Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu w dniu 17 września 2009 r. powódka (...) T. P., R. sp. jawna w Ś. domagała się zasądzenia od pozwanych J. N. i R. N., wspólników spółki cywilnej (...) oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., kwoty 95.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że S. W. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) w Ś. zawarł w dniu 12 stycznia 2009 roku umowę o roboty budowlane z pozwanym (...) sp. z o.o. w K. na wykonanie instalacji wentylacji i instalacji klimatyzacji w pomieszczeniach (...) Banku S.A. w R.. Pozwany (...) sp. z o.o. oświadczył, że działa jako podwykonawca (...) s.c. J. N., R. N. będącej generalnym wykonawcą prac objętych umową o roboty budowlane na rzecz inwestora (...) Bank S.A. w W.. Twierdził również, iż ma zgodę generalnego wykonawcy i inwestora na zawarcie umowy z kolejnym podwykonawcą. W dniu 31 marca 2009 r. przy udziale pozwanych J. N., R. N. oraz spółki (...) został wykonany odbiór końcowy robót budowlanych. Następnie S. W. (1) wystawił fakturę na kwotę 130.000,00 zł netto, tj. 158.600,00 zł brutto tytułem należnego wynagrodzenia. W dniu 3 czerwca 2009 r. S. W. (1) zbył na rzecz powódki wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia w/w kwocie. Powódka podała także, iż roszczenie zostało uznane przez pozwanego (...) sp. z o.o. poprzez podpisanie przez strony ugody w dniu 10 czerwca 2009 r. Pomimo tego, pozwany nie zapłacił powódce w/w wierzytelności. Odpowiedzialność solidarną pozwanych J. N. i R. N. wywodziła na podstawie art. 647 ^{(( 1 ))} § 5 k.c.

Nakazem zapłaty z dnia 18 września 2009 r. Sąd Rejonowy w Rybniku w postępowaniu nakazowym w sprawie o sygn. VIII GNc 1196/09 orzekł zgodnie z żądaniem powódki wyrażonym w pozwie oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani J. N. i R. N. wnosili o uchylenie nakazu, oddalenie powództwa oraz o zasadzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu zarzucali, iż ostateczna wartość wynagrodzenia S. W. (1) została ustalona na podstawie kosztorysu, a pozostałość wynagrodzenia została zapłacona mu zgodnie z treścią ugody z dnia 10 czerwca 2009 r. Ponadto, iż powódka nie udowodniła, że S. W. (1) był podwykonawcą pozwanego (...) sp. z o.o., jak również, powódka nie udowodniła, iż inwestor i generalny wykonawca wyrazili zgodę na zawarcie umowy z dalszym podwykonawcą. W konsekwencji brak jest przesłanek uzasadniających solidarną odpowiedzialność pozwanych jako generalnego wykonawcy na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c.

W pozwie wniesionym do Sądu w dniu 27 października 2009 r. powódka (...) T. P., R. sp. jawna w Ś. domagała się zasądzenia od pozwanych J. N. i R. N., wspólników spółki cywilnej (...) oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., kwoty 63.600,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu powódka podała, że S. W. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) w Ś. zawarł w dniu 12 stycznia 2009 r. umowę o roboty budowlane z pozwanym (...) sp. z o.o. w K. na wykonanie instalacji wentylacji i instalacji klimatyzacji w pomieszczeniach (...) Banku S.A. w R.. Pozwany (...) sp. z o.o. oświadczył, że działa jako podwykonawca (...) s.c. J. N., R. N. będącej generalnym wykonawcą prac objętych umową o roboty budowlane na rzecz inwestora (...) Bank S.A. w W.. Twierdził również, iż ma zgodę generalnego wykonawcy i inwestora na zawarcie umowy z kolejnym podwykonawcą. W dniu 31 marca 2009 r. przy udziale pozwanych J. N., R. N. oraz spółki (...) został wykonany odbiór końcowy robót budowlanych. Po wykonaniu odbioru końcowego S. W. (1) wystawił fakturę na kwotę 130.000,00 zł netto, tj. 158.600,00 zł tytułem należnego wynagrodzenia. Następnie w dniu 3 czerwca 2009 r. S. W. (1) zbył na rzecz powódki wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia w/w kwocie. Powódka podała także, iż roszczenie powódki zostało uznane przez pozwanego (...) sp. z o.o. poprzez podpisanie przez strony ugody w dniu 10 czerwca 2009 r. Pomimo tego, pozwany nie zapłacił powódce w/w wierzytelności. Odpowiedzialność solidarną pozwanych J. N. i R. N. wywodził na podstawie art. 647 ^{(( 1 ))} § 5 k.c.

Nakazem zapłaty z dnia 30 października 2009 r. Sąd Rejonowy w Rybniku w postępowaniu nakazowym w sprawie o sygn. VIII GNc 1395/09 orzekł zgodnie z żądaniem powódki oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Pozwani J. N. i R. N. w zarzutach od nakazu zapłaty wnosili o oddalenie powództwa oraz o zasadzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu zarzucali, iż ostateczna wartość wynagrodzenia S. W. (1) została ustalona na podstawie kosztorysu, a pozostałość wynagrodzenia została zapłacona mu zgodnie z treścią ugody z dnia 10 czerwca 2009 r. Pozwani zrzucali także, iż powódka nie udowodniła, iż S. W. (1) był podwykonawcą pozwanego (...) sp. z o.o., jak również, powódka nie udowodniła, iż inwestor i generalny wykonawca wyrazili zgodę na zawarcie umowy z dalszym podwykonawcą. W konsekwencji brak jest przesłanek uzasadniających solidarną odpowiedzialność pozwanych jako generalnego wykonawcy na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c.

