Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Bogacińska-Piątek (spr.)
Sędziowie:	Jolanta Łanowy-Klimek (del.) Magdalena Kimel
Protokolant:	Dominika Smyrak

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2019r. w Gliwicach

sprawy z powództwa B. W.

przeciwko Spółce (...) Spółce Akcyjnej w B.

o rekompensatę z tytułu prawa do bezpłatnego węgla

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 16 kwietnia 2018 r. sygn. akt IV P 97/18

1.  oddala apelację;

2.  odstępuje od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

(-) sędzia Jolanta Łanowy - Klimek (-) sędzia Patrycja Bogacińska - Piatek (-) sędzia (del.) Magdalena Kimel

Sygn. akt VIII Pa 108/18

UZASADNIENIE

Powód B. W. wniósł w dniu 6 lutego 2018 r. odwołanie od odmowy przyznania przez Spółkę (...) SA w B. świadczenia rekompensacyjnego z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla. W uzasadnieniu wskazał, że przeszedł na emeryturę z zakładu pracy objętego Układem Zbiorowym Pracy (...) Węglowego, a miało to miejsce 1 sierpnia 2000 r. i w okresie od 2000 r. do 2003 r. pobierał deputat węglowy w naturze.

W odpowiedzi na pozew pozwana Spółka (...) SA wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że powód nie przeszedł na emeryturę z przedsiębiorstwa górniczego.

Wyrokiem z 16 kwietnia 2018 r. Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach oddalił powództwo i odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, że:

Powód B. W. był pracownikiem (...) S.A. w B. w okresie od 29 sierpnia 1969 r. do 31 grudnia 1997 r., przy czym w okresie od 1 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 1999 r. świadczył pracę w Zakładzie (...) S.A. W związku z przekształceniami kapitałowo-organizacyjnymi z Zakładu (...) został utworzony (...) Spółka z o.o. w B., do którego z dniem 1 stycznia 2000 r. powód został przekazany w trybie art. 23 ¹ kodeksu pracy. Stosunek pracy rozwiązał się z dniem 31 lipca 2000 r., a od 1 sierpnia 2003 r. powód pobiera emeryturę górniczą. Od sierpnia 2003 r. do 2003 r. powód pobierał deputat węglowy.

Powód zwrócił się o zapłatę świadczenia rekompensacyjnego do pozwanej Spółki. Pismem z dnia 12 stycznia 2018 roku pozwana Spółka odmówiła przyznania rekompensaty.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W uzasadnieniu rozważań prawnych Sąd Rejonowy, powołując się na przepisy ustawy z dnia 12 października 2017 r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, wyjaśnił pojęcie „osoby uprawnionej” do rekompensaty oraz wskazał, że przesłankami warunkującymi prawo do otrzymania świadczenia rekompensacyjnego są przejście na emeryturę lub rentę z przedsiębiorstwa górniczego oraz posiadanie prawa do bezpłatnego węgla na podstawie postanowień układu zbiorowego pracy, porozumienia lub innej regulacji obowiązującej w przedsiębiorstwie górniczym, które utraciły moc obowiązującą przed dniem wejścia w życie ustawy, na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń.

Sąd I instancji wyjaśnił też, że pod pojęciem przedsiębiorstwa górniczego należy rozumieć spółkę węglową – jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, która prowadziła w dniu 31 grudnia 2011 r. wydobycie węgla kamiennego na podstawie koncesji, a także spółkę, w której Skarb Państwa lub spółki węglowe posiadały w dniu 31 grudnia 2011 r. akcje lub udziały, która prowadziła w tym dniu wydobycie węgla kamiennego na podstawie koncesji.

Sąd Rejonowy przytoczył uzasadnienie do projektu, gdzie wskazano, że „ ze względu na bardzo trudną sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstw górniczych, zarządy niektórych spółek węglowych podjęły jednostronne decyzje o wypowiedzeniu prawa do bezpłatnego węgla w naturze dla emerytów i rencistów. Z uwagi na to, że pozbawianie emerytów i rencistów z przedsiębiorstw górniczych wskazanego uprawnienia przebiega od kilku lat, na potrzeby ustawy w art. 2 pkt 2 jako moment rozpoczęcia procesu wypowiadania przez przedsiębiorstwa górnicze prawa do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów górniczych przyjęto datę 31.12.2011 r.

