Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie :

Przewodniczący :	SSA Aleksander Sikora
	SSA Robert Kirejew (spr.) SSA Piotr Pośpiech
Protokolant :	Magdalena Bauer

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Katowicach Bogusława Rolki

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 roku sprawy

wnioskodawcy J. K. s. E. i M.

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia

na skutek apelacji pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 6 grudnia 2016 roku, sygn. akt XVI Ko 15/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że jako podstawę prawną rozstrzygnięcia z jego punktu 1 przyjmuje przepis art. 552a § 1 k.p.k.
w brzmieniu obowiązującym w dniu 14 kwietnia 2016 roku, a zasądzone zadośćuczynienie podwyższa do kwoty 120 000,- (sto dwadzieścia tysięcy) złotych;

2.  uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej wniosek o odszkodowanie ponad zasądzoną kwotę 2 985,79 złotych i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach;

3.  w pozostałej zaskarżonej części wyrok utrzymuje w mocy;

4.  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) na rzecz wnioskodawcy J. K. kwotę 240,- (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów poniesionych w związku z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru w postępowaniu odwoławczym.

5.  kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

SSA Piotr Pośpiech SSA Aleksander Sikora SSA Robert Kirejew

Sygn. akt II AKa 36/17

UZASADNIENIE

Pełnomocnik J. K. w dniu 24 marca 2013 r. złożył w Sądzie Okręgowym w Katowicach wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz swojego mandanta kwoty 2.000.000,- złotych tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 418.042,11 złotych tytułem odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od dnia 30 listopada 2005 r. do dnia 14 lipca 2006 roku w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Okręgową w Gliwicach pod sygn. akt V Ds. 33/04/S. W tej sprawie Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach wydał w dniu 15 maja 2012 r., sygn. akt V K 14/10, wyrok uniewinniający J. K. od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa z art. 228 § 5 k.k., który został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 26 marca 2013 r., sygn. akt VI Ka 779/12.

Po rozpoznaniu opisanego powyżej wniosku Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 6 grudnia 2016 r., sygn. akt XVI Ko 15/14, na podstawie art. 552 § 4 K.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz J. K. kwotę 85.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę 2985,79 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, oddalając wniosek w pozostałej części, a także na podstawie art. 554 § 4 K.p.k. zasądził na rzecz wnioskodawcy wydatki związane z ustanowieniem pełnomocnika obciążając kosztami sądowymi Skarb Państwa.

Apelację wniósł pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżając wymieniony wyrok w części oddalającej w punkcie 1 wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia ponad kwotę 85.000,00 zł oraz odszkodowania ponad kwotę 2.985,79 zł. Apelujący zarzucił:

1.  obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść orzeczenia, a to:

a)  art. 4 KPK, art. 7 KPK w zw. z art. 410 KPK poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów przeprowadzonych w niniejszej sprawie, ich ocenie przy braku prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego polegającej na:

-

przyjęciu, że zasądzona kwota zadośćuczynienia w wysokości 85.000,00 zł jest kwotą odpowiednią, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w szczególności w postaci zeznań wnioskodawcy oraz świadków: M. K. i G. K., dokumentacji medycznej wnioskodawcy, materiałów prasowych załączonych do wniosku, prowadzi do konstatacji, że negatywny wpływ tymczasowego aresztowania na osobowość i rozwój wnioskodawcy w tym zwłaszcza rozmiar cierpienia psychicznego i fizycznego, negatywne przeżycia, uczucie poniżenia i niesprawiedliwości, odbiór społeczny wnioskodawcy, czasookres pozostawania w odosobnieniu, warunki panujące w placówce penitencjarnej, uzasadniają zasądzenie żądanej kwoty 2.000.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, jako odpowiedniej do charakteru i intensywności doznanych przez niego negatywnych przeżyć;

