Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Piotr Wójtowicz
Sędziowie :	SA Lucyna Świderska-Pilis SA Anna Bohdziewicz (spr.)
Protokolant :	Magdalena Bezak

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2015 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko R. G., Z. G. i Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowemu (...) Spółce Jawnej Z. G. i Spółka w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 8 października 2014 r., sygn. akt II C 909/12,

prostując zawarte w zaskarżonym wyroku oznaczenie powódki przez wskazanie, że jest nią Przedsiębiorstwo (...) Spółka Akcyjna w K. oraz pozwanej spółki przez wskazanie, że jest nią Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) Spółka Jawna Z. G. i Spółka w S.,

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanych na rzecz powódki solidarnie 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Anna Bohdziewicz

SSA Piotr Wójtowicz

SSA Lucyna Świderska-Pilis

Sygn. akt I ACa 284/15

UZASADNIENIE

Powód - Przedsiębiorstwo (...) S.A. (...) w K. wystąpił z pozwem przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowemu (...) Spółce Jawnej Z. G., R. G. , R. G. i Z. G., domagając się zasądzenia kwoty 207.390,75 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wymagalności poszczególnych faktur do dnia zapłaty, oraz zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu żądania powód podał, że zawarł z pozwaną spółką umowę dzierżawy, zgodnie z którą spółka zobowiązana była uiszczać czynsz dzierżawny zgodnie z wystawionymi fakturami VAT. Zaległości pozwanej spółki wraz ze skapitalizowanymi odsetkami stanowią kwotę dochodzoną pozwem. Pismem z dnia 29.11.2012 r. pozwana odmówiła spełnienia należności twierdząc, że nie posiada żadnych zobowiązań płatniczych wobec powoda. Natomiast odpowiedzialność pozwanych R. G. i Z. G. wynika z art. 22 § 2 k. s. h. i art. 31 § 1 i § 2 k. s. h., statuujących solidarną i subsydiarną odpowiedzialność wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zwrot kosztów postępowania. Przyznali fakt zawarcia umowy dzierżawy w celu wykonania rekultywacji, na mocy której pozwana spółka zobowiązana była do uiszczania czynszu dzierżawnego zgodnie z wystawianymi fakturami VAT. Pozwani zakwestionowali jednak wysokość czynszu dzierżawnego podnosząc, iż zgodnie z ustnymi ustaleniami byli zobowiązani do płacenia czynszu w niższej wysokości niż podana w pisemnej umowie. Obniżenie czynszu miało wynikać z poddzierżawienia części nieruchomości innemu podmiotowi Z tej przyczyny od samego początku pozwana spółka odsyłała faktury powodowi bez ich księgowania. Ponadto pozwani zarzucili, że kwota dochodzona pozwem została zapłacona, a nawet nadpłacona. Jednocześnie z ostrożności procesowej pozwana spółka zgłosiła zarzut potrącenia kwoty 19.797,40 złotych z tytułu wierzytelności wynikającej z faktury VAT Nr (...), obejmującej zapłatę za przyjęcie ziemi z wykopu, przy czym został wystawiony duplikat tej faktury, gdyż oryginał miał zaginąć.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 207.390,75 zł z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 14.467,92 zł od dnia 1 maja 2012 r. do dnia zapłaty

-

od kwoty 30.289,98 zł od dnia 31 maja 2012 r. do dnia zapłaty

-

od kwoty 30.289,98 zł od dnia 30 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty

-

od kwoty 30.289,98 zł od dnia 7 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty

-

od kwoty 30.289,98 zł od dnia 7 września 2012 r. do dnia zapłaty

-

od kwoty 60.579, 96 zł od dnia 1 listopada 2012 r. do dnia zapłaty

-

od kwoty 11.182,95 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty

oraz zasadził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 17.587 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania.

