Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2011 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Andrzeja Jużkowa

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2011 roku sprawy

wnioskodawcy S. K. s. S. i P.

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne uwięzienie
w związku z działalnością związaną z walką o niepodległość Polski w okresie
od miesiąca marca 1945 roku do miesiąca lipca 1945 roku

na skutek apelacji prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 09 maja 2011 roku, sygn. akt XVI Ko 71/09

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Sygn. akt II AKa 303/11

UZASADNIENIE

Wnioskodawca S. K. w oparciu o przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wniósł o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania w kwocie 15 000 zł oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 25 000 zł za poniesioną szkodę z tytułu niesłusznego aresztowania w okresie od marca do lipca 1945 roku.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 9 maja 2011 roku w sprawie
o sygn. XVI Ko 71/09 zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy S. K.kwotę 10 000 zł jako zadośćuczynienie za niesłuszne uwięzienie w związku
z działalnością związaną z walką o niepodległość Polski w okresie od miesiąca
marca 1945 roku do miesiąca lipca 1945 roku z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku. W pozostałej części wniosek oddalił. Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Wyrok został zaskarżony apelacją prokuratora w części dotyczącej zasądzonego zadośćuczynienia. Skarżący zarzucił:

–

obrazę przepisów postępowania mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia,
a to art. 7 k.p.k. polegającą na bezpodstawnym przyjęciu, iż uwięzienie wnioskodawcy S. K. w okresie od marca 1945 roku do lipca 1945 roku miało związek z prowadzoną działalnością na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego podczas gdy zgromadzony w toku procesu materiał dowodowy, a w szczególności treść zeznań wnioskodawcy oceniana
w powiązaniu ze wskazaniami wiedzy historycznej nie pozwala na wysnucie
tak kategorycznych wniosków, a tym samym nie daje podstaw do uznania,
iż spełnione zostały kryteria określone w art.8 ust.1 ustawy z dnia 23 lutego
1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego,

–

obrazę przepisów postępowania, a to art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia, poprzez pominięcie w uzasadnieniu wyroku szczegółowych rozważań co do oceny zgromadzonego materiału dowodowego,
a w szczególności przesłanek określonych w art.8 ust.1 ustawy z dnia 23.02.1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, w tym zwłaszcza prowadzenia przez wnioskodawcę działalności niepodległościowej.

