Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2016 r.

Sąd Rejonowy we Włocławku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Agnieszka Orlik-Seligowska

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Rydzik

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2016 r. we Włocławku

na rozprawie sprawy

z powództwa A. D.

przeciwko H. S. (1)

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  obciąża powódkę kosztami procesu.

UZASADNIENIE

Powódka A. D. reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego w osobie opiekuna prawnego F. D. wniosła o zasądzenie od pozwanego H. S. (1) kwoty 1600 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2014 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu żądania powódka wskazała, że ww. kwoty dochodzi za okres od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. (po 100 zł miesięcznie) z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystnie z nieruchomości przez pozwanego. Argumentowała, że jest właścicielką nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym piętrowym położonym w K. przy ul. (...), który odziedziczyła po swoim ojcu. W tym domu bez umowy i bez opłacania czynszu zamieszkuje pozwany H. S. (1), z którym nie może dojść do porozumienia w zakresie zawarcia ewentualnej umowy najmu. Powódka wywodziła, że kwotę wynagrodzenia ustaliła na najniższym poziomie czynszu najmu lokalu mieszkalnego, który w K. kształtuje się na poziomie 500-600 zł miesięcznie, powódka zaś domaga się z tego tytułu 100 zł miesięcznie. Wskazała jednocześnie, że wezwała pozwanego do zapłaty, co pozostało jednak bez odpowiedzi.

Pozwany H. S. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zakwestionował powództwo tak co do zasady jak i co do wysokości.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka A. D., córka B. J. i F. jest właścicielką nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) zabudowanej budynkiem jednorodzinnym piętrowym. Od wczesnego dzieciństwa na nieruchomości tej zamieszkuje pozwany H. S. (1), syn H. i Z. S., z domu D. (siostry B. D. – ojca powódki, były to dzieci B. i G. małżonków D.). A. D. nabyła przedmiotową nieruchomość na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego we Włocławku z dnia 11 lutego 2005 r. o dział spadku i zniesienie współwłasności sygn. akt I Ns 714/04. Prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 9 lipca 2009 r. sygn. akt I Ca 110/09 zmieniono postanowienie Sądu Rejonowego we Włocławku z dnia 22 grudnia 2008 r. sygn. akt I Ns 619/08 i oddalono wniosek Z. S. o stwierdzenie zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości, obecnie stanowiącej działkę oznaczoną geodezyjnie nr (...). H. S. (1) jest przekonany, że z uwagi na wieloletnie zamieszkiwanie w przedmiotowym budynku ma do tego prawo albowiem dziadkowie B. i G. małżonkowie D., u których mieszkał i którzy de facto go wychowywali w 1975 r. zapisali tę nieruchomość po połowie jego mamie Z. S. i jej siostrze J. K. (forma zwykła pisemna). Z czasem umowa ta została złożona w Urzędzie Miasta i Gminy K. i potraktowana jako testament B. D., przy czym przedmiotowa nieruchomość została wyodrębniona dopiero w 1999 r. na mocy decyzji Burmistrza Miasta K. z 31.03.1999 r. Pozwany nie wykazał, że legitymuje się jakimkolwiek tytułem prawnym do zajmowania przedmiotowej nieruchomości. Umowa użyczenia, na zasadzie której przez wiele lat korzystał z przedmiotowej nieruchomości (nigdy nie płacił z tego tytułu żadnego czynszu) została wypowiedziana co najmniej od momentu, kiedy właścicielem przedmiotowej nieruchomości stała się A. D., która żądała zapłaty z tytułu bezmownego korzystania z nieruchomości, czy też choćby zawarcia umowy najmu przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Chciała, by ta sytuacja została prawnie uregulowania. Ostatecznie pozwany pismem z dnia 12 maja 2014 r. został wezwany do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tejże nieruchomości za okres od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. w terminie do 21 maja 2014 r. w kwocie 100 zł za miesiąc. Wezwanie to pozwany odebrał 15.05.2014 r.

