Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Joanna Skwara-Kałwa (spr.)
Sędziowie :	SA Barbara Owczarek SA Lucyna Świderska-Pilis
Protokolant :	Małgorzata Korszun

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko: Skarbowi Państwa

- Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w B.,

- Prezydentowi Miasta B.,

- Naczelnikowi (...)Urzędu Skarbowego w S.,

- Prezesowi Sądu Rejonowego w B.,

Z. K., W. L., (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T., Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w B. M. G., B. U., A. L., (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G., Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W., Gminie S., (...)Funduszowi (...) w W., Gminie B., M. L., (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w D., W. R., Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o zwolnienie przedmiotów spod egzekucji

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 6 czerwca 2012 r., sygn. akt II C 733/10

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanych Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Gminy S., (...) Funduszu (...) w W., Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G., A. L., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D. po 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych i na rzecz pozwanych Z. K. oraz W. L. 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych solidarnie tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 649/12

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w pozwie wniesionym w dniu 19 listopada 2010 r. skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w B. wniosła o zwolnienie spod egzekucji zajętych przedmiotów: pieca elektrycznego, kuchni gazowej, pieca do pizzy, stołów metalowych, zmywarki, stołów drewnianych, krzeseł drewnianych, maszyny do ostrzenia nart, maszyny do zalewania ubytków i ślizgów nart, wyciągów narciarskich, ratraku, armatek śnieżnych, bramek obrotowych z czytnikiem, składanej sceny oraz pawilonu drewnianego. Powódka wskazała, że te szczegółowo wymienione w pozwie ruchomości w chwili ich zajęcia przez komornika w dniu 4 października 2010 r. były jej własnością, na podstawie zawartej ze (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w dniu 30 czerwca 2010 r. umowy sprzedaży, co uzasadnia roszczenie o zwolnienie zajętych przedmiotów spod egzekucji na podstawie art. 841 § 1 k.p.c. Powódka podała, iż został zachowany miesięczny termin do wystąpienia z powództwem, ponieważ pracownik dłużnika obecny przy zajęciu ruchomości nie był wprowadzony w sprawy spółki i o dokonanych czynnościach powiadomił prezesa zarządu spółki (...) w B. P. W. w dniu 13 października 2010 r., natomiast prezes zarządu powódki dowiedział się o zajęciu przedmiotów stanowiących własność (...) bezpośrednio od prezesa zarządu dłużniczki w dniu 21 października 2010 r. Powódka wniosła także o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany Skarb Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego w B. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Wskazał, że dołączona do pozwu faktura VAT stanowiąca dokument księgowo – podatkowy nie może stanowić dowodu sprzedaży, a strony umowy winny udokumentować transakcję w formie pisemnej, zapłata zaś powinna zostać dokonana z rachunku firmowego przy jednoczesnym ujęciu wystawionej faktury w rozliczeniach podatkowych powódki oraz sprzedającej spółki. Pozwany zarzucił również, że powództwo zostało wytoczone po upływie wskazanego w przepisach miesięcznego terminu, skoro do zajęcia ruchomości doszło w dniu 4 października 2010 r., natomiast powództwo zostało wniesione w dniu 19 listopada 2010 r. i to do sądu niewłaściwego rzeczowo. Dodatkowo wskazano, że w sprawie w charakterze pozwanych winni występować wszyscy wierzyciele, na rzecz których prowadzone jest przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. postępowanie egzekucyjne o sygn. (...), a skoro jest to współuczestnictwo konieczne i jednolite, brak pozwania innych osób także uzasadnia oddalenie powództwa.

Postanowieniem z dnia 8 września 2011 r. zmienionym postanowieniem z dnia 12 stycznia 2012 r. wezwano do udziału w sprawie w charakterze pozwanych: Z. K. i W. L., (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w T., Skarb Państwa – Prezydenta Miasta B., Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego w S., Prezesa Sądu Rejonowego w B., Komornika Sądowego Przy Sądzie Rejonowym w B. M. G., a także (...) Bank Spółkę Akcyjną w W., B. U., A. L., (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w G., Zakład Ubezpieczeń Społecznych w W., Gminę Miasta S. w S., (...) Fundusz (...) w W., Gminę Miasta B., M. L., (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w R., W. R. i Przedsiębiorstwo (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w G..