-

przyjęciu, że na skutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w majątku wnioskodawcy powstała szkoda w kwocie jedynie 2.985,79 zł, podczas gdy prawidłowa ocena i analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentacji z akt osobowych wnioskodawcy, w szczególności oświadczenia o rozwiązaniu z nim stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jak również opinii biegłych sądowych z zakresu rachunkowości oraz treści zeznań wnioskodawcy i świadków prowadzi do wniosku, iż pomiędzy wskazanymi przez wnioskodawcę stratami finansowymi ich powstaniem, a niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem istnieje adekwatny związek przyczynowy.

b)  art. 167 k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu psychologii na okoliczność wpływu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania na stan emocjonalny i psychiczny wnioskodawcy, jego życie osobiste, zawodowe i rodzinne, które to okoliczności mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności ustalenia rozmiaru krzywdy jakiej doznał wnioskodawca na skutek tymczasowego aresztowania, a ich wyjaśnienie wymaga wiadomości specjalnych;

c)  art. 424 § 1 KPK polegające na zaniechaniu szczegółowego wyjaśnienia w pisemnych motywach orzeczenia przesłanek, którymi kierował się Sąd oddalając wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu psychologii, który to dowód miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający wpływ na treść orzeczenia polegający na:

a)  nieprawidłowym przyjęciu, iż przyznana wnioskodawcy kwota 85.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem jest kwotą odpowiednią, podczas gdy w sprawie nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności istotne dla oceny zasadności dochodzonego zadośćuczynienia;

b)  nieprawidłowym przyjęciu, iż bezsenność, jakiej nabawił się wnioskodawca na skutek tymczasowego aresztowania nie ma istotnego wpływu na należną kwotę zadośćuczynienia, albowiem brak podjęcia przez wnioskodawcę leczenia u specjalisty nie może skutkować uznaniem, iż powyższa okoliczność nie winduje w znaczący sposób ujemnych następstw wiążących się z zastosowaniem wobec wnioskodawcy tego środka zapobiegawczego;

c)  pominięciu natężenia dolegliwości doznanych przez wnioskodawcę w związku z panującymi w areszcie warunkami socjalnymi, jak również dolegliwości związanych z przebywaniem w odosobnieniu, z ograniczonym kontaktem z rodziną, obawą o los rodziny, a w konsekwencji pominięcie, iż powyższe okoliczności, jak również konieczność dostosowania się do kultury więziennej oraz kontakt ze światem przestępczym odcisnęły trwałe piętno na psychice wnioskodawcy;

d)  pominięciu, iż na skutek zastosowania wobec wnioskodawcy środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania pozbawiony został on możliwości awansu, która to okoliczność z uwagi na zaangażowanie wnioskodawcy, podejmowanie licznych inicjatyw oraz osiągnięcia w sferze życia zawodowego, była wielce prawdopodobna;

e)  pominięciu, iż ciężar utrzymania żony i dzieci spoczywał na wnioskodawcy, którzy to w związku z jego tymczasowym aresztowaniem zostali pozbawieni środków finansowych, w konsekwencji czego córka wnioskodawcy zmuszona była do rezygnacji ze studiów dziennych oraz przejęcia na siebie obowiązku utrzymania rodziny;

f)  nieprawidłowym przyjęciu, iż brak jest związku przyczynowego pomiędzy rozwiązaniem z wnioskodawcą umowy o pracę bez zachowania terminu wypowiedzenia, a faktem jego tymczasowego aresztowania, będącym skutkiem uznania, że bezpośrednią przyczyną rozwiązania z nim umowy było toczące się wobec niego postępowanie karne

a w konsekwencji:

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a)  art. 445 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż wnioskodawcy przysługuje kwota zadośćuczynienia jedynie w wysokości 85.000,00 zł, podczas gdy kwota ta jest niewspółmiernie niska w odniesieniu do rozmiaru krzywdy oraz skali i wagi przeżyć psychicznych doznanych przez wnioskodawcę w związku z tymczasowym aresztowaniem, a zatem kwota ta nie może być uznana za kwotę „odpowiednią” zgodnie z w/w przepisem;

b)  art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 361 § 1 i 2 k.c. polegające na ograniczeniu zasądzonego wnioskodawcy odszkodowania do wysokości wynagrodzenia za pracę należnego mu za miesiąc grudzień 2005 r. wbrew zasadzie pełnego odszkodowania limitowanego przez adekwatny związek przyczynowo skutkowy pomiędzy tymczasowym aresztowaniem a szkodą wnioskodawcy.