Ponieważ wyżej wymienione nakazy zapłaty Sądu Rejonowego w Rybniku nie zostały zaskarżone przez pozwanego (...) sp. z o.o. w K., stały się wobec tego pozwanego prawomocne.

Zarządzeniem z dnia 7 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy w Rybniku połączył sprawy o sygn. akt VI GC 331/09 i VI GC 330/09 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą akt VI GC 330/09.

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy w Rybniku stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawy do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy jako właściwemu miejscowo.

W piśmie procesowym z dnia 2 czerwca 2010 r. powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie. Zarzuciła, że ugoda zawarta między pozwanymi a S. W. (1) i powódką zmierzała do wyzyskania słabszej pozycji S. W. (1), jako „ostatniego najsłabszego ogniwa w procesie inwestycyjnym”, w związku z czym nie zasługuje na ochronę jako działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Podniosła także, iż pozwani wyrazili zgodę na zawarcie przez spółkę (...) umowy z dalszym podwykonawcą S. W. (1) i uznali jego roszczenie. Wywodziła, że zgoda może być wyrażona przez każde zachowanie, które ujawnia w sposób dostateczny wolę strony, a fakt, iż pozwani wiedzieli o wykonaniu robót przez S. W. (1), jak również współpraca przy robotach w siódmym już (...), pozwala przyjąć, na zasadzie domniemania faktycznego, że pozwani wyrazili zgodę na zatrudnienie go w charakterze dalszego podwykonawcy. Nie zgodziła się z interpretacją pozwanych treści ugody z dnia 10 czerwca 2009 r. Zarzuciła powołując się na dyspozycję art. 512 kc, że kwota 195.082,16 zł została zapłacona do rąk nieuprawnionego.

W piśmie procesowym z dnia 29 czerwca 2010 r. pozwani wnosili jak dotychczas. Zarzucali, iż wpłacili na rzecz pozwanego (...) sp. z o.o. znaczne kwoty pieniężne w postaci zapłaty zaliczek, pożyczek celowych na rozliczenie się przez spółkę (...) ze swoimi podwykonawcami. Powyższe kwoty pokrywają całość zobowiązania między pozwanymi a (...) sp. z o.o. i powinny wystarczyć do uregulowania zobowiązań względem wierzycieli tej spółki. Pomimo wezwania spółki (...) do sporządzenia kosztorysu powykonawczego, który jest konieczny do ustalenia całości należnej kwoty wynagrodzenia, a nawet wykonania tzw. kosztorysu zerowego przez pozwanych, spółka (...) uchyliła się od dopełnienia tego obowiązku. Pozwani zarzucali, iż nie wyrażali zgody na zatrudnienie S. W. (1) jako dalszego podwykonawcy. (...) sp. z o. o. nie przedłożył bowiem pozwanym umowy z S. W. (1) i dokumentacji dotyczącej robót mu powierzanych. Jednocześnie odpowiedzialność na podstawie art. 647 ¹§ 5 k.c. powstaje dopiero po dopełnieniu wymogu przedstawienia wykonawcy umowy podwykonawstwa lub projektu i wyrażeniu przez niego zgody albo braku sprzeciwu lub zastrzeżeń złożonych na piśmie w terminie 14 dni. Ponadto, pozwani podnieśli, że ugoda z dnia 10 czerwca 2009 r. zmieniła charakter wynagrodzenia S. W. (1) z ryczałtowego na kosztorysowy, które powinno być ustalone między nim a (...) sp. z o.o., do czego jednak nie doszło.