Powyższy wyrok został wydany na tle następująco ustalonego stanu faktycznego:

Między stronami nie był sporny fakt zawarcia umowy dzierżawy z dnia 1.07.2011 r., mającej na celu wykonanie rekultywacji gruntu. W myśl zawartej umowy pozwana spółka zobowiązana była do zapłaty czynszu z tytułu dzierżawy zgodnie z wystawionymi fakturami VAT. Sporna była natomiast wysokość należnego powodowi czynszu, okoliczność jego całkowitej zapłaty, jak również fakt istnienia wierzytelności przedstawionej przez pozwaną spółkę do potrącenia. Bezsporna pozostała również zasada odpowiedzialności pozwanych. Odnosząc się do wysokości należnego powodowi czynszu dzierżawy Sąd Okręgowy ustalił, że zgodnie z § (...) zawartej przez strony umowy dzierżawca zobowiązał się płacić wydzierżawiającemu miesięczny czynsz dzierżawny w wysokości netto 23.500 zł. Z treści § (...) umowy wynika, że wydzierżawiający wyraża zgodę na poddzierżawę części nieruchomości, będącej przedmiotem umowy, spółce (...) S.A. Oddział w Polsce na magazyn kruszyw do końca obowiązywania umowy. W oparciu o aneks Nr (...) do zawartej umowy, Sąd pierwszej instancji ustalił, że od dnia 1.02.2012 r. czynsz dzierżawny wyniósł 24.626 zł netto. W treści zawartej umowy oraz aneksie Nr (...) kwota należnego czynszu została wyraźnie określona, a jej wysokość nie była uzależniona od faktu poddzierżawienia terenu przez spółkę (...)’. Okoliczność ta była znana stronom w momencie zawarcia umowy i pozostała bez wpływu na wysokość ustalonego czynszu.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w trakcie toczącego się postępowania strona pozwana zmieniła swoje stanowisko w sprawie raz twierdząc, że czynsz najprawdo-podobniej został zapłacony przez spółkę (...), a informacje na ten temat powinien mieć A. B., następnie zaś podnosząc, iż kwota dochodzona pozwem została w całości zapłacona stronie powodowej. Pozwany Z. G. oświadczył, że posiada dowody wpłaty na rzecz powoda kwoty 207.390,75 zł, lecz nie w postaci dokumentów, gdyż te zostały zabezpieczone przez CBŚ w K. w związku z postępowaniem przygotowawczym, prowadzonym m.in. przeciwko pozwanemu Z. G.. W dalszej kolejności oświadczył, że na dzień dzisiejszy jest jeszcze nadpłata w zapłacie czynszu w kwocie 573.000 zł. Wobec takiego oświadczenia pozwanego Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. B., który miał zeznać na okoliczności faktycznego porozumienia między stronami, wysokości czynszu, czy należności zostały zapłacone, a także czy czynsz był płatny przez (...).

Pismem procesowym (k. 154-158) strona pozwana zgłosiła zarzut potrącenia kwoty 443.654,18 zł. podając, że potrącenie dotyczy niezapłaconych przez powoda pozwanej Spółce należności z tytułu kilku wykonanych przez pozwanych usług, które to należności nie zostały do chwili obecnej skompensowane z należnościami z tytułu czynszu dzierżawnego. Do pisma pozwani złożyli szereg dokumentów księgowych na okoliczność wzajemnych rozliczeń i rozliczeń, które miały miejsce w trakcie współpracy stron. Jednocześnie strona pozwana wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości w celu ustalenia ostatecznego salda rozliczeń na podstawie wszelkich księgowych dokumentów źródłowych, a to faktur, dokumentów bankowych znajdujących się w firmach stron za wykonywane przez nich usługi w okresie od 11.02.2010 r. do chwili obecnej, a w tym dokonania rozliczeń z tytułu czynszu dzierżawnego za dzierżawę placu przy ul. (...) w B..

Pismem procesowym z dnia 27.09.2013 r. (k. 216 i nast.) powód oświadczył, że zarzut potrącenia nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem wszelkie należności przysługujące pozwanemu zostały zaspokojone przez zapłatę lub potrącenie wzajemnych wierzytelności przed dniem wymagalności należności dochodzonych w niniejszym postępowaniu. Wierzytelność objęta fakturą VAT nr (...) nie istnieje. Do pisma powód dołączył szereg dokumentów na okoliczność wzajemnych rozliczeń między stronami.