Pozwani Z. K. oraz W. L. wspólnicy spółki cywilnej (...) s.c. wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Wskazali, że z uwagi na nieprzedłożenie przez powódkę dowodu zapłaty ceny i brak wiedzy pracownika powódki co do zmiany właściciela przedmiotowych ruchomości zasadnym jest podniesienie zarzutu nieważności umowy sprzedaży z powodu wady oświadczenia woli w postaci pozorności oraz zarzutu złej wiary po stronie powódki. Zakwestionowali również zachowanie miesięcznego terminu do wytoczenia powództwa.

Gmina S. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Wskazała, że aktualnie jej roszczenie wobec dłużnika wynosi 229 904, 10 zł.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. uznała żądanie pozwu w zakresie zwolnienia od egzekucji ruchomości wymienionych w pkt 1. pozwu i wniosła o zasądzenie kosztów procesu w związku z faktem, iż w postępowaniu egzekucyjnym nie miała świadomości co do naruszenia praw powódki, a wniesienie powództwa na gruncie art. 841 k.p.c. powinno zostać poprzedzone wystąpieniem przez powódkę do pozwanej o odstąpienie od egzekucji.

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
w D. (wcześniej - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w R.) wskazała, że nie dała powodu do wytoczenia powództwa, ponieważ (...) nie poinformowała pozwanej o tym kto jest właścicielem spornych ruchomości, pomimo faktu, że wiedziała o kolejnych czynnościach podejmowanych w toku postępowania egzekucyjnego.

Gmina B. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Podała, iż świetle braku innych dokumentów potwierdzających zawarcie umowy sprzedaży z dnia 30 czerwca 2010 r. poza dołączoną do pozwu fakturą VAT, wątpliwym jest faktyczne zawarcie przedmiotowej umowy.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Podkreśliła, że nie został przez powódkę zachowany miesięczny termin do jego wniesienia, ponieważ za sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego uznać należy sytuację, w której prezes zarządu (...) poinformował prezesa zarządu powódki dopiero po ośmiu dniach od uzyskania informacji od swojego pracownika o dokonanym zajęciu ruchomości. Zakwestionowała zakres przedmiotów, których zwolnienia spod egzekucji domaga się powódka i podniosła, że powódka nie wykazała, że zapłaciła umówioną cenę za rzeczy wskazane w treści faktury. Skoro (...) nie wykazała, że własność przedmiotów przeszła na nią, to zajęcie tych ruchomości w postępowaniu egzekucyjnym nie narusza jej praw.

Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. uznała żądanie pozwu i wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Podała, że powódka nigdy nie zwracała się do spółki o dobrowolne zwolnienie zajętych przedmiotów spod egzekucji.

B. U. wniósł o oddalenie powództwa i zaprzeczył aby doszło do zawarcia skutecznej umowy sprzedaży. Jego zdaniem brak umowy sprzedaży, dokumentów księgowych i zgłoszenia ruchomości do opodatkowania wskazują na pozorność umowy sprzedaży.

Pozwany A. L. wniósł o oddalenie powództwa i zakwestionował wartość i zakres ruchomości objętych żądaniem pozwu o zwolnienie spod egzekucji. Podniósł, że postępowanie egzekucyjne, w toku którego dokonano zajęcia przedmiotowych ruchomości zostało na mocy art. 824 § 1 pkt 3 umorzone postanowieniem z dnia 9 czerwca 2011 roku, a więc nawet przed wezwaniem go do udziału w sprawie. Podkreślił, że powódka nie przedłożyła dowodu uiszczenia należności za zakupione ruchomości.

Pozostałe wezwane do udziału w sprawie jednostki organizacyjne Skarbu Państwa wniosły o oddalenie powództwa, podtrzymując stanowisko z odpowiedzi na pozew, podnosząc także zarzut bezskuteczności umowy sprzedaży jako czynności zdziałanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, ponieważ pogłębiła ona niewypłacalność dłużniczki, a dodatkowo pomimo sprzedaży nie uzyskała ona środków pieniężnych tytułem zapłaty.

W. R. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Wskazał, że powódka uchybiła określonemu w art. 841 § 3 k.p.c. terminowi do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie. Ponadto bezzasadnym jest kierowanie roszczenia w wysokości określonej w pozwie w stosunku do niego, ponieważ zgodnie z treścią tytułu wykonawczego przysługuje mu wierzytelność w wysokości 7 349,50 zł natomiast umowa sprzedaży dotknięta jest wadą oświadczenia woli w postaci pozorności, co wynika z braku dołączenia do pozwu dokumentów potwierdzających zapłatę ceny.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B. M. G. uznała żądanie pozwu o zwolnienie spod egzekucji wymienionych w pozwie ruchomości.