W kolejnych pismach procesowych strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, iż pozwani J. N. oraz R. N. oraz (...) S.A. zawarli umowę na podstawie której, jako generalni wykonawcy zobowiązali się do wykonania prac budowlanych w oddziale banku w R. przy (...). Pozwani J. N. oraz R. N. zawarli następnie umowę z pozwanym (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., jako ich podwykonawcą odnośnie wykonywania tych prac. W dniu 12 stycznia 2009 r. pozwany (...) sp. z o. o. zawarł z S. W. (1) prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...), umowę na podstawie której S. W. (1) zobowiązał się wykonać instalację wentylacji i instalację klimatyzacji w pomieszczeniach(...) S.A w R., a spółka (...) zobowiązała się zapłacić wynagrodzenie w wysokości 130.000,00 zł netto wraz z podatkiem VAT. Ponadto, spółka (...) oświadczyła, iż w ramach niniejszej umowy „działa jako podwykonawca spółki (...) s. c. J. N., R. N. będącej generalnym wykonawcą prac objętych umową na rzecz inwestora – (...) SA w W.”. Zarówno spółka (...) jak i S. W. (1) nie powiadomili generalnego wykonawcy, o zatrudnieniu S. W. (1) jako dalszego podwykonawcy. Generalny wykonawca nie powziął również informacji w tym zakresie z innego źródła. W związku z tym nie znał warunków zatrudnienia S. W. (1). S. W. (1) wykonywał również prace przy innych (...), jednak o tym, że działa on jako podwykonawcą spółki (...), R. N. dowiedział się na końcowym etapie prac przy oddziale tego (...) w R.. R. N. nie wyrażał zgody na wykonywanie prac budowlanych w R. przez S. W. (1) – jako podwykonawcy spółki (...). Podczas prowadzenia prac budowlanych w R. ze spółką (...) współpracował także W. Z., który zajmował się wykonywaniem prac budowlanych oraz wykończeniowych. Na tej budowie obok S. W. (1) pracowali także pracownicy zatrudnieni przez pozwanych. W. Z. przedstawił S. W. (1) dyrektorowi (...) S.A. Oddział w R. S. S. jako podwykonawcę powoda. S. W. (1) wykonał wszystkie prace dotyczące położenia instalacji wentylacji oraz klimatyzacji w (...) S.A. w R., zgodnie z umową z dnia 12 stycznia 2009 r. Następnie w dniu 31 marca 2009 r. przedstawiciele inwestora, pozwany R. N., przedstawiciel spółki (...) oraz S. W. (1) podpisali protokół odbioru końcowego prac wykonanych przez S. W. (1). Zarówno inwestor, generalny wykonawca czy też spółka (...) nie wnosili zastrzeżeń, co do jakości prac wykonanych przez S. W. (1). W dniu 1 kwietnia 2009 r. S. W. (1) wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 130.000,00 zł netto, tj. 158.600,00 zł brutto tytułem należnego wynagrodzenia. Faktura została przyjęta przez spółkę (...) oraz podpisana przez osobę upoważnioną do przyjmowania faktur. Pomimo upływu terminu do zapłaty, spółka (...) nie zapłaciła S. W. (2) wynagrodzenia. S. W. (1) w dniu 3 czerwca 2009 r. zbył na rzecz powoda wierzytelność przysługującą mu wobec spółki (...) z tytułu faktury nr (...). Następnie w dniu 10 czerwca 2009 r. pomiędzy S. W. (1) i powodem z jednej strony, a spółką (...) reprezentowaną przez J. i R. N. jako pełnomocników z drugiej strony, doszło do zawarcia ugody. Ostatecznie strony nie doszły jednak do porozumienia co do wysokości wynagrodzenia. S. W. (1) wykonał bowiem kosztorys, który został zakwestionowany, a strony miały na podstawie kosztorysów ustalić wartość robót. Następnie S. W. (1) otrzymał od pozwanych kwotę 195.000,00 zł tytułem zapłaty części wynagrodzenia.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedstawionych przez strony, znajdujących się w aktach sprawy VIII GC 384/10, które nie budziły wątpliwości, co do swej autentyczności i nie były kwestionowane przez strony, a także na podstawie zeznań świadków: S. W. (1), W. Z., S. S., a także na podstawie zeznań pozwanego R. Ł. i wspólnika powoda T. P. (2).

Sąd dał wiarę zeznaniom powyżej wskazanych świadków, albowiem były szczere i logiczne, korespondowały ze sobą oraz z pozostałym materiałem dowodowym ujawnionym w sprawie. Sąd pierwszej instancji dał także wiarę zeznaniom wspólnika powoda T. P. (2) w części dotyczącej wykonywania przez S. W. (1) prac w R. oraz co do okoliczności zawarcia ugody z dnia 10 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom wspólnika powoda w części dotyczącej złożenia przez J. C. (1) podpisu na oświadczeniu bez daty, które znajduje się na karcie 31 akt o sygn. VI GC 331/09 Sądu Rejonowego w Rybniku, albowiem ze znaków graficznych oraz skreśleń znajdujących się na w/w oświadczeniu nie sposób wywieść, iż te oświadczenie zostało zaopatrzone podpisem J. C. (1), niejasne były także okoliczności sporządzenia tego pisma. W konsekwencji, Sąd nie uznał tego oświadczenia za dokument prywatny (art. 245 k.p.c.) Sąd Rejonowy dał także wiarę zeznaniom pozwanego R. N., które w ocenie Sądu, były rzeczowe i logiczne. Pozwany w swoich zeznaniach szczegółowo określił zasady współpracy generalnego wykonawcy ze spółką (...) oraz konsekwentnie podkreślał, iż nie wyrażał zgody na zatrudnienie S. W. (1) jako dalszego podwykonawcy spółki (...).

Sąd pierwszej instancji nie dał wiary zeznaniom świadka W. Z. w części dotyczącej przedstawienia przez pozwanego R. N. świadka S. W. (1) dyrektorowi (...) S. S. jako podwykonawców. Zeznania świadka W. Z. były w tej części w sprzeczności z zeznaniami pozwanego oraz świadka Z. S., który zeznał, iż to właśnie W. Z. przedstawił jemu S. W. (1).

