Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2017 r.

Sąd Rejonowy w Tczewie I Wydział Cywilny

Przewodniczący Sędzia Sądu Rejonowego Anna Ostrowska - Liss

Protokolant sekretarz sądowy Monika Pietruszewska

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2017 r. w Tczewie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko T. L.

o zapłatę

oddala pow ództwo.

Sygn. akt I C 396/17

1  Uzasadnienie

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. złożył pozew przeciwko T. L. o zapłatę kwoty 8.386,94 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 14 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwany zobowiązał się poprzez podpisanie weksla z dnia 1 czerwca 2016 r. do zapłaty w dniu 13 grudnia 2016 r. kwoty 9.186,94 zł. Powód wezwał pozwanego do wykupu weksla. Pozwany wpłacił na konto powoda kwotę 800,00 zł i zaprzestał dalszych spłat. Wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia okazało się bezskuteczne.

W piśmie przygotowawczym z dnia 9 czerwca 2017 r., w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu, powód wskazał, że dochodzi roszczenia z weksla, w związku z czym nie ma obowiązku wykazywać w pozwie treści stosunku podstawowego, który weksel zabezpiecza. Nie ma zatem obowiązku załączać umowy, ani deklaracji wekslowej. Wysokość dochodzonej kwoty stanowi suma wekslowa na jaką został wypełniony weksel in blanco. Na sumę tę składa się kwota niespłaconej pożyczki (9.170,00 zł), kwota różnicy pomiędzy kwotą odsetek maksymalnych wyliczonych od kwoty pożyczki, a kwotą odsetek wyliczonych dla tej pożyczki zgodnie ze stopą (...) wskazaną w umowie (16,94 zł). Po dacie wypełnienia weksla pozwany wpłacił powodowi kwotę 800,00 zł. Po dniu złożenia pozwu pozwany wpłacił powodowi 1.440,00 zł. Powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, wnosząc o umorzenie postępowania co do kwoty cofniętego powództwa tj. do kwoty 1.440,00 zł. Należność główna po tym ograniczeniu wyniosła 6.946,94 zł.

W odpowiedzi na pozew T. L. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów postępowania i kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadniając wskazał, że dokonał wpłat tytułem spłaty pożyczki w łącznej kwocie 2.790,00 zł. Podkreślił, że umowa nie została mu wypowiedziana i dlatego nie rozumie przyczyn wystąpienia z powództwem. Mimo trudniej sytuacji finansowej i życiowej (ciężko chora żona) starał się spłacać wszystkie należności wobec powoda.

Na rozprawie w dniu 27 czerwca 2017 r. pozwany oświadczył, że umowę z powodem podpisał, umowa nadal obowiązuje, gdyż nie została wypowiedziana. Zadeklarował wolę dalszej spłaty pożyczki.

W piśmie przygotowawczym z dnia 17 lipca 2017 r. powód przyznał, że w toku sprawy pozwany zapłacił mu łącznie 1.740,00 zł i w tym zakresie cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia i wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie. Wobec powyższego wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 6.646,94 zł z odsetkami umownymi z tytułu opóźnienia w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od dnia 14 grudnia 2017 r. Wskazał, że przedmiotowy weksel in blanco z klauzulą „nie na zlecenie” wystawiony został i podpisany przez pozwanego jako weksel zabezpieczający umowę pożyczki, zawartą między stronami w dniu 1 czerwca 2016 r. Umowa pożyczki zawarta między stronami stanowiła umowę o kredyt konsumencki. W umowie określono, że całkowita suma pożyczki, udostępniona pozwanemu, wynosi 4.500,00 zł. Całkowity koszt pożyczki wynosi 5.220,00 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty to 9.720,00 zł. Całkowite koszty pożyczki obejmowały opłatę przygotowawczą, wynagrodzenie prowizyjne, wynagrodzenie z tytułu przyznanie pożyczki. Spłata miała nastąpić w 36 ratach miesięcznych po 270,00 zł. Umowę można wypowiedzieć, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie pożyczki przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni. Powód pismem z dnia 13 października 2016 r. wezwał pozwanego do zapłaty zaległości, wyznaczając siedmiodniowy termin do zapłaty, pod rygorem wypowiedzenia pożyczki. Pismem z dnia 13 listopada 2016 r., zatytułowanym „wypowiedzenie umowy” pożyczki”, powód postawił pożyczkę w stan wymagalności. Pismo to zostało wysłane na adres pozwanego listem poleconym tak, że mógł zapoznać się z jego treścią. Przesłanki skutecznego wypowiedzenia umowy zostały ziszczone. Opłata przygotowawcza została naliczona jako koszt związany z przygotowaniem umowy (zgromadzenie dokumentów, weryfikacja zdolności kredytowej, uruchomienie środków). Prowizja stanowi wynagrodzenie za fakt udzielenia pożyczki, koszt (...) natomiast stanowi wynagrodzenia za dodatkowe uprawnienia pożyczkobiorcy. Opłata za „Twój pakiet” stanowi fakultatywne element umowy, na który pozwany wyraził zgodę. Powód podkreślił, ze nie zachodzi przesłanka konieczna do przyjęcia sytuacji wyzysku w postaci wykorzystania przymusowego położenia przez drugą stronę umowy. Pozwany miał możliwość wyboru instytucji finansowej, u której zaciąga zobowiązanie.

