8.228,70 zł. Stąd też z faktury VAT nr (...) pozostała do zapłaty kwota 83.350,61 zł.

Dowód: protokół odbioru z dnia 25 listopada 2013r. k. 43, pismo S. z dnia 26 listopada 2013r. k. 45, faktura VAT nr (...) k. 46, umowa kompensaty wierzytelności i zobowiązań z dnia 30 grudnia 2013r. k. 47 – 48

W dzienniku budowy w dniu 06 czerwca 2013r. kierownik budowy M. Z. dokonał wpisu potwierdzającego zakończenie przewiertów na odcinku 86 – 88. Pozwana odebrała roboty budowalne m. in. na odcinku 86 – 87, 87 - 88 bezpośrednio od generalnego wykonawcy w dniu 05 listopada 2013r. W imieniu zamawiającego protokół podpisał inspektor nadzoru A. S., zaś w imieniu wykonawcy kierownik budowy M. Z..

Dowód: dziennik budowy k. 266 verte, protokół nr (...) k. 71, 218

Powyższe okoliczności faktyczne Sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dowody, w szczególności dokumenty urzędowe, sporządzone przez uprawnione organy w granicach ich kompetencji, które w ocenie Sądu były w pełni wiarygodne oraz dokumentny prywatne, których wiarygodność nie była podważana. Zeznania świadków i przesłuchanie stron potwierdziły istotne okoliczności wynikające z dokumentów. Dotyczy to zwłaszcza zeznań świadków M. K., R. K., D. G.. Z zeznań świadka M. K. wynika ponadto, że informację o zawarciu aneksu przekazano pozwanej na jednym ze spotkań na budowie, jednak świadek nie wskazał o jakie konkretnie spotkanie chodziło. O tym, że pozwana miała wiedzę, iż powódka realizuje roboty budowalne na odcinku 86 – 88 zdaniem świadków M. K., R. K., D. G. świadczyć miało także używanie sprzętu oznaczonego Logo firmy powódki. O ile treść tych zeznań mogła wskazywać, że inwestor posiadał wiedzę co do zakresu prac powierzonych powódce na odcinku 86 - 88, to z całą pewnością z zeznań tych nie można wnioskować, aby pozwana miała dostęp do informacji o wysokości należnego powódce od generalnego wykonawcy wynagrodzenia. Nie zmienia tej okoliczności fakt, iż wynagrodzenie za prace wykonane na odcinku 86 – 88 miało być w tej samej wysokości co na odcinku 115 – 124, gdyż pozwana kwestionuje wysokość tego wynagrodzenia. Pozwana bowiem stwierdziła, że wykonawstwo kanalizacji sanitarnej na odcinku 86 - 88 było o wiele łatwiejsze aniżeli na odcinku 115 – 124, w tym ze względu na nakład pracy oraz rodzaj i ilość materiału budowlanego. Z tych względów zeznania świadków M. K., R. K., D. G. nie mogły być wystarczające do ustalenia, ze pozwana w sposób czynny wyraziła zgodę na realizowania przez powódkę robót budowlanych na odcinkach 86 – 88 na podstawie aneksu nr (...) z dnia 06 maja 2013r. do umowy z dnia 20 grudnia 2012r. Świadkowie I. B., M. B., H. L. potwierdzili okoliczności zawarcia z powódką w dniu 20 grudnia 2012r. umowy o podwykonawstwo, jednakże zgodnie zeznali, że o zawarciu aneksu do tej umowy pozwana dowiedziała się dopiero z przedprocesowej korespondencji. Strona powodowa nie przedstawiła sprawozdań z przebiegu rad budowy, z których wynikałoby, że powódka miała wiedzę o zawarciu aneksu nr (...) z dnia 06 maja 2013r., zaś pozwana stwierdziła, iż nie jest w posiadaniu takich dokumentów, gdyż w trakcie inwestycji rady budowy nie były przez nią organizowane. Pozwana przedstawiła natomiast umowy zawarte z podwykonawcami uczestniczącymi w realizacji inwestycji (k. 275 – 366), aby wykazać, że nie wyrażała zgody na zawarcie umów podwykonawczych w sposób dorozumiany. Sąd oddalił wniosek dowodowy powódki o zobowiązanie spółek (...) Sp. z o. o. oraz (...) Spółki Jawnej do wskazania osób zajmujących się z ich ramienia koordynacją robót, kontraktem z pozwaną i odpowiedzialnych za decyzje dotyczące prac wykonywanych w ramach realizacji zadania „Budowa kanalizacji sanitarnej G. – O. cześć I”, w szczególności dotyczących odcinków 119 – 122 oraz 86 – 88. Wobec zmiany od dnia 1 lipca 1996 r. przepisów kodeksu postępowania cywilnego rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń strony i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) - por. wyrok SN z dnia 17 grudnia 1996 r. I CKU 45/96 OSNC 1997/6-7 poz. 76. Zgodnie z art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Regulacja zawarta w zdaniu drugim tego przepisu umożliwia wprawdzie dopuszczenie przez sąd dowodu niezgłoszonego przez stronę, jednakże ma ona charakter wyjątkowy i nie może być stosowana w oderwaniu od zasady kontradyktoryjności i równości stron w procesie. Regułą bowiem jest, że inicjatywa dowodowa należy do stron i sąd nie jest uprawniony do wyręczenia ich w tym zakresie, albowiem w przeciwnym razie przyjąłby rolę ich pełnomocnika. Dopuszczenie dowodu z urzędu winno nastąpić jedynie wówczas, gdy taka potrzeba jest szczególnie uzasadniona lub oczywista i to tylko pod warunkiem, że sąd ma wiedzę o istnieniu danego dowodu. Z prawem dopuszczenia dowodu z urzędu nie wiąże się obowiązek poszukiwania dowodów przez sąd. Takie działanie sądu musiałoby zostać potraktowane jako naruszenie zasady równości stron (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC 2000/11/195).