(dowód: okoliczności bezsporne, a nadto dokumenty w aktach księgi wieczystej WL1W/00015943/5, wydruk treści księgi wieczystej – k. 116 -117, potwierdzenie odbioru – k. 3, dowód nadania – k. 4, pisma – k. 5-6)

Siostra pozwanego B. M. w 2007 r. zapłaciła kwotę 600 zł za miesiące sierpień i wrzesień 2007 r. za trzy osoby, w tym pozwanego H. S. (1) – po 100 zł za miesiąc. Wpłatę na nazwisko H. S. (1) (adresat F. D.) zatytułowała czynsz za miesiąc sierpień 2007 r. wrzesień 2007 r. H. S., W. S., A. K. (H. S. (1), jego brat W. S. (2) i ich brat cioteczny A. K. (2) – syn J. K.). Siostra nie konsultowała tej decyzji z H. S. (1), bała się, że zostanie „wyrzucony” z domu, przyjdzie komornik i go „wygna”, a tą wpłatą chciała temu zapobiec. Nie mówiła o tym fakcie bratu, z kolei on nie zaaprobował takiego zachowania siostry, do czasu zamknięcia rozprawy stanowczo i konsekwentnie twierdził, że „nic nie płacił i nie będzie płacił”. Nigdy sam nie uiścił żadnego czynszu na rzecz powódki, czy też innego świadczenia związanego z zajmowanym lokalem mieszkalnym. Siostra dokonała tej wpłaty bez woli i wiedzy pozwanego.

(dowód: dowód wpłaty – k. 102, zeznania świadka B. M. – k. 91-91v, zeznania pozwanego H. S. (1) – k. 114-115)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo z uwagi na nieudowodnienie wysokości dochodzonego roszczenia podlegało oddaleniu w całości. Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu wynikającą z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Potwierdzeniem zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego są również przepisy art. 3 kpc, 232 kpc i 381 kpc.

Zgodnie z art. 503 § 1 k.p.c. w piśmie wnoszącym sprzeciw pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości, czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz okoliczności faktyczne i dowody. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Przedstawiona regulacja nie wprowadza prekluzji w zakresie zarzutów przeciwko żądaniu pozwu w sprzeciwie składanym w postępowaniu upominawczym, czego potwierdzeniem jest orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 roku IV CSK 319/09 (LEX nr 584772). Zawarte w zdaniu trzecim art. 503 § 1 k.p.c. uregulowanie jest zaś przejawem dyskrecjonalnej władzy sędziego, do którego oceny należy, czy twierdzenia o okolicznościach faktycznych oraz dowody na ich poparcie są zgłaszane przez strony bez zwłoki. Ocena sądu, czy nastąpiło spóźnienie w powołaniu twierdzeń i dowodów odbywa się w kontekście całokształtu sytuacji procesowej, w jakiej znajdują się strony, w tym także faktu zastępowania strony przez profesjonalnego pełnomocnika.

Już w złożonym sprzeciwie pozwany zaskarżył wydany nakaz w postępowaniu upominawczym w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zakwestionował powództwo nie tylko co do zasady ale również co do wysokości, co potwierdził w toku kolejnych terminów rozpraw.

W ocenie Sądu powódka sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi wykazania powództwa jedynie co do zasady. Wykazała w sposób pewny, że jest właścicielką przedmiotowej nieruchomości, zaś twierdzenia pozwanego odnośnie posiadania tytułu prawnego do przedmiotowej nieruchomości choćby w postaci umowy użyczenia pozostają gołosłowne. Postawa powódki bezspornie świadczy o tym, że po jej stronie brak był woli przedłużenia umowy użyczenia, na podstawie której pozwany zajmował przedmiotowy lokal mieszkalny – aż do czasu, gdy jego prawną właścicielką stała się powódka. W tych okolicznościach pozwany nie wykazał, że z powódką łączy go jakakolwiek umowa, na podstawie której mógłby korzystać z lokalu nieodpłatnie lub płacić czynsz najmu (w tym przypadku, gdyby strony łączyła umowa najmu powódka nie mogłaby zasadnie opierać powództwa na żądaniu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu, lecz na przepisach o odpowiedzialności kontraktowej, co wiązałoby się z koniecznością wykazania m.in. szkody – art. 471 kc i art. 675 kc – vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 r. sygn. akt V CSK 625/13). Wynajmujący bowiem, względem którego najemca nie wykonał obowiązku przewidzianego w art. 675 § 1 k.c., gdy dochodzi roszczenia odszkodowawczego musi wykazać, że na skutek niezwrócenia mu w terminie przedmiotu najmu poniósł określony uszczerbek w swym majątku.