Podnosząc te zarzuty pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie w całości wniosku wnioskodawcy J. K. w przedmiocie przyznania zadośćuczynienia, tj. poprzez zasądzenie z tego tytułu dodatkowej kwoty 1.915.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie na jego rzecz z tytułu odszkodowania za szkodę majątkową powstałą w wyniku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania dodatkowej kwoty 337.040,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy okazała się częściowo zasadna i doprowadziła do podwyższenia zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz J. K. do łącznej kwoty 120.000 złotych, a nadto spowodowała zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie podstawy prawnej rozstrzygnięcia, jak również wywołała konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w części obejmującej oddalenie dochodzonego odszkodowania ponad kwotę 2985,79 zł i przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji.

Na wstępie należało stwierdzić, że sąd I instancji nie poświęcił należytej uwagi zmianom normatywnym, jakie nastąpiły w okresie pomiędzy złożeniem wniosku odszkodowawczego a dniem wyrokowania, przez co zastosował niewłaściwe przepisy stanowiące podstawę prawną zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia w rozpatrywanym przypadku.

Przypomnieć więc trzeba, że po złożeniu w Sądzie Okręgowym w Katowicach wniosku przez pełnomocnika J. K., z dniem 1 lipca 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1247 z późn. zm.), która w istotny sposób przemodelowała przepisy rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego, na podstawie których należało orzekać o roszczeniach związanych z niezasadnym stosowaniem tymczasowego aresztowania. Nowelizacja wprowadziła m.in. art. 552a k.p.k., który w § 1 stanowił, że w razie uniewinnienia, nie będącego następstwem uwzględnienia kasacji lub wznowienia postępowania, na podstawie tego przepisu oskarżonemu przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonywania wobec niego w trakcie tegoż postępowaniu środków przymusu, o których mowa w dziale VI k.p.k. (należy do nich m.in. tymczasowe aresztowanie). Jednocześnie usunięto zapisy dotyczące odszkodowania i zadośćuczynienia za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie z przepisu art. 552 § 4 k.p.k. Wobec braku szczególnych przepisów intertemporalnych w wymienionej ustawie nowelizacyjnej (nie licząc kwestii niezmienności składu sądu oraz obliczania w niektórych przypadkach terminu przedawnienia roszczeń), do zawisłych w sądach spraw o odszkodowanie i zadośćuczynienie prowadzonych w oparciu o przepisy rozdziału 58 k.p.k. należało stosować regułę ogólną z art. 27 tejże ustawy, co oznaczało, że nowe przepisy, w tym art. 552a § 1 k.p.k., chwytały w locie sprawy toczące się w sądach, w tym sprawę z wniosku pełnomocnikaJ. K..

Następnie z dniem 15 kwietnia 2016 r. weszła w życie nowelizacja przepisów k.p.k. wprowadzona ustawą z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 437), która przywracała poprzednie brzmienie art. 552 § 4 k.p.k. i uchylała m.in. przepis art. 552a k.p.k., jednakże przepis przejściowy art. 25 ust. 3 tejże ustawy stanowi, że postępowania wymienione w działach XI i XII k.p.k. (do nich należy m.in. postępowanie o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niezasadne tymczasowe aresztowanie) wszczęte i niezakończone do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy toczą się do ich zakończenia według przepisów dotychczasowych. Ta właśnie reguła intertemporalna, pominięta przez sąd I instancji, oznaczała, że orzeczenie o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu za tymczasowe aresztowanie stosowane względem J. K. winno być oparte na przepisie art. 552a § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym w dniu 14 kwietnia 2016 r. Jednocześnie należało stwierdzić, że spełnione zostały wszystkie przesłanki zastosowania przepisu art. 552a § 1 k.p.k. do sprawy wnioskodawcy J. K., który został prawomocnie uniewinniony wyrokiem Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach z dnia 15 maja 2012 r., sygn. akt V K 14/10, utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 26 marca 2013 r., sygn. akt VI Ka 779/12, a w sprawie tej stosowano wobec niego środek przymusu w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od 30 listopada 2005 r. do 14 lipca 2006 r. Z tych względów Sąd Apelacyjny w oparciu o przepis art. 455 k.p.k., niezależnie od granic zaskarżenia, skorygował błędną podstawę prawną zasądzonego na rzecz wnioskodawcy odszkodowania oraz zadośćuczynienia, także w wysokości podwyższonej w instancji odwoławczej, na wskazany wyżej przepis art. 552a § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym na dzień 14 kwietnia 2016 r.