Sąd zważył, co następuje:

W ustalonym stanie faktycznym powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Przepis art. 647 ¹ k.c. został wprowadzony do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 14 lutego 2003r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408), która weszła w życie w dniu 24 kwietnia 2003r. Powyższy przepis ma na celu zapobiegać niekorzystnym zjawiskom występującym w budownictwie, przez zapobieżenie sytuacjom, w których podwykonawcy robót budowlanych zleconych przez generalnego wykonawcę pozbawieni zostają zapłaty wynagrodzenia i nie mogą domagać się go od inwestora, który pozostaje w stosunku prawnym jedynie z ostatnim z wymienionych podmiotów. Realizacja tego założenia polegać miała na przyjęciu solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy oraz podwykonawcy zawierającego umowę z kolejnym podwykonawcą za zobowiązania powstałe w związku z wykonywaniem robót budowlanych na rzecz inwestora, na podstawie umowy zawartej z wykonawcą lub podwykonawcą. Rozwiązanie przyjęte w art. 647 ¹ k.c. odwołuje się do konstrukcji rozszerzonej skuteczności systemu kontraktowego, umowy z podwykonawcami rodzą bowiem skutek w sferze prawnej osoby trzeciej (inwestora).

Przepis art. 647 ¹ k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 maja 2017r. stanowił:

„§ 1. W umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców.

§ 2. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

§ 3. Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy. Przepis § 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

§ 4. Umowy, o których mowa w § 2 i 3, powinny być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

§ 5. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

§ 6. Odmienne postanowienia umów, o których mowa w niniejszym artykule, są nieważne.”

Odpowiedzialność solidarna inwestora z art. 647 ¹ § 5 k.c. jest odpowiedzialnością typu gwarancyjnego za cudzy dług, powstającą z mocy ustawy. W orzecznictwie występowały rozbieżności w interpretacji przesłanek przewidzianej w tym przepisie solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy względem podwykonawcy robót budowlanych.

W uchwale z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZP 36/06 (OSNC 2007, nr 4, poz. 52) oraz w wyrokach z dnia 15 listopada 2006 r., V CSK 221/06 (OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 8) i V CSK 256/06 ("Izba Cywilna" 2007, nr 12, s. 45) Sąd Najwyższy przyjął, że podstawową przesłanką warunkującą powstanie solidarnej odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy jest przedstawienie inwestorowi przez wykonawcę umowy zawartej z podwykonawcą (lub jej projektu) wraz z niezbędną dokumentacją. Niespełnienie tego obowiązku powoduje, że do wypłaty wynagrodzenia podwykonawcy jest zobowiązany tylko wykonawca będący stroną umowy o podwykonawstwo.

