Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2017 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni

Wydział I Cywilny - Sekcja d.s. rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym

w składzie:

Przewodniczący: SSR Marzanna Stefaniuk-Muczyńska

Protokolant: sek. sąd. Tomasz Łukowicz

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2017 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) spółki z o.o. we W.

przeciwko pozwanej: M. B.

o zapłatę

I.  uchyla w całości wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Gdyni wydany w niniejszej sprawie w dniu 1 kwietnia 2009 r. pod sygn. akt VIII C 97/09;

II.  oddala powództwo;

III.  zasądza od powoda (...) spółki z o.o. we W. na rzecz pozwanej M. B. kwotę 647 zł (sześćset czterdzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Przedmiotowym pozwem powód (...) spółka z o.o. we W. wniosła o zasądzenie od pozwanej M. B. kwoty 3.061,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 2.487,47 zł od dnia 19 grudnia 2006 r. i od kwoty 416,03 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o obciążenie pozwanej obowiązkiem zwrotu na rzecz powoda kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, że na mocy umowy sprzedaży wierzytelności zawartej z (...) Bank S.A. w G. nabył zobowiązanie pozwanej wobec cedenta wynikające z umowy kredytu gotówkowego nr (...) z dnia 11 listopada 2005 r., którego to kredytu pozwana nie spłaciła. Wskazał też, że zakupił tę wierzytelność w łącznej kwocie 3.061,16 zł, na którą składała się należność główna w wysokości 2.487,47 zł i odsetki od niej w kwocie 416,03 zł oraz koszty w wysokości 157,66 zł, które cedent naliczył zgodnie z zawartą z pozwaną umową kredytową.

Wyrokiem zaocznym z dnia 1 kwietnia 2009 r. Sąd Rejonowy w Gdyni orzekł zgodnie z żądaniem pozwu . (wyrok zaoczny z dnia 01.04.2009 r. wydany w sprawie o sygn. akt VIII C 97/09 – k. 38).

Powyższy wyrok zaoczny został przez Sąd skierowany do doręczenia pozwanej na wskazany przez powoda, jako miejsce zamieszkania pozwanej, adres: ul. (...) w G. i uznany za skutecznie jej doręczony w trybie art. 139 §1 kpc w dniu 30 kwietnia 2009 r. (vide: koperta - k. 40).

Następnie, na skutek wniosku reprezentowanej przez opiekuna prawnego pozwanej z dnia 4 sierpnia 2016 r. (k. 45-46) o skuteczne doręczenie mu odpisu wydanego w sprawie wyroku zaocznego (motywowany tym, iż znajdująca się w aktach sprawy kierowana do pozwanej korespondencja została skierowana do pozwanej, która od dnia 2 października 2008 r. przebywa na stałe w Domu Pomocy Społecznej w S., gdyż od roku 2003 jest osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną), zarządzenie o uznaniu przesyłki znajdującej się w kopercie na k. 40 akt sprawy za skutecznie doręczoną zostało przez Przewodniczącego uchylone, a odpis wyrku zaocznego wraz z odpisem pozwu został doręczony opiekunowi prawnemu pozwanej w dniu 17 listopada 2016 r. (vide zarządzenie z dnia 17.10.2016 r. - k. 51). Niewątpliwie bowiem doręczenie przesyłki sądowej osobie pozbawionej zdolności do czynności procesowych pozbawione było jakichkolwiek skutków procesowych (art. 66 kpc)

W okresie dwóch tygodni od daty doręczenia opiekunowi prawnemu pozwanej odpisu wyroku zaocznego wraz z odpisem pozwu i jego załączników reprezentujący pozwaną opiekun wniósł w jej imieniu sprzeciw, w którym zaskarżył wydany w sprawie wyrok zaoczny w całości, wnosząc o oddalenie powództwa z uwagi na fakt, iż czynność dokonana z udziałem pozwanej, która miałaby stanowić podstawę dochodzenia roszczeń wobec niej, jest z mocy prawa nieważna. Wniósł też o zasądzenie na rzecz pozwanej od powoda zwrotu kosztów procesu. (sprzeciw – k. 54-57)

W odpowiedzi na sprzeciw powód, nie ustosunkowując się do zgłoszonego przez pozwaną zarzutu nieważności czynności prawnej, podtrzymał żądanie pozwu w całości argumentując, iż dochodzone pozwem roszczenie nie jest przedawnione. (pismo powoda z dnia 24.04.2017 r. - k. 72-73 i 125-126).

