Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód wniósł do Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach o zasądzenie od pozwanego kwoty 3.196,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 20 lipca 2015 r., sygn. akt VII GNc 2401/15/25 Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Sprzeciw od powyższego orzeczenia złożył pozwany, który podniósł również zarzut niewłaściwości Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów według norm przepisanych. Postanowieniem z dnia 29 września 2015 r. Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach stwierdził swą niewłaściwość miejscową i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ustalił, iż pozwany zlecił spółce (...) Sp. z o. o. przewóz towaru na trasie S. – S. – S.. Zgodnie ze zleceniem rozładunek towaru miał nastąpić w dniu 5 listopada 2014 r. do godz. 8.00. Fracht został określony w walucie euro na kwotę 700 euro. (...) Sp. z o. o. przyjął do realizacji zlecenie pozwanego z wyłączeniem pkt 1 oraz 4. Zgodnie z punktem 1 zlecenia faktura miała zostać wystawiona w walucie euro, zaś kwota VAT miała zostać przeliczona na PLN po średnim kursie NBP, płatność miała zostać zrealizowana w walucie euro bądź PLN, ponadto zgodnie z powyższym punktem bez każdorazowej zgody firmy (...) nie ma możliwości przeniesienia wierzytelności na podmioty trzecie. (...) Sp. z o. o. poinformował również, iż nie może przyjąć do realizacji zlecenia, które wprowadzają zakaz podejmowania działań konkurencyjnych (punkt 4 zlecenia). Spółka (...) sp. z o. o. wykonała zlecony przewóz. Odbiorca odebrał towar w dniu 5 listopada 2014 r. w godzinach popołudniowych. Pismem z dnia 10 listopada 2014 r. spółka (...) Sp. z o. o. obciążyła pozwaną kwotą 950,00 euro, stanowiącą równowartość dodatkowego wynagrodzenia, jakie musiała wypłacić swoim pracownikom firma (...) za dodatkowe godziny pracy. Pismem z dnia 20 listopada 2014 r. pozwany z powodu niedotrzymania terminu dostawy obciążył firmę (...) Sp. z o. o. karą umowną w wysokości 950 euro. Pozwany prowadził negocjacje z firmą (...) Sp. z o. o. w sprawie obniżenia kary umownej. (...) Sp. z o. o. obciążył pozwanego karą umowna w kwocie 750 euro. W dniu 30 listopada 2014 r. (...) obciążył pozwanego fakturą VAT nr (...) na kwotę 2.029,50 EURO, co według tego dokumentu stanowiło równowartość kwoty 8.486,15 zł. Strony postanowiły, iż płatność za fakturę musi być dokonana w walucie widniejącej na fakturze. (...) i pozwany ustalili termin zapłaty tej należności do dnia 30 grudnia 2014 r. Pozwany w dniu 27 stycznia 2015 r. zapłacił spółce (...) Sp. z o. o. kwotę 1.279,50 euro z tytułu wystawionej faktury VAT nr (...). W dniu 28 maja 2015 r. (...) Sp. z o. o. zawarł z powodem umowę powierniczego przelewu wierzytelności nr (...) przysługującej spółce wobec pozwanego. Spółka (...) Sp. z o. o. powiadomiła pozwanego o dokonanej cesji wierzytelności. Pismem z dnia 2 czerwca 2015 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 750,00 euro oraz zaległych odsetek ustawowych w kwocie 41,00 euro, w terminie do dnia 9 czerwca 2015 r.

Sąd Rejonowy zważył, iż roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie. W niniejszej sprawie bezspornym było to, że poprzednik prawny powoda na podstawie zlecenia otrzymanego od pozwanego zobowiązał się do dostarczenia ładunku na trasieS. – S.– S.. W związku z tymi ustaleniami przyjąć należy, że do oceny stosunku prawnego łączącego strony należy stosować przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR) z dnia 19 maja 1956 r., zwanej w dalszej części Konwencji CMR. Zgodnie z art. 17 ust. 1 i 2 Konwencji CMR przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie pomiędzy przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy. Przewoźnik jest zwolniony od tej odpowiedzialności, jeżeli udowodni , iż zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. Przewoźnik chcąc uwolnić się od odpowiedzialności musi wykazać wystąpienie w jednej z przyczyn egzoneracyjnych wymienionych w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR.