W wyrokach z dnia 30 maja 2006 r., IV CSK 61/06 (OSNC 2007, nr 3, poz. 44) oraz z dnia 20 czerwca 2007 r., II CSK 108/07 ( (...) 2007, nr 11, poz. 14), Sąd Najwyższy wyraził natomiast pogląd, że do skutecznego udzielenia zgody nie jest konieczne przedstawienie inwestorowi umowy z podwykonawcą lub jej projektu oraz odpowiedniej dokumentacji; wystarczy wiedza inwestora o treści umowy lub jej projektu powzięta z innych źródeł.

W uchwale 7 sędziów z dnia 29 kwietnia 2008 r. III CZP 6/08 (OSNC 2008/11/121, Prok.i Pr.-wkł. 2010/1-2/38, OSP 2009/9/90, OSP 2009/6/67, Biul.SN 2008/4/8, M.Prawn. 2008/22/1210 Lex 369669) Sąd Najwyższy stwierdził, że „zgoda, o której mowa w art. 647 ¹ § 2 k.c., jest specyficzną konstrukcją prawną, zbudowaną na potrzeby umowy o roboty budowlane. Nie reguluje jej art. 63 k.c. lecz art. 647 ¹ k.c., który w § 2 i 3 określa sposób jej udzielenia, w § 5 skutki jej udzielenia, a w § 6 nadaje omawianym przepisom charakter norm bezwzględnie obowiązujących. W tym zakresie przepisy te, stanowiąc regulację szczególną, wyłączają stosowanie art. 63 k.c. Zgłoszenie sprzeciwu wobec takiej umowy przez inwestora, ewentualnie - gdy chodzi o umowy między podwykonawcami - przez inwestora lub wykonawcę, nie spowoduje jej nieważności, lecz jedynie zapobiegnie powstaniu solidarnej odpowiedzialności inwestora (wykonawcy) za dług z tytułu wynagrodzenia podwykonawcy. (…) Z. inwestora (wykonawcy) ma dotyczyć zawarcia przez wykonawcę (podwykonawcę) umowy o roboty budowlane z podwykonawcą, a więc konkretnej umowy, o określonej treści, zawartej lub przynajmniej wstępnie uzgodnionej ze zindywidualizowanym podmiotem w zakresie wszystkich istotnych postanowień, szczególnie tych, które decydują o wysokości wynagrodzenia. Zestawienie § 1 i § 2 w art. 647 ¹ k.c. wskazuje, że nie wystarczy udzielona z góry zgoda blankietowa na umowę o jakiejkolwiek treści z jakimkolwiek wykonawcą, przepisy regulujące wymaganie zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą znajdują bowiem zastosowanie także wówczas, gdy w umowie między wykonawcą a inwestorem, zgodnie z wymaganiami art. 647 ¹ § 1 k.c., określono zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał angażując podwykonawców. Za taką interpretacją, co podkreślano w orzecznictwie, przemawia potrzeba zapewnienia należytej ochrony także inwestorowi, wyrażona zgoda ma bowiem zasadnicze znaczenie dla obciążenia go odpowiedzialnością solidarną. Zgoda inwestora w każdym wypadku będzie zatem skuteczna tylko wtedy, gdy będzie dotyczyła konkretnej umowy. Nie jest to jednak wystarczająco silny argument, aby uzasadnić tezę, że skuteczne wyrażenie zgody przez inwestora (wykonawcę) wymaga w każdym wypadku zachowania procedury opisanej w art. 647 ¹ § 2 zdanie drugie k.c. Nie budzi wątpliwości, że art. 647 ¹ § 2 k.c. normuje jedynie postępowanie konieczne do przypisania milczeniu inwestora określonego w tym przepisie znaczenia, tj. zgody na zawarcie umowy przez wykonawcę z podwykonawcą (lub przez podwykonawcę z dalszym podwykonawcą). Normatywnie ustalona interpretacja biernego zachowania jest postanowieniem szczególnym, umieszczonym w przepisie o charakterze wyjątkowym, wymagającym interpretacji ścisłej. Aby zatem można było przypisać inwestorowi milczącą zgodę na zawarcie umowy przez wykonawcę z podwykonawcą, konieczne jest łączne wypełnienie wszystkich przesłanek omawianego przepisu, tzn. przedstawienie inwestorowi przez wykonawcę umowy zawartej z podwykonawcą lub jej projektu wraz ze stosowną częścią dokumentacji, która dotyczy przedmiotu umowy. W wypadku, gdy milcząca zgoda ma dotyczyć umowy pomiędzy podwykonawcą a dalszym podwykonawcą, odpowiednie stosowanie art. 647 ¹ § 2 k.c. oznacza, że przedstawione dokumenty muszą precyzować treść i zakres tej umowy. Podmiotem, który - zgodnie z omawianą normą - powinien przedstawić niezbędną dokumentację, aby uruchomić bieg terminu do złożenia zastrzeżeń lub sprzeciwu przez inwestora lub wykonawcę, jest podwykonawca powierzający wykonanie robót dalszemu podwykonawcy. Aby można przyjąć, że milczenie inwestora (wykonawcy) oznacza jego zgodę, treść przedłożonej umowy lub jej projektu powinna obejmować wszystkie postanowienia istotne przy określaniu zakresu odpowiedzialności solidarnej inwestora; jej uzupełnieniem jest odpowiednia część dokumentacji, obejmująca roboty będące przedmiotem przedstawianej umowy (projektu). Treść dostarczonej umowy (projektu) wyznacza granice solidarnej odpowiedzialności inwestora (wykonawcy), milczące wyrażenie zgody odnosi się bowiem jedynie do zobowiązań wynikających z przedłożonych dokumentów. (…) Omawiany przepis nie daje podstaw do rozszerzenia wymagań dotyczących milczenia inwestora na wypadki, w których zgoda jest przez niego wyrażana w sposób czynny. Wypadki te nie zostały w art. 647 ¹ k.c. uregulowane, co przemawia za zastosowaniem do nich zasad ogólnych. Należy podzielić stanowisko, że wystarczającym zabezpieczeniem interesów inwestora jest jego wiedza o przedmiocie i potrzebach realizacyjnych projektowanej lub prowadzonej już inwestycji, a także przynajmniej taka dbałość o własne interesy, jakiej można oczekiwać od przeciętnego uczestnika procesu inwestycyjnego. Nie ma powodów do założenia, że inwestor, nawet jeśli nie jest przedsiębiorcą, wymaga szczególnej ochrony przed własnymi pochopnymi decyzjami. Zgoda inwestora na umowę między wykonawcą a podwykonawcą, do której nie stosuje się rygorów art. 63 § 2 k.c., może być wyrażona w dowolny sposób dostatecznie ją ujawniający (art. 60 k.c.). Jeżeli zatem ogólne zasady wykładni oświadczeń woli pozwalają na stwierdzenie, że inwestor wyraził zgodę na konkretną umowę (jej projekt), z której wynika zakres jego odpowiedzialności solidarnej, to okoliczność ta jest wystarczająca dla uznania skuteczności tej zgody. W wypadku, gdy inwestor zostanie wprowadzony w błąd, dostateczną ochronę zapewni mu możliwość powołania się na wady złożonego oświadczenia woli.”