W piśmie procesowym z dnia 1 czerwca 2017 r. pełnomocnik pozwanej na podstawie postanowień art. 14 §1 kc w zw. z art. 82 kc wniósł o uznanie umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 11 listopada 2005 r. przez pozwaną z (...) Bankiem S.A. w G. za nieważną, uchylenie wyroku zaocznego wydanego w niniejszej sprawie i oddalenie powództwa w całości. (pismo pozwanej z dnia 01.06.2017 r. - k. 84-85)

Wobec treści art. 505 ¹ kpc niniejsza sprawa rozpoznawana była w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana M. B., postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 17 grudnia 2003 r. została całkowicie ubezwłasnowolniona z powodu choroby psychicznej. Prawnym opiekunem pozwanej został ustanowiony wówczas jej mąż D. B..

( dowód: odpis postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 17.12.2003 r. wydany w sprawie I Ns 309/03 - k. 99; odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 04.05.2010 r. w sprawie powierzenia S. B. obowiązków opiekuna prawnego dla ubezwłasnowolnionej pozwanej w miejsce wyznaczonego uprzednio D. B. - k. 100)

W dniu 1 października 2005 roku pozwana w sklepie (...)-net przy ulicy (...) w G. zawarła z (...) Bank S.A. z siedzibą w G. umową kredytu nr (...) na zakup towarów i usług w wysokości 2.487,47 zł. Umowę tę pozwana zawarła z bankiem bez udziału lub jakiejkolwiek zgody ówczesnego jej opiekuna prawnego.

W oparciu o umowę przelewu wierzytelności zawartą przez powoda z (...) Bank S.A. w dniu 18 grudnia 2006 r. powód nabył od cedenta wierzytelność przysługującą cedentowi wobec pozwanej z tytułu opisanej wcześniej umowy.

(dowód: umowa sprzedaży wierzytelności z dnia 18.12.2006 r. - k. 9-14; pismo powoda z dnia 09.01.2007 r. stanowiące zawiadomienie o cesji oraz wezwanie do zapłaty - k. 15, umowa kredytu na zakup towarów i usług nr (...) z dnia 11.10.2005 r. - k. 16-18)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie przedstawionych przez strony dokumentów prywatnych oraz urzędowych, które zostały uznane za w pełni wiarygodne, gdyż ich treść, ani autentyczności nie była kwestionowana przez strony, nie budziła też wątpliwości Sądu.

Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny sprawy Sąd uznał, iż przedmiotowe powództwo podlegało oddaleniu.

Rozstrzygając w powyższy sposób Sąd miał na względzie, iż podstawą żądania pozwu, aż do zamknięcia rozprawy pozostawało żądanie zwrotu udzielonego pozwanej kredytu wraz z wynikającymi z tej umowy świadczeniami nie tylko w postaci jej kapitału, ale także odsetek i kosztów. Jak zostało to jednakże w sprawie ustalone wskazana w treści uzasadnienia pozwu umowa kredytu została podpisana przez pozwaną w okresie gdy pozostawała ona już osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną, a przez to nie posiadającą zdolności do czynności prawnych. Art. 12 kc stanowi bowiem, iż osoby ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają zdolności do czynności prawnych. Przywołany zaś przez pełnomocnika pozwanej art. 14 kc stanowi, iż czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych jest nieważna.

A skoro tak, to jako nieważną, z uwagi na brak ważnych i zgodnych oświadczeń woli obu stron umowy, należało także ocenić stanowiącą podstawę żądania pozwu umowę kredytu. Nieważność oświadczenia woli pozwanej pociągała bowiem za sobą nieważność całej czynności prawnej ex tunc bez możliwości konwalidacji i konwersji tej czynności.

Powyższe stanowiło o niezasadności żądania pozwu. Powód w oparciu o nieważnie zawartą umową nie mógł bowiem skutecznie na jej podstawie domagać się od pozwanej zwrotu świadczeń opartych o jej zapisy.