Pełnomocnik pozwanego w piśmie przygotowawczym z dnia 16 sierpnia 2017 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda kosztów postępowania i kosztów zastępstwa procesowego. Oświadczył, że pozwany nigdy nie otrzymał wypowiedzenia umowy pożyczki. Z dokumentów przedłożonych przez powoda nie wynika, że przesyłkę dotyczącą wypowiedzenia odebrał T. L.. W ostatecznym wezwaniu wskazano konieczność spłaty rat pożyczki za wrzesień i październik 2016 r., tymczasem rata za wrzesień została zapłacona w dniu 26 września 2016 r., a za październik w dniu 17 listopada 2016 r. zapłacono kwotę 500,00 zł tj. ratę za październik i listopad. Zatem jeśli nawet przyjąć, że wypowiedzenie zostało odebrane przez pozwanego w dniu 30 listopada 2016 r., to nie jest ono skuteczne ponieważ przed odebraniem przesyłki pozwany uregulował należność za październik i listopad. Pozwany jest osobą w podeszłym wieku i nie był w stanie odczytać warunków umowy napisanych drobnym drukiem. O podpisaniu weksla i o jego znaczeniu dowiedział się dopiero od pełnomocnika w dniu zlecenia sprawy. Działalność pozwanego jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego, ponieważ powód nie uwzględnia tego, że pozwany przez cały czas spłaca raty kredytu i stara się nie dopuszczać do powstania zadłużeń. Nadto sposób zawierania umów z osobami starszymi, których nie poucza się o konsekwencjach podpisywania tak niekorzystnych umów dla klientów, którzy faktycznie muszą oddać bankowi kwotę o wiele wyższą niż pożyczyli.

Stanowiska stron nie uległy zmianie do zamknięcia rozprawy.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 czerwca 2016 r. pozwany T. L. zawarł z powodem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Mocą tej umowy powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 4.500,00 zł. W związku z udzieleniem pożyczki pożyczkodawca pobrał opłatę przygotowawczą w kwocie 129,00 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 3.471,00 zł i wynagrodzenie z tytułu przyznania ”Twojego pakietu” w kwocie 900,00 zł, które zostały rozłożone na raty i miały być spłacane wraz z pożyczką.

Za udzielenie pożyczki pożyczkobiorca zobowiązał się do zapłacić pożyczkodawcy wynagrodzenie umowne, liczone od całkowitej kwoty pożyczki, wynoszące 456,00 zł. Całkowita kwota pożyczki, wypłacona pozwanemu, wyniosła 4.500,00 zł. Wysokość miesięcznej raty wyniosła 270,00 zł. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania wyniosła 78,13%, zaś Roczna Stopa Oprocentowania – 9,84%. Okres spłaty wyniósł 36 rat. Termin płatności rato do 12 dzień kolejnych miesięcy trwania umowy. W umowie wskazano, że całkowity koszt pożyczki to 5.220,00 zł, a całkowita kwota do zapłaty to 9.720,00 zł.

W ramach uprawnień wynikających opcji (...) pożyczkobiorca miał prawo do jednorazowego odroczenia terminu płatności dwóch rat lub obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat. Mimo wskazania w umowie, że pożyczkobiorca ma prawo do skorzystania z powyższych uprawnień bezpłatnie, pożyczkodawca naliczył w harmonogramie spłat za skorzystanie z opcji (...) kwotę 900 zł, płatną w wysokości po 25 zł przy każdej racie pożyczki.

Pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty całkowitej kwoty do zapłaty, stanowiącej sumę całkowitego kosztu pożyczki oraz całkowitej kwoty pożyczki, w ratach miesięcznych określonych w harmonogramie spłat (załącznik nr 1).

