Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Westphal

Ławnicy: -------

Protokolant: st. sekr. sąd . Katarzyna Chudzińska

po rozpoznaniu w dniu: 11 maja 2017r . w T.

sprawy z powództwa: I. N.

przeciwko: Skarbowi Państwa – Staroście (...) z siedzibą w W. ,

o zapłatę ,

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powódki I. N. na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w W. kwotę 7.200,00 zł (siedem tysięcy dwieście ) z tytułu zwrotu kosztów procesu ,

III.  nie obciąża powódki kosztami sądowymi .

Sygn. akt I C 1981/16

UZASADNIENIE

Powodowie I. N. , D. N. , K. S., M. N. , A. K. i R. N. wnieśli pozew przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście (...) . Domagali się w nim zapłaty kwoty 395.000 zł . W piśmie z dnia 28 listopada 2016 r. ( k. 70 – 72 ) powodowie sprecyzowali jaka kwota winna być zasądzona dla każdego z nich. W ślad za tym , dnia 10 stycznia 2017r. sąd stwierdził swoją niewłaściwość odnośnie roszczeń powodów D. N. , K. S., M. N. , A. K. oraz R. N. i w tym zakresie przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie ( k. 85 ) . Ostatecznie więc niniejsza sprawa dotyczyła tylko żądania powódki I. N. , która wnosiła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 145.000 zł z odsetkami od dnia 30 maja 2016r. do dnia zapłaty.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Podniósł , między innymi, zarzut przedawnienia roszczenia ( k. 127 – 135 ) .

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 9 lutego 1972r. powódka i jej mąż E. nabyli do wspólności majątkowej małżeńskiej od Skarbu Państwa nieruchomość położoną w T. , oznaczoną jako działka numer (...) , o powierzchni 14,93 ha. (...) tę wyłączono z księgi wieczystej o numerze KW (...) i założono dla niej nową księgę o numerze KW (...). W dziale II tej księgi wpisani byli E. N. i I. N. na prawach wspólności ustawowej.

W dniu 15 października 1976r. w miejsce dotychczasowej działki o numerze (...) utworzono działkę o numerze (...) i powierzchni 0,50 ha , gdzie jako właściciela wskazano E. N. oraz działkę o numerze (...) , o powierzchni 14,43 ha , gdzie jako właściciel został wpisany Skarb Państwa Polskiego -(...)

W zaświadczeniu z dnia 18 listopada 1976 r. Naczelnik Gminy w W. wyraził zgodę na nieodpłatne zrzeczenie się przez I. i E. N. własności nieruchomości rolnej niezabudowanej, położonej w T. , gmina W. , o oznaczeniu hipotecznym KW nr (...), o numerze działki (...) , o obszarze 14.43 ha na rzecz Skarbu Państwa - (...). W dokumencie tym stwierdzono, że cała nieruchomość (łącznie z wytyczonym siedliskiem o powierzchni około 0.50 ha wraz z budynkami ) jest obciążona hipotekami w kwocie 122.400 zł oraz w kwocie 70.000 zł na rzecz Banku (...). Wśród osób, które otrzymały to zaświadczenie jest wymieniona , między innymi , I. N..

W dniu 24 marca 1982r. Skarb Państwa sprzedał M. i B. Z. nieruchomość położoną w T. , o numerze działki (...) , o obszarze 14.43 ha . W akcie notarialnym nie wskazano numeru księgi wieczystej.

W piśmie z dnia 23 października 1985 r. Bank Spółdzielczy w W. zwracał się do Naczelnika Gminy w W. , w związku z prowadzoną sprawą E. i I. N., o wystąpienie do Państwowego Biura Notarialnego z wnioskiem o wyłączenie z księgi wieczystej KW (...) i wpisanie do księgi wieczystej (...) 14.43 ha. Wyjaśniono w tym piśmie, że z uzyskanego odpisu tej księgi wieczystej wynika ,że I. i E. N. są właścicielami 14,93 ha mimo, że w roku 1982r. właścicielem ziemi o powierzchni 14.43 ha po O..N. jest O.. M. Z. (1) , który uzyskał ją z (...). Z informacji zawartej w tym piśmie wynika, że zostało ono przekazane do wiadomości E. i I. N..

W zaświadczenie z dnia 5 października 1989 r. Państwowe Biuro Notarialne w W. stwierdziło , że wykreślono hipoteki w kwotach 122.400 zł i 70.000 zł. obciążające nieruchomość o numerze księgi wieczystej KW (...). Z zaświadczenia tego wynika także ,że w dziale II tej księgi wieczystej jako właściciele widnieją E. i I. małż. N. .