Wypowiedzenie prawa do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów z przedsiębiorstw górniczych - wynikającego z przepisów zbiorowego prawa pracy, tj. układów zbiorowych czy też porozumień zawieranych pomiędzy pracodawcą a stroną społeczną reprezentowaną przez związki zawodowe - zlikwidowało, leżący po stronie przedsiębiorstw górniczych, obowiązek do ich wydawania i finansowania. W związku z powyższym, celem projektu jest wypłacenie finansowanego ze środków budżetu państwa świadczenia rekompensacyjnego z tytułu trwałej utraty prawa do bezpłatnego węgla, rekompensującego w możliwie jak największym stopniu korzyści utracone w wyniku nieotrzymywania deputatu węglowego bądź ekwiwalentu pieniężnego. Każda z osób spełniających określone w projektowanej ustawie przesłanki otrzymania świadczenia rekompensacyjnego będzie mogła wystąpić o jego wypłatę poprzez złożenie wniosku wraz z oświadczeniem, którego treść określa ustawa. Osobą uprawnioną w rozumieniu niniejszej ustawy jest emeryt lub rencista, który nie tylko miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ale również pobierał świadczenie z tego tytułu. Osobie takiej przysługiwało również, na podstawie przepisów wewnętrznie obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, prawo do bezpłatnego węgla, które trwale utracił przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Ponadto osobą uprawnioną jest wdowa, wdowiec i sieroty mający ustawowe prawo do renty rodzinnej po osobie uprawnionej, tak jak to było określone w zakładowych układach zbiorowych pracy i porozumieniach z nimi związanych. W tym przypadku rekompensatę w wysokości 10 000 zł dzieli się proporcjonalnie do liczby osób uprawnionych po zmarłym.

Osobą nieuprawnioną w rozumieniu niniejszej ustawy jest natomiast pracownik przedsiębiorstwa górniczego, który miał ustalone prawo do emerytury lub renty na dzień skutecznego wypowiedzenia prawa do bezpłatnego węgla emerytom i rencistom, ale nie rozwiązał stosunku pracy i nie wystąpił do ZUS z wnioskiem o wypłatę emerytury lub renty. Przedsiębiorstwa górnicze skutecznie wypowiedziały wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy, dotyczące prawa do bezpłatnego węgla, tylko w przypadku emerytów i rencistów, którzy spełniają jednocześnie dwa warunki, tj. nabyli uprawnienia oraz pobierają świadczenie z ZUS. Wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy obowiązujące w przedsiębiorstwach górniczych nadal przyznają prawa dla pracowników. W związku z powyższym niezaliczanie do grupy osób uprawnionych pracowników, którzy nabyli uprawnienie do emerytury lub renty, ale nie pobierali świadczenia, ma na celu wyeliminowanie przypadków, w których osoba taka pobiera deputat przysługujący pracownikom.

Jak wynika z dat przyjętych w definicji osoby uprawnionej z przedsiębiorstwa górniczego, nie są również osobami uprawnionymi w rozumieniu niniejszej ustawy emeryci i renciści z kopalń zlikwidowanych przed dniem 1 stycznia 2007 r. Jak wskazano powyżej, na podstawie posiadanego przez te osoby prawa do bezpłatnego węgla, ZUS wypłaca im ekwiwalent pieniężny na mocy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Wynika to z faktu, że przy likwidacji tych kopalń nie zostały wypowiedziane ponadzakładowe czy też zakładowe układy zbiorowe pracy, z których przedmiotowe uprawnienie wynikało.

Katalog osób, które nie będą mogły pobierać świadczenia rekompensacyjnego przyznawanego niniejszą ustawą obejmuje emerytów i rencistów, których roszczenia z tytułu prawa do bezpłatnego węgla podlegają zaspokojeniu na podstawie prawomocnego wyroku sądowego. Przyjęto bowiem, że ich sytuacja, dzięki zaspokojeniu roszczeń, jest równa sytuacji emerytów i rencistów otrzymujących ekwiwalent, w związku z tym przyznawanie im świadczenia rekompensacyjnego czyniłoby ich pozycję uprzywilejowaną.”

Odnosząc powyższe uwagi do przypadku powódki Sąd I instancji wskazał, że powód nie spełnia wymogów ustawowych uprawniających do świadczenia rekompensacyjnego z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla.

Powód nie przeszedł na emeryturę lub rentę z przedsiębiorstwa górniczego, bowiem zakończył pracę w Spółce (...) Spółka z o.o. w B., która to Spółka nie jest przedsiębiorstwem górniczym w rozumieniu ustawy. Powyższe znajduje swe dodatkowe potwierdzenie w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 1999 r. w sprawie wykazu przedsiębiorstw górniczych oraz przedsiębiorstw robót górniczych, gdzie powyższa Spółka nie jest wymieniana jako przedsiębiorstwo górnicze.

Wobec powyższego żądanie pozwu zostało oddalone.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd I instancji odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości.

Skarżący zarzucał wyrokowi Sądu I instancji naruszenie prawa materialnego, a to art. 2, art. 3 i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 2017 r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla poprzez wadliwe przyjęcie, że powód nie spełnia przesłanek do otrzymania świadczenia rekompensacyjnego, a nadto naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez niewłaściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz błędne ustalenie stanu faktycznego w sprawie.