Tymczasem w niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją wykazania przez pozwanego, że poprzednik prawny powoda wykonał zlecony mu przewóz z opóźnieniem, na skutek czego po stronie pozwanego powstała szkoda w wysokości 750 euro. Powód nie wykazał natomiast wystąpienia żadnej z okoliczności wymienionych w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR. Zatem należało rozważyć, czy zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanemu z tytułu szkody jaką poniósł w związku z nieterminowym przewozem jest zasadny.

Sąd zważył, że zgodnie z art. 498 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Od potrącenia jako czynności materialnoprawnej odróżnić trzeba zarzut potrącenia będący czynnością procesową. Oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c., jest czynnością materialnoprawną powodującą – w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. – odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności, natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia.

Sąd podzielił w pełni pogląd wyrażony w judykaturze, że w trakcie postępowania sądowego uprawniony może połączyć złożenie oświadczenia woli o potrąceniu z podniesieniem zarzutu potrącenia. Podniesienie, więc w odpowiedzi na pozew czy sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia jest tym samym równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeżeli oświadczenie takie nie zostało złożone wcześniej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2009 r., sygn. IV CSK 356/2008). Należy jednakże stanowczo podkreślić, że przewidziany w art. 91 k.p.c. zakres umocowania z mocy ustawy nie uprawnia pełnomocnika procesowego do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu ( zob. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2004 r., sygn. I CK 204/04, OSNC 2005/10/176 ). W niniejszej sprawie pełnomocnik pozwanego radca prawny M. N. nie posiadał pełnomocnictwa szczególnego do złożenia oświadczenia o potraceniu należności 750 euro z tytułu noty obciążeniowej nr (...) z wierzytelnością powoda z tytułu faktury nr (...). Wobec powyższego niezasadny był zarzut potrącenia.

Bezpodstawny był także zarzut pozwanego dotyczący naruszenia art. 509 k.c. Powód powołując się na ten zarzut wskazywał, iż zgodnie z punktem 1 zlecenia (zdanie ostatnie), bez każdorazowej zgody firmy (...), nie ma możliwości przeniesienia cesji wierzytelności na osoby trzecie. Zdaniem Sądu postanowienie punktu 1 i 4 zlecenia nie wiązało strony, albowiem (...) sp. z o.o. w e-mailu z dnia 15 października 2015 roku (k.87 akt) wyłączyła te postanowienia umowne. Zgodnie zaś z art. 68 ¹ § 1 k.c. w stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią. W przedmiotowej sprawie (...) jednoznacznie wyłączył postanowienia umowne zawarte w pkt 1 i 4 zlecenia, w tym zakaz zawierania bez zgody pozwanego umowy przelewu wierzytelności. W związku z powyższym poprzednik prawny powoda dokonując modyfikacji zlecenia poprzez wykreślenie punktu 1 i 4 zlecenie złożył pozwanemu nową ofertę, którą ten przyjął. Wobec tego dokonanie cesji wierzytelności przez (...) na powoda było skuteczne i nie pozbawiało prawa powoda do dochodzenia roszczeń w niniejszym procesie.