(...) Fundusz (...) w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Pozwani Zakład Ubezpieczeń Społecznych w W. oraz M. L. nie ustosunkowali się do żądania pozwu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i orzekł o kosztach.

Wyrok ten Sąd Okręgowy oparł na następujących istotnych ustaleniach:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. posiadała kilkadziesiąt wierzytelności nabytych od wykonawców robót ziemnych w stosunku do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B., w związku z czym podjęła decyzję o nabyciu przedmiotów ruchomych składających się na infrastrukturę ośrodka narciarskiego położonego w B. S. celem zaspokojenia przysługujących jej wierzytelności. W dniu 30 czerwca 2010 r. doszło do zawarcia umowy sprzedaży na rzecz powódki następujących ruchomości: 2 sztuk (...), ratraku (...), 34 stołów drewnianych bezbarwnych, 7 stołów metalowych nierdzewnych kuchennych, 99 krzeseł drewnianych, pieca elektrycznego konwekcyjnego, kuchni gazowej M., zmywarki F., pieca do pizzy, maszyny do zalewania ubytków i ślizgów nart, maszyny do ostrzenia nart (...), 3 armatek śnieżnych L. (...), 3 armatek śnieżnych S. (...), pawilonu drewnianego (...), sceny składanej oraz 6 bramek obrotowych z czytnikiem kodów o łącznej wartości 480 000 zł netto 585 600 zł brutto, w tym kwota 105 600 zł z tytułu naliczonego podatku od towarów i usług. Przedmiotem umowy objęte zostały elementy ruchome wyciągu narciarskiego, natomiast prawo do korzystania z posadowionych w gruncie stóp fundamentowych wyciągu wynikało z zawartej w późniejszym czasie przez powódkę oraz (...) wieloletniej umowy dzierżawy. Umowa sprzedaży nie została sporządzona w formie pisemnej, a (...) wystawiła fakturę VAT nr (...) na kwotę 585 600 zł z tytułu sprzedaży wyżej wymienionych przedmiotów, w której termin płatności oznaczono na dzień 30 lipca 2010 r. a jako formę płatności wskazano przelew.

W ewidencji środków trwałych powódki z dniem 30 czerwca 2010 r. ujęto rzeczy ruchome wskazane w wyżej wymienionej fakturze, a to (...) (2 sztuki), pawilon drewniany (...), piec elektryczny, kuchnia gazowa, piec do pizzy, maszyna do ostrzenia nart, maszyna do zalewania ubytków, zmywarka fago, armatki śnieżne s. (...) – 3 sztuk, ratrak prinoth, armatki lenho s 73 (3 sztuki), stoły drewniane i metalowych, krzesła drewniane, scena składana, bramki obrotowe (ewidencja powódki k. 373 – 381, ewidencja (...) – k. 480 – 491), a przyjęcie środków trwałych w postaci dwóch (...), armatki śnieżnej S. i L. oraz ratraku P. potwierdzone zostało dowodami przyjęcia środka trwałego do używania.

Jednocześnie w ewidencji VAT sprzedaży (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za okres od czerwca 2010 do czerwca 2011 roku ujęto wyżej wymienioną fakturę VAT z 30 czerwca 2010 roku wystawioną z tytułu sprzedaży na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., jak również ujęto ją w ewidencji zakupów powódki za okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 2010 r. Transakcja znajduje swoje potwierdzenie w złożonych przez powódkę oraz (...) deklaracjach dla podatku od towaru i usług.