Powód podnosił, że od 1 stycznia 1997 r. do 21 grudnia 1999 r. był zatrudniony w Zakładzie (...) S.A., która bezspornie była przedsiębiorstwem górniczym, przekształconym następnie w (...) Sp. z o.o., w której powód wykonywał pracę aż do przejścia na emeryturę – od 1 stycznia 2000 r. do 31 lipca 2000 r. Podkreślał, że mimo zmiany formy prawnej pracodawcy, był to ten sam zakład pracy, to samo przedsiębiorstwo w znaczeniu materialnym, taka sama praca, warunki zatrudnienia i te same obowiązujące przepisy Układu Zbiorowego Pracy (...) Węglowego ( (...)) z 21 grudnia 1991 r. Powód twierdził, że przez cały zaś pracował na tym samym stanowisku i wykonywał w latach 90-tych aż do przejścia na emeryturę tę samą pracę, zatem należy uznać, że w rzeczywistości było to nadal to samo przedsiębiorstwo górnicze, a zmieniały się tylko formy prawne na skutek przekształceń własnościowych w górnictwie. Dodał, że dla decyzji o prawie do rekompensaty kluczowe jest to, że jako emeryt pobierał deputat i prawo do niego wynikało z (...) z 21 grudnia 1991 r., a następnie prawo to utracił.

W związku z powyższym, powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i przyznanie mu rekompensaty za utracony deputat węglowy w kwocie 10 000 zł, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrot kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód dochodził zapłaty rekompensaty z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla.

Ustawa z dnia 12 października 2017 r. (Dz. Z 2017 r., poz. 1971) o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, określa zasady i sposób realizacji świadczenia rekompensacyjnego.

Zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy rekompensata przysługuje osobie uprawnionej, z wyjątkiem ust. 2, tj. nie przysługuje osobie uprawnionej, której roszczenia z tytułu prawa do bezpłatnego węgla podlegają zaspokojeniu na podstawie prawomocnego wyroku sądowego.

Po myśli art. 2 ust 1 ustawy, przez osobę uprawnioną należy rozumieć:

a) emeryta i rencistę mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zwanej dalej "rentą", i pobierających to świadczenie, uprawnionych w trakcie pobierania świadczenia z tytułu emerytury lub renty do bezpłatnego węgla na podstawie postanowień układów zbiorowych pracy, porozumień lub innych regulacji obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, które utraciły moc obowiązującą przed dniem wejścia w życie ustawy, na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń;

b) wdowy, wdowców i sieroty mających ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie, o której mowa w lit. a.

Powód od 1 stycznia 2000 r. do 31 lipca 2000 r. był zatrudniony w Spółce (...) Spółka z o.o. w B. i z tego zakładu przeszedł na emeryturę.

(...) Spółka z o.o. w B. nie jest przedsiębiorstwem górniczym w rozumieniu art. 2 ust 2 powołanej ustawy, który definiuje to pojecie, albowiem nie jest to spółka węglowa – jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, która prowadziła w dniu 31 grudnia 2011 r. wydobycie węgla kamiennego na podstawie koncesji (pkt a), ani spółka, w której Skarb Państwa lub spółki węglowe posiadały w dniu 31 grudnia 2011 r. akcje lub udziały, która prowadziła w tym dniu wydobycie węgla kamiennego na podstawie koncesji (pkt b).

Sąd II instancji uzupełnił materiał dowodowy w sprawie poprzez zwrócenie się do Ministerstwa Środowiska z pytaniem czy (...) Spółka z o.o. w B. posiadał koncesję na wydobywanie węgla kamiennego w dniu 31 grudnia 2011 roku. Na podstawie pisma Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska z 22 lutego 2019 r. Sąd Okręgowy ustalił, że (...) Spółka z o.o. nie posiadał koncesji na wydobywanie węgla kamiennego.

Zakład ten został wykreślony z Krajowego Rejestru Sądowego 18 lutego 2014 r.

Nie zostały spełnione zatem przesłanki wymienione w ustawie warunkujące przyznanie powodowi prawa do świadczenia rekompensacyjnego.

Zarzuty apelacji są zatem nieuzasadnione. Sąd I instancji trafnie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, który zresztą w większości był bezsporny, oraz prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego, wydając zaskarżony wyrok.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako nieuzasadnioną.

Na mocy art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Powód był subiektywnie przekonany o słuszności swojego żądania. Należy zauważyć, ze ustawodawca świadczenie objęte żądaniem powoda zagwarantował tylko niektórym kategoriom osób, a wytoczenie powództwa spowodowane było niezrozumieniem przepisów ustawowych przez powoda oraz brakiem wiedzy co do posiadania przez jego ostatniego pracodawcę statusu „przedsiębiorstwa górniczego” w rozumieniu ustawy o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla. Nadto w toku procesu nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

(-) sędzia Jolanta Łanowy - Klimek (-) sędzia Patrycja Bogacińska - Piatek (-) sędzia (del.) Magdalena Kimel