W niniejszym procesie, z uwagi na zakwestionowanie przez pozwanego wysokości dochodzonego roszczenia, to na powódce spoczywał ciężar wykazania, że dochodzona kwota nie jest wygórowana i odpowiada realiom rynkowym co do tej konkretnej nieruchomości. Strona powodowa nie wykazała tego żadnym dowodem, nie może być bowiem za dowód taki uznane wewnętrzne przekonanie powoda o zasadności wysokości żądanej kwoty, nie mogą być też uznane dokumenty o charakterze ogólnym dołączone do pisma powódki z dnia 01.08.2016r. Mają one jedynie w ocenie Sądu charakter poglądowy, stanowią poparcie stanowiska danej strony, jednakże nie stanowią dowodu na gruncie kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przedmiotowego lokalu. Sam fakt, że żądana przez powódkę wysokość wynagrodzenia jest niższa od wskazanych średnich stawek czynszu nie przesądza o wykazaniu tejże wysokości, do czego potrzebne są wiadomości specjalne, zaś strona powodowa reprezentowana przez fachowego pełnomocnika nie wniosła w szczególności o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, co w ocenie Sądu stanowiłoby obiektywny dowód zasadności wysokości dochodzonego roszczenia.

Zgodnie z art. 6 k.c. to powódka obciążona była obowiązkiem dowiedzenia, że żądana kwota stanowi adekwatną wysokość. W niniejszym postępowaniu powódka jednak nie przedstawiła wiarygodnego dowodu wskazującego na zasadność wysokości żądanej kwoty za bezumowne korzystanie z tego konkretnego lokalu. Pozwany zaprzeczył wysokości żądanego od niego wynagrodzenia, zatem strona powoda winna w tej sytuacji wykazać się stosowną inicjatywą dowodową. Siostra pozwanego uiściła wprawdzie kwotę 100 zł m.in. za pozwanego tytułem miesięcznego czynszu, jednakże uczyniła to jednorazowo, bez zgody i wiedzy pozwanego, który – co godne podkreślenia – stanowczo i konsekwentnie twierdził, że nigdy nie płacił i nie będzie płacił za zajmowanie przedmiotowego lokalu. Jego subiektywne przekonanie w pełni świadczy o wiarygodności jego twierdzeń w tym zakresie oraz wiarygodności zeznań jego siostry B. M., która wprawdzie jako osoba najbliższa miała interes w składaniu korzystnych dla pozwanego zeznań, jednakże w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał te zeznania za spójne i logiczne, a zatem zasługujące na walor prawdomówności. Zeznania pozostałych świadków nie wniosły istotnych szczegółów do sprawy, bynajmniej nie wykazano za ich pomocą, aby pozwanemu przysługiwało skuteczne względem powódki prawo do zajmowania przedmiotowego lokalu mieszkalnego.