Przechodząc do oceny stanu faktycznego Sąd Rejonowy wskazał, iż powódka nabyła od S. W. (1) jego roszczenie wobec pozwanych na podstawie umowy przelewu tej wierzytelności, więc skutkowało to wstąpieniem powoda w prawa i obowiązki wierzyciela (art. 509 k.c.). W przedmiotowej sprawie, pozwani nie kwestionowali faktu, iż S. W. (1) wykonał prace związane z założeniem instalacji wentylacyjnej i klimatyzacji w lokalu zajmowanym przez (...) w R.. Spór pomiędzy stronami dotyczył zgody generalnego wykonawcy na umowę zawartą z S. W. (1). Zgodnie z art. 647 ^{(( 1))} k.c. w umowie o roboty budowlane zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy. Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy, a w/w umowy powinny być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i generalny wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

Przesłanką odpowiedzialności generalnego wykonawcy wobec dalszego podwykonawcy za zapłatę wynagrodzenia jest, zatem zgoda na zawarcie umowy z podwykonawcą. Przepisy art. 647 ¹ k.c. nie określają szczególnych warunków skuteczności zgody wyrażonej wprost przez inwestora na zawarcie umowy o roboty budowlane między wykonawcą a podwykonawcą. Ponadto art. 647 ¹ k.c. nie określa także formy wyrażenia przez inwestora lub generalnego wykonawcę zgody na zawarcie umowy o roboty budowlane między wykonawcą a podwykonawcą. Należy więc uznać, że przesłanki skuteczności zgody inwestora wyrażonej wprost: ustnie lub na piśmie, określają ogólne przepisy kodeksu cywilnego dotyczące skuteczności oświadczenia woli. Zgodnie zaś z art. 60 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej, może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. W konsekwencji, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być zatem wyrażona wprost: przez ustne czy pisemnie złożenie określonego oświadczenia woli, jak również, o ile ustawa nie stanowi inaczej, w sposób dorozumiany, przez każde zachowanie, w tym także przez milczące zaakceptowanie oświadczenia woli drugiej strony, milczenie jest bowiem jedną z postaci dorozumianego oświadczenia woli (por. wyrok SN z dnia 20 stycznia 2009 r. II CSK 417/08, lex 518078).

Sąd Rejonowy wskazał, iż w myśl art. 647 ¹ § 2 k.c. warunkiem uznania zachowania inwestora lub generalnego wykonawcy za milczące wyrażenie zgody więc także w sposób dorozumiany, na zwarcie umowy przez wykonawcę z podwykonawcą jest przedstawienie inwestorowi przez wykonawcę umowy zawartej z podwykonawcą lub jej projektu wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, przy czym przedstawienie to musi być kierunkowe: w celu wyrażenia przez inwestora zgody na zawarcie takiej umowy podwykonawczej. Warunki te są restrykcyjne i surowe, wymaga tego, bowiem wyjątkowy charakter odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, jak również szczególny charakter milczenia jako jednego ze sposobów dorozumianego oświadczenia woli. Najistotniejszym warunkiem skuteczności tak wyrażonej zgody inwestora jest znajomość treści umowy zawartej między wykonawcą i podwykonawcą.

W ocenie Sądu Rejonowego nie było podstaw do rozciągania wymagań dotyczących skuteczności milczenia inwestora, na wypadki dorozumianego wyrażenia przez niego ”zgody w sposób czynny, jednak zgoda wyrażona w taki sposób musi dotyczyć konkretnej umowy, o określonej treści zawartej ze zindywidualizowanym podmiotem w zakresie wszystkich istotnych postanowień, szczególnie tych, które decydują o wysokości wynagrodzenia. Jeżeli zatem ogólne zasady wykładni oświadczeń woli pozwalają na stwierdzenie, że inwestor wyraził zgodę na konkretną umowę (jej projekt), z której wynika zakres jego odpowiedzialności solidarnej, to okoliczność ta będzie wystarczająca do uznania skuteczności tej zgody (por. uchwałę SN z dnia 29 kwietnia 2008 r. I CZP 6/08, OSNC z 2008 r,, nr 11, poz. 121). W konsekwencji, elementem wyrażanej w taki sposób zgody powinna być świadomość inwestora lub generalnego wykonawcy, na co wyraża zgodę, a wobec tego warunkiem skuteczności takiej zgody jest możliwość zapoznania się inwestora przynajmniej z tymi postanowieniami umowy wykonawcy z podwykonawcą, które określają zakres jego odpowiedzialności za wypłatę wynagrodzenia podwykonawcy.

Sąd pierwszej instancji uznał, że zgoda inwestora, a także generalnego wykonawcy, wyrażona w sposób dorozumiany czynny, na zawarcie umowy wykonawcy z podwykonawcą jest skuteczna, gdy dotyczy konkretnej umowy, której istotne postanowienia, decydujące o zakresie solidarnej odpowiedzialności inwestora z generalnym wykonawcą za wypłatę wynagrodzenia podwykonawcy są znane inwestorowi, albo z którymi miał możliwość zapoznania się. Inwestor lub generalny wykonawca nie musi znać treści całej umowy lub jej projektu, a jego znajomość istotnych postanowień umowy podwykonawczej decydujących o zakresie jego odpowiedzialności nie musi pochodzić od wykonawcy lub podwykonawcy, może mieć dowolne źródło i nie musi być ukierunkowana na wyrażenie zgody na zawarcie umowy podwykonawczej.

Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z art. 6 k.c. w myśl ogólnych zasad procesowych, to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie (por. wyrok SN z dnia 19 grudnia 1997 r., II CKN 531/97, LEX nr 496544), a na stronie pozwanej spoczywa obowiązek wykazania, że powodowi jego żądanie nie przysługuje (por. wyrok SN z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06). Wobec powyższego, ciężar udowodnienia tego, że inwestor lub generalny wykonawca wyraził zgodę na zawarcie umowy o roboty budowlane wykonawcy z podwykonawcą spoczywa na powodzie, bowiem on z tego faktu wywodzi skutki prawne. Jeżeli zaś inwestor lub generalny wykonawca twierdzi, że zgody takiej nie wyraził również w sposób dorozumiany oraz, że nie znał istotnych postanowień umowy wykonawcy z podwykonawca, podwykonawca powinien udowodnić także świadomości inwestora lub generalnego wykonawcy co do tych okoliczności, wyznaczających zakres jego odpowiedzialności za wynagrodzenie podwykonawcy lub to, że z postanowieniami tymi inwestor mógł się zapoznać.”

Sąd Rejonowy uznał, iż w przedmiotowej sprawie, generalni wykonawcy inwestycji nie wyrazili zgody na zatrudnienie S. W. (1) jako podwykonawcy spółki (...). Zgoda nie została również wyrażona w sposób bierny, określony w art. 647 ¹ § 2 k.c.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zasadniczą kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy było ustalenie czy doszło do wyrażenia zgody w sposób dorozumiany. W ocenie Sądu Rejonowego brak jest podstaw, aby przyjąć, iż zgoda pozwanych została w ten sposób wyrażona. Powód wykazał, tylko, że pozwani powzięli wiedzę o wykonywaniu prac przez S. W. (1) przy odbiorze robót w lokalu (...)przy (...) w R.. Pozwani niewątpliwie zaakceptowali wtedy wykonanie prac przez S. W. (1). Jednakże, nie można utożsamiać akceptacji wyrażonej po wykonaniu prac, czy na końcowym etapie robót ze zgodą, o której mowa w art. 647 ^{(( 1))} k.c. Zgoda ta może być wyrażona po zawarciu umowy, ale wykonanie prac w całości lub w przeważającej mierze czyni ją bezprzedmiotową. Pozwani dowiadując się iż prace zostały wykonane przez S. W. (1) nie mieli innego wyjścia jak tylko ten fakt zaakceptować, co nie oznacza, iż wyrazili zgodę na zatrudnienie podwykonawcy. Przyjęli jedynie spełnione świadczenie skoro prace zostały wykonane należycie. Nie budzi również wątpliwości, iż ani spółka (...) ani S. W. (1) nie poinformowali pozwanych o treści umowy łączącej te podmioty umowy w tym o wysokości i warunkach zapłaty wynagrodzenia. Tymczasem to właśnie podwykonawca i dalszy podwykonawca winni dbać by generalny wykonawca został należycie poinformowany o osobie dalszego podwykonawcy i zawartej z nim umowie.

Wobec powyższych okoliczności Sąd Rejonowy uznał, iż nie istnieją żadne podstawy by przyjąć, iż spełnione zostały przesłanki solidarnej odpowiedzialności pozwanych (generalnego wykonawcy) za wynagrodzenie należne S. W. (1) (dalszemu podwykonawcy) a w dalszej kolejności powodowi jako jego następcy prawnemu za prace budowlane wykonane na rzecz spółki (...) (podwykonawcy).

Z powyżej wskazanych przyczyn Sąd Rejonowy, na podstawie art. 496 k.p.c., uchylił nakaz zapłaty z dnia 18 września 2009 r. wobec pozwanych J. N. i R. N. i oddalił powództwo. W podstawie prawnej orzeczenia o kosztach Sąd Rejonowy odwołał się do art. 98 § 1 i 99 k.p.c. i zastosował zasadę odpowiedzialności za wynik procesu zasądzając od powódki na rzecz pozwanych kwotę 7.180,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt. 1 wyroku), ponadto na podstawie art. 496 k.p.c. Sąd Rejonowy uchylił nakaz zapłaty z dnia 30 października 2009 r. wobec pozwanych J. N. i R. N. i oddalił powództwo. W podstawie prawnej orzeczenia o kosztach Sąd Rejonowy odwołał się do art. 98 § 1 i 99 k.p.c. i zastosował zasadę odpowiedzialności za wynik procesu zasądzając od powódki na rzecz pozwanych kwotę 6.002,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt. 2 wyroku). Ponadto na podstawie art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Rejonowy zwrócił powodowi kwotę 392,00 zł tytułem niewykorzystanych zaliczek (pkt 3 wyroku).

Powódka wniosła apelację zaskarżając wyrok w całości. Zażądała zmiany zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienia powództwa w całości oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych. Jako podstawy prawne apelacji powódka wskazała naruszenie przepisów prawa materialnego z art. 647 ¹ § 2 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwani jako generalni wykonawcy nie wyrazili zgody w sposób dorozumiany na zawarcie przez wykonawcę (...) sp. z o.o. w K. umowy z podwykonawcą S. W. (1), co także według powódki narusza przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące swobodnej oceny dowodów. Przyjęcie przez Sąd powyższego stanowiska nastąpiło poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów.