Celem zabezpieczenia pożyczki pożyczkobiorca zobowiązał się do wystawienia i przekazania pożyczkodawcy w dniu podpisania umowy weksla in blanco „nie na zlecenie”, który jest ważny do zapłaty zobowiązań pożyczkobiorcy z tytułu niniejszej umowy.

Integralną częścią umowy pożyczki (załącznik nr 3) była deklaracja wekslowa wystawcy weksla, w której pozwany upoważnił powoda do wypełnienia weksla, w szczególności do wpisania domicyliatu i wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu pozwanego łącznie z kosztami sądowymi.

Zgodnie z treścią pkt 8 umowy, pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany był do zachowania trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy.

Zgodnie z deklaracją wekslową, pożyczkodawca miał prawo wypełnić weksel in blanco, na zasadach określonych w deklaracji wekslowej, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, a także w terminie 14 dni od wypowiedzenia umowy.

Jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat pożyczki lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie.

(dow ód: wniosek o udzielenie pożyczki i objęcie (...) - k. 83-85v, umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z harmonogramem spłat – k. 45, 48-52, deklaracja wekslowa – k. 53)

Pozwany dokonał następujących wpłat na poczet spłaty przedmiotowej pożyczki:

1  8 sierpnia 2016 r. - 280 zł;

2  26 września 2016 r. - 270 zł;

3  17 listopada 2016 r. - 500 zł;

4  5 grudnia 2016 r. - 300 zł;

5  6 lutego 2017 r. - 270 zł;

6  24 lutego 2017 r. - 300 zł;

7  20 marca 2017 r. - 270 zł;

8  28 kwietnia 2017 r. - 300 zł;

9  31 maja 2017 r. - 300 zł;

10  6 lipca 2017 r. - 300 zł;

11  4 sierpnia 2017 r. - 270 zł;

12  31 sierpnia 2017 r. - 270 zł.

Łączna kwota dokonanych wpłat wyniosła 3.630,00 zł.

(dowody: dowody wp łaty – k. 35-41, 101, 103-104, karta klienta – k. 69-69v, zeznania pozwanego słuchanego w charakterze strony – k. 57-60 [00:13:28-00:46:42], 105, 107v [00:04:29-00:26:13])

W dniu 13 października 2016 r. powód skierował do pozwanego ostateczne wezwanie do zapłaty zaległych rat pożyczki, wymagalnych w dniach 12 września 2016 r. i 12 października 2016 r. w łącznej wysokości 530,00 zł, w terminie 7 dni od otrzymania pisma.

W dniu 13 listopada 2016 r. powód skierował do pozwanego wypowiedzenie umowy pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni i wezwał do zapłaty w tym terminie zadłużenia wynoszącego łącznie 9.186,94 zł.

W dniu 13 grudnia 2016 r. powód wypełnił weksel poprzez wpisanie sumy zadłużenia pozwanego (9.186,94 zł).

(dowody: ostateczne wezwanie do zap łaty z potwierdzeniem nadania – k. 70 i 74-75, wypowiedzenie umowy pożyczki z potwierdzeniem nadania – k. 7, 71-73, kserokopia weksla – k. 6, zeznania pozwanego słuchanego w charakterze strony – k. 57-60 [00:13:28-00:46:42], 105, 107v [00:04:29-00:26:13])

Pozwany otrzymał wypowiedzenie.

(okoliczno ść przyznana przez pozwanego)

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w szczególności na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, które złożone zostały ostatecznie przez obie strony, tj. umowy, deklaracji wekslowej, dokumentacji pożyczkowej (harmonogram spłat, formularz informacyjny, załącznik nr 1 do umowy, dowody wpłat, karta klienta). Prawdziwości i autentyczności złożonych dokumentów strony nie podważały, nie budziły one również wątpliwości Sądu.

W rozpoznawanej sprawie powód dochodził należności na podstawie weksla, przy czym z uwagi na podniesienie przez pozwanego zarzutu niewłaściwego (przedwczesnego) wypełnienia weksla, powód wykazywał prawidłową realizację uprawnienia do wypełnienia treści weksla, a także prawidłowe wypełnienie weksla i tym samym zasadność swojego żądania z odwołaniem do warunków łączącej strony umowy.

Żądanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że przedstawiony przez powoda weksel był wekslem in blanco, a zatem wekslem niezupełnym w chwili jego wystawienia. Jak wynika z dokumentacji pożyczkowej przedstawionej przez pozwanego, a następnie przez samego powoda, weksel ten został wystawiony w celu zabezpieczenia wykonania przez pozwanego zobowiązania ze stosunku podstawowego – umowy pożyczki. W przypadku zaś weksla o charakterze gwarancyjnym właściwa zobowiązaniu wekslowemu abstrakcyjność, doznaje znacznego ograniczenia. Możliwym jest bowiem przy badaniu zasadności takiego żądania ustalanie czy powód był uprawniony wedle złożonej deklaracji wekslowej do wypełnienia weksla, czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego odpowiada rozmiarowi jego odpowiedzialności z zabezpieczonego wekslem stosunku podstawowego oraz analizowanie w tym celu stanów faktycznych wynikających ze stosunku podstawowego.

Zgodnie bowiem z art. 10 z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawa Wekslowego (Dz. U. Nr 37, poz. 282)), jeśli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Sytuacja prawna dłużnika z weksla niezupełnego w chwili wystawienia kształtuje się zatem różnie w zależności od tego, kto jest wierzycielem wekslowym. Jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel, wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem, którego treść w niniejszej sprawie odzwierciedla złożona do akt deklaracja wekslowa. Podpisanie i wręczenie weksla in blanco oparte jest bowiem na zaufaniu do odbiorcy, który powinien wypełnić dokument zgodnie z zawartym porozumieniem. Uzasadnia to obronę wystawcy weksla, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem.(por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 1993 r. w sprawie Acr 607/93 opubl. w OSAiSN nr 11-12/1994 poz. 58, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 1970 r. I PR 407/70)

W realiach sprawy pozwany słuchany na rozprawie podniósł, że żądana od niego kwota, na którą wypełniony został weksel (9.186,94 zł), a która miałaby odpowiadać wysokości jego zadłużenia z tytułu pobranej pożyczki (na kwotę 4.500 zł), została wpisana przedwcześnie i jest zawyżona.

W odniesieniu do powyższych uwarunkowań wskazać należy, że w ocenie Sądu dopóki stronami stosunku wekslowego pozostają strony stosunku podstawowego zabezpieczanego wekslem, treść art. 10 Prawa wekslowego nie wyłącza możliwości badania stosunku podstawowego przez Sąd z urzędu. Przywołany przepis ogranicza się bowiem w swej treści jedynie do unormowania kwestii zarzutów, jakie wystawca weksla in blanco może przeciwstawić nabywcy, który otrzymał od remitenta weksel wypełniony niezgodnie z zawartym porozumieniem. (A. Szponar, Komentarz do prawa wekslowego k. 51). Przepis ten wprost wskazuje na niemożność zasłaniania się przez zobowiązanego z weksla wobec nabywcy wypełnionego weksla in blanco zarzutem, że nie zastosowano się do porozumienia (chyba że nabywca ten nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa), czyli wyklucza co do zasady dla zobowiązanego z weksla możliwość podejmowania obrony przeciw nabywcy weksla z odwołaniem się do treści stosunku podstawowego Przepis ten nie reguluje natomiast w sposób pozytywny sytuacji prawnej dłużnika wekslowego w sytuacji, gdy posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel albo jeżeli posiadacz nabył niewypełniony jeszcze weksel. Takiego dłużnika nie ogranicza wówczas treść art. 10 prawa wekslowego. Stanowisko takie zajmowała orzecznictwo już w okresie międzywojennym (orzeczenie SN z dnia 10 czerwca 1932 r., C 1/32 OSP 1933, poz. 51).

Reasumując, przepis art. 10 prawa wekslowego wyznacza zakres badania materialnej podstawy weksla o tyle tylko, że wskazuje okoliczności, w których badanie to jest w ogóle wykluczone (a którą to okoliczność stanowi zbycie weksla przez wierzyciela ze stosunku podstawowego). Zdaniem Sądu rozpoznającego sprawę, przepis ten nie daje podstawy do twierdzenia, że badanie stosunku podstawowego może nastąpić tylko na konkretny zarzut dłużnika i tylko w zakresie objętym zarzutem, albowiem treść przepisu nie wprowadza w tym względzie ograniczeń. W konsekwencji, w ocenie Sądu, w sytuacji gdy ustawodawca dopuszcza przy badaniu zobowiązania wynikającego z weksla gwarancyjnego możliwość badania również stosunku podstawowego, kwestia czy badanie to nastąpić ma na zarzut czy też przez sąd z urzędu, nie jest zagadnieniem odnoszącym się do abstrakcyjności weksla, ale wyłącznie do zakresu stosowania zasady kontradyktoryjności.