Sąd wprawdzie z urzędu może dopuścić dowód z opinii biegłego, ale tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy bez przeprowadzenia danego dowodu nie jest możliwe prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy. W niniejszej sprawie Sąd nie znalazł podstaw do działania w tym zakresie z urzędu, tym bardziej, że strona powodowa była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika. Jest to o tyle istotne, gdyż wynagrodzenie za okres bezumownego korzystania z nieruchomości powinno być ustalane każdorazowo stosownie do okoliczności konkretnego przypadku - z uwzględnieniem charakteru i trwałości obciążenia oraz jego uciążliwości. Wynagrodzenie to następnie powinno podlegać weryfikacji przez stopień ingerencji w uprawnienia właścicielskie (ograniczenie korzystania z nieruchomości) oceniany z kolei przez pryzmat przeznaczenia nieruchomości i okoliczności faktycznych wskazujących na rzeczywiste wykorzystywanie lub możliwość wykorzystywania nieruchomości przez właściciela (np. z uwzględnieniem stan technicznego budynku). Wynagrodzenie takie w ocenie Sądu, obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego, a o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Zgodnie z art. 224 § 2 w zw. z art. 225 k.c., właściciel rzeczy może żądać wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy przez jej posiadacza samoistnego w złej wierze. Roszczenie właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, przewidziane w art. 224 § 2 w zw. z art. 225 k.c. mieści w sobie elementy roszczeń szczególnych przewidzianych w przepisach o zobowiązaniach. W szczególności roszczenie właściciela przeciwko posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, oparte na podstawie przepisów o ochronie własności spełnia tę samą funkcję, co roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c.) obejmując uzyskaną przez tego posiadacza korzyść majątkową wynikającą z korzystania z tej rzeczy (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1980 r., II CR 501/80, OSNC 1981, Nr 9, poz. 171, jak również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 1972, III CZP 22/72, OSNCP 1972, Nr 12, poz. 213, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 grudnia 1979 r., II CR 471/79, z dnia 25 marca 1986 r., IV CR 29/86, OSNC 1987, nr 2-3, poz. 44 oraz z dnia 12 stycznia 2006 r., II CK 341/05, OSNC 2006, Nr 10, poz. 169). Roszczenie to zmierza także do kompensacji kosztów np. publicznoprawnych ponoszonych przez właściciela (użytkownika wieczystego) na rzecz, z której nie mógł korzystać, czy kosztów poniesionych na możliwość korzystania z innej rzeczy tego samego rodzaju. Możliwość dochodzenia przez właściciela rzeczy roszczenia uzupełniającego obejmującego wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przez posiadacza pełni również niewątpliwie funkcję prewencyjną w tym znaczeniu, że sama perspektywa konieczności zapłaty przez posiadacza ewentualnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy powinna przeciwdziałać obejmowaniu cudzych rzeczy w posiadanie w złej wierze. O takiej funkcji omawianego roszczenia świadczy jednoznacznie to, że prawo dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy jest niezależne od tego, czy właściciel (użytkownik wieczysty) poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść z tego tytułu, że cudzą rzecz posiadał. Jednak o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe (przeciętne) za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (por. m.in. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 10 lipca 1984 r., III CZP 20/84, zasada prawna - OSNCP 1984, Nr 12, poz. 209, z dnia 7 stycznia 1998 r., III CZP 62/97, OSNC 1998, Nr 6, poz. 91 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2000 r., IV CKN 5/00, z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CSK 273/03 oraz z dnia 19 października 2011 r., II CSK 80/11, niepubl.). Innymi słowy, ustalając wysokość wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy należy uwzględnić wysokość kosztów, jakie musiałby ponieść posiadacz rzeczy, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 lutego 2004 r., I CK 206/03 oraz z dnia 6 października 2006 r., V CSK 192/06, niepubl.). Podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia należnego powódce mogły być dochody, jakie mogłaby osiągnąć powódka gdyby wykorzystała nieruchomość z uwzględnieniem faktycznego i prawnego przeznaczenia danej nieruchomości będącej w posiadaniu pozwanego. Stąd niezbędnym było ustalenie za pomocą wiadomości specjalnych wysokości dochodów, jakie możliwe były do uzyskania z nieruchomości w okresie objętym powództwem przy założeniu optymalnego wykorzystania nieruchomości (z uwzględnieniem jej stanu) stanowiącej przedmiot posiadania (vide: wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 4 września 2014 r., sygn. akt III Ca 559/14). Dlatego też na podstawie dołączonych do sprawy dokumentów (do pisma procesowego z 1.08.2016 r.) nie sposób było dokonać rzetelnego i właściwego ustalenia wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy przez jej posiadacza, zaś pozwany w ocenie Sądu nigdy nie zaakceptował choćby w sposób dorozumiany wysokości określonego przez powódkę wynagrodzenia, które w jej ocenie jest symboliczne i jako takie winno podlegać uwzględnieniu. Nie może być tak, że uzasadnieniem dla konkretnej wysokości żądanego wynagrodzenia jest konieczność wykazania przed kuratorem przez przedstawicielkę ustawową powódki, że zarząd majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej jest sprawowany w sposób prawidłowy.

Reasumując powództwo zostało oddalone z uwagi na nie udowodnienie przez powódkę okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 6 kc w związku z art. 224 § 2 kc w zw. z art. 225 kc a contrario).

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o przepis art. 98 kpc a contrario.