W pozwie z dnia 25 lutego 2014 r. powódka domagała się uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w ten sposób, żeby z księgi wieczystej (...) wyłączyć działkę o numerze (...) o powierzchni 14.4300 ha do odrębnej księgi wieczystej, ze wskazaniem, że jej właścicielami są pozwani M. Z. (1) i M. Z. (2). Wnosiła także żeby w dziale II tej księgi odnośnie działki o numerze (...) , o powierzchni 0,50 ha wpisać jako właścicieli powódkę I. N. oraz D. N., K. S. , M. N., A. K. i R. N. . W uzasadnieniu pozwu powódka podała, między innymi , że na mocy aktu notarialnego z dnia 24 marca 1982 r. pozwani M. Z. (1) i M. Z. (2) nabyli od Skarbu Państwa Banku (...) działkę nr (...), o powierzchni 14,43 ha położoną w T. . Wcześniej właścicielem tej działki była powódka i jej mąż którzy zrzekli się tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa. Właścicielem działki zabudowanej o numerze 105/2 i powierzchni 0,50 ha jest powódka oraz D. N., K. S. , M. N., A. K. i R. N., którzy uzyskali własność w drodze spadkobrania.

W postanowieniu z dnia 30 maja 2016r. Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie stwierdził, że M. Z. (1) i M. Z. (2) nabyli przez zasiedzenie we wspólności ustawowej w dniu 25 marca 2002 r. własność nieruchomości oznaczonej jako działka (...), o powierzchni 14,43.00 ha położonej w T. , dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi księgi wieczyste KW (...) oraz KW (...).

W wyroku z dnia 30 sierpnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie uzgodnił treść księgi wieczystej KW (...) w ten sposób, że w dziale I”O” wykreślił działkę o aktualnym numerze 105/3 o powierzchni 14,43.00 ha ( w księdze tej pozostała działka o aktualnym numerze 105/2 i powierzchni 0,50.00 ha ) , a w dziale II jako właścicieli wpisał : I. N., D. N., K. S. , M. N., A. K. oraz R. N.. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd wskazał , między innymi, że po nabyciu przez małżonków Z. działki o numerze (...) odłączono ją z księgi wieczystej KW (...) i urządzono dla niej księgę o numerze KW (...). Jednocześnie księga wieczysta numer (...) była prowadzona dla obszaru 14,93 ha i działki o numerze (...) . Nie dokonano z niej odłączenia pomimo zawarcia przez małżonków N. ze Skarbem Państwa umowy zrzeczenia się nieruchomości o powierzchni 14,43.00 ha. W trakcie trwania niniejszego procesu małżonkowie Z. wystąpili z wnioskiem o zasiedzenie nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) , albowiem pierwotna podstawa nabycia okazała się być wadliwa w sensie prawnym. Prowadzenie dwóch ksiąg wieczystych dla tej samej nieruchomości jest stanem wadliwym.

W archiwum Urzędu Gminy W. nie ma akt postępowania w sprawie nieodpłatnego zrzeczenia się nieruchomości oznaczonej jako działka (...) przez I. i E. N. na rzecz Skarbu Państwa .

okoliczności bezsporne .

Sąd zważył, co następuje:

Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy były między stronami bezsporne. Wynikały one z dokumentów przedłożonych przez obie z nich . Strony wyprowadzały natomiast na ich podstawie odmienne twierdzenia i wnioski.

Powódka wywodziła swoje roszczenie z naruszenia prawa, gdyż zgodnie z obowiązującym wówczas art. 179 kodeksu cywilnego zrzeczenie się własności nieruchomości przez obu współwłaścicieli powinno nastąpić w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Powódka twierdziła, że E. N. dokonał zrzeczenia się własności bez jej udziału i wiedzy. Kolejnym naruszeniem prawa było nieprzedstawienie postanowienia Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie wydanego na podstawie art. 101 § 3 kr i op. Powódka twierdziła także, że o sprzedaży nieruchomości w dniu 24 marca 1982r. małżonkom Z. dowiedziała się dopiero w chwili wystąpienia z pozwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej. Wobec braku zrzeczenia się własności w formie aktu notarialnego, nieruchomość nadal pozostawała własnością powódki i E. N. , a późniejsza sprzedaż przez Skarb Państwa na rzecz M. i M. Z. (1) nie była prawnie skuteczna. Na skutek nieprawidłowego działania Naczelnika Gminy jako funkcjonariusza państwowego, doszło do wyrządzenia szkody za którą odpowiedzialność ponosi, zgodnie z treścią art. 417 § 1 Skarb Państwa reprezentowany obecnie przez Starostę (...) ( pozew k. 3 – 11 ) .