Wobec powyższego, biorąc pod uwagę mnogość przedstawionych dokumentów księgowych i konieczność ustalenia, jakie są wzajemne należności stron, Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłego ds. księgowości. Opinia w sprawie została opracowała przez biegłego D. K. (1), który w oparciu o faktury VAT , rachunki bankowe sporządził tabelaryczne zestawienie rozliczeń pomiędzy stronami. Dokumentacja uzupełniona została na wezwanie biegłego wyjaśnieniami stron. Powód udzielił pisemnych wyjaśnień związanych z transakcjami realizowanymi z przedsiębiorcą działającym pod firmą (...) S.A. Oddział w Polsce, potwierdzając brak istnienia rozliczeń z tym podmiotem. Biegły wystąpił do pozwanej spółki o wyjaśnienie faktury VAT duplikat Nr (...) z dnia 19.11.2010 r., wystawionej na rzecz powoda na kwotę 19.797,48 zł, lecz nie uzyskał jakiejkolwiek odpowiedzi. Wobec powyższego rozliczenia pomiędzy stronami zostały dokonane z pominięciem tej faktury. Stan nierozliczonych faktur VAT jest zgodny z saldem analitycznym kont rozliczeniowych powoda, wykazującym saldo 256.975,95 zł z tytułu zadłużenia pozwanej spółki. Strona powodowa opinii nie zakwestionowała, zaś pełnomocnik strony pozwanej zarzucił opinii niejasność przez niesprecyzowanie usług dzierżawy. W opinii uzupełniającej biegły wyjaśnił, że ustalił salda rozliczeń pomiędzy stronami za wzajemne usługi realizowane w okresie od 11.02.2010 r. do chwili obecnej, w których ujęte są usługi dzierżawne, oraz inne szczegółowo określone w treści faktur wystawione przez strony. Rozliczenie saldami występuje, gdy kontrahenci są dla siebie wzajemnie zarówno dostawcą i odbiorcą. Polega na kompensowaniu poszczególnych należności i zobowiązań w pewnym okresie i ustaleniu salda podlegającego rozliczeniu.

Sąd pierwszej instancji przyjął ustalenia biegłego za w pełni odzwierciedlające stan rozliczeń między stronami, z których wyraźnie wynika, iż strona pozwana nie uiszczała powodowi należności wynikających z zawartej między nimi umowy. Z żadnego zaoferowanego przez stronę pozwaną dowodu nie wynika, aby czynsz został rozliczony bądź też skompensowany należnością przysługującą stronie pozwanej. Sąd Okręgowy wskazał, że skoro pozwana podnosi, iż należność zapłaciła, to zgodnie z treścią art. 6 k.c. winna okoliczność tę udowodnić. Wyjaśniono, że zgodnie z treścią art. 693 k.c. przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Wysokość czynszu strony ustaliły umową dzierżawy z dnia 1.07.2011 r. oraz aneksem nr (...) do tej umowy. Skoro zapłata nie nastąpiła, roszczenie strony powodowej w pełni zasługiwało na uwzględnienie. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że odpowiedzialność pozwanych osób fizycznych oparta jest na treści art. 22 i 31 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h. każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką z uwzględnieniem art. 31 k.s.h.. Z kolei zgodnie z treścią § 2 art. 31 k.s.h. nie ma przeszkody do wszczęcia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Mając na względzie wyżej przedstawione ustalenia i rozważania Sąd pierwszej instancji uwzględnił w całości żądanie pozwu i zasądził dochodzoną należność wraz z ustawowymi odsetkami. Odsetki zostały zasądzone na mocy art. 482 k.c. od dnia wymagalności poszczególnych faktur. O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c..