Rozpatrując zarzuty podniesione w środku odwoławczym odnoszące się do wysokości przyznanego J. K. zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek stosowania wobec niego tymczasowego aresztowania, które w świetle prawomocnego orzeczenia uniewinniającego nie powinno nastąpić, sąd odwoławczy stwierdził, że były one częściowo zasadne, a wnioskodawcy należało się zadośćuczynienie w wyższej kwocie.

Nie można było jednak zgodzić się z apelującym, że sąd I instancji orzekając o zadośćuczynieniu naruszył wskazane w środku odwoławczym przepisy postępowania, czy przepisy prawa materialnego.

Nie doszło do obrazy norm regulujących zasadę obiektywizmu i swobodną sędziowską ocenę dowodów, tj. przepisów art. 4, 7, czy 410 Kodeksu postepowania karnego. Z uzasadnienia wyroku sądu I instancji wynika, że sąd meriti dał w całości wiarę przeprowadzonym dowodom, w tym zeznaniom wnioskodawcy oraz członków jego rodziny – M. K. oraz G. K. – wspartych opinią biegłego psychologa co do psychologicznej wiarygodności zeznań tego ostatniego świadka. Przepisy dotyczące postępowania dowodowego i oceny dowodów nie zostały przy tym naruszone, a zarzut podniesiony w tym zakresie przez pełnomocnika dotyczył nie tyle sposobu dowodzenia, co wyprowadzania z prawidłowo przeprowadzonych i ocenionych dowodów ustaleń faktycznych nie odpowiadających apelującemu. Zarzut ten należy zatem traktować jako wskazujący w istocie na błędne ustalenia faktyczne sądu I instancji rzutujące na wysokość przyznanych kwot zadośćuczynienia i odszkodowania.

Wbrew twierdzeniom apelującego, nie było w tej sprawie podstaw do dopuszczania dowodu z opinii biegłego z zakresu psychologii na okoliczność wpływu tymczasowego aresztowania na psychikę i życie wnioskodawcy. Ocena tego wpływu nie wymagała posiadania wiadomości specjalnych zarówno z zakresu różnych wyróżnianych przedmiotów zainteresowania psychologii sądowej (takich jak np. ocena psychologicznej wiarygodności świadków, czy poczytalności uczestników postępowania sądowego), jak i ogólnej wiedzy z zakresu psychologii – jako nauki badającej mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniami człowieka. Do oceny negatywnego wpływu zastosowanego względem J. K. tymczasowego aresztowania na jego psychikę i dalsze życie, który był oczywisty, a także do oszacowania rozmiaru odczuwanej z tego powodu przez wnioskodawcę krzywdy uprawniony był samodzielnie sąd orzekający, w oparciu o przeprowadzone dowody, w tym zeznania wymienionych świadków – członków rodziny wnioskodawcy i zeznania samego J. K..

Nie było także potrzeby, aby sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu wyroku odnosił się do powodów oddalenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa na wskazane wyżej okoliczności, gdyż w tym zakresie wydane były postanowienia na rozprawach w dniach 15 czerwca 2016 r. (k. 386) i 6 grudnia 2016 r. (k. 541) wraz z przytoczeniem powodów przemawiających przeciwko dopuszczeniu takiego dowodu. W ocenie sądu odwoławczego argumentacja zawarta w uzasadnieniach tych postanowień była w pełni zasadna i sąd meriti nie dopuścił się obrazy przepisu art. 193 § 1 k.p.k., ani też nie naruszył przepisu art. 424 § 1 k.p.k. nie powtarzając treści postanowień w pisemnym uzasadnieniu wyroku.