W dniu 4 października 2010 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B. W. G. dokonał zajęcia ruchomości czyli następujących przedmiotów: pieca konwekcyjnego elektrycznego, kuchni gazowej, pieca do pizzy, 7 stołów metalowych nierdzewnych, maszyny do mycia naczyń F., 34 stołów drewnianych (w tym 24 lakierowanych bezbarwnych i 10 brązowych), 99 krzeseł drewnianych, maszyny do ostrzenia nart (...), maszyny do zalewania ubytków w ślizgach nart, 2 wyciągów narciarski T., ratraku (...), 3 armatek śnieżnych S., 3 armatek śnieżnych L., 6 bramek obrotowych z czytnikiem kodów, sceny składanej z elementów blaszanych nierdzewnych oraz okrągłego pawilonu drewnianego. Przedmiotowego zajęcia dokonano w obecności pracownika (...) sp. z o.o. w B. P. W., który nie wiedział czyją własnością były zajęte przedmioty majątkowe. Przypuszczał on, że skoro ruchomości te znajdują się w siedzibie (...), to są właśnie jej własnością. P. W. o dokonanym zajęciu ruchomości usiłował telefonicznie poinformować prezesa zarządu dłużniczki, jednakże nie udało mu się skontaktować z J. S. (1). Jeszcze tego samego dnia, P. W. o fakcie zajęcia ruchomości przez komornika poinformował swojego bezpośredniego przełożonego zastępcę dyrektora spółki (...). Natomiast prezesowi zarządu (...) udzielił informacji o dokonanym zajęciu wymienionych przedmiotów po około tygodniu - dwóch tygodniach, kiedy spotkał go w firmie. W spółce o fakcie dokonania sprzedaży w dniu 30 czerwca 2010 r. i rozliczeniu wynikającej z faktury należności przez potrącenie posiadały wiedzę jedynie dwie osoby: prezes zarządu J. S. (1) oraz osoba zajmująca się księgowością. Na czas nieobecności w spółce prezes zarządu nie wyznaczył żadnej osoby do zastępowania go w czynnościach z zakresu zarządzania interesami (...). Z powodu problemów osobistych J. S. (1) nie zajmował się w tym czasie sprawami spółki, a prezesa zarządu powódki o zajęciu poinformował telefonicznie po upływie dwóch lub trzech tygodni od powzięcia wiedzy o tym fakcie.

W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika W. G. doszło do umorzenia tego postępowania prowadzonego z wniosku A. L. postanowieniem z dnia 9 czerwca 2011 r. na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w B. postanowieniem z dnia 12 stycznia 2012 r. umorzył w części postępowanie egzekucyjne z wniosku (...) spółki z o. o. w D. z ruchomości objętych niniejszym powództwem.

Pracownicy (...) zajmujący się dozorem obiektu, dozorowali także sprzedane przedmioty znajdujące się w siedzibie spółki na podstawie porozumienia z dnia 2 lipca 2010 r. zawartego pomiędzy (...) a (...). W umowie dozoru uzgodniono, iż w przypadku zawarcia przez strony umowy dzierżawy nieruchomości koszt dozoru będzie stanowił część ustalonego czynszu dzierżawnego. Dodatkowo wobec zadłużenia (...) względem powódki w dniu 19 listopada 2010 r. zawarta została na okres 15 lat odpłatna umowa dzierżawy, w ramach której czynsz dzierżawny został rozliczony za zobowiązania wobec (...). Wedle postanowień aneksu do tej umowy dzierżawy z uwagi na brak wywiązania się przez (...) z zawartego w dniu 9 lutego 2010 r. porozumienia co do spłaty zobowiązań zgodnie z określonym harmonogramem w miejsce wykonania zobowiązania pieniężnego polegającego na zapłacie czynszu dzierżawnego (...) w zamian za używanie i pobieranie pożytków z nieruchomości, co do której (...) przysługuje prawo użytkowania wieczystego miała zwolnić wydzierżawiającego (...) z długu do wysokości skapitalizowanej wartości czynszu dzierżawnego określonej w załączonej fakturze VAT na sumę 7 200 000 zł netto.