Mając jednocześnie na uwadze, że zgodnie z art. 321 §1 kpc Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie oraz uwzględniając okoliczność, iż do chwili zamknięcia rozprawy powód, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, konsekwentnie jako podstawę faktyczną pozwu wskazywał zapisy umowy kredytu - Sąd nie rozważał możliwości uwzględnienia powództwa w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, czy też świadczeniu nienależnym (szczególnie, że z uwagi na treść uzasadnienia pozwu sprawa rozpoznawana była w postępowaniu uproszczonym). Sąd pozostawał bowiem związany granicami powództwa i nie mógł dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu żądania ochrony przez powoda. Żądanie powództwa określał zaś nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna. Zasądzenie sumy pieniężnej, która wprawdzie mieściłaby się w granicach kwotowych powództwa, lecz z innej postawy faktycznej, stanowiłoby orzeczenie ponad żądanie. W sprawie niniejszej przedmiotem żądania był zwrot należności wynikających z umowy kredytu, a okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie sprowadzały się do wykazania faktu jego udzielenia, jego wysokości oraz jego niezwrócenia. Tymczasem okoliczności faktyczne, które uzasadniałyby roszczenie oparte na konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia lub nienależnego świadczenia, są zupełnie inne. Odmiennie przedstawia się też obrona pozwanego, który w okoliczności zgłoszenia przez stronę powodową wniosku o zasądzenie kwoty dochodzonej pozew w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (z uwagi na nieważność umowy pożyczki) mógłby przecież podjąć obronę w tym zakresie, zgłaszając chociażby zarzuty z art. 407 kc (przejście obowiązku wydania korzyści na osobę trzecią, na rzecz której ten kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią bezpłatnie), czy z art. 409 kc (wygaśnięcie obowiązku wydania korzyści wskutek jej zużycia, sposób powodujący brak wzbogacenia, przy jednoczesnym braku obowiązku liczenia się z obowiązkiem zwrotu). (por. wyrok SN z dnia 18.03.2005 r., II CK 556/04, Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (...)). Sąd miał także na względzie, iż podstawą legitymacji czynnej powoda był fakt wstąpienia w uprawnienia wierzyciela na podstawie umowy cesji z dnia 18 grudnia 2006 r., której przedmiotem było przeniesienie na powoda wierzytelności z tytułu umowy nr (...). Co istotne, przedmiotem cesji nie uczyniono więc wierzytelności o zwrot kwoty w wysokości dochodzonej pozwem jako takiej. Strony przedmiotem cesji uczyniły bowiem tylko wierzytelność z umowy. Podmiot, względem którego pozwana mogłaby odpowiadać na innej podstawie prawnej nie przelał na powoda swojej wierzytelności z wynikającej tej innej podstawy, tj. z bezpodstawnego wzbogacenia czy nienależnego świadczenia. Skoro zatem strona pozwana wykazała nieważność umowy kredytu, to w świetle art. 513 §1 kc nie była zobowiązana do zwrotu powodowi ani kwoty tego kredytu ani świadczeń z nim związanych.

Z uwagi na powyższe na postawie art. 14 kc w zw. 12 kc i art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawa bankowego a contario Sąd w pkt. I wyroku uchylił w całości wydany w sprawie wyrok zaoczny i powództwo oddalił.

Powyższe czyniło zbędnym dokonanie przez Sąd rozważań w przedmiocie ustalenia czy dochodzone pozwem roszczenie jest roszczeniem wykazanym co do wysokości, czy też przedawnionym. W sprawie niniejszej w tym ostatnim zakresie było to zaś szczególnie bezprzedmiotowe - z uwagi na brak w tym kierunku jakiegokolwiek zarzutu ze strony pozwanej.

W konsekwencji powód, jako strona przegrywająca, został obciążony wszystkimi kosztami procesu powstałymi w sprawie, czego skutkiem było zasądzenie na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego reprezentującego ją pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 600 zł, o czym orzeczono w oparciu o przepis art. art. 98 kpc w zw. z art. 99 kpc i art. 108 kpc. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego - z uwagi fakt, iż przedmiotowy pozew w został wniesiony w grudniu 2008 r. - ustalono z uwzględnieniem regulacji §21 rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) określającej, iż do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji - a zatem w oparciu o wysokość stawki minimalnej określonej w §6 pkt. 3 rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1349 ze zm.). Na kwotę zasądzonych na rzecz pozwanej kosztów procesu składała się także kwota 17 zł przyznana tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez pozwanego w związku z uiszczeniem opłaty skarbowej od złożonego do akt sprawy dokumentu pełnomocnictwa procesowego oraz zwrot opłaty od sprzeciwu od wyroku zaocznego uiszczonej przez pozwaną w wysokości 30 zł.