Abstrakcyjność weksla gwarancyjnego, choć ograniczona opisanymi wyżej zależnościami, przekłada jednakże się na rozkład ciężaru dowodu. Dla wykazania swojego roszczenia z weksla, wierzyciel wekslowy, zobowiązany jest przedłożyć jedynie dokument weksla, na który się powołuje, i wykazać swą tożsamość z osobą remitenta. Nie musi on na etapie wniesienia żądania wykazywać podstawy zobowiązania wekslowego ani tego, że ta podstawa w ogóle istniała, jak też, że weksel, z którego wywodzi swoje żądanie został wypełniony prawidłowo. To na dłużniku wekslowym spoczywa ciężar udowodnienia, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem ( orzeczenie SN z dnia 24 października 1962 r., OSNCP 1962, poz. 27), czy też, że wypełnienie weksla nastąpiło w oparciu o nieważne w rozumieniu art. 58 kc zapisy umowy. Dla sprostania powyższemu niezbędnym jest wykazanie przez dłużnika treści stosunku podstawowego i treści deklaracji wekslowej.

Mając na względzie powyższe, Sąd uznaje, że dla badania stosunku podstawowego przez Sąd nie jest koniecznym, aby zobowiązany z weksla podniósł precyzyjny zarzut, tj. zarzut polegający na wskazaniu konkretnego uchybienia po stronie wypełniającego weksel. W ocenie Sądu dla powstania po stronie Sądu obowiązku badania zasadności żądania wekslowego wystarczającym jest ogólne zakwestionowanie przez dłużnika wekslowego zasadności żądania wynikającego z treści wyrażonej w wekslu (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 stycznia 2001 r. w sprawie II CKN 25/00, OSNC 2001/7-8/117) i przedłożenie Sądowi materiału dowodowego pozwalającego na zweryfikowanie trafności jego stanowiska.

Sąd orzekający w sprawie stoi na stanowisku, że w sytuacji gdy pozwany, podejmując obronę przez żądaniem, przedkłada Sądowi umowę i porozumienie wekslowe, to zadaniem sądu, jako organu powołanego do stosowania prawa i kontroli jego stosowania przez uczestników obrotu prawnego, jest każdorazowo zbadanie umownych zapisów stosunku podstawowego stanowiących podstawę dla powstania zobowiązania wekslowego przez pryzmat regulacji art. 58 kc. Przyjęcie odmiennego poglądu i zaniechanie przez Sąd kontroli weksla w świetle treści stosunku podstawowego byłoby w ocenie Sądu rozpoznającego sprawę równoznaczne z dopuszczeniem ryzyka swobodnego wykorzystywania przez pożyczkodawcę ekstraordynaryjnego mechanizmu zobowiązania wekslowego do legitymizacji ewentualnych nadużyć w zakresie prowadzonej działalności pożyczkowej.

Koniecznym jest przy tym wskazanie, że kontrola treści stosunku podstawowego nabiera szczególnego znaczenia w sprawach z udziałem konsumenta. Z praktyki orzeczniczej jest bowiem Sądowi wiadomym, że obecnie z usług firm pożyczkowych nie będących bankami korzystają przede wszystkim osoby będące w trudnej sytuacji finansowej i życiowej, które z uwagi na niskie dochody lub brak stałego zatrudnienia czy wiek nie mają wystarczającej zdolności kredytowej, by stać się klientami banku. Powyższym właściwościom typowych pożyczkobiorców towarzyszy przy tym bardzo niska świadomość prawna (chociażby co do maksymalnej wysokości odsetek i kosztów pozaodsetkowych), na także przeświadczenie o możliwości dowolnego ustalenia przez pożyczkodawcę warunków zwrotu pożyczonej kwoty.

Dla zreasumowania dotychczas przeprowadzonych rozważań wskazać należy, że w ocenie Sądu orzekającego w sprawie w sytuacji, gdy już na podstawie wstępnych twierdzeń pozwanego – konsumenta co do kwoty realnie otrzymanej i kwoty, którą wedle twierdzeń pozwu i treści weksla winien zwrócić, uzasadnionym jest przypuszczenie, że wielkość kwoty dłużnej objętej wekslem jest wynikiem zastosowania w umowie klauzul abuzywnych lub postanowień nieważnych z uwagi na ich sprzeczność z przepisami ustawy lub zasadami współżycia społecznego (w szczególności w zakresie, w jakim określone postanowienia z uwagi na to, że są jednoznaczne i dotyczą świadczeń głównych stron, wyłączone są spod regulacji art. 3851 kc), to obowiązkiem sądu rozpoznającego żądanie jest podjęcie starań celem wyjaśnienia zaistniałych wątpliwości przez pryzmat regulacji art. 58 kc i 3851 kc bez konieczności formułowania konkretnych zarzutów przez pozwanych pożyczkobiorców.