Na rozprawie w dniu 11 maja 2017r. strona powodowa wyjaśniła, że nie nastąpiło przedawnienie, gdyż o tym co się stało powódka dowiedziała się dopiero w chwili złożenia pozwu o sprostowanie księgi wieczystej. Już w 1982 roku wyszło na jaw to, że sprzedano grunt państwu Z.. Powódka była jednak przekonana, że ten grunt został wydzierżawiony przez gminę , dlatego na nim nie pracowała . Była przekonana, że stanowi on jej własność i dlatego spłacała obciążenia ( k. 157 – 157 v ) .

Powódka wywodziła swoje roszczenie z czynu niedozwolonego. Jako podstawę prawną wskazywała art. 417 § 1 k.c. Przepis ten w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 września 2004r. stanowił , że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności. Przepis w tym brzmieniu ma zastosowanie w niniejszej sprawie , gdyż zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 17 września 2004 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. nr 162, poz. 1692 z zm.) do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji tego przepisu - czyli przed 1 września 2004r. - stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczas obowiązującym.

Zarzut przedawnienia jest zasadny . Art. 442 § 1 k.c. , w brzmieniu obowiązującym do dnia 10 sierpnia 2007 r. , stanowił , że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat 10 od dnia , w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Przepis w tym brzmieniu znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie na podstawie art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o zmianie ustawy kodeks cywilny( Dz.U. nr 80, poz. 538 ) zgodnie z którym, do roszczeń powstałych przed dniem 10 sierpnia 2007r. , ale w tej dacie jeszcze nieprzedawnionych stosuje się art. 442 ¹ k.c. - czyli przepis dodany przez tę ustawę. Oznacza to więc , że do roszczeń, które uległy przedawnieniu przed tą datą stosuje się przepis dotychczas obowiązujący.

Powódka twierdzi , że przedawnienie nie nastąpiło , gdyż o szkodzie dowiedziała się dopiero z chwilą złożenia pozwu o sprostowanie księgi wieczystej . Pomija ona natomiast zupełnie okres dziesięcioletni , o którym mowa jest w tym przepisie . Jego upływ następuje natomiast niezależnie od wiedzy osoby, która twierdzi, iż jest poszkodowana.

Stanowisko powódki nie pozwala na jednoznaczne określenie, z którym zdarzeniem wiąże ona powstanie szkody. Wskazuje ona bowiem na brak zgody Naczelnika Gminy z datą 15 września 1976 r. na zrzeczenie się nieruchomości oraz brak jej oświadczenia woli w tym zakresie, a także niezachowanie formy aktu notarialnego. Jeżeli więc liczyć okres przedawnienia od tej daty to upłynęło ono w z dniem 15 września 1986 r. Powódka wskazuje także na sprzedaż nieruchomości małżonkom Z., która miała miejsce w dniu 24 marca 1982 r. Jeżeli liczyć przedawnienie od daty tej czynności, to okres dziesięcioletni upłynął z dniem 24 marca 1992 r. W obu więc przypadkach roszczenie jest przedawnione. Stanowiło to wystarczającą podstawę dla oddalenia powództwa.