Bezspornym w sprawie było, że generalny wykonawca pismem z dnia 25 stycznia 2013r. wystąpił do pozwanej o zatwierdzenie powódki jako podwykonawcy w zakresie wykonania kanalizacji sanitarnej na odcinku od studni 115 do 124 przedstawiając szczegółowy zakres podwykonawstwa w umowie z dnia 20 grudnia 2012r. nr (...). Przedstawiona pozwanej umowa została przez nią zaakceptowana. Treść umowy z dnia 20 grudnia 2012r. wyznaczyła granice solidarnej odpowiedzialności pozwanej w oparciu o art. 647 ¹ § 5 k.c. Z materiału dowodowego w sprawie nie wynika, aby umowa z dnia 20 grudnia 2012r. uległa rozwiązaniu ewentualnie aby odstąpiono od umowy. Okoliczność tą potwierdziła przesłuchiwana w charakterze strony powodowej S. K. (2). Bezspornym w sprawie było także, że powódka nie wykonała prac na odcinku od studni 119 – 122 z uwagi na duży napływ wód gruntowych co wymagało specjalistycznego odwodnienia, które nie zostało wykonane. W niniejszej sprawie bezsporne było także, że powódka nie dochodzi zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane na odcinku od studni 115 do 124, zaś żądanie pozwu obejmuje wynagrodzenie za roboty budowlane wykonane na odcinku od studni 86 – 88. Prace budowlane na tym ostatnim odcinku były realizowane przez powódkę na podstawie aneksu nr (...) z dnia 06 maja 2013r. do umowy z dnia 20 grudnia 2012r. zawartego pomiędzy powódką a generalnym wykonawca, który – co bezsporne w sprawie – nie został przedstawiony pozwanej do zatwierdzenia.

Zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w dwojaki sposób: bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie. Przyjmuje się wówczas fikcję prawną, że inwestor wyraził zgodę. Mając jednak na uwadze, że w art. 647 ¹ k.c. chodzi o odpowiedzialność inwestora za cudzy dług, interes inwestora został zabezpieczony poprzez obowiązek przedstawienia mu stosownej dokumentacji. Przyjmując fikcję wyrażenia w sposób bierny zgody, ustawodawca zakłada, że inwestor zapoznał się, a w każdym razie mógł się zapoznać z tą dokumentacją i ma, bądź powinien posiadać, wiedzę o zakresie robót i wynagrodzeniu uzgodnionym w umowie z podwykonawcą. Drugi sposób wyrażenia zgody (czynny) może przybrać różną formę. Inwestor może wyrażać ją w sposób wyraźny: pisemnie lub ustnie, albo poprzez inne zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.). Może zatem to nastąpić poprzez czynności faktyczne, w sposób dorozumiany, na przykład poprzez tolerowanie obecności podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie wykonanych przez niego robót oraz dokonywanie podobnych czynności.

Strona powodowa w uzasadnieniu żądania pozwu podała, że pozwana dysponowała wiedzą o podpisaniu Aneksu, jego zakresie rzeczowym oraz zasadach rozliczenia wynagrodzenia, nie przedstawiła jednak żadnego dowodu, aby wykazać, iż pozwana w sposób bierny wyraziła zgodę na zawarcie przez generalnego wykonawcę i powódkę aneksu nr (...) do umowy nr (...). z dnia 20 grudnia 2012r. Dochodząc zaś zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane na odcinku od studni nr 86 – 87 wskazywała na okoliczności, które w sposób dorozumiany miałyby świadczyć o tym, iż pozwana w sposób czynny wyraziła zgodę na zawarcie przez generalnego wykonawcę i powódkę aneksu nr (...) do umowy nr (...). z dnia 20 grudnia 2012r. Te twierdzenia pozwanej miały potwierdzić zeznania świadków M. K. - koordynatora robót ze strony spółki (...), R. K. inżyniera budowy z ramienia powódki, D. G. operatora wiertnicy przy wykonywaniu robót przewiertowych. Z zeznań świadka M. K. wynika, że informację o zawarciu aneksu przekazano pozwanej na jednym ze spotkań na budowie, jednak świadek nie wskazał o jakie konkretnie spotkanie chodziło. Ponadto świadek M. K. zeznał, że pełną wiedzę o zawarciu umowy, realizowanym zakresie robót miał inspektor nadzoru A. S.. Inspektor nadzoru jest reprezentantem inwestora na placu budowy. Jego prawa i obowiązki określają przepisy prawa budowlanego, a zadania ograniczają się do podejmowania konkretnych czynności mających służyć zapewnieniu prawidłowego przebiegu procesu inwestycyjnego. Co do zasady, inspektor nadzoru nie jest uprawniony do składania oświadczeń niezwiązanych z czynnościami technicznymi, w tym do zawierania w imieniu inwestora umów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 2003 r., III CK 57/02, nie publ.), chyba że zostanie do tego umocowany. Takiego uprawnienia nie mają też inni pracownicy techniczni inwestora, do których zadań należy współdziałanie z wykonawcą w rozmaitych kwestiach związanych z realizacją zadania inwestycyjnego, ale nie składanie oświadczeń woli rodzących odpowiedzialność za zobowiązania innych podmiotów. Na podstawie zachowania się osób nieupoważnionych do składania oświadczeń woli w imieniu inwestora nie można opierać wnioskowania, do którego upoważnia art. 60 k.c., a skoro zachowanie to nie ma cech pozwalających zrekonstruować oświadczenie woli, którego byłoby wyrazem, to nie podlega też wykładni według zasad określonych w art. 65 k.c. O tym, że pozwana miała wiedzę, iż powódka realizuje roboty budowalne na odcinku 86 – 88 zdaniem świadków M. K., R. K., D. G. świadczyć miało także używanie sprzętu oznaczonego Logo firmy powódki. Te okoliczności nie mogą dowodzić dorozumianej zgody pozwanej na zawarcie pomiędzy powódką a generalnym wykonawcą aneksu nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r., gdyż zgoda inwestora na zawarcie umów podwykonawczych będzie skuteczna tylko wówczas, gdy będzie dotyczyła konkretnej umowy. Zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą jest oświadczeniem woli o charakterze zindywidualizowanym, a nie blankietowym. Odnosi się do konkretnego podwykonawcy, wykonującego oznaczony zakres robót i pociąga za sobą ustawowy skutek, wynikający z art. 647 ¹ § 5 k.c., jakim jest przyjęcie przez inwestora solidarnej odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia wynikającego z objętej zgodą umowy. Dotyczy więc wynagrodzenia określonego w tej umowie zarówno co do wysokości jak i zasad płatności. Zatem okoliczności, na które wskazywali świadkowie M. K., R. K., D. G., w szczególności tolerowanie pracowników powódki przy pracach na odcinku 86 – 88, używanie przez pracowników powódki oznaczone sprzętu i strojów nie świadczy o woli zaakceptowania przez inwestora umowy, na podstawie której powódka wykonywała te prace.