Roszczenie powoda nie mogło zostać natomiast uwzględnione przez Sąd ze względu na fakt, że powód żądał od pozwanego zapłaty kwoty 3.196,73 zł, gdy tymczasem strony ustaliły wynagrodzenie powoda w walucie euro. Zgodnie, bowiem z art. 358 § 1 k.c. jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Spełnienie świadczenia wyrażonego w walucie obcej poprzez zapłatę w pieniądzu polskim jest dopuszczalne o ile strony wyraziły na to zgodę, modyfikując choćby przez czynności konkludentne, treść łączącego ich zobowiązania, zaś w razie procesu sądowego, jeżeli dłużnik uznał powództwo wywiedzione w złotych polskich (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2011 r., sygn. IV CSK 75/11). W przedmiotowej sprawie w zleceniu spedycyjnym widniał zapis, iż faktura winna zostać wystawiona w walucie Euro, kwota VAT ma zostać przeliczona na PLN po średnim kursie NBP, zaś płatność zostanie zrealizowana w walucie euro lub PLN. Jednakże wiadomością mailową z dnia 15 października 2015 r. poprzednik prawny powoda przyjął ofertę pozwanego z wyłączeniem powyższego zapisu. Niezależnie od tego na zleceniu kwota frachtu oznaczona została w walucie euro, podobnie na fakturze VAT wystawionej przez pozwanego widnieje należność w walucie euro. Dodatkowo w fakturze wskazano, iż płatność za niniejszą fakturę musi być dokonana w walucie widniejącej na fakturze. Tym samym biorąc pod uwagę umowę łączącą strony stosunku obligacyjnego powód nie miał prawa dochodzenia roszczenia w innej walucie niż euro, albowiem strony jednoznacznie postanowiły, iż zapłata miała nastąpić w walucie EURO. Zasądzając w niniejszej sprawie należność powoda w złotych polskich Sąd naruszyłby art. 358 § 1 k.c. i art. 354 § 1 k.c. akceptując dowolne przekształcenie, mocą decyzji samego powoda, a bez zgody pozwanego i wbrew treści łączącej strony umowy, zobowiązania wyrażonego w euro w zobowiązanie wyrażone w złotych. Należy także zaznaczyć, iż powyższego rozumowania nie zmienia treść art. 358 § 2 k.c. Przepis ten stanowi, że w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana. Prawo wyboru waluty, zgodnie z treścią art. 358 § 1 k.c., przysługuje wyłącznie dłużnikowi zarówno w sytuacji, gdy dłużnik spełnia świadczenie w terminie, jak i w sytuacji gdy pozostaje w zwykłym opóźnieniu lub zwłoce. Z treści art. 358 § 2 k.c. wynika natomiast wyłącznie, iż w wypadku zwłoki dłużnika wierzycielowi służy jedynie prawo wyboru kursu, po jakim będzie przeliczona wartość waluty obcej w wypadku wyboru przez dłużnika waluty krajowej albo w wypadku, gdy umowa stron przyzna mu uprawnienie do wyboru waluty. Skoro powód, zgodnie z art. 509 k.c. wszedł we wszelkie prawa i obowiązki spółki (...) sp. z o.o., to tak jak cedent nie był uprawniony do żądania od pozwanego zapłaty w złotych polskich i nie mógł żądać od pozwanego zapłaty reszty należności z tytułu faktury w polskich złotych. O tym, że strony umowy nie zmieniły postanowień w zakresie waluty, w której ma być spełnione świadczenie przesądza także okoliczność, iż pozwany część należności zapłacił w euro. Zatem nawet czynności konkludentne nie świadczą o tym, iż pozwany wyraził zgodę na zmianę na treść umowy w zakresie waluty, w której miała być zapłacona należność.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 358 k.c. a contrario powództwo w całości oddalił. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych orzeczono także o kosztach sądowych uiszczonych tymczasowo przez Skarb Państwa , obciążając nimi powoda.

Powyższy wyrok zaskarżył powód zarzucając :

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 233 K.p.c., poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że strony umowy przewozu, tj. pozwana spółka i cedent ( (...) Sp. z o.o.), ustaliły warunki wzajemnych rozliczeń wyłącznie w walucie euro,

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 358 K.c., poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że roszczenie powódki dochodzone w niniejszym postępowaniu, a wyrażone w złotych polskich według średniego kursu NBP z dnia wymagalności tego roszczenia, nie zasługuje na uwzględnienie,

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 354 § 1 K.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że zasądzenie należności pieniężnej w złotych polskich stanowiłoby przekształcenie zobowiązania pieniężnego pozwanej,