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony w całości. Apelujący sformułowali następujące zarzuty:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, polegający na przyjęciu, że pozwana spółka nie zapłaciła powodowi czynszu dzierżawnego w łącznej kwocie 207.390,75 złotych, podczas gdy z zeznań wspólnika pozwanej spółki Z. G. wynika, że takowy czynsz został uiszczony, co potwierdzają również dokumenty przelewów z różnych banków, dokonanych przez pozwaną spółkę na konto powoda, a nadto niedokonanie ustaleń, co do okoliczności uzasadniających dokonanie potrąceń kwot 19.797,40 złotych i 443.654,18 złotych od kwoty żądanej przez powoda oraz z jakich przyczyn wbrew umowom między stronami czynsz dzierżawny ustalony na kwotę 23.500 złotych nie został zmniejszony o 16%, a następnie podwyższono go do kwoty 24.626 złotych;

2)  naruszenie przepisów postępowania, a zwłaszcza art. 233 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c., które miało istotny wpływ na wynik sprawy przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób jednostronny, jedynie w oparciu o niepełną i niejasną opinię biegłego z zakresu księgowości D. K., z pominięciem istotnej części tego materiału tj. zeznań świadka Z. G. – wspólnika pozwanej spółki, z których wynika, że pozwana spółka uiściła w całym okresie dzierżawy ustalony czynsz, a które to zeznania korespondują z dokumentami przelewów bankowych pozwanej spółki, potwierdzającymi zapłatę z tytułu czynszu w całości (złożonych do akt sprawy), a nadto niewyspecyfikowanie w tej opinii, które należności wynikały z tytułu zapłaty czynszu dzierżawnego, a które dotyczyły zapłaty za inne usługi jak np. za usługę walcem wibracyjnym.

W związku z tymi zarzutami apelujący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach postępowania odwoławczego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych nie może odnieść skutku, gdyż zarzuty w niej zawarte nie są zasadne.