W księdze wieczystej, (...), prowadzonej dla nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B., w dziale (...) dokonano wpisu szeregu ostrzeżeń o wszczęciu postępowań egzekucyjnych w wniosku wierzycieli: (...) Spółki Akcyjnej w S., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C., (...) Banku (...) (...) w K. oraz M. P. (1). Natomiast w dziale (...) ujawniono następujące hipoteki: umowną zwykłą w wysokości 365 000 zł na rzecz (...) Funduszu (...) w K.; umowną kaucyjną do kwoty 2 300 000 zł na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej; na rzecz Banku (...): umowną zwykłą w wysokości 1 700 000 zł, umowną kaucyjną do kwoty 300 000 zł, umowną zwykłą w wysokości 370 000 zł, umowną zwykłą w wysokości 220 000 zł; umowną łączną kaucyjną do kwoty 825 000 zł na rzecz Banku (...) w J.; na rzecz (...) Banku: umowną łączną zwykłą w wysokości 3 555 000 zł, umowną łączną kaucyjną do kwoty 1 527 500 zł, umowną łączną zwykłą w wysokości 127 000 zł, umowną łączną kaucyjną w wysokości 64 000 zł; umowną łączną kaucyjną do kwoty 1 000 000 zł na rzecz B. M.; umowną łączną kaucyjną do kwoty 1 000 000 zł na rzecz T. G.; umowną łączną kaucyjną do kwoty 1 230 700 zł na rzecz W. M.; umowną kaucyjną do kwoty 5 000 400 zł na rzecz Banku (...) w K.; na rzecz Spółki zarządzającej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – Spółki Komandytowej – Spółki (...) w B.: umowną zwykłą w wysokości 710 000 zł, umowną zwykłą w wysokości 3 370 000 zł z tytułu pożyczki, umowną zwykłą w wysokości 766 800 zł; przymusową kaucyjną do kwoty 217 606,57 zł na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.; przymusową kaucyjną do kwoty 33 514,65 złotych na rzecz ZUS w W.; umowną zwykłą w wysokości 500 000 zł na rzecz M. J.; przymusową zwykłą w wysokości 87 955 zł z tytułu należności objętej tytułami wykonawczymi na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w B.; na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.: przymusową kaucyjną do kwoty 105 715,91 zł, przymusową kaucyjną do kwoty 24 564,56 zł, przymusową kaucyjną do kwoty 18 657,40 zł oraz przymusowe zwykłe w wysokości 211 zł, 2 261 zł, 2 919 zł, 195 455,40 zł, 11 226 zł, 12 174 zł oraz 19 673 zł, 259 zł na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w B..

Mając na uwadze poczynione ustalenia uznał Sąd Okręgowy, że brak podstaw do zwolnienia wskazanych przez powódkę przedmiotów spod egzekucji.

Zdaniem Sądu Okręgowego powódka wniosła pozew po terminie z art. 841 § 3 k.p.c., który jest terminem zawitym a zatem już z tego powodu jej powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Przyjął Sąd Okręgowy, że powódka wykazała zeznaniami świadka J. S. (1) i prezesa zarządu M. P. (2), że o fakcie dokonania zajęcia dowiedziała się w dniu 21 października 2010 r.; Sąd ten dał wiarę tym zeznaniom, gdyż brak było dowodów przeciwnych, a zgłaszane w tym względzie zarzuty pozwanych w istocie zmierzały do wykazania, że powódka powinna była powziąć wiadomość w terminie wcześniejszym, co w świetle cytowanego orzecznictwa w istocie nie miało znaczenia. Niezależnie jednak od tego w ocenie Sądu Okręgowego, przyjąć należało, że powódka nie dochowała terminu z art. 841 § 3 k.p.c. ponieważ wniosła pozew w dniu 19 listopada 2010 r. do Sądu Rejonowego w B. a więc do sądu niewłaściwego a czynność procesowa wywołuje skutki tylko wtedy gdy podjęta została we właściwym sądzie. Postanowienie o stwierdzeniu niewłaściwości wydano w dniu 23 listopada 2010 r., czyli po upływie miesiąca od dnia 21 października 2010 r. a zarządzenie o przedstawieniu akt Sądowi Okręgowemu w Katowicach wydano dopiero w dniu 7 grudnia 2010 r.

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów, że faktycznie do zawarcia umowy sprzedaży nie doszło, za zasadny natomiast Sąd uznał zarzut, iż czynność dokonana pomiędzy powódką a dłużnikiem, to jest Spółką (...), była bezskuteczna w związku z dokonaniem jej z pokrzywdzeniem wierzycieli, przy czym pozwani mogli taki zarzut podnieść zgodnie z art. 531 § 1 k.c. Zdaniem Sądu pierwszej instancji zostały w sprawie wykazane przesłanki z art. 527 k.c.; niewątpliwie (...) od kilku lat ma problemy finansowe, prowadzone są wobec niej postępowania egzekucyjne, choć nie został złożony wniosek o jej upadłość, kapitał zakładowy wynosił około 2 600 000 zł, a prawo do gruntu zostało wycenione przez komornika na około 10 000 000 zł, niewątpliwie więc sprzedaż cennych składników majątkowych o wartości przekraczającej 400 000 zł utrudniała sytuację wierzycieli. Zdaniem Sądu Okręgowego Skarb Państwa wykazał odpisem z księgi wieczystej, że nieruchomość dłużniczki obciążona jest co najmniej kilkunastoma hipotekami w łącznej kwocie przekraczającej 24 952,630 zł, przy czym znakomita większość wpisana jest na rzecz innych wierzycieli niż pozwani. Zestawienie tych należności i wskazanie przez świadka J. S. (1) wartości majątku na poziomie niespełna 13 milionów złotych, wystarczy do wykazania, że wobec stanu majątku dłużnika niemożliwe jest zaspokojenie wierzytelności skarżącego. W ocenie Sądu Okręgowego dłużnik dokonując czynności miał świadomość, że pogorszy to sytuację innych wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała, prezes zarządu powódki znał z wcześniejszych kontaktów biznesowych J. S. (1) prezesa zarządu (...), co uzasadnia przyjęcie stosunku bliskości.