W tym stanie rzeczy podniesiony przez pozwanego zarzut przedwczesnego i niewłaściwego wypełnienia weksla (tj. wpisania w jego treść zawyżonej kwoty), wsparty złożeniem przez pozwanego przedmiotowej umowy i dowodów wpłaty, obligował Sąd, po pierwsze, do zbadania, czy weksel został wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową, po drugie, do jednoczesnego zbadania, czy zapisy umowne ustalające obowiązki pozwanego w zakresie spłaty pożyczki, do których odwołuje się deklaracja wekslowa, nie zawierały postanowień bezwzględnie nieważnych w rozumieniu art. 58 kc lub (...) kc. Stwierdzenie przez Sąd nieważności postanowień umowy stanowiących podstawę ustalenia wysokości kwoty, na którą wypełniony został weksel, stanowi oczywistą przeszkodę dla uwzględnienia żądania z takiego weksla mimo wypełnienia weksla zgodnie z deklaracją wekslową na kwotę znajdującą podstawę w postanowieniach umowy.

Wyrażając powyższy pogląd Sąd w pełni podziela jednocześnie pogląd wyrażany w orzecznictwie europejskim co do obowiązku uwzględniania przez sąd ewentualnej abuzywności klauzul umownych z urzędu, sprowadzający się do stwierdzenia, że „z chwilą, w której sąd krajowy dysponuje niezbędnymi w tym celu elementami stanu prawnego i faktycznego, powinien z urzędu ocenić nieuczciwy charakter danego warunku umownego objętego zakresem zastosowania dyrektywy 93/13 EWG w sprawach nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, i czyniąc tak, powinien usuwać brak równowagi istniejącej między konsumentem a przedsiębiorcą” (por. orzeczenie w sprawie C- 397/11, w pkt. 27 i 28; w sprawie C 618-10 pkt. 42-44. (źródło (...)

Stosownie do art. 58 kc, czynność prawna sprzeczna z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 1 – 3 kc). Przepis art. 58 kc ma charakter bezwzględnie obowiązujący i obowiązkiem Sądu stosującego prawo - rozpoznającego żądanie w zawisłej przed nim sprawie - jest z urzędu weryfikowanie powstałych już stosunków prawnych pod kątem zgodności ich treści (praw i obowiązków stron umowy) z obowiązującymi przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego (por. Z. Radwański, [w:] System Pr. Pryw., t. 2, 2008, s. 432, Nb 8; A. Janiak, [w:] Kidyba, Komentarz 2012, t. I, s. 336; uzasadnienie wyr. SN z 10.10.2002 r., V CK 370/02, OSN 2004, Nr 2, poz. 21; wyr. z dnia 19.12.1984r., III CRN 183/84).

Zgodnie zaś z treścią art. 385(1) § 1 k.c. postanowienia umowy nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek. Wymienione w treści art. 385 § 3 k.c. niedozwolone postanowienia umowne mają wyłącznie charakter przykładowy, stanowiąc swoistą regułę interpretacyjną ułatwiającą stosowanie art. 385 § 1 k.c. W rozumieniu art. 385 1 § 1 kc „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Było bezspornym w sprawie, że pozwany – konsument w rozumieniu art. 22 § 1 Kc - zawarł umowę pożyczki gotówkowej z powodową spółką, która jest podmiotem profesjonalnie zajmującym się działalnością polegającą na udzielaniu pożyczek gotówkowych.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 720 kodeksu cywilnego (k.c.), który stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Zasadniczą dla rozstrzygnięcia sprawy było ustalenia, czy doszło do wypowiedzenia pozwanemu umowy przez powoda.

Nie ulega wątpliwości, że w dniu 13 listopada 2016 r. powód sporządził i skierował do pozwanego wypowiedzenie umowy pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni i wezwał do zapłaty w tym terminie zadłużenia. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazał „niepłacenie swoich zobowiązań”, a więc przyczynę określoną w punkcie 8.1 a) umowy pożyczki. Zgodnie z treścią tego postanowienia pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

W ocenie Sądu warunki powyższe determinujące skuteczność wypowiedzenia nie zostały przez powoda dopełnione. Jakkolwiek bowiem powód wykazał, że pozwany opóźnił się o ponad 30 dni w spłacie zobowiązania co do raty dotyczącej września 2017, to nie wykazał, aby przed skierowaniem wypowiedzenia do pozwanego dopełnił umową określonego wymogu uprzedniego wezwania powoda do zapłaty w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Stosownie do art. 61 § 1 kc, oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią.