Wskazując na powyższe prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu
w Katowicach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się zasadna i skutkowała uchyleniem wyroku
w zaskarżonej części i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Przede wszystkim należy zgodzić się z prokuratorem, iż Sąd Okręgowy
naruszył przepis art. 7 k.p.k. w stopniu mogącym mieć wpływ na treść wyroku, zaś pisemne uzasadnienie wyroku zostało sporządzone w sposób uniemożliwiający przeprowadzenie pełnej i rzetelnej kontroli odwoławczej. Treść uzasadnienia dowodzi, że Sąd w ogóle nie dokonał oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie wskazał którym dowodom, w jakim zakresie i dlaczego dał wiarę, a powołanie się jedynie na część dowodów nakazuje przyjąć, że pominął pozostałe, mające istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia. Sąd wprawdzie przytoczył treść wyjaśnień wnioskodawcy, niemniej nie poddał ich żadnej analizie i ocenie
w zestawieniu z pozostałymi materiałami sprawy. Nie trudno zauważyć, że swoje ustalenia co do tego, że działania wnioskodawcy były działaniami polegającymi na walce o niepodległy byt Państwa Polskiego, Sąd oparł przede wszystkim na decyzji Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia 23.08.1993 roku
o przyznaniu S. K.w oparciu o art.4 ustawy z dnia 24 stycznia
1991 roku o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego uprawnień kombatanckich za uwięzienie z przyczyn politycznych w okresie od marca 1945 do lipca 1945 roku. Wskazać należy, że już wielokrotnie Sad Najwyższy stwierdzał, iż podstawę zasądzenia odszkodowania
i zadośćuczynienia stanowi ustalony w postępowaniu toczącym się w oparciu
o przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego fakt represjonowania za działalność niepodległościową lub
z powodu takiej działalności, a nie fakt przyznania uprawnień kombatanckich w myśl przesłanek przewidzianych w innej ustawie. Bez znaczenia w tym postępowaniu są decyzje organów administracji, gdyż sądy rozstrzygają samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie są związane rozstrzygnięciami innych organów
(vide: wyrok SN z dni 03.03.1991 roku, VKKN 526/98; post. SN z dnia 28.04.2003 roku sygn. IIIKo 25/02; post. SN z dnia 30.09.2008 roku WZ 58/08). Oczywistym jest, że akta Urzędu do Spraw Kombatantów i wydana przezeń decyzja, stanowią istotny dowód w sprawie, ale nie może być tak, jak to uczynił Sąd I instancji, że decyzja taka przesądza o tym, iż oskarżony był represjonowany za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. O ile bezspornym w sprawie jest, ze S. K.był więziony w okresie od 5 marca 1945 roku do 24 lipca 1945 roku, o tyle Sąd nie wskazał na czym polegały działania wnioskodawcy, w jakim okresie czasu były prowadzone, czy miały one charakter działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w rozumieniu ustawy i wypracowanego na jej tle orzecznictwa,
a nadto czy uwięzienie wnioskodawcy we wskazanym okresie miało związek z tą działalnością. Domniemywać jedynie należy, że Sąd w pełni zaakceptował wyjaśnienia wnioskodawcy i przyjął, iż wnioskodawca należał do Armii Krajowej
i podejmował działania przynależąc do jej struktur. Wskazywałaby na to też treść postanowienia „na areszt” z dnia 05.03.1945 roku, niemniej w sytuacji braku pełnej
i logicznej analizy wszystkich dowodów w sprawie, przy uwzględnieniu wiedzy historycznej, ocena ta nasuwa zastrzeżenia. Sąd nie rozpytał wnioskodawcy o bliższe dane dotyczące przynależności do Armii Krajowej, w tym czasokresu, danych bezpośrednich zwierzchników, do jakiego Inspektoratu AK przynależał. Ta ostatnia informacja może mieć też znaczenie w związku z treścią pisma (...) Związku (...)Oddziału TerenowegoZ.w K.dnia (...)roku. Sąd nie przesłuchał go też na okoliczności wynikające z akt Instytutu Pamięci Narodowej o sygn. 08/256, a mianowicie, że w czasie przesłuchań, w tym dnia 23.07.1945 roku konsekwentnie podawał, iż od 20 maja 1944 roku aż do wkroczenia Armii Czerwonej do S.należał do Gwardii Ludowej. Oczywistym jest, że mogły to być wyjaśnienia związane z jego linią obrony, niemniej wymagały rozpytania wnioskodawcy celem pełnej oceny jego zeznań. Niezrozumiałe też jest stwierdzenie zawarte w rekomendacji Związku (...)Rzeczpospolitej Polskiej Oddział w K.z dnia 27.01.1993 roku (k.22) o „rzekomej przynależności do AK”. Oczywistym jest, że represjonowanie za samą przynależność do AK winno być traktowane w kategoriach represji za działalność niepodległościową (por. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 25 kwietnia 1995 roku, WZ 77/95, OSNKW 1995, z. 11-12, poz. 81 czy uchwały SN z dnia 19 kwietnia 1995 roku, I KZP 8/95, OSNKW 1995 roku, z. 5-6, poz. 30), niemniej taka przynależność i ewentualnie podejmowane działania niepodległościowe winny być poprzedzone analizą całego materiału dowodowego przy uwzględnieniu zasad wiedzy i logiki. Sąd zupełnie pominął też dowód z akt IPN o sygn. Ko 00143/116, w których zawarte jest m.in. zobowiązanie S. K.do współpracy z organami informacji Wojska Polskiego pod pseudonimem (...). Wprawdzie okoliczność ta nie została podniesiona w apelacji prokuratora, niemniej może mieć znaczenie w sprawie dla dokonania prawidłowych ocen, jak też z punktu widzenia treści art.8 ust.5 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Nie przesądzając w niczym ostatecznego rozstrzygnięcia, Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy uwzględni przedstawione uwagi i zapatrywania, a także treść apelacji prokuratora. W miarę możliwości ponownie przesłucha wnioskodawcę, bardziej szczegółowo i precyzyjnie rozpyta go o okoliczności związane
z przynależnością do Armii Krajowej. Oceni jego wiarygodność, mając na uwadze pozostałe dowody w sprawie. Jeśli w toku postępowania ujawnią się inne dowody, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, a zwłaszcza dla weryfikacji wyjaśnień wnioskodawcy, sąd uzupełni materiał dowodowy. Cały materiał dowodowy Sąd winien poddać wnikliwej ocenie tak, by nie naruszała ona przepisu art. 7 k.p.k.,
a zarazem uwzględniała zasady wiedzy i logiki. W oparciu o prawidłowo przeprowadzoną analizę wszystkich zebranych dowodów Sąd winien stwierdzić, czy wnioskodawca rzeczywiście przynależał do Armii Krajowej, czy podejmował działalność niepodległościową, czy uwięzienie go w ustalonym okresie było formą represji i pozostawało w związku z tą działalnością w rozumieniu ustawy z dnia
23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
W razie potrzeby Sąd sporządzi pisemne uzasadnienie tak, by przedstawiało pełną ocenę dowodów, płynące z niej wnioski i argumentację, a tym samym, by umożliwiało przeprowadzenie kontroli odwoławczej.