W apelacji od tego wyroku powódka, zaskarżając go w całości zarzuciła

- naruszenie przepisów postępowania, a to:

1)  art. 841 § 3 k.p.c. oraz art. 200 § 3 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że dla zachowania terminu przewidzianego w art. 841 § 3 k.p.c. niezbędne było złożenie pozwu w Sądzie Okręgowym w Katowicach, który jest rzeczowo właściwy w niniejszej sprawie, podczas gdy jak wynika z treści powyższego przepisu czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy, zatem zachowany został termin do skutecznego wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie,

2)  art. 236 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń faktycznych na podstawie zeznań świadka J. S. (1) co do okoliczności dotyczących sytuacji majątkowej dłużnika, które nie zostały objęte tezą dowodową, w konsekwencji czego doszło do naruszenia ogólnych reguł postępowania dowodowego w zakresie bezpośredniości, jawności, równości stron i kontradyktoryjności stanowiących istotne gwarancje procesowe dla stron.

3)  art. 233 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów skutkujące błędnym przyjęciem, że stan majątkowy dłużnika uniemożliwia zaspokojenie wierzycieli, podczas gdy okoliczność ta nie znajduje potwierdzenia w dowodach przedstawionych przez stronę pozwaną.

- naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

1)  art. 123 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przepis ten nie ma zastosowania do terminu przewidzianego w art. 841 § 3 k.p.c., podczas gdy na skutek wniesienia pozwu do Sądu Rejonowego w B. doszło do przerwania biegu terminu do złożenia pozwu o zwolnienie zajętych przedmiotów spod egzekucji,

2)  art. 527 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego niniejszej sprawy oraz błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do uznania umowy sprzedaży zawartej pomiędzy powódką a dłużnikiem w dniu 30 czerwca 2010 r. za bezskuteczną, podczas gdy z okoliczności niniejszej sprawy jednoznacznie wynika, że powódka jest jednym z wierzycieli dłużnika, zatem przepis ten nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie; nadto nie zostały spełnione przesłanki warunkujące dopuszczalność uznania dokonanej czynności prawnej za bezskuteczną.

Powołując się na te zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów postępowania.

W motywach apelacji podała skarżąca, że brak było podstaw do oddalenia powództwa z uwagi na niezachowanie terminu z art. 841 § 3 k.p.c. Skoro Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że termin ten jest terminem prawa materialnego to nie mogły mieść do niego zastosowania reguły właściwe do terminów prawa procesowego, zwłaszcza takie które nie znajdują zastosowania do pism wszczynających postępowanie do jakich należy pozew. Zdaniem skarżącej obowiązują szczególne regulacje wynikające z treści art. 200 § 3 k.p.c., zgodnie z którym czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

Podniosła nadto skarżąca, że niedopuszczalne było zastosowanie art. 527 k.p.c. w sytuacji gdy powódka była jednym z wierzycieli. Wskazała też, że nie wykazali pozwani niewypłacalności dłużnika, a w szczególności nie potwierdza tego faktu odpis księgi wieczystej nieruchomości pozostającej w użytkowaniu wieczystym dłużnika, nie wykazali przy tym pozwani, że dłużnik nie posiada jakiegokolwiek innego składnika majątkowego, z którego możliwe byłoby uzyskanie zaspokojenia.