Powód na dowód dokonania wezwania z dnia 13 października 2016 r. przedłożył jedynie wydruk ze strony operatora pocztowego, któremu zlecił doręczenie wezwania, zawierający informacje o statusie przesyłki. Powyższy dokument nie jest dokumentem urzędowym, a zatem niewątpliwie nie korzysta z domniemania prawdziwości jego treści. Dokument ten nie pozwala na ustalenie, że przesyłkę tę odebrał pozwany i mógł zapoznać się z jej treścią. Dla dowiedzenia okoliczności doręczenia pozwanemu przesyłki zawierającej wezwanie do zapłaty, powód winien był przedłożyć dokument pocztowy potwierdzający odbiór przesyłki przez pozwanego. Jakkolwiek bowiem pozwany potwierdził na rozprawie 27 czerwca 2017 r. otrzymanie wypowiedzenia (co zwalniało powoda z obowiązku przedłożenia dowodu na tę okoliczność), to nie potwierdził, aby otrzymał wezwanie do zapłaty warunkujące powstanie po stronie powoda uprawnienia do wypowiedzenia umowy.

Wskazać jednocześnie należy, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie zaistniały przesłanki do wypowiedzenia pozwanemu umowy pożyczki. Jak wyżej wskazano pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Zarówno w przypadku raty za wrzesień 2016 r., jak i raty za październik i listopad 2016 r. kwota zaległości w zapłacie była mniejsza niż jedna rata. Tym samym brak było podstaw do wzywania pozwanego do zapłaty i w konsekwencji do wypowiedzenia umowy.

W tym stanie rzeczy powództwo, jako przedwczesne, podlegało oddaleniu.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że nawet przy hipotetycznym założeniu, że powód wykazał, że dochował postanowień umowy warunkujących dokonanie wypowiedzenia pożyczkobiorcy, powództwo podlegałoby uwzględnieniu tylko w nieznacznej części.

W ocenie Sądu umowa z dnia 1 czerwca 2016 r. stanowi bowiem ważną podstawę żądania przez pożyczkodawcę zapłaty przez pozwanego jedynie kwoty odpowiadającej kwocie realnie mu przekazanej wraz z odsetkami kapitałowymi oznaczonymi w umowie (pozostającymi w zgodzie z regulacją ustawową z art. 359 kc) oraz ewentualnymi odsetkami z tytułu opóźnienia.

W ocenie Sądu nieuprawnionym jest żądanie od pozwanego zapłaty w części dotyczącej opłaty przygotowawczej ( konsekwentnie – nieuprawnionym było pobieranie tej opłaty od rat dotychczas uiszczonych), prowizji oraz opłaty za (...).

Podkreślenia wymaga, że w treści umowy wskazano, że wobec udzielenia pożyczki pobierane są opłata przygotowawcza w kwocie 129 zł oraz prowizja ( 3.471 zł – 77% z uzyskanej przez pozwanego realnej kwoty pożyczki w wysokości 4.500 zł), jednakże nie wyjaśniono, za jakie czynności opłaty te zostały naliczone, wedle jakiego kryterium ustalono ich wysokość. Powyższe w ocenie Sądu daje podstawy do stwierdzenia, że przywołane postanowienia umowne stanowią w istocie próbę obejścia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych i sposób zabezpieczenia sobie przez pożyczkodawcę dodatkowego, ponad prawem dopuszczony, źródła dochodu. Bez znaczenia w tym zakresie jest wskazywana przez powoda okoliczność nieprzekraczania przez omawiane opłaty ustawowego limitu wszystkich kosztów pozaodsetkowych. Wprowadzenia przez ustawodawcę przywołanego limitu nie należy bowiem utożsamiać z pozostawieniem pożyczkodawcom swobody w pobieraniu od pożyczkobiorcy dodatkowych względem obowiązku zwrotu głównej kosztów. Wszelkie koszty pozaodsetkowe w dalszym ciągu, aby mogły obciążać pożyczkobiorcę, muszą znajdować swoje uzasadnienie w realnie dokonanych przez pożyczkodawcę czynnościach, poniesionych kosztach, nie mogą zaś stanowić wyłącznie dodatkowego dla pożyczkodawcy źródła dochodu. W takim wypadku wszelkie postanowienia umowy przewidujące takie „abstrakcyjne” koszty jako sprzeczne z ustawą (mające na celu obejście przepisów o kapitałowych odsetkach maksymalnych) są nieważne.