Zarzuty strony pozwanej koncentrują się wokół naruszenia prawa procesowego, które miało skutkować poczynieniem nieprawidłowych ustaleń faktycznych, jakie Sąd pierwszej instancji uczynił podstawą swojego rozstrzygnięcia. Wbrew odmiennemu stanowisku apelujących, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń w sprawie, które znajdują oparcie w trafnie ocenionym materiale dowodowym. Ocena dowodów nie nosi cech dowolności, nie jest jednostronna, nie uchybia też zasadom logicznego rozumowania i doświadczeniu życiowemu. Wobec tego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy uznać za chybiony. Jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji w części stan faktyczny nie był między stronami sporny. Poza sporem pozostawała okoliczność zawarcia przez strony umowy dzierżawy, z której powodowa spółka wywodzi swoje roszczenia twierdząc, iż pozwana spółka częściowo nie wywiązała się z obowiązku zapłaty ustalonego czynszu. Strona pozwana kwestionując żądanie powoda podniosła szereg zarzutów, które zresztą pozostawały ze sobą w sprzeczności. Z jednej strony bowiem dzierżawca twierdził, iż nie ma żadnych zaległości w zapłacie czynszu i jednocześnie utrzymywał, że wysokość czynszu miała być inna niż wynika to z zapisu umowy, a z drugiej podnoszono zarzut potrącenia (zresztą wierzytelności w różnej wysokości). Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu, wynikającym z art. 6 k.c., strona pozwana obowiązana była do wykazania swoich twierdzeń, któremu to obowiązkowi nie sprostała. Wysokość należnego czynszu wynika z umowy zawartej na piśmie. Natomiast twierdzenia strony pozwanej, że faktycznie strony ustaliły czynsz w innej wysokości pozostają gołosłowne. Okoliczności tej nie można uznać za wykazaną zeznaniami Z. G., który był przesłuchany w charakterze strony, a nie świadka, jak zarzucono w apelacji. Sąd Okręgowy przekonująco uargumentował swoje stanowisko w tej kwestii, a ocena ta zasługuje na podzielenie. Brak jest bowiem racjonalnych i przekonujących argumentów za przyjęciem, iż powodowa spółka miała zgodzić się na obniżenie wysokości czynszu z uwagi na poddzierżawienie części gruntu. Twierdzenie to pozostaje w oczywistej sprzeczności z podpisanym aneksem, w którym czynsz został podwyższony. Strona pozwana nie wykazała też, aby należności z tytułu czynszu zostały w całości uregulowane. Jednocześnie niezrozumiałe jest twierdzenie pozwanego, że na tę okoliczność ma dowody, jednak nie z dokumentów. Podkreślenia wymaga, iż stronami umowy są podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a zatem obowiązane do prowadzenia odpowiedniej dokumentacji księgowej. Jeżeli strona pozwana dokonała wpłat, to winna to wykazać odpowiednimi dokumentami. Nie może natomiast poprzestać na twierdzeniu, że dowody przelewów z różnych banków świadczą o dokonaniu zapłaty, skoro z dokumentów tych okoliczność ta nie wynika. Sąd Okręgowy w celu wyjaśnienia tych kwestii dopuścił dowód z opinii biegłego, który przeanalizował przedstawione mu dokumenty i ustalił saldo rozliczeń między spółkami, będącymi stronami tego sporu. Strona pozwana zakwestionowała wnioski opinii, jednakże zastrzeżenia te nie były zasadne. Przede wszystkim nie jest rzeczą biegłego poszukiwanie dowodów i czynienie ustaleń faktycznych. Rolą biegłego jest wsparcie Sądu wiedzą specjalna, kiedy z uwagi na przedmiot sprawy taka wiedza specjalna jest konieczna. Z tego względu niezasadny jest zarzut, że biegły nie wskazał na jakie należności zaliczył poszczególne wpłaty, gdyż nie należy to do biegłego. Zatem nie ma podstaw do przyjęcia, że pozwana spółka w pełni wywiązała się z obowiązku zapłaty czynszu wobec powoda. Z kolei odnosząc się do zarzutu potrącenia należy wyjaśnić, iż koniecznym jest dokonanie rozróżnienia między materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu a procesowym zarzutem potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi materialnoprawną podstawę procesowej czynności pozwanego w postaci zarzutu potrącenia. Pozwany w ramach tego zarzutu oświadcza wolę potrącenia, powołując się na fakt dokonania potrącenia i wynikające z niego skutki prawne, obejmujące trwałe zniweczenie żądania powoda na skutek umorzenia wierzytelności. Poza wymogiem oświadczenia o potrąceniu pozwany powinien zindywidualizować swoją wierzytelność, skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazać przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania. Jeśli pozwany przedstawia do potrącenia więcej niż jedną wierzytelność powinien określić kolejność ich potrącania (por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 21 czerwca 2012 r. , sygn. akt III CSK 317/11). Dla podniesienia zarzutu potrącenia (podobnie jak innych zarzutów procesowych) przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują żadnych wymagań formalnych. Podkreślenia jednak wymaga, że samo oświadczenie o potrąceniu nie stanowi czynności procesowej, gdyż rodzi skutki materialnoprawne, a zatem pełnomocnictwo jedynie procesowe nie obejmuje umocowania do złożenia tego rodzaju oświadczenia przez pełnomocnika. Reasumując, dla skutecznego podniesienia procesowego zarzutu potrącenia koniecznym jest wykazanie, iż dokonano potrącenia ze wskazaniem pozostałych przesłanek potrącenia wymienionych wyżej. W rozpoznawanej sprawie strona pozwana nie wykazała, aby skutecznie dokonała potrącenia wierzytelności, co miałoby skutkować umorzeniem wierzytelności powoda.

W tym stanie rzeczy zarzuty apelacji nie mogą odnieść skutku i podważyć prawidłowego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, który orzekając nie naruszył również norm prawa materialnego. Z tego względu apelacja pozwanych, jako niezasadna, podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.. Wyrok Sądu Okręgowego wymagał jedynie sprostowania w części obejmującej oznaczenia spółek będących stronami procesu. Firmy obu spółek zostały bowiem zmienione jeszcze przed wydaniem zaskarżonego wyroku, co wymagało jego sprostowania stosowanie do zapisów ujawnionych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Sprostowanie nastąpiło w oparciu o art. 350 § 1 i 3 k.p.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik sprawy, stosowanie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c..

SSA Anna Bohdziewicz SSA Piotr Wójtowicz SSA Lucyna Świderska-Pilis