Pozwani Skarb Państwa, Gmina S., (...) Fundusz (...) w W., Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., A. L., (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w D., Z. K. i W. L. w odpowiedziach na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona a podniesione w niej zarzuty nie mogą odnieść zamierzonego skutku.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy są prawidłowe i tym samym zasługują na podzielenie a Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. W szczególności, wbrew zarzutom apelacji, prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, że w chwili zawierania kwestionowanej umowy, to jest w dniu 30 czerwca 2010 r., będąca dłużnikiem Spółka (...) była niewypłacalna a zawarta z powódką umowa tą niewypłacalność pogłębiła. Było okolicznością bezsporną, że w tym czasie wymieniona Spółka miała wielu wierzycieli, których należności nie regulowała i toczyły się przeciwko niej postępowania egzekucyjne a wierzyciele pozostawali niezaspokojeni, przy czym sytuacja ta nie uległa zmianie do daty wyrokowania. Stan niewypłacalności Spółki został w zasadzie potwierdzony przez prezesa jej zarządu, który przesłuchany w charakterze świadka zeznał: „Na terenie spółki były zajęte różne nieruchomości i ruchomości, spółka od pewnego czasu ma problemy finansowe i mniej więcej od 3 lat wielokrotnie zajmowane były różne przedmioty.” (zeznania - k. 633). Z dalszych zeznań tego świadka jasno wynika, że w chwili gdy zajęte zostały ruchomości będące przedmiotem tego postępowania, główne składniki majątku Spółki były już zajęte przez Komornika, w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu. Wynika z nich również, czego skarżąca nie dostrzega że posiadany wówczas majątek spółki (12 600 000 zł) odpowiadał co najwyżej połowie obciążenia hipotecznego nieruchomości wynoszącego 24 952 630 zł (zeznania świadka J. S. (1) – k. 634 i 635). Podkreślić należy, że zeznania wymienionego świadka korespondują z zeznaniami prezesa powódki (skarżącej), który zeznał: „Wiedziałem, że (...) ma jeszcze wielu innych wierzycieli, ale wiedziałem, że jej głównym składnikiem majątku jest prawo do nieruchomości, w postępowaniu egzekucyjnym wyceniono jej wartość na ponad 9 milionów” (zeznania przedstawiciela powódki – k. 730). Nawet jeśli rację ma skarżąca, że kwota zabezpieczenia hipotecznego nie jest tożsama z wysokością zadłużenia Spółki to jednak tak wysokie obciążenie hipoteczne, w sytuacji gdy jednocześnie toczą się przeciwko dłużnikowi postępowania egzekucyjne, które nie przyniosły dotąd zaspokojenia wierzycielom, przemawia za ustaleniem niewypłacalności dłużnika. Nie mogą podważyć tych ustaleń gołosłowne twierdzenia apelacji o jakichkolwiek innych składnikach majątku, z których możliwe byłoby zaspokojenie. Nie da się tej nieskonkretyzowanej tezy pogodzić z oczywistym faktem, że Spółka nie płaci swych długów.

Zatem uznać należy, iż zasadnie Sąd Okręgowy na skutek zarzutu pozwanych z art. 531 § k.c. uznał za bezskuteczną w stosunku do nich czynność prawną w postaci umowy sprzedaży zawartej w dniu 30 czerwca 2010 r. pomiędzy powódką a dłużniczką Spółką (...) (prawo własności przysługujące powódce do przedmiotów objętych pozwem z umowy tej wynikające było podstawą jej roszczenia). Rację ma przy tym Sąd Okręgowy, o ile przyjmuje, że wykazane w sprawie zostały wszystkie przesłanki skargi paulińskiej określone w art. 527 § 1 k.c. Skoro w chwili zawierania umowy Spółka (...), jak wyżej wskazano, była niewypłacalna a wyzbycie się majątku o wartości przekraczającej 400 000 zł sprawiało bez wątpienia, że stała się ona niewypłacalna w wyższym stopniu (art. 527 § 2 k.c.) to spełniona została przesłanka działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zebrane w sprawie dowody, w tym kolejne umowy zawierane pomiędzy powódką a Spółką (...), wskazują jednoznacznie, iż podmioty te pozostawały i pozostają ze sobą w stałych stosunkach gospodarczych a zatem względem powódki działa domniemanie z art. 527 § 4 k.c. a to przesądza, że zaistniała kolejna przesłanka skargi paulińskiej, a mianowicie, że było powódce wiadomym, iż dłużnik dział ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W sytuacji gdy powódka nabyła przedmioty majątkowe o znacznej wartości wskazane w pozwie nie ulega wątpliwości, że uzyskała on korzyść majątkową o jakiej mowa w art. 527 § 1 k.c.