Na marginesie wskazać też należy, że nie jest wiarygodne stanowisko powódki jakoby nie wiedziała o zrzeczeniu się własności i nie wyrażała na to zgody , a także ,że nie wiedziała wcześniej , że nieruchomość została sprzedana małżonkom Z.. Sama powódka dołączyła do pozwu pismo z Banku Spółdzielczego z dnia 23 października 1985r. , które zostało przekazane do jej wiadomości, a z którego jednoznacznie wynika ,że M. Z. (1) nabył nieruchomości w 1982 roku ( k. 46 ). Zwrócić też należy uwagę, że jeżeli powódka rzeczywiście miałaby o tym wcześniej nie wiedzieć, to z chwilą otrzymania tego pisma taką wiedzą uzyskała. Trzyletni okres przedawnienia roszczeń wobec Skarbu Państwa musiałby więc upłynąć w październiku 1988r. Z chwilą otrzymania tego pisma wiedziała bowiem o szkodzie oraz jej sprawcy. Zwrócić też należy uwagę, że sama powódka w uzasadnieniu pozwu z dnia 25 lutego 2014 r. o uzgodnienie treści księgi wieczystej wskazywała, że razem z mężem zrzekła się tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa. Pozostaje to więc w sprzeczności z jej twierdzeniami zawartymi w pozwie wniesionym niniejszej sprawie , że nic o tym nie wiedziała . W pozwie o uzgodnienie treści księgi wieczystej powódka nie kwestionowała prawa własności przysługującego państwu Z. . Wręcz przeciwnie, wnosiła o to, żeby było ono w prawidłowy sposób uwidocznione w księdze wieczystej. Powódka twierdziła też w toku niniejszego procesu ,że była przekonana że państwo Z. są dzierżawcami nieruchomości. Pozostaje to w sprzeczności z treścią pisma z Banku Spółdzielczego z dnia 23 października 1985r., którego treść była jej znana. Poza tym, zupełnie nie jest wiadome na jakiej podstawie miałaby ona tak przypuszczać. Powódka musiałaby przecież zawrzeć umowę dzierżawy z państwem Z. i otrzymywać od nich czynsz dzierżawny. Żadnej takiej umowy natomiast nie przedłożyła. Skoro natomiast jak twierdzi , wydzierżawiającym miałaby być gmina , to potwierdzałoby to z kolei fakt, że powódka wraz z mężem utracili tytuł prawny do tej nieruchomości na skutek zrzeczenia się prawa własności . Twierdzenia powódki o dzierżawie pozostają też w sprzeczności z faktem, że państwo Z. zasiedzieli nieruchomość . Byli więc jej posiadaczami samoistnymi ( por. art. 172 § 1 k.c. ) , a nie zależnymi. Okoliczność ta również potwierdza fakt, że żadnej umowy dzierżawy nie było.

Należy stwierdzić, że zrzeczenie się prawa własności nieruchomości odbyło się za wiedzą i zgodą powódki , a jedynie z nieznanych przyczyn prawdopodobnie nie zachowano wymaganej formy aktu notarialnego . Brak jest dowodu ,że taki akt był sporządzony . Spowodowało to w konsekwencji niedogodności dla nabywców nieruchomości - państwa Z.. Na drodze zasiedzenia musieli oni dochodzić ustalenia ich prawa własności do tej nieruchomości . Brak jest natomiast podstaw do twierdzenia ,że Skarb Państwa wyrządził powódce jakąkolwiek szkodę , skoro zrzeczenie się przez nią nieruchomości było zgodne z jej wolą . Skarb Państwa nie dopuścił się więc żadnego czynu niedozwolonego wobec powódki, przejmując własność tej nieruchomości , a następnie zbywając ją państwu Z..

Błędne jest też twierdzenie, że doszło do naruszenia art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego . Przepis ten stanowi, że rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, ani wyrażać zgody na wykonywanie takich czynności przez dziecko . Przepis ten dotyczy majątku dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską - art. 101 § 1 kr i op . Nieruchomość o którą chodzi w niniejszej sprawie, stanowiła natomiast własności powódki i jej byłego męża, a nie ich dzieci. Nie była więc potrzebna zgoda sądu opiekuńczego na rozporządzenie tą nieruchomością.

Skoro powódka przegrała sprawę, to na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i 99 k.p.c. sąd zasądził od niej jej zwrot kosztów procesu na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Wprawdzie powódka była zwolniona od kosztów sądowych w całości ( k. 111 ) , ale uzyskanie tego zwolnienia nie zwalnia jej od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi – art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wysokość stawki wynagrodzenia radcy Prokuratorii ( 7.200 zł ) określono na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U., poz. 1800 ) .

Brak było podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 102 k.p.c. Przepis ten stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przesłanki takiej nie stanowi sam fakt uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych, co wynika już chociażby z art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Nie sposób podzielić stanowisko o subiektywnym przekonaniu powódki, że wyrządzono jej szkodę w sytuacji, gdy jak już wcześniej wskazano, wyraziła ona zgodę na zrzeczenie się własności nieruchomości , a także miała świadomość jej późniejszego nabycia przez państwa Z.. Działając w niniejszej sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika powinna mieć także świadomość przedawnienia swojego roszczenia . Jeżeli mimo to zdecydowała się wytoczyć powództwo, to musi ponosić konsekwencje procesowe przegrania sprawy. Spowodowała bowiem konieczność podjęcia obrony przez pozwany Skarb Państwa , a z tym wiążą się koszty zastępstwa procesowego .

Skoro powódka przegrała sprawę, to brak było podstaw do obciążania jej nieuiszczonymi kosztami sądowymi – por . art. 113 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.