W realiach sprawy nieważnymi są zatem postanowienia dotyczące prowizji oraz opłaty przygotowawczej i jako takie nie stanowią źródła zobowiązania pozwanego. W konsekwencji część spłaty zaliczana przez pożyczkodawcę na poczet prowizji oraz opłaty przygotowawczej winna zostać zaliczona na poczet zwrotu kapitału.

Nieważnymi w ocenie Sądu są również postanowienia dotyczące dodatkowej umowy o nazwie (...). W konsekwencji nie uprawnionym było w ocenie Sądu pobieranie przez powoda z każdej raty kwoty 25 zł na poczet zapłaty wynagrodzenia tego tytułu. Treść postanowień dotyczących tej umowy wskazuje jednoznacznie, że zostały one wprowadzone przez pożyczkodawcę ponownie dla uzyskania nieuprawnionej dodatkowej korzyści. Wskazać należy, że z tytułu (...) pożyczkobiorca obciążony został dodatkową opłatą w wysokości 900 zł ( co stanowi 20% otrzymanego kapitałukt, ), natomiast jego ewentualna korzyść polegałaby na możliwości odroczenia płatności raty/obniżenia wysokości raty przy konieczności wydania przez pozwanego dodatkowej dyspozycji. W ocenie Sądu rażąca wysokość opłaty naliczonej za pakiet i mechanizm naliczania jej niezależnie od ewentualnego skorzystania z przewidzianych nią uprawnień, daje Sądowi podstawy do stwierdzenia, że celem wprowadzenia do umowy opcji (...) było jedynie zapewnienie sobie przez pożyczkodawcę kolejnego źródła dochodu przy oczywistym braku ekwiwalentności w świadczeniach stron. W ocenie Sądu zawieranie w ramach umowy pożyczki dodatkowej kosztownej umowy wprowadzającej iluzoryczne uprawnienia dla pożyczkobiorcy (odroczenie dwóch rat płatności lub obniżenie czterech rat o 50%), przy nazwaniu tychże uprawnień bezpłatnymi (!) i niewskazaniu przy opisie przysługujących uprawnień opłaty żądanej jako wynagrodzenie za ich przyznanie (900 zł), a następnie naliczanie tym tytułem co miesiąc kwoty w wysokości 25 zł jest działaniem sprzecznym z dobrymi obyczajami.

Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się bowiem działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Istotą dobrych obyczajów jest bowiem szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka, który winien wyrażać się w informowaniu o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta jako równorzędnego partnera umowy (tak również m. in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 sierpnia 2011 roku w sprawie o sygnaturze akt VI ACa 262/11).

Koniecznym jest nadto podkreślenie, że niewątpliwie w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami zredagowana została całość zawartej umowy. Postanowienia umowy zostały bowiem sporządzone rażąco małą czcionką, a przy tym przy niewielkich odstępach między poszczególnymi wierszami, co w sposób oczywisty przekłada się na dużą trudność w odczytaniu postanowień umowy nawet dla młodej, nie mającej problemów ze wzrokiem osoby. Mając na uwadze rażącą wysokość rozważanych elementów składowych kwoty objętej obowiązkiem zwrotu i bezzasadność żądania w tym zakresie, nie sposób takiej właśnie redakcji umowy uznać za przypadkową, wolną od celowego działania ukierunkowanego na zniechęcenie pożyczkobiorcy (często znajdującego się w przymusowej sytuacji) do zapoznania się z treścią obowiązków z niej wynikających.

Reasumując powyższe dodatkowe rozważania, przy hipotetycznym założeniu, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy, powództwo zdaniem Sądu zasługiwałoby na uwzględnienie jedynie co do kwoty niezwróconego kapitału, ewentualnych niespłaconych dotychczas powstałych odsetek umownych oraz odsetek za opóźnienie, przy czym na poczet tychże składników należałoby również zaliczyć wszystkie dotychczas wpłaconego przez pożyczkobiorcę kwoty zaliczone przez pożyczkodawcę w sposób nieuprawniony na koszt prowizji, opłaty przygotowawczej oraz opłaty za opcję (...) .

Zarządzenia:

1.(...)

2. (...)

3. (...)

T., dnia 6 listopada 2017 r.