Odnosząc się do zarzutu, iż niedopuszczalne było zastosowanie art. 527 k.c. w sytuacji gdy powódka była jednym z wierzycieli, stwierdzić należy, iż jest to zarzut chybiony. Nie ma żadnego usprawiedliwienia dla uprzywilejowania jednego wierzyciela (powódki) względem pozostałych. Jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2008 r., V CSK 79/08 art. 527 k.c. ma zastosowanie do czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z jednym tylko z wierzycieli, jeżeli jest to czynność naruszająca wynikającą z ustawy lub umowy kolejność zaspokajania wierzycieli, a zatem, jeżeli dłużnik dowolnie dokonał uprzywilejowania niektórych spośród jego wierzycieli kosztem pozostałych. W razie wielości wierzycieli dłużnik ma wprawdzie co do zasady prawo wyboru wierzyciela, którego chce zaspokoić, niemniej w niektórych sytuacjach zaspokojenie jednego lub niektórych spośród wierzycieli odpowiada przesłankom art. 527 k.c. Będzie tak między innymi wtedy, gdy dłużnik dokonał wyboru wierzyciela w sposób arbitralny, prowadzący do uprzywilejowania go kosztem pozostałych w okolicznościach, które wskazują na rychłą możliwość ogłoszenia upadłości dłużnika i wyprowadzenie z jego majątku istotnych składników, co może prowadzić do niemożności zaspokojenia wierzycieli z przyszłej masy upadłości. Z zeznań przedstawiciela powódki wynika jasno, że powódka zmierzała do zaspokojenia swoich wierzytelności jakie miała względem Spółki (...) w drodze zawarcia kwestionowanej umowy z tego właśnie powodu, że byli inni wierzyciele, których wierzytelności były zabezpieczone lepiej bo hipotecznie (zeznania prezesa powódki M. P. (2) – k. 730).

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 237 k.p.c. przez przesłuchanie świadka J. S. (2) na okoliczności wykraczające poza tezę dowodową, wskazać należy, że nie może się na to ewentualne uchybienie skarżąca powoływać bowiem nie zgłosiła zastrzeżeń do protokołu w trybie art. 162 k.p.c. (por. treść protokołu – k. 633 – 636).

Reasumując skoro zasadnie Sąd Okręgowy uznał umowę z dnia 30 czerwca 2010 r. za bezskuteczną względem pozwanych stosownie do art. 527 k.c. zastosowanego wskutek zarzutu znajdującego oparcie w art. 531 § 1 k.c., zaś zarzuty apelacji zmierzające do podważenia tego stanowiska okazały się nietrafne, apelacja podlegała oddaleniu.

Jakkolwiek apelację oddalono z powodów wyżej wskazanych odnieść się również należy do kwestii dochowania terminu do wniesienia powództwa o zwolnienie od egzekucji. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że powódka uchybiła terminowi z art. 841 § 3 k.p.c. albowiem w określonym w nim terminie wniosła pozew do sądu niewłaściwego, natomiast do Sądu Okręgowego w Katowicach, który jest sądem właściwym wniosła go już po upływie tegoż terminu. Z tym poglądem zgodzić się nie można, rację ma bowiem skarżący podnosząc, że termin z art. 841 § ­3 k.p.c. jest terminem prawa materialnego (co przyjął również Sąd pierwszej instancji, nie wyprowadzając jednak z tego stosownych wniosków) i w drodze analogii znajdują do niego zastosowanie zasady właściwe dla przedawnienia, a także art. 200 § 3 k.p.c. W tej kwestii na podzielenie zasługuje argumentacja zawarta w apelacji. Zauważyć jednakże trzeba, że nawet przy przyjęciu, że powództwo w terminie a więc skutecznie został wniesione w dniu 19 listopada 2010 r., ocena taka dotyczy wyłącznie powództwa wniesionego przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w B., gdy chodzi o pozostałych pozwanych z pewnością powództwo przeciwko nim zostało wniesione po terminie; wniosek o ich wezwanie do udziału w sprawie powódka złożyła w dniu 10 lutego 2011 r. a zostali oni wezwani do udziału w sprawie postanowieniem z dnia 8 września 2011 r. (k. 115). Z kolei w przypadku współuczestnictwa jednolitego i koniecznego występującego po stronie pozwanych w tej sprawie, wniesienie powództwa w terminie ustawowym tylko przeciwko jednemu z nich nie mogło być skuteczne, a zatem przyjąć należy, że ostatecznie także naruszenie art. 841 § 3 k.p.c. stało na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa.

Z tych względów Sąd Apelacyjny po myśli art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadach ogólnych w oparciu o art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając je na rzecz tych pozwanych, którzy o to wnieśli, w wysokości odpowiadającej normom przepisanym.