Nie można było również stwierdzić, aby Sąd Okręgowy przy orzekaniu w przedmiocie zadośćuczynienia naruszył stosowany odpowiednio przepis art. 445 § 1 k.c. Wykładnia tego przepisu zaprezentowana w pisemnym uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego zasługuje na pełną akceptację. Wskazano w niej, że zadośćuczynienie jako posiadające charakter kompensacyjny winno reprezentować ekonomicznie odczuwalną, a nie symboliczną wartość, odpowiednia suma pieniężna winna być utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie, zadośćuczynienie nie może być rażąco wygórowane, ani też rażąco niskie, a jego wielkość zależy od oceny całokształtu okoliczności istotnych dla oceny rozmiaru krzywdy.

Mimo prawidłowego odczytania norm mających zastosowanie w tym przypadku, przyznane przez sąd I instancji zadośćuczynienie, w ocenie sądu odwoławczego, było nieadekwatnie niskie. Wynikało to z częściowo błędnych ustaleń faktycznych sądu meriti, polegających na nieuwzględnieniu w wystarczającym stopniu wszystkich czynników wpływających na podwyższenie rozmiaru doznanej przez wnioskodawcę krzywdy. Nie chodzi tu o akcentowaną w apelacji pełnomocnika bezsenność, jakiej miał się nabawić wnioskodawca na skutek aresztowania, gdyż jak słusznie wskazał sąd I instancji, sam wnioskodawca przyznał, że nie leczył się w związku z taką przypadłością po opuszczeniu aresztu, a także w dokumentacji lekarskiej z jednostki penitencjarnej (k. 251-257) brak śladów, aby uskarżał się na nią w trakcie stosowania tymczasowego aresztowania. Bezsenność nie mogła zatem stanowić okoliczności istotnie zwiększającej rozmiar krzywdy wnioskodawcy. Za takie okoliczności należy jednak uznać nagłe odseparowanie od najbliższych – brak kontaktów z żoną przez cały okres aresztowania oraz pierwsze możliwości widzenia się z dziećmi po kilku miesiącach od zastosowania aresztowania. Sąd meriti uznał te okoliczności za wiążące się z istotą tymczasowego aresztowania i nie zasługujące na szczególne uwzględnienie. Należało jednak mieć na względzie, że samo aresztowanie w przypadku J. K. nie powinno mieć miejsca, a więc każda, nawet immanentnie z nim związana niedogodność, w tym separacja z rodziną, czy konieczność dostosowania się do trudnych warunków bytowych panujących w areszcie i przymus obcowania z osobami tam przebywającymi musi być brana pod uwagę jako znacząco potęgująca poczucie krzywdy niezasadnie aresztowanego. Na uwypuklenie zasługuje również fakt obawy o los najbliższych odczuwanej z pewnością w wielkim stopniu przez wnioskodawcę. Przed aresztowaniem był on jedynym żywicielem rodziny, utrzymującym niepracującą żonę, mającą wcześniej problemy z poprawnym funkcjonowaniem psychicznym, syna znajdującego się na progu podejmowania pierwszej pracy zawodowej i studiującą córkę. To wszystko w zestawieniu z faktem śmierci w trakcie trwania aresztowania wnioskodawcy jego teścia, który był jedyną osobą mogącą zadbać o byt materialny jego bliskich, musiało u wnioskodawcy wywoływać dojmujące uczucie lęku o bieżące funkcjonowanie jego rodziny, co niewątpliwie wpływało na wyższy niż przyjęty przez sąd meriti rozmiar krzywdy. Zestawienie tych okoliczności z faktem nagłego zatrzymania w miejscu pracy, aresztowania w okolicznościach rujnujących dobre imię i pozycję społeczną oraz zawodowąJ. K., bezzasadnego utrzymywania tego środka przymusu przez okres około 7 i pół miesiąca, musiało w ocenie sądu odwoławczego doprowadzić do uznania, że przyznanie zadośćuczynienia w tym przypadku w kwocie poniżej 100.000 złotych nie spełniało względem wnioskodawcy należytej roli kompensującej doznaną w przeszłości znaczną krzywdę. Odnosząc zatem wysokość należnego zadośćuczynienia do przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa, Sąd Apelacyjny uznał, że adekwatnym zadośćuczynieniem w rozpatrywanej sprawie będzie łącznie kwota 120.000,- złotych, w przybliżeniu odpowiadająca czterokrotności miesięcznego wynagrodzenia za każdy miesiąc bezzasadnego tymczasowego aresztowania. Dlatego do takiej kwoty podwyższono zasądzone na rzecz J. K. zadośćuczynienie, utrzymując w mocy oddalenie dalej idącego żądania wnioskodawcy w tym zakresie, uznając, że kwota wyższa byłaby w okolicznościach rozpatrywanej sprawy nadmiernie wygórowana.