Ponadto jako podstawę zaskarżonego wyroku powódka wskazała błąd w ustaleniach faktycznych Sądu polegający na przyjęciu, że pozwani nie wyrazili zgody na zatrudnienie jako podwykonawcy S. W. (1) i nie mieli wiedzy co do istotnych postanowień umowy między (...) sp. z o.o., a S. W. (1). W uzasadnieniu skarżąca zakwestionowała dokonaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę zeznań R. N. oraz J. C. (1) odnośnie braku wiedzy pozwanych i nie udzielenia zgody na zatrudnienie przez (...) sp. z o.o. S. W. (1) jako podwykonawcy oraz ocenę dowodu - pisemnego oświadczenia przez J. C. (1). Ponadto zwrócono uwagę, iż Sąd pierwszej instancji pominął protokoły technicznego odbioru robót dotyczących wcześniej wykonanych robót na innych oddziałach (...), z których wynika, iż wiedzę o zatrudnieniu W. mieli wszyscy inni uczestnicy procesu budowlanego. Zdaniem skarżącej Sąd całkowicie pominął fakt, iż w piśmie procesowym z dnia 2 listopada 2011 r. pozwani przyznali, że na przełomie 2008 i 2009 roku dowiedzieli się, że W. wykonywał prace na zlecenie spółki (...), a umowa na roboty w R. pomiędzy w/w stronami została zawarta w dniu 12 stycznia 2009 r., a zakończona w marcu 2009 r. Zdaniem skarżącej błędem w ustaleniach Sądu pierwszej instancji było przyjęcie braku podstaw do uznania, że pozwani w sposób dorozumiany wyrazili zgodę na zatrudnienie jako podwykonawcy S. W. (1) oraz uznanie, że pozwani nie mieli wiedzy o zatrudnieniu W. jako podwykonawcy w sytuacji, gdy ten wykonał wentylację i klimatyzację w siódmym oddziale (...), a przy odbiorach uczestniczyli pozwani. Zdaniem skarżącej pozwani wiedzieli o zakresie prac zleconych S. W. (1) przez spółkę (...) oraz znali wartość tych robót określoną w umowie. Ponadto skarżący podniósł, iż pozwani w sposób dorozumiany wyrazili zgodę na zatrudnienie przez (...) sp. z o.o. S. W. (1) i mieli pełną świadomość na co wyrażają zgodę, znany im także był prosty system rozliczeń, w którym zakres wykonanych prac przez podwykonawcę był fakturowany przez (...) sp. z o.o. na generalnego wykonawcę (pozwanych) powiększony o marżę i ten sam zakres powiększając kwotę o swoją marżę pozwani fakturowali na inwestora. Dlatego jak wskazała skarżąca w ugodzie znajdującej się w aktach sprawy pozwani zobowiązali się przekazać kwotę 195.082,16 zł na konto powódki. Kwota znacznie przewyższająca wysokość dochodzonej należności została jednak przekazana do rąk nieuprawnionego S. W. (1) a nie uprawnionej powódki.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwani zaprzeczyli twierdzeniom zawartym w apelacji powódki, wskazując, że są one przeinaczone (w odniesieniu do znaczenia ugody między pozwanymi a S. W. (1), wiedzy o zatrudnieniu podwykonawcy, czy samych zeznań pozwanego R. N.). Pozwani wskazani także, iż powołane przez skarżącą protokoły instalacji montowanych w placówkach bankowych przez S. W. (1) są dowodem sprekludowanym na mocy art. 479 ¹² § 1 k.p.c., to również nie wnoszą niczego do sprawy, albowiem w odbiorach uczestniczą jedynie dyrektorzy placówek, nie ma nikogo ze strony pozwanych, bo nawet w strukturze protokołu nie ma miejsca dla generalnego wykonawcy i inwestora, ani też nikogo ze strony zamawiającego – spółki (...). Pozwani wskazali, iż powódka nie wykazała, że zaakceptowali bądź wyrazili oni zgodę na zatrudnienie przez (...) sp. z o.o. podwykonawcę, a wiedzę o wykonanych przez S. W. (1) otrzymali dopiero po wykonanych przez niego pracach. Ponadto pozwani przywołali orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2010 r. sygn. II CSK 210/10, w którym Sąd Najwyższy wskazał na warunki skutecznego uznania dorozumianej zgody inwestora na zawarcie umowy wykonawcy z podwykonawcą oraz gwarancyjnej odpowiedzialności solidarnej za wykonaną pracę podwykonawcy. Ponadto pozwani wskazali, iż w kontekście ugody z 2009 r. nie znali postanowień umowy podwykonawczej z S. W. (1), dlatego wymusili zmianę sposobu rozliczenia na kosztorysowe, albowiem w swoich stosunkach gospodarczych wystrzegają się rozliczeń ryczałtowych i narzucili w stosunkach z W. rozliczenie kosztorysowe. Ponadto wskazali, iż gdyby wyrazili zgodę na zatrudnienie podwykonawcy przez W. to prawdopodobnie też by skłonili tą spółkę do rozliczenia kosztorysowego i takiego skonstruowania umowy podwykonawczej. Zaprzeczyli ponadto twierdzeniom skarżącej dotyczących sposobu rozliczenia na zasadzie refakturowania, gdyż rozliczeniu służyły kosztorysy i na każdym etapie były one sprawdzane. Pozwani weryfikowali kosztorysy spółki (...), a inwestor ich kosztorysy. Pozwani wskazali ponadto, iż uzgodnienie kosztorysów nie miało miejsca, albowiem S. W. (1) nie odniósł się do kosztorysów zweryfikowanych przez pozwanych, a dokonanych w imieniu spółki (...), tak więc wysokość roszczenia powódki jest sporna. Ponadto wskazano na postanowienia § 1 i 2 zawartej ugody, na podstawie których ustalono, iż kwota zaliczki 270.000 zł i reszty należności zostanie przekazana na rzecz S. W. (1), gdyż z postanowień ugody nie wynika aby przekazane reszty należności miało nastąpić na rzecz powódki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie była uzasadniona i podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w pełni podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną, uznając je za własne. Wbrew argumentacji powódki nie miały miejsca podniesione w apelacji uchybienia przybierające postać błędnych ustaleń faktycznych, ani uchybienia o charakterze proceduralnym.