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 3.196,73 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od powyższej kwoty od dnia 31 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania przed Sądem pierwszej instancji według norm przepisanych, a także zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi pierwszej instancji sprawy do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania odwoławczego.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Zasadne okazały się zarzuty zawarte w apelacji. Słusznie powód wskazał , iż sąd I instancji naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów , gdyż nie było podstawy do stwierdzenia , iż w umowie łączącej pozwaną i poprzednika prawnego powódki strony zastrzegły spełnienie świadczenia pieniężnego w walucie euro. Niewątpliwie treść stosunku zobowiązaniowego łączącego pozwaną i poprzednika prawnego powódki wynika ze zlecenia spedycyjnego nr (...) z dnia 30.10.2014 r. Co prawda w punkcie 1 zlecenia ustalono zasady rozliczeń między stronami , jednak sam Sąd Rejonowy słusznie wskazał , iż pozwaną i cedenta nie wiązały postanowienia pkt 1 i 4 zlecenia spedycyjnego z uwagi na przyjęcie oferty z zastrzeżeniem , iż nie obowiązuje m. in. pkt 1 zlecenia. Zgodnie zaś z art. 68 ¹ § 1 k.c. , co prawidłowo wskazał sąd I instancji , w stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią. Sąd Rejonowy wyprowadził zresztą częściowo słuszne wnioski z tej regulacji podnosząc , iż w takiej sytuacji bezpodstawny był zarzut pozwanego dotyczący naruszenia art. 509 k.c. wobec wyłączenia stosownych zapisów zawartych w zleceniu.

Sąd Rejonowy wywodził przy tym , iż na zleceniu kwota frachtu oznaczona została w walucie euro, podobnie na fakturze VAT wystawionej przez pozwanego widnieje należność w walucie euro , dodatkowo w fakturze wskazano, iż płatność za niniejszą fakturę musi być dokonana w walucie widniejącej na fakturze. Jednakże faktura jest zasadniczo dokumentem księgowym i ma zastosowanie głównie dla celów księgowych i podatkowych. Jak słusznie stwierdził SN w wyroku z dnia 26 marca 2015 r. V CSK 312/14 , faktura może spełniać różne funkcje na płaszczyźnie cywilnoprawnej (wezwania do zapłaty, pokwitowania itp.) i jest powszechnie uznawana za jeden z dowodów, w oparciu o który sąd może samodzielnie lub z uwzględnieniem innych dowodów ustalić treść stosunku prawnego łączącego strony, a w konsekwencji mający znaczenie dla ustalenia istnienia i rozmiaru wierzytelności wynikającej z tego stosunku prawnego. Tak więc może być ona oczywiście dowodem lub jednym z dowodów istnienia zobowiązania. Jednakże sama w sobie nie jest podstawą stosunku zobowiązaniowego , którego treść w niniejszej sprawie regulowało zlecenie transportowe. Samo zaś oznaczenie frachtu w walucie Euro , wobec wyłączenia przez strony pkt 1 zlecenia , nie może być uznane za wybór tej waluty jako jedynie wyłącznej do rozliczeń.

Konsekwencją tego błędnego ustalenia sądu było naruszenie art. 358 § 1 Kc w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie , zgodnie z którym jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Jak wyżej wskazano strony nie zastrzegły spełnienia świadczenia w walucie obcej. Powód miał zatem prawo domagać się kwoty wyrażonej w złotych polskich , co – wobec regulacji zawartej w art. 358 § 1 kc – nie naruszało art. 354 kc.

Sąd Rejonowy przy tym , co w pełni aprobuje Sąd Okręgowy , stwierdził, że stronie powodowej co do zasady przysługuje wierzytelność pieniężna wobec pozwanej, jak również , iż nieskuteczne okazały się zarzuty potrącenia oraz nieskuteczności przelewu wierzytelności. Jedyną podstawą oddalenia powództwa była okoliczność, iż powódka domagała się zasądzenia tej wierzytelności w polskich złotych zamiast w Euro. Stanowisko to było błędne , wobec czego zaskarżony wyrok należało zmienić na podstawie art. 386 § 1 kpc i w oparciu o art. 358 § 1 kc oraz art. 481 § 1 kc zasądzić dochodzoną pozwem kwotę wraz z należnymi odsetkami , o kosztach postępowania za I instancję oraz kosztach postępowania odwoławczego orzekając na podstawie art. 98 kpc. Na koszty powoda za I instancję składają : opłata od pozwu w wysokości 100 zł i koszty zastępstwa procesowego w wysokości 617 zł ( wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa ). Z kolei w skład kosztów postępowania odwoławczego wchodzą : opłata od apelacji w wysokości 160 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 600 zł , biorąc pod uwagę , iż apelację wniesiono po 1 stycznia 2016 r. Biorąc pod uwagę , iż to pozwany ponosi koszty postępowania , stosownej zmianie podlegał także pkt 3 wyroku Sądu Rejonowego ,w oparciu o art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.