Sąd odwoławczy nie dopatrzył się podnoszonej w apelacji obrazy przepisów art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 361 § 1 i 2 k.c. przy orzekaniu w przedmiocie odszkodowania. Sąd I instancji prawidłowo przyjmował, że zrekompensowane w ten sposób winny być wszelkie szkody materialne w majątku wnioskodawcy, których powstanie pozostawało w adekwatnym związku przyczynowym z niezasadnie zastosowanym wobec J. K. tymczasowym aresztowaniem.

Nie można było jednak odeprzeć zarzutu błędnego ustalenia faktycznego, że na skutek zastosowania najsurowszego środka przymusu w majątku J. K. powstała szkoda jedynie w wysokości 2.985,79 zł. Ustalenie to oparte zostało w głównej mierze na stwierdzeniu przez sąd meriti, że zwolnienie wnioskodawcy z pracy z dniem 31 grudnia 2005 r. było skutkiem prowadzenia przeciwko niemu postępowania karnego i postawienia mu zarzutu popełnienia przestępstwa korupcyjnego pozostającego w związku z zatrudnieniem, a nie rezultatem zastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania. Wniosek taki sąd I instancji wywiódł z treści pisma z dnia 27 grudnia 2005 r. rozwiązującego z wnioskodawcą stosunek pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia (k. 13 część C pracowniczych akt osobowych wnioskodawcy). Problem jednak polega na tym, że brzmienie rzeczonego pisma nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy powodem rozwiązania stosunku pracy była sama utrata zaufania do wnioskodawcy jako do urzędnika Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...) wynikająca z „ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych polegającego na przyjmowaniu korzyści majątkowych”, czy też istotną przyczyną zwolnienia z pracy było zastosowanie wobec J. K. tymczasowego aresztowania, skoro w rzeczonym piśmie dodano sformułowanie: „Powyższe znajduje potwierdzenie w fakcie zastosowania wobec Pana środka zapobiegawczego w postaci aresztu tymczasowego”. Innymi słowy sama analiza literalna pisma rozwiązującego z wnioskodawcą stosunek pracy nie pozwala na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi, czy J. K. zwolniony zostałby z pracy, gdyby przy prowadzeniu wobec niego postępowania karnego i postawienia mu takiego zarzutu korupcyjnego, jak postawiono, nie był tymczasowo aresztowany. Stanowisko przyjęte przez sąd I instancji należałoby uznać za prawidłowe, wziąwszy pod uwagę ciężar dowodu w tym zakresie spoczywający na wnioskodawcy, jeśli nie byłoby możliwe usunięcie nasuwających się wątpliwości w drodze przeprowadzenia innych dowodów, które mogły i w tym przypadku powinny być przeprowadzone z urzędu (w tym postępowaniu stosować powinno się bowiem, w myśl art. 36 pkt 2 cytowanej wyżej ustawy nowelizacyjnej z dnia 27 września 2013 r., przepisy art. 167 i 366 § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r.). Takim dowodem jest przesłuchanie w charakterze świadka osoby, która podejmowała decyzję o zwolnieniu z pracy wnioskodawcy i podpisywała dokument rozwiązujący stosunek pracy – tj. ówczesnego Wojewody (...) M. C., który obecnie pozostaje Radnym Województwa w Sejmiku Województwa (...), celem uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy wnioskodawca zostałby zwolniony z pracy, gdyby w tożsamej sytuacji nie stosowano wobec niego tymczasowego aresztowania. W razie niemożności przeprowadzenia tego dowodu, bądź jego nieskuteczności, należy rozważyć przesłuchanie w charakterze świadka w tym samym przedmiocie P. S. – ówczesnego Dyrektora Wydziału Ochrony (...) Urzędu Marszałkowskiego, który wnioskował o rozwiązanie stosunku pracy z J. K.(k. 12 część C akt osobowych). Dopiero przeprowadzenie tych dowodów pozwoli na wyjaśnienie okoliczności sprawy wystarczające dla podjęcia właściwej decyzji w przedmiocie dochodzonego odszkodowania.