Niezasadny jest podnoszony przez pozwanego zarzut obrazy art. 233 k.p.c. poprzez dowolne i sprzeczne z materiałem dowodowym przyjęcie przez Sąd orzekający w pierwszej instancji, że strony nie wyraziły zgody na zatrudnienie jako podwykonawcy S. W. (1) i nie mieli wiedzy co do istotnych postanowień umowy pomiędzy (...) sp. z o.o., a S. W. (1) oraz przyjęcia stanowiska, iż pozwani nie wyrazili w sposób dorozumiany zgody na zawarcie umowy (...) sp. z o.o. w K. z S. W. (1). W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, który Sąd Okręgowy podziela, iż dla skuteczności zarzutu naruszenia tego przepisu konieczne jest wykazanie, że Sąd pierwszej instancji uchybił podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów, tj. zasadom logicznego myślenia, doświadczenia życiowego, właściwego kojarzenia faktów lub też nie uwzględnił całokształtu zebranego materiału dowodowego bądź przeprowadził dowody z naruszeniem przepisów procedury cywilnej (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05,Lex nr 172176 i z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, Lex nr 174185).

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy - w oparciu o wszechstronną analizę materiału dowodowego, nie naruszającą zasady swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c. i z analizy tego materiału wyprowadził logicznie poprawne wnioski. W uzasadnieniu w sposób wyczerpujący wyjaśnił, że w myśl art. 647 ^{(( 1))} § 2 k.c. warunkiem uznania zachowania inwestora lub generalnego wykonawcy za milczące wyrażenie zgody więc także w sposób dorozumiany, na zwarcie umowy przez wykonawcę z podwykonawcą jest przedstawienie inwestorowi przez wykonawcę umowy zawartej z podwykonawcą lub jej projektu wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, przy czym przedstawienie to musi być kierunkowe: w celu wyrażenia przez inwestora zgody na zawarcie takiej umowy podwykonawczej. Warunki te są restrykcyjne i surowe, wymaga tego, bowiem wyjątkowy charakter odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, jak również szczególny charakter milczenia jako jednego ze sposobów dorozumianego oświadczenia woli. Najistotniejszym warunkiem skuteczności tak wyrażonej zgody inwestora jest znajomość treści umowy zawartej między wykonawcą i podwykonawcą. Jak wskazał Sąd pierwszej instancji powódka wykazała, tylko, że pozwani powzięli wiedzę o wykonywaniu prac przez S. W. (1) przy odbiorze robót w lokalu (...) przy (...) w R.. Pozwani niewątpliwie zaakceptowali wtedy wykonanie prac przez S. W. (1), jednakże nie można utożsamiać akceptacji wyrażonej po wykonaniu prac, czy na końcowym etapie robót ze zgodą, o której mowa w art. 647 ^{(( 1))} k.c. Zgoda ta może być wyrażona po zawarciu umowy, ale wykonanie prac w całości lub w przeważającej mierze czyni ją bezprzedmiotową. Należy rozróżnić świadomość inwestora czy generalnego wykonawcy o wykonywaniu prac przez dalszego podwykonawcę od zgody na zawarcie z nim umowy oraz znajomości istotnych postanowień umowy zawartej z takim dalszym podwykonawcą. Słusznie zatem przyjął Sąd Rejonowy, iż jak wynika z dokumentów akt sprawy strona powodowa nie wykazała, że pozwani jako główni wykonawcy wyrazili zgodę na zawarcie dalszej umowy podwykonawczej pomiędzy (...) sp. z o.o. a S. W. (1) na wykonanie prac instalacji wentylacji oraz instalacji klimatyzacji w (...)S.A. w R., ani też nie wykazano, iż inwestor oraz główny wykonawca mieli świadomość na co wyrażają zgodę, a wobec tego warunkiem skuteczności takiej zgody jest możliwość zapoznania się inwestora przynajmniej z tymi postanowieniami umowy wykonawcy z podwykonawcą, które określają zakres jego odpowiedzialności za wypłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Powyższe okoliczności wynikają z następujących dowodów: umowy o wykonanie wentylacji i montaż klimatyzacji z dnia 12 stycznia 2009 r. – k. 15; zeznania R. N. – k. 277 – 279; zeznania S. S. – k. 204. Sąd Okręgowy zważył, iż Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał na ogólną regułę wynikającą z art. 6 k.c., zgodnie z którą to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jej roszczenie, a na stronie pozwanej spoczywa obowiązek wykazania, że powodowi jego żądanie nie przysługuje. Powyższe oznacza, iż w niniejszej sprawie powódka nie wykazała, iż inwestor lub generalny wykonawca wyraził zgodę na zawarcie umowy o roboty budowlane wykonawcy z podwykonawcą, a także nie udowodniła, iż poinformowała generalnego wykonawcę o osobie dalszego podwykonawcy i zawartej z nim umowy.