Analizując zaś dokumenty przedłożone przez strony stwierdzić należy, że pozwana odebrała roboty budowlane na odcinku 86 – 87 bezpośrednio od generalnego wykonawcy w dniu 05 listopada 2013r. Protokół odbioru nr (...) został podpisany w imieniu zamawiającego, tj. Urzędu Gminy G. przez inspektora nadzoru A. S. i przedstawiciela wykonawcy kierownika budowy M. Z. (k. 71, 218). Z przedłożonego dokumentu nie wynika, aby prace budowlane na odcinku 86 -88 były wykonywane przez powódkę, która nie uczestniczyła też w tych odbiorach. Roboty budowlane na odcinku 86 – 87 zostały odebrane od powódki przez generalnego wykonawcę w dniu 25 listopada 2013r. Tak więc czynności związane z odbiorami odcinka 86 – 87 nie pozwalają na uznanie, że pozwana w sposób dorozumiany wyraziła zgodę zawarcie pomiędzy powódką a generalnym wykonawcą aneksu nr (...) do umowy z dnia 20 grudnia 2012r., zwłaszcza, że w odpowiedzi na pozew pozwana podniosła, iż protokół odbioru sporządzony przez powódkę i generalnego wykonawcę w dniu 25 listopada 2013r. został podpisany wyłącznie na potrzeby wystawienia przez powódkę spornej faktury z dnia 25 listopada 2013r.

Powódka jako podwykonawca, przystępując do podpisania w dniu 06 maja 2013r. aneksu umowy o roboty budowlane z dnia 20 grudnia 2012r., musiała zdawać sobie sprawę, że aneks do umowy musi być poparty zgodą inwestora (art. 647 ¹ § 2 k.c.). W rozpoznawanej sprawie powódka nie udowodniła, by uzyskała zgodę pozwanej na zawarcie aneksu z dnia 06 maja 2013r. do umowy zawartej z konsorcjantami w dniu 20 grudnia 2012r. lub na wykonywanie przez siebie prac na odcinku 86 – 88 na inwestycji pozwanej. Brak zgody pozwanej na zawarcie aneksu do umowy między powódką a konsorcjantami i brak jakiejkolwiek wiedzy o treści tego aneksu oraz o ustalonych cenach i pracach wyłącza przypisanie pozwanej przewidzianej w art. 647 ¹ k.c. solidarnej odpowiedzialności za zapłatę powódce wynagrodzenia za roboty budowlane.

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 z późniejszymi zmianami) w brzmieniu obowiązującym do dnia 26 października 2016r. Na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005r. (Dz. U. 2016.623) nakazano pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 74,00 zł tytułem wydatku poniesionego przez Skarb Państwa na pokrycie należności świadka.

R., dnia 26 czerwca 2017r. SSO Katarzyna Banko