Jeśli okaże się, że w przypadku niezastosowania tymczasowego aresztowania wnioskodawca pozostawałby w stosunku zatrudnienia, niezbędne będzie wykorzystanie licznych uzyskanych w tej sprawie opinii biegłych z zakresu rachunkowości wyliczających zarobki, jakie wnioskodawca uzyskałby pozostając urzędnikiem Urzędu Marszałkowskiego na tożsamym stanowisku, a także wyliczenie metodą dyferencyjną, jakie rzeczywiste uszczuplenie jego majątku według stanu na dzień dzisiejszy nastąpiło w zestawieniu z sytuacją, gdyby nie został zwolniony z pracy z dniem 31 grudnia 2005 r.

Jeśli rezultaty poszerzonego postępowania dowodowego doprowadzą do stwierdzenia, że nawet mimo niestosowania tymczasowego aresztowania J. K. zostałby zwolniony z Urzędu, przy ustaleniu należnego mu w tym postępowaniu odszkodowania trzeba będzie uwzględnić elementy uszczuplenia majątkowego, które niesłusznie nie zostały wzięte pod uwagę przez sąd I instancji. Z zeznań wnioskodawcy wynikało, że z jego małżeńskiego majątku wspólnego dostarczono mu do aresztu paczkę (k. 52), a także dokonano wpłaty na jego konto w areszcie (k. 434). Nadto fakt, że był aresztowany uniemożliwiał mu podjęcie innego zatrudnienia i łożenia na utrzymanie rodziny, co zapewne czyniłby pozostając na wolności po zwolnieniu z pracy w Urzędzie, tak jak to czynił w późniejszym okresie. Tymczasem jego pobyt w areszcie prowadził do uszczupleń majątku małżeńskiego w postaci wyprzedaży biżuterii i zegarków, o czym zeznawała jego żona (k. 147-148) i konieczne byłoby ustalenie wartości tych wyprzedanych bezpowrotnie ruchomości. Z kolei syn wnioskodawcy podnosił, że zaciągnął kredyt, który w owym czasie przeznaczył na utrzymanie rodziny (k. 134), wobec czego należy ustalić, czy miało to wpływ na wartość majątku wnioskodawcy.

Przedstawione okoliczności uczyniły niezbędnym uchylenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej roszczenie J. K. o odszkodowanie ponad zasądzoną kwotę 2985,79 zł, celem ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w tej materii we wskazanych kierunkach. Dopiero tak uzupełnione postępowanie pozwoli prawidłowo orzec, na podstawie art. 552a § 1 k.p.k. w brzmieniu z dnia 14 kwietnia 2016 r., o wysokości odszkodowania rzeczywiście należnego wnioskodawcy w związku z bezzasadnym tymczasowym aresztowaniem stosowanym względem niego w okresie od 30 listopada 2005 r. do 14 lipca 2006 r.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z przepisami art. 554 § 4 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.

SSA Piotr Pośpiech SSA Aleksander Sikora SSA Robert Kirejew