Należy w tym miejscu wskazać na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2010 r. sygn. II CSK 210/10, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że „zgoda inwestora wyrażona w sposób dorozumiany, czynny na zawarcie umowy wykonawcy z podwykonawcą jest skuteczna, gdy dotyczy konkretnej umowy, której istotne postanowienia, decydujące o zakresie solidarnej odpowiedzialności inwestora z wykonawcą za wypłatę wynagrodzenia podwykonawcy są znane inwestorowi, albo z którymi miał możliwość zapoznania się (…). Skoro zgodnie z art. 647 ¹ § 5 k.c. inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, a jego solidarna odpowiedzialność z wykonawcą ma charakter ustawowej solidarnej odpowiedzialności gwarancyjnej za cudzy dług, on zaś sam pełni rolę ustawowego poręczyciela gwarancyjnego wykonawcy, to niewątpliwie warunkiem tej odpowiedzialności jest to, by znał lub miał możliwość poznania tych postanowień umowy wykonawcy z podwykonawcą, które wyznaczają zakres jego odpowiedzialności. Są to między innymi postanowienia dotyczące wysokości wynagrodzenia podwykonawcy lub sposobu jego ustalenia, a także zasad lub podstaw odpowiedzialności wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Inwestor powinien znać lub mieć możliwość zapoznania się z takimi postanowieniami umowy podwykonawczej, niewątpliwie bowiem mają one decydujący wpływ na jego odpowiedzialność wobec podwykonawcy oraz jej zakres (…). Jeżeli inwestor twierdzi, iż zgody takiej nie wyraził również w sposób dorozumiany oraz, że nie znał istotnych postanowień umowy wykonawcy z podwykonawcą, podwykonawca powinien udowodnić także świadomość inwestora co do tych okoliczności, wyznaczających zakres jego odpowiedzialności za wynagrodzenie podwykonawcy lub to, że z postanowieniami tymi inwestor mógł się zapoznać.” Nie można takiej świadomości co do znajomości istotnych postanowień umowy przez pozwanych oraz ich zgody wywodzić z faktu odbioru robót również na innych obiektach o co wnosi powódka w apelacji. Sąd podziela w tym miejscu wywody pozwanych zawarte w ich odpowiedzi na apelację, w szczególności w kontekście wskazanych okoliczności zawarcia ugody z dnia 10 czerwca 2009 r.

Nie może być zatem kwestionowane, że przesłanką odpowiedzialności generalnego wykonawcy wobec dalszego podwykonawcy za zapłatę wynagrodzenia jest zgoda na zawarcie umowy z podwykonawcą, która jest wyrażona wprost lub w sposób bierny (milczący). Skoro nie zostało w niniejszej sprawie przez powódkę udowodnione wyrażenie w powyższy sposób zgody przez pozwanych za zawarcie umowy z podwykonawcą S. W. (1) to roszczenie należało oddalić, co słusznie uczynił Sąd pierwszej instancji.

W świetle powyższych rozważań bezzasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego tj. art. 647 ¹ § 2 k.c., albowiem Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni przedmiotowych przepisów i prawidłowo zastosował je do ustalonego w sprawie stanu faktycznego.

Wbrew zarzutom pozwanej Sąd Rejonowy w sposób należyty ustosunkował się do całego materiału dowodowego w sprawie, nie pomijając żadnego z dowodów przedstawionych przez strony, a jego ocena w tej mierze zasługuje na akceptację. Należy przy tym podkreślić, że kwestionowanie dokonanej przez Sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (zob.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 czerwca 2013 r., I ACa 221/13, LEX nr 1353604 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r. sygn. II CKN 572/99, Lex nr 53136). Zgodzić się należy z oceną dokonaną przez Sąd I instancji co do braku podstaw uznania za dokument oświadczenia, które zdaniem powódki ma pochodzić od J. C. (2) na k. 31 akt VI GFC 331/09, Sąd Okręgowy w całości zgadza się z tą oceną.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał apelację za nieuzasadnioną i orzekł o jej oddaleniu na podstawie 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzekł na mocy art. 98 k.p.c., w tym o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym na podstawie § 2 w zw. z § 6 pkt 6 